Kātyāyanasmṛti

vinītaḥ śāstrasaṃpannaḥ kośaśauryasamanvitaḥ /
brahmaṇyo dānaśīlaḥ syāt satyadharmaparo nṛpaḥ // Kāty_001

vinītaḥ śāstra-saṃpannaḥ kośa-śaurya-samanvitaḥ / brahmaṇyo dāna-śīlaḥ syāt satya-dharma-paro nṛpaḥ //

stambhopatāpapaiśunyacāpalakrodhavarjitaḥ /
pragalbhaḥ sannatodagraḥ saṃbhāṣī priyadarśanaḥ // Kāty_002

stambha-upatāpa-paiśunyacāpala-krodha-varjitaḥ / pragalbhaḥ sannata-udagraḥ saṃbhāṣī priyadarśanaḥ //

vaśyendriyaṃ jitātmānaṃ dhṛtadaṇḍaṃ vikāriṣu /
parīkṣyakāriṇaṃ dhīram atyantaṃ śrīr niṣevate // Kāty_003

vaśya-indriyaṃ jita-ātmānaṃ dhṛta-daṇḍaṃ vikāriṣu / parīkṣya-kāriṇaṃ dhīram atyantaṃ śrīr niṣevate //

śauryavidyārthabāhulyāt prabhutvāc ca viśeṣataḥ /
sadā cittaṃ narendrāṇāṃ moham āyāti kāraṇāt // Kāty_004

śaurya-vidyā-artha-bāhulyāt prabhutvāc ca viśeṣataḥ / sadā cittaṃ narendrāṇāṃ moham āyāti kāraṇāt //

tasmāc cittaṃ praboddhavyaṃ rājadharme sadā dvijaiḥ /
pavitraṃ paramaṃ puṇyaṃ smṛtivākyaṃ na laṅghayet // Kāty_005

tasmāc cittaṃ praboddhavyaṃ rāja-dharme sadā dvijaiḥ / pavitraṃ paramaṃ puṇyaṃ smṛti-vākyaṃ na laṅghayet //

vedadhvaniprabhāveṇa devāḥ svarganivāsinaḥ /
te 'pi tatra pramodante tṛptās tu dvijapūjanāt // Kāty_006

veda-dhvani-prabhāveṇa devāḥ svarga-nivāsinaḥ / te 'pi tatra pramodante tṛptās tu dvija-pūjanāt //

tasmād yatnena kartavyā dvijapūjā sadā nṛpaiḥ /
tena bhūyo 'pi śakratvaṃ narendratvaṃ punaḥ punaḥ // Kāty_007

tasmād yatnena kartavyā dvija-pūjā sadā nṛpaiḥ / tena bhūyo 'pi śakratvaṃ narendratvaṃ punaḥ punaḥ //

surādhyakṣaś cyutaḥ svargān nṛparūpeṇa tiṣṭhati /
kartavyaṃ tena tan nityaṃ yena tattvaṃ samāpnuyāt // Kāty_008

sura-adhyakṣaś cyutaḥ svargān nṛpa-rūpeṇa tiṣṭhati / kartavyaṃ tena tan nityaṃ yena tattvaṃ samāpnuyāt //

ātmīye saṃsthitā dharme nṛpāḥ śakratvam āpnuyuḥ /
avīcivāsino ye tu vyapetācāriṇaḥ sadā // Kāty_009

ātmīye saṃsthitā dharme nṛpāḥ śakratvam āpnuyuḥ / avīci-vāsino ye tu vyapeta-ācāriṇaḥ sadā //

gacchet samyagavijñāya vaśaṃ krodhasya yo nṛpaḥ /
vaset sa narakaṃnarake? ghore kalpārdhaṃ tu na saṃśayaḥ // Kāty_010

gacchet samyag-avijñāya vaśaṃ krodhasya yo nṛpaḥ / vaset sa narakaṃnarake? ghore kalpa-ardhaṃ tu na saṃśayaḥ //

etair eva guṇair yuktam amātyaṃ kāryacintakam /
brāhmaṇaṃ tu prakurvīta nṛpabhaktaṃ kulodvaham // Kāty_011

etair eva guṇair yuktam amātyaṃ kārya-cintakam / brāhmaṇaṃ tu prakurvīta nṛpa-bhaktaṃ kula-udvaham //

mantriṇo yatra sabhyāś ca vaidyāś ca priyavādinaḥ /
rājyād dharmāt sukhāt tatra kṣipraṃ hīyeta pārthivaḥ // Kāty_012

mantriṇo yatra sabhyāś ca vaidyāś ca priya-vādinaḥ / rājyād dharmāt sukhāt tatra kṣipraṃ hīyeta pārthivaḥ //

na tasya vacane kopam eteṣāṃ tu pravartayet /
yasmād etaiḥ sadā vācyaṃ nyāyyaṃ supariniṣṭhitam // Kāty_013

na tasya vacane kopam eteṣāṃ tu pravartayet / yasmād etaiḥ sadā vācyaṃ nyāyyaṃ supariniṣṭhitam //

yatra karmāṇi nṛpatiḥ svayaṃ paśyati dharmataḥ /
tatra sādhusamācārā nivaseyuḥ sukhaṃ prajāḥ // Kāty_014

yatra karmāṇi nṛpatiḥ svayaṃ paśyati dharmataḥ / tatra sādhu-samācārā nivaseyuḥ sukhaṃ prajāḥ //

prajānāṃ rakṣaṇaṃ nityaṃ kaṇṭakānāṃ ca śodhanam /
dvijānāṃ pūjanaṃ caiva etad arthaṃ kṛto nṛpaḥ // Kāty_015

prajānāṃ rakṣaṇaṃ nityaṃ kaṇṭakānāṃ ca śodhanam / dvijānāṃ pūjanaṃ ca eva etad arthaṃ kṛto nṛpaḥ //

bhūsvāmī tu smṛto rājā nānyadravyasya sarvadā /
tatphalasya hi ṣaḍbhāgaṃ prāpnuyān nānyathaiva tu // Kāty_016

bhū-svāmī tu smṛto rājā na anya-dravyasya sarvadā / tat-phalasya hi ṣaḍ-bhāgaṃ prāpnuyān na anyatha aiva tu //

bhūtānāṃ tannivāsitvāt svāmitvaṃ tena kīrtitam /
tatkriyā baliṣaḍbhāgaṃ śubhāśubhanimittajam // Kāty_017

bhūtānāṃ tan-nivāsitvāt svāmitvaṃ tena kīrtitam / tat-kriyā bali-ṣaḍ-bhāgaṃ śubha-aśubha-nimitta-jam //

evaṃ pravartate yas tu lobhaṃ tyaktvā narādhipaḥ /
tasya putrāḥ prajāyante rāṣṭraṃ kośaś ca vardhate // Kāty_018

evaṃ pravartate yas tu lobhaṃ tyaktvā nara-adhipaḥ / tasya putrāḥ prajāyante rāṣṭraṃ kośaś ca vardhate //

anyāyena hi yo rāṣṭrāt karaṃ daṇḍaṃ ca pārthivaḥ /
sasyabhāgaṃ ca śulkaṃ cāpy ādadīta sa pāpabhāk // Kāty_019

anyāyena hi yo rāṣṭrāt karaṃ daṇḍaṃ ca pārthivaḥ / sasya-bhāgaṃ ca śulkaṃ ca apy ādadīta sa pāpa-bhāk //

arthaśāstroktam utsṛjya dharmaśāstroktam āvrajet // Kāty_020

artha-śāstra-uktam utsṛjya dharma-śāstra-uktam āvrajet //

duṣṭasyāpi narendrasya tadrāṣṭraṃ na vināśayet /
na prajānumato yasmād anyāyeṣu pravartate // Kāty_021

duṣṭasya api narendrasya tad-rāṣṭraṃ na vināśayet / na prajā-anumato yasmād anyāyeṣu pravartate //

akleśenārthine yas tu rājā samyaṅ nivedayet /
tat tārayaty anantaṃ syād dharmārthaṃ dānam īdṛśam // Kāty_022

akleśena arthine yas tu rājā samyaṅ nivedayet / tat tārayaty anantaṃ syād dharma-arthaṃ dānam īdṛśam //

nyāyenākramya yallabdhaṃ ripuṃ nirjitya pārthivaiḥ /
tac chuddhaṃ tatpradeyaṃ tan nānyathopahṛtaṃ kvacit // Kāty_023

nyāyena akramya yal-labdhaṃ ripuṃ nirjitya pārthivaiḥ / tac chuddhaṃ tat-pradeyaṃ tan na anyatha ūpahṛtaṃ kvacit //

rājā purohitaṃ kuryād uditaṃ brāhmaṇaṃ hitam /
kṛtādhyayanasaṃpannam alubdhaṃ satyavādinam // Kāty_024

rājā purohitaṃ kuryād uditaṃ brāhmaṇaṃ hitam / kṛta-adhyayana-saṃpannam alubdhaṃ satya-vādinam //

prayatnasādhye vicchinne dharmākhye nyāyavistare /
sādhyamūlas tu yo vādo vyavahāraḥ sa ucyate // Kāty_025

prayatna-sādhye vicchinne dharma-ākhye nyāya-vistare / sādhya-mūlas tu yo vādo vyavahāraḥ sa ucyate //

vi nānārthe 'va saṃdehe haraṇaṃ hāra ucyate /
nānāsaṃdehaharaṇād vyavahāra iti smṛtaḥ // Kāty_026

vi nānā-arthe 'va saṃdehe haraṇaṃ hāra ucyate / nānā-saṃdeha-haraṇād vyavahāra iti smṛtaḥ //

na rājā tu viśitvena dhanalobhena vā punaḥ /
svayaṃ kāryāṇi kurvīta narāṇām avivādinām // Kāty_027

na rājā tu viśitvena dhana-lobhena vā punaḥ / svayaṃ kāryāṇi kurvīta narāṇām avivādinām //

utpādayati yo hiṃsāṃ deyaṃ vā na prayacchati /
yācam ānaya dauḥśīlyād ākṛṣyo 'sau nṛpājñayā // Kāty_028

utpādayati yo hiṃsāṃ deyaṃ vā na prayacchati / yācam ānaya dauḥśīlyād ākṛṣyo 'sau nṛpa-ājñayā //

dvipade sādhyabhedāt tu padāṣṭādaśatāṃ gate /
aṣṭādaśa kriyābhedād bhinnāny aṣṭasahasraśaḥ // Kāty_029

dvipade sādhya-bhedāt tu pada-aṣṭādaśatāṃ gate / aṣṭādaśa kriyā-bhedād bhinnāny aṣṭasahasraśaḥ //

sādhyavādasya mūlaṃ syād vādinā yan niveditam /
deyāpradānaṃ hiṃsā cety utthānadvayam ucyate // Kāty_030

sādhya-vādasya mūlaṃ syād vādinā yan niveditam / deya-apradānaṃ hiṃsā ca ity utthāna-dvayam ucyate //

pūrvapakṣaś cottaraṃ ca pratyākalitam eva ca /
kriyāpādaś ca tenāyaṃ catuṣpāt samudāhṛtaḥ // Kāty_031

pūrva-pakṣaś ca uttaraṃ ca pratyākalitam eva ca / kriyā-pādaś ca tena ayaṃ catuṣpāt samudāhṛtaḥ //

dharmaśāstrārthaśāstre tu skandhadvayam udāhṛtam /
jayaś caivāvasāyaś ca dve phale samudāhṛte // Kāty_032

dharmaśāstra-arthaśāstre tu skandha-dvayam udāhṛtam / jayaś ca eva avasāyaś ca dve phale samudāhṛte //

śāstreṇa ninditaṃ tv arthamukhyo rājñā pracoditaḥ /
āvedayati yaḥ pūrvaṃ stobhakaḥ sa udāhṛtaḥ // Kāty_033

śāstreṇa ninditaṃ tv arthamukhyo rājñā pracoditaḥ / āvedayati yaḥ pūrvaṃ stobhakaḥ sa udāhṛtaḥ //

nṛpeṇaiva niyukto yaḥ padadoṣam avekṣitum /
nṛpasya sūcayej jñātvā sūcakaḥ sa udāhṛtaḥ // Kāty_034

nṛpeṇa eva niyukto yaḥ pada-doṣam avekṣitum / nṛpasya sūcayej jñātvā sūcakaḥ sa udāhṛtaḥ //

doṣakārī tu kartṛtvaṃ dhanasvāmī svakaṃ dhanam /
vivāde prāpnuyād yatra dharmeṇaiva sa nirṇayaḥ // Kāty_035

doṣa-kārī tu kartṛtvaṃ dhana-svāmī svakaṃ dhanam / vivāde prāpnuyād yatra dharmeṇa eva sa nirṇayaḥ //

smṛtiśāstraṃ tu yat kiṃcit prathitaṃ dharmasādhakaiḥ /
kāryāṇāṃ nirṇayārthe tu vyavahāraḥ smṛto hi saḥ // Kāty_036

smṛti-śāstraṃ tu yat kiṃcit prathitaṃ dharma-sādhakaiḥ / kāryāṇāṃ nirṇaya-arthe tu vyavahāraḥ smṛto hi saḥ //

yad yad ācaryate yena dharmyaṃ vādharmyam eva vā /
deśasyācaraṇān nityaṃ caritraṃ tatprakīrtitam // Kāty_037

yad yad ācaryate yena dharmyaṃ va ādharmyam eva vā / deśasyā acaraṇān nityaṃ caritraṃ tat-prakīrtitam //

nyāyaśāstrāvirodhena deśadṛṣṭes tathaiva ca /
yaṃ dharmaṃ sthāpayed rājā nyāyyaṃ tadrājaśāsanam // Kāty_038

nyāya-śāstra-avirodhena deśa-dṛṣṭes tatha aiva ca / yaṃ dharmaṃ sthāpayed rājā nyāyyaṃ tad-rājaśāsanam //

yuktiyuktaṃ tu kāryaṃ syād divyaṃ yatra vivarjitam /
dharmas tu vyavahāreṇa bādhyate tatra nānyathā // Kāty_039

yukti-yuktaṃ tu kāryaṃ syād divyaṃ yatra vivarjitam / dharmas tu vyavahāreṇa bādhyate tatra na anyathā //

pratilomaprasūteṣu tathā durganivāsiṣu /
viruddhaṃ niyataṃ prāhus taṃ dharmaṃ na vicālayet // Kāty_040

pratiloma-prasūteṣu tathā durga-nivāsiṣu / viruddhaṃ niyataṃ prāhus taṃ dharmaṃ na vicālayet //

nirṇayaṃ tu yadā kuryāt tena dharmeṇa pārthivaḥ /
vyavahāraś caritreṇa tadā tenaiva bādhyate // Kāty_041

nirṇayaṃ tu yadā kuryāt tena dharmeṇa pārthivaḥ / vyavahāraś caritreṇa tadā tena eva bādhyate //

viruddhaṃ nyāyato yat tu caritraṃ kalpyate nṛpaiḥ /
evaṃ tatra nirasyeta caritraṃ tu nṛpājñayā // Kāty_042

viruddhaṃ nyāyato yat tu caritraṃ kalpyate nṛpaiḥ / evaṃ tatra nirasyeta caritraṃ tu nṛpa-ājñayā //

anena vidhinā yuktaṃ bādhakaṃ yad yad uttaram /
anyathābādhanaṃ yatra tatra dharmo vihanyate // Kāty_043

anena vidhinā yuktaṃ bādhakaṃ yad yad uttaram / anyathā-bādhanaṃ yatra tatra dharmo vihanyate //

asvargyā lokanāśāya parānīkabhayāvahā /
āyurbījaharī rājñāṃ sati vākye svayaṃ kṛtiḥ // Kāty_044

asvargyā loka-nāśāya para-anīka-bhaya-āvahā / āyur-bīja-harī rājñāṃ sati vākye svayaṃ kṛtiḥ //

tasmāc chāstrānusāreṇa rājā kāryāṇi sādhayet /
vākyābhāve tu sarveṣāṃ deśadṛṣṭena sannayet // Kāty_045

tasmāc chāstra-anusāreṇa rājā kāryāṇi sādhayet / vākya-abhāve tu sarveṣāṃ deśa-dṛṣṭena sannayet //

yasya deśasya yo dharmaḥ pravṛttaḥ sārvakālikaḥ /
śrutismṛtyavirodhena deśadṛṣṭaḥ sa ucyate // Kāty_046

yasya deśasya yo dharmaḥ pravṛttaḥ sārvakālikaḥ / śruti-smṛty-avirodhena deśa-dṛṣṭaḥ sa ucyate //

deśapattanagoṣṭheṣu puragrāmeṣu vāsinām /
teṣāṃ svasamayair dharmaśāstrato 'nyeṣu taiḥ saha // Kāty_047

deśa-pattana-goṣṭheṣu pura-grāmeṣu vāsinām / teṣāṃ sva-samayair dharmaśāstrato 'nyeṣu taiḥ saha //

deśasyānumatenaiva vyavasthā yā nirūpitā /
likhitā tu sadā dhāryā mudritā rājam udrayā // Kāty_048

deśasya anumatena eva vyavasthā yā nirūpitā / likhitā tu sadā dhāryā mudritā rājam udrayā //

śāstravad yatnato rakṣyā tāṃ nirīkṣya vinirṇayet /
naigamasthais tu yat kāryaṃ likhitaṃ yad vyavasthitam // Kāty_049

śāstravad yatnato rakṣyā tāṃ nirīkṣya vinirṇayet / naigama-sthais tu yat kāryaṃ likhitaṃ yad vyavasthitam //

tasmāt tat saṃpravarteta nānyathaiva pravartayet /
pramāṇadeśadṛṣṭaṃ tu yad evam iti niścitam // Kāty_050

tasmāt tat saṃpravarteta na anyatha aiva pravartayet / pramāṇa-deśa-dṛṣṭaṃ tu yad evam iti niścitam //

aprvṛttaṃ kṛtaṃ yatra śrutismṛtyanumoditam /
nānyathā tat punaḥ kāryaṃ nyāyāpetaṃ vivarjayet // Kāty_051

aprvṛttaṃ kṛtaṃ yatra śruti-smṛty-anumoditam / na anyathā tat punaḥ kāryaṃ nyāya-apetaṃ vivarjayet //

dharmaśāstravicāreṇa mūlasāravivecanam /
yatrādhikriyate sthāne dharmādhikaraṇaṃ hi tat // Kāty_052

dharma-śāstra-vicāreṇa mūla-sāra-vivecanam / yatra adhikriyate sthāne dharma-adhikaraṇaṃ hi tat //

prātar utthāya nṛpatiḥ śaucaṃ kṛtvā samāhitaḥ /
guruṃ jyotirvidaṃ vaidyān devān viprān purohitān // Kāty_053

prātar utthāya nṛpatiḥ śaucaṃ kṛtvā samāhitaḥ / guruṃ jyotirvidaṃ vaidyān devān viprān purohitān //

yathārham etān saṃpūjya supuṣpābharaṇāmbaraiḥ /
abhivandya ca gurvādīn sumukhāṃ praviśet sabhām // Kāty_054

yatha ārham etān saṃpūjya supuṣpa-ābharaṇa-ambaraiḥ / abhivandya ca gurva-ādīn sumukhāṃ praviśet sabhām //

vinītaveṣo nṛpatiḥ sabhāṃ gatvā samāhitaḥ /
āsīnaḥ prāṅmukhaḥ sthitvā paśyet kāryāṇi kāryiṇām /
saha traividyavṛddhaiś ca mantrajñaiś caiva mantribhiḥ // Kāty_055

vinīta-veṣo nṛpatiḥ sabhāṃ gatvā samāhitaḥ / āsīnaḥ prāṅmukhaḥ sthitvā paśyet kāryāṇi kāryiṇām / saha trai-vidya-vṛddhaiś ca mantra-jñaiś ca eva mantribhiḥ //

saprāḍvivākaḥ sāmātyaḥ sabrāhmaṇapurohitaḥ /
sasabhyaḥ prekṣako rājā svarge tiṣṭhati dharmataḥ // Kāty_056

saprāḍvivākaḥ sāmātyaḥ sabrāhmaṇa-purohitaḥ / sasabhyaḥ prekṣako rājā svarge tiṣṭhati dharmataḥ //

saha sabhyaiḥ sthirair yuktaiḥ prājñair maulair dvijottamaiḥ /
dharmaśāstrārthakuśalair arthaśāstraviśāradaiḥ // Kāty_057

saha sabhyaiḥ sthirair yuktaiḥ prājñair maulair dvija-uttamaiḥ / dharmaśāstra-artha-kuśalair arthaśāstra-viśāradaiḥ //

kulaśīlavayovṛttavittavadbhir amatsaraiḥ /
vaṇigbhiḥ syāt katipayaiḥ kulabhūtair adhiṣṭhitam // Kāty_058

kula-śīla-vayo-vṛttavittavadbhir amatsaraiḥ / vaṇigbhiḥ syāt katipayaiḥ kula-bhūtair adhiṣṭhitam //

śrotāro vaṇijas tatra kartavyā nyāyadarśinaḥ // Kāty_059

śrotāro vaṇijas tatra kartavyā nyāya-darśinaḥ //

sabhāsthāneṣu pūrvāhṇe kāryāṇāṃ nirṇayaṃ nṛpaḥ /
kuryāc chāstrapraṇītena mārgeṇāmitrakarṣaṇaḥ // Kāty_060

sabhā-sthāneṣu pūrva-āhṇe kāryāṇāṃ nirṇayaṃ nṛpaḥ / kuryāc chāstra-praṇītena mārgeṇa amitra-karṣaṇaḥ //

divasasyāṣṭamaṃ bhāgaṃ muktvā kālatrayaṃ tu yat /
sa kālo vyavahārāṇāṃ śāstradṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ // Kāty_061

divasasya aṣṭamaṃ bhāgaṃ muktvā kālatrayaṃ tu yat / sa kālo vyavahārāṇāṃ śāstra-dṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ //

ādyād ahno 'ṣṭabhāgād yad ūrdhvaṃ bhāgatrayaṃ bhavet /
sa kālo vyavahārasya śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ // Kāty_062

ādyād ahno 'ṣṭa-bhāgād yad ūrdhvaṃ bhāga-trayaṃ bhavet / sa kālo vyavahārasya śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ //

yadā kuryān na nṛpatiḥ svayaṃ kāryavinirṇayam /
tadā tatra niyuñjīta brāhmaṇaṃ śāstrapāragam // Kāty_063

yadā kuryān na nṛpatiḥ svayaṃ kārya-vinirṇayam / tadā tatra niyuñjīta brāhmaṇaṃ śāstra-pāragam //

dakṣaṃ kulīnamadhyastham anudvegakaraṃ sthiram /
paratra bhīruṃ dharmiṣṭham udyuktaṃ krodhavarjitam // Kāty_064

dakṣaṃ kulīna-madhya-stham anudvega-karaṃ sthiram / paratra bhīruṃ dharmi-ṣṭham udyuktaṃ krodha-varjitam //

akrūro madhuraḥ snigdhaḥ kṣamāyāto vicakṣaṇaḥ /
utsāhavān alubdhaś ca vāde yojyo nṛpeṇa tu // Kāty_065

akrūro madhuraḥ snigdhaḥ kṣamāyāto vicakṣaṇaḥ / utsāhavān alubdhaś ca vāde yojyo nṛpeṇa tu //

ekaśāstram adhīyāno na vidyāt kāryaniścayam /
tasmād bahvāgamaḥ kāryo vivādeṣūttamo nṛpaiḥ // Kāty_066

eka-śāstram adhīyāno na vidyāt kārya-niścayam / tasmād bahv-āgamaḥ kāryo vivādeṣu uttamo nṛpaiḥ //

brāhmaṇo yatra na syāt tu kṣatriyaṃ tatra yojayet /
vaiśyaṃ vā dharmaśāstrajñaṃ śūdraṃ yatnena varjayet // Kāty_067

brāhmaṇo yatra na syāt tu kṣatriyaṃ tatra yojayet / vaiśyaṃ vā dharmaśāstra-jñaṃ śūdraṃ yatnena varjayet //

ato 'nyair yat kṛtaṃ kāryam anyāyena kṛtaṃ tu tat /
niyuktair api vijñeyaṃ daivād yady api śāstrataḥ // Kāty_068

ato 'nyair yat kṛtaṃ kāryam anyāyena kṛtaṃ tu tat / niyuktair api vijñeyaṃ daivād yady api śāstrataḥ //

vyavahārāśritaṃ praśnaṃ pṛcchati prāṅ iti sthitiḥ /
vivecayati yas tasmin prāḍvivākas tataḥ smṛtaḥ // Kāty_069

vyavahāra-āśritaṃ praśnaṃ pṛcchati prāṅ iti sthitiḥ / vivecayati yas tasmin prāḍvivākas tataḥ smṛtaḥ //

anirṇīte tu yady arthe saṃbhāṣeta raho 'rthinā /
prāḍvivāko 'tha daṇḍyaḥ syāt sabhyāś caiva viśeṣataḥ // Kāty_070

anirṇīte tu yady arthe saṃbhāṣeta raho 'rthinā / prāḍvivāko 'tha daṇḍyaḥ syāt sabhyāś ca eva viśeṣataḥ //

alubdhā dhanavantaś ca dharmajñāḥ satyavādinaḥ /
sarvaśāstrapravīṇāś ca sabhyāḥ kāryā dvijottamāḥ // Kāty_071

alubdhā dhanavantaś ca dharma-jñāḥ satyavādinaḥ / sarva-śāstra-pravīṇāś ca sabhyāḥ kāryā dvijottamāḥ //

nyāyaśāstram atikramya sabhyair yatra viniścitam /
tatra dharmo hy adharmeṇa hato hanti na saṃśayaḥ // Kāty_072

nyāya-śāstram atikramya sabhyair yatra viniścitam / tatra dharmo hy adharmeṇa hato hanti na saṃśayaḥ //

yatra dharmo hy adharmeṇa satyaṃ yatrānṛtena ca /
hanyate prekṣamāṇānāṃ hatās tatra sabhāsadaḥ // Kāty_073

yatra dharmo hy adharmeṇa satyaṃ yatra anṛtena ca / hanyate prekṣamāṇānāṃ hatās tatra sabhāsadaḥ //

adharmataḥ pravṛttaṃ tu nopekṣeran sabhāsadaḥ /
upekṣamāṇāḥ sanṛpā narakaṃ yānty adhomukhāḥ // Kāty_074

adharmataḥ pravṛttaṃ tu na upekṣeran sabhāsadaḥ / upekṣamāṇāḥ sanṛpā narakaṃ yānty adho-mukhāḥ //

anyāyenāpi taṃ yāntaṃ ye 'nuyānti sabhāsadaḥ /
te 'pi tadbhāginas tasmād bodhanīyaḥ sa tair nṛpaḥ // Kāty_075

anyāyena api taṃ yāntaṃ ye 'nuyānti sabhāsadaḥ / te 'pi tad-bhāginas tasmād bodhanīyaḥ sa tair nṛpaḥ //

nyāyamārgād apetaṃ tu jñātvā cittaṃ mahīpateḥ /
vaktavyaṃ tatpriyaṃ tatra na sabhyaḥ kilviṣī bhavet // Kāty_076

nyāya-mārgād apetaṃ tu jñātvā cittaṃ mahīpateḥ / vaktavyaṃ tat-priyaṃ tatra na sabhyaḥ kilviṣī bhavet //

sabhyenāvaśyavaktavyaṃ dharmārthasahitaṃ vacaḥ /
śṛṇoti yadi no rājā syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ // Kāty_077

sabhyena avaśya-vaktavyaṃ dharma-artha-sahitaṃ vacaḥ / śṛṇoti yadi no rājā syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ //

adharmāya yadā rājā niyuñjīta vivādinām /
vijñāpya nṛpatiṃ sabhyas tadā kāryaṃ nivartayet // Kāty_078

adharmāya yadā rājā niyuñjīta vivādinām / vijñāpya nṛpatiṃ sabhyas tadā kāryaṃ nivartayet //

snehād ajñānato vāpi lobhād vā mohato 'pi vā /
tatra sabhyo 'nyathāvādī daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ // Kāty_079

snehād ajñānato va āpi lobhād vā mohato 'pi vā / tatra sabhyo 'nyathā-vādī daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ //

kāryasya nirṇayaṃ samyag jñātvā sabhyas tato vadet /
anyathā naiva vaktavyaṃ vaktā dviguṇadaṇḍabhāk // Kāty_080

kāryasya nirṇayaṃ samyag jñātvā sabhyas tato vadet / anyathā na eva vaktavyaṃ vaktā dviguṇa-daṇḍa-bhāk //

sabhyadoṣāt tu yan naṣṭaṃ deyaṃ sabhyena tat tadā /
kāryaṃ tu kāryiṇām eva niścitaṃ na vicālayet // Kāty_081

sabhya-doṣāt tu yan naṣṭaṃ deyaṃ sabhyena tat tadā / kāryaṃ tu kāryiṇām eva niścitaṃ na vicālayet //

kulāni śreṇayaś caiva gaṇas tv adhikṛto nṛpaḥ /
pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ gurvebhyas tūttarottaram // Kāty_082

kulāni śreṇayaś ca eva gaṇas tv adhikṛto nṛpaḥ / pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ gurvebhyas tu uttarottaram //

tapasvināṃ tu kāryāṇi traividyair eva kārayet /
māyāyogavidāṃ caiva na svayaṃ kopakāraṇāt // Kāty_083

tapasvināṃ tu kāryāṇi traividyair eva kārayet / māyā-yoga-vidāṃ ca eva na svayaṃ kopa-kāraṇāt //

samyagvijñānasaṃpanno nopadeśaṃ prakalpayet /
utkṛṣṭajātiśīlānāṃ gurvācāryatapasvinām // Kāty_084

samyag-vijñāna-saṃpanno na upadeśaṃ prakalpayet / utkṛṣṭa-jāti-śīlānāṃ gurv-ācārya-tapasvinām //

gotrasthitis tu yā teṣāṃ kramād āyāti dharmataḥ /
kuladharmaṃ tu taṃ prāhuḥ pālayet taṃ tathaiva tu // Kāty_085

gotra-sthitis tu yā teṣāṃ kramād āyāti dharmataḥ / kula-dharmaṃ tu taṃ prāhuḥ pālayet taṃ tatha aiva tu //

kāle kāryārthinaṃ pṛcchet praṇataṃ purataḥ sthitam /
kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā mā bhaiṣīr brūhi mānava // Kāty_086

kāle kārya-arthinaṃ pṛcchet praṇataṃ purataḥ sthitam / kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā mā bhaiṣīr brūhi mānava //

kena kasmin kadā kasmāt pṛcched evaṃ sabhāgataḥ /
evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt tat sabhyair brāhmaṇaḥ sahaḥ // Kāty_087

kena kasmin kadā kasmāt pṛcched evaṃ sabhā-gataḥ / evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt tat sabhyair brāhmaṇaḥ sahaḥ //

vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced āhvānārtham ataḥ param /
mudrāṃ vā nikṣipet tasmin puruṣaṃ vā samādiśet // Kāty_088

vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced āhvāna-artham ataḥ param / mudrāṃ vā nikṣipet tasmin puruṣaṃ vā samādiśet //

samarpito 'rthinā yo 'nyaḥ paro dharmādhikāriṇi /
prativādī sa vijñeyaḥ pratipannaś ca yaḥ svayam // Kāty_089

samarpito 'rthinā yo 'nyaḥ paro dharma-adhikāriṇi / prativādī sa vijñeyaḥ pratipannaś ca yaḥ svayam //

adhikāro 'bhiyuktasya netarasyāsty asaṅgateḥ /
itaro 'py abhiyuktena pratirodhikṛto mataḥ // Kāty_090

adhikāro 'bhiyuktasya na itarasya asty asaṅgateḥ / itaro 'py abhiyuktena pratirodhi-kṛto mataḥ //

arthinā saṃniyukto vā pratyarthiprahito 'pi vā /
yo yasyārthe vivadate tayor jayaparājayau // Kāty_091

arthinā saṃniyukto vā pratyarthi-prahito 'pi vā / yo yasya arthe vivadate tayor jaya-parājayau //

dāsāḥ karmakarāḥ śiṣyā niyuktā bāndhavās tathā /
vādino na ca daṇḍyāḥ syuḥ yas tv ato 'nyaḥ sa daṇḍabhāk // Kāty_092

dāsāḥ karma-karāḥ śiṣyā niyuktā bāndhavās tathā / vādino na ca daṇḍyāḥ syuḥ yas tv ato 'nyaḥ sa daṇḍa-bhāk //

brahmahatyāsurāpānasteyagurvaṅganāgame /
anyeṣu cātipāpeṣu prativādī na dīyate // Kāty_093

brahmahatyā-surāpānasteya-gurv-aṅganāgame / anyeṣu ca atipāpeṣu prativādī na dīyate //

manuṣyamāraṇe steye paradārābhimarśane /
abhakṣyabhakṣaṇe caiva kanyāharaṇadūṣaṇe // Kāty_094

manuṣya-māraṇe steye para-dāra-abhimarśane / abhakṣya-bhakṣaṇe ca eva kanyā-haraṇa-dūṣaṇe //

pāruṣye kūṭakaraṇe nṛpadrohe tathaiva ca /
prativādī na dātavyaḥ kartā tu vivadet svayam // Kāty_095

pāruṣye kūṭa-karaṇe nṛpa-drohe tatha aiva ca / prativādī na dātavyaḥ kartā tu vivadet svayam //

dharmotsukān abhyudaye rogiṇo 'tha jaḍān api /
asvasthamattonmattārtastriyo nāhvānayen nṛpaḥ // Kāty_096

dharma-utsukān abhyudaye rogiṇo 'tha jaḍān api / asvastha-matta-unmatta-artastriyo nā ahvānayen nṛpaḥ //

na hīnapakṣāṃ yuvatiṃ kule jātāṃ prasūtikām /
sarvavarṇottamāṃ kanyāṃ tā jñātiprabhukāḥ smṛtāḥ // Kāty_097

na hīna-pakṣāṃ yuvatiṃ kule jātāṃ prasūtikām / sarva-varṇa-uttamāṃ kanyāṃ tā jñāti-prabhukāḥ smṛtāḥ //

tadadhīnakuṭumbinyaḥ svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ /
niṣkulā yāś ca patitās tāsām āhvānam iṣyate // Kāty_098

tad-adhīna-kuṭumbinyaḥ svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ / niṣkulā yāś ca patitās tāsām āhvānam iṣyate //

saśastro 'nuttarīyo vā muktakeśaḥ sahāsanaḥ /
vāmahas tena vā vādaṃ vadan daṇḍam avāpnuyāt // Kāty_099

saśastro 'nuttarīyo vā mukta-keśaḥ sahāsanaḥ / vāmahas tena vā vādaṃ vadan daṇḍam avāpnuyāt //

āhūtas tv avamanyeta yaḥ śakto rājaśāsanam /
tasya kuryān nṛpo daṇḍaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā // Kāty_100

āhūtas tv avamanyeta yaḥ śakto rāja-śāsanam / tasya kuryān nṛpo daṇḍaṃ vidhi-dṛṣṭena karmaṇā //

hīne karmāṇi pañcāśanmadhyame dviśatāvaraḥ /
gurukāryeṣu daṇḍaḥ syān nityaṃ pañcaśatāvaraḥ // Kāty_101

hīne karmāṇi pañcāśanmadhyame dviśata-avaraḥ / guru-kāryeṣu daṇḍaḥ syān nityaṃ pañcaśata-avaraḥ //

kalpito yasya yo daṇḍas tv aparādhasya yatnataḥ /
paṇānāṃ grahaṇaṃ tu syāt tanmūlyaṃ vātha rājani // Kāty_102

kalpito yasya yo daṇḍas tv aparādhasya yatnataḥ / paṇānāṃ grahaṇaṃ tu syāt tan-mūlyaṃ va ātha rājani //

utpādayati yo hiṃsāṃ deyaṃ vā na prayacchati /
yācam ānāya dauḥśīlyād ākṛṣyo 'sau nṛpājñayā // Kāty_103

utpādayati yo hiṃsāṃ deyaṃ vā na prayacchati / yācam ānāya dauḥśīlyād ākṛṣyo 'sau nṛpa-ājñayā //

āvedya tu nṛpe kāryam asaṃdigdhe pratiśrute /
tadāsedhaṃ prayuñjīta yāvad āhvānadarśanam // Kāty_104

āvedya tu nṛpe kāryam asaṃdigdhe pratiśrute / tad-āsedhaṃ prayuñjīta yāvad āhvāna-darśanam //

āsedhayogya āsiddha utkrāman daṇḍam arhati // Kāty_105

āsedha-yogya āsiddha utkrāman daṇḍam arhati //

yas tv indriyanirodhena vyāhārocchvasanādibhiḥ /
āsedhayed anāsedhyaṃ sa daṇḍyo na tv atikramī // Kāty_106

yas tv indriya-nirodhena vyāhāra-ucchvasana-ādibhiḥ / āsedhayed anāsedhyaṃ sa daṇḍyo na tv atikramī //

vṛkṣaparvatam ārūḍhā hastyaśvarathanausthitāḥ /
viṣamasthāś ca te sarve nāsedhyāḥ kāryasādhakaiḥ // Kāty_107

vṛkṣa-parvatam ārūḍhā hasty-aśva-ratha-nau-sthitāḥ / viṣama-sthāś ca te sarve na asedhyāḥ kārya-sādhakaiḥ //

vyādhyārtā vyasanasthāś ca yajamānās tathaiva ca /
anuttīrṇāś ca nāsedhyā mattonmattajaḍās tathā // Kāty_108

vyādhyārtā vyasana-sthāś ca yajamānās tatha aiva ca / anuttīrṇāś ca nā asedhyā matta-unmatta-jaḍās tathā //

na karṣako bījakāle senākāle tu sainikaḥ /
pratijñāya prayātaś ca kṛtakālaś ca nāntarā // Kāty_109

na karṣako bīja-kāle senā-kāle tu sainikaḥ / pratijñāya prayātaś ca kṛta-kālaś ca na antarā //

udyuktaḥ karṣakaḥ sasye toyasyāgamane tathā /
ārambhāt saṃgrahaṃ yāvat tatkālaṃ na vivādayet /
āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ rajñā śāsya iti sthitiḥ // Kāty_110

udyuktaḥ karṣakaḥ sasye toyasyā agamane tathā / ārambhāt saṃgrahaṃ yāvat tat-kālaṃ na vivādayet / āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ rajñā śāsya iti sthitiḥ //

abhiyuktaś ca ruddhaś ca tiṣṭheyuś ca nṛpājñayā /
na tasyānyena kartavyam abhiyuktaṃ vidur budhāḥ // Kāty_111

abhiyuktaś ca ruddhaś ca tiṣṭheyuś ca nṛpa-ājñayā / na tasya anyena kartavyam abhiyuktaṃ vidur budhāḥ //

ekāhadvyāhādyapekṣaṃ deśakālādyapekṣayā /
dūtāya sādhite kārye tena bhaktaṃ pradāpayet // Kāty_112

eka-āha-dvy-āha-ādy-apekṣaṃ deśa-kāla-ādy-apekṣayā / dūtāya sādhite kārye tena bhaktaṃ pradāpayet //

deśakālavayaḥśaktyādyapekṣaṃ bhojanaṃ smṛtam /
ākārakasya sarvatra iti tattvavido viduḥ // Kāty_113

deśa-kāla-vayaḥ-śakty-ādyapekṣaṃ bhojanaṃ smṛtam / ākārakasya sarvatra iti tattva-vido viduḥ //

na svāmī na ca vai śatruḥ svāminādhikṛtas tathā /
niruddho daṇḍitaś caiva saṃśayasthāś ca na kvacit // Kāty_114

na svāmī na ca vai śatruḥ svāmina ādhikṛtas tathā / niruddho daṇḍitaś ca eva saṃśaya-sthāś ca na kvacit //

naiva rikthī na riktaś ca na caivātyantavāsinaḥ /
rājakāryaniyuktaś ca ye ca pravrajitā narāḥ // Kāty_115

na eva rikthī na riktaś ca na ca eva atyanta-vāsinaḥ / rāja-kārya-niyuktaś ca ye ca pravrajitā narāḥ //

nāśakto dhanine dātuṃ daṇḍaṃ rājñe ca tatsamam /
jīvan vāpi pitā yasya tathaivecchāpravartakaḥ /
nāvijñāto grahītavyaḥ pratibhūtvakriyāṃ prati // Kāty_116

na aśakto dhanine dātuṃ daṇḍaṃ rājñe ca tat-samam / jīvan va āpi pitā yasya tatha aiva icchā-pravartakaḥ / na avijñāto grahītavyaḥ pratibhūtva-kriyāṃ prati //

atha cet pratibhūr nāsti vādayogyasya vādinaḥ /
sa rakṣito dinasyānte dadyād dūtāya vetanam // Kāty_117

atha cet pratibhūr na asti vāda-yogyasya vādinaḥ / sa rakṣito dinasya ante dadyād dūtāya vetanam //

dvijātiḥ pratibhūhīno rakṣyaḥ syād bāhyacāribhiḥ /
śūdrādīn pratibhūhīnān bandhayen nigaḍena tu // Kāty_118

dvijātiḥ pratibhū-hīno rakṣyaḥ syād bāhya-cāribhiḥ / śūdra-ādīn pratibhū-hīnān bandhayen nigaḍena tu //

atikrame 'payāte ca daṇḍayet taṃ paṇāṣṭakam /
nityakarmāparodhas tu kāryaḥ sarvavarṇinām // Kāty_119

atikrame 'payāte ca daṇḍayet taṃ paṇa-aṣṭakam / nitya-karma-aparodhas tu kāryaḥ sarva-varṇinām //

grahītagrahaṇo nyāye na pravartyo mahībhṛtā /
tasya vā tatsamarpyaṃ syāt sthāpayed vā parasya tat // Kāty_120

grahīta-grahaṇo nyāye na pravartyo mahībhṛtā / tasya vā tat-samarpyaṃ syāt sthāpayed vā parasya tat //

tatrābhiyoktā prāg brūyād abhiyuktas tv anantaram /
tayor ante sadasyāstu prāḍvivākas tataḥ param // Kāty_121

tatra abhiyoktā prāg brūyād abhiyuktas tv anantaram / tayor ante sadasya astu prāḍvivākas tataḥ param //

yasya syād adhikā pīḍā kāryaṃ vāpy adhikaṃ bhavet /
pūrvapakṣo bhavet tasya na yaḥ pūrvaṃ nivedayet // Kāty_122

yasya syād adhikā pīḍā kāryaṃ va āpy adhikaṃ bhavet / pūrvapakṣo bhavet tasya na yaḥ pūrvaṃ nivedayet //

yasya vārthagatā pīḍā śārīrī vādhikā bhavet /
tasyārthivādo dātavyo na yaḥ pūrvaṃ nivedayet // Kāty_123

yasya va ārtha-gatā pīḍā śārīrī va ādhikā bhavet / tasya arthi-vādo dātavyo na yaḥ pūrvaṃ nivedayet //

niveśya kālaṃ varṣaṃ ca māsaṃ pakṣaṃ tirthi tathā /
velāṃ pradeśaṃ viṣayaṃ sthānaṃ jātyākṛtī vayaḥ // Kāty_124

niveśya kālaṃ varṣaṃ ca māsaṃ pakṣaṃ tirthi tathā / velāṃ pradeśaṃ viṣayaṃ sthānaṃ jāty-ākṛtī vayaḥ //

sādhyapramāṇaṃ dravyaṃ ca saṃkhyāṃ nāma tathātmanaḥ /
rājñāṃ ca kramaśo nāma nivāsaṃ sādhyanāma ca // Kāty_125

sādhya-pramāṇaṃ dravyaṃ ca saṃkhyāṃ nāma tathā ātmanaḥ / rājñāṃ ca kramaśo nāma nivāsaṃ sādhya-nāma ca //

kramāt pitṝṇāṃ nāmāni pīḍāṃ cāhartṛdāyakau /
kṣamāliṅgāni cānyāni pakṣaṃ saṃkīrtya kalpayet // Kāty_126

kramāt pitṝṇāṃ nāmāni pīḍāṃ cā ahartṛ-dāyakau / kṣamā-liṅgāni ca anyāni pakṣaṃ saṃkīrtya kalpayet //

deśaś caiva tathā sthānaṃ saṃniveśas tathaiva ca /
jātiḥ saṃjñā nivāsaś ca pramāṇaṃ kṣetranāma ca // Kāty_127

deśaś ca eva tathā sthānaṃ saṃniveśas tatha aiva ca / jātiḥ saṃjñā nivāsaś ca pramāṇaṃ kṣetra-nāma ca //

pitṛpaitāmahaṃ caiva pūrvarājānukīrtanam /
sthāvareṣu vivādeṣu daśaitāni niveśayet // Kāty_128

pitṛ-paitāmahaṃ ca eva pūrva-rāja-anukīrtanam / sthāvareṣu vivādeṣu daśaitāni niveśayet //

rāgādīnāṃ yad ekena kopitaḥ karaṇe vadet /
tad om iti likhet sarvaṃ vādinaḥ phalakādiṣu // Kāty_129

rāga-ādīnāṃ yad ekena kopitaḥ karaṇe vadet / tad om iti likhet sarvaṃ vādinaḥ phalaka-ādiṣu //

adhikān śodhayed arthān nyūnāṃś ca pratipūrayet /
bhūmau niveśayet tāvad yāvat pakṣaḥ pratiṣṭhitaḥ // Kāty_130

adhikān śodhayed arthān nyūnāṃś ca pratipūrayet / bhūmau niveśayet tāvad yāvat pakṣaḥ pratiṣṭhitaḥ //

pūrvapakṣaṃ svabhāvoktaṃ prāḍvivāko 'bhilekhayet /
pāṇḍulekhena phalake tataḥ patre viśodhitam // Kāty_131

pūrva-pakṣaṃ svabhāva-uktaṃ prāḍvivāko 'bhilekhayet / pāṇḍu-lekhena phalake tataḥ patre viśodhitam //

anyad uktaṃ likhed anyad yo 'rthipratyarthināṃ vacaḥ /
cauravac chāsayet taṃ tu dhārmikaḥ pṛthivīpatiḥ // Kāty_132

anyad uktaṃ likhed anyad yo 'rthi-pratyarthināṃ vacaḥ / cauravac chāsayet taṃ tu dhārmikaḥ pṛthivī-patiḥ //

sollekhanaṃ vā labhate try ahaṃ saptāham eva vā /
matir utpadyate yāvad vivāde vaktum icchataḥ // Kāty_133

sa-ullekhanaṃ vā labhate try ahaṃ sapta aham eva vā / matir utpadyate yāvad vivāde vaktum icchataḥ //

yasmāt kāryasamārambhāc cirāt tena viniścayaḥ /
tasmāt na labhate kālam abhiyuktas tu kālabhāk // Kāty_134

yasmāt kārya-samārambhāc cirāt tena viniścayaḥ / tasmāt na labhate kālam abhiyuktas tu kāla-bhāk //

matir notsahate yatra vivāde kāryam icchatoḥ /
dātavyas tatra kālaḥ syād arthipratyarthinor api // Kāty_135

matir na utsahate yatra vivāde kāryam icchatoḥ / dātavyas tatra kālaḥ syād arthi-pratyarthinor api //

yaś ca rāṣṭraviruddhaś ca yaś ca rājñā vivarjitaḥ /
anekapadasaṃkīrṇaḥ pūrvapakṣo na siddhyati // Kāty_136

yaś ca rāṣṭra-viruddhaś ca yaś ca rājñā vivarjitaḥ / aneka-pada-saṃkīrṇaḥ pūrva-pakṣo na siddhyati //

bahupratijñaṃ yat kāryaṃ vyavahāreṣu niścitam /
kāmaṃ tad api gṛhṇīyād rājā tattvabubhutsayā // Kāty_137

bahu-pratijñaṃ yat kāryaṃ vyavahāreṣu niścitam / kāmaṃ tad api gṛhṇīyād rājā tattva-bubhutsayā //

deśakālavihīnaś ca dravyasaṃkhyāvivarjitaḥ /
sādhyapramāṇahīnaś ca pakṣo 'nādeya iṣyate // Kāty_138

deśa-kāla-vihīnaś ca dravya-saṃkhyā-vivarjitaḥ / sādhya-pramāṇa-hīnaś ca pakṣo 'nādeya iṣyate //

nyāyasthaṃ necchate kartum anyāyaṃ vā karoty ayam /
na lekhayati yat tv evaṃ tasya pakṣo na sidhyati // Kāty_139

nyāya-sthaṃ na icchate kartum anyāyaṃ vā karoty ayam / na lekhayati yat tv evaṃ tasya pakṣo na sidhyati //

aprasiddhaṃ nirābādhaṃ nirarthaṃ niṣprayojanam /
asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā pakṣābhāsaṃ vivarjayet // Kāty_140

aprasiddhaṃ nirābādhaṃ nirarthaṃ niṣprayojanam / asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā pakṣa-ābhāsaṃ vivarjayet //

pratijñādoṣanirmuktaṃ sādhyaṃ satkāraṇānvitam /
niścitaṃ lokasiddhaṃ ca pakṣaṃ pakṣavido viduḥ // Kāty_141

pratijñā-doṣa-nirmuktaṃ sādhyaṃ sat-kāraṇa-anvitam / niścitaṃ loka-siddhaṃ ca pakṣaṃ pakṣa-vido viduḥ //

svalpākṣaraḥ prabhūtārtho niḥsaṃdigdho nirākulaḥ /
virodhikāraṇair mukto virodhipratiṣedhakaḥ // Kāty_142

svalpa-akṣaraḥ prabhūta-artho niḥsaṃdigdho nirākulaḥ / virodhi-kāraṇair mukto virodhi-pratiṣedhakaḥ //

yadā tv evaṃ vidhaḥ pakṣaḥ kalpitaḥ pūrvavādinā /
dadyāt tatpakṣasaṃbaddhaṃ prativādī tadottaram // Kāty_143

yadā tv evaṃ vidhaḥ pakṣaḥ kalpitaḥ pūrva-vādinā / dadyāt tat-pakṣa-saṃbaddhaṃ prativādī tada ūttaram //

śrāvyamāṇo 'rthinā yatra yo hy artho na vighātitaḥ /
dānakāle 'thavā tūṣṇīṃ sthitaḥ so 'rtho 'numoditaḥ // Kāty_144

śrāvyamāṇo 'rthinā yatra yo hy artho na vighātitaḥ / dāna-kāle 'thavā tūṣṇīṃ sthitaḥ so 'rtho 'numoditaḥ //

śrutvā lekhyagataṃ tv arthaṃ pratyarthī kāraṇād yadi /
kālaṃ vivāde yāceta tasya deyo na saṃśayaḥ // Kāty_145

śrutvā lekhya-gataṃ tv arthaṃ pratyarthī kāraṇād yadi / kālaṃ vivāde yāceta tasya deyo na saṃśayaḥ //

sadyo vaikāhapañcāhatryahaṃ vā gurulāghavāt /
labhetāsau tripakṣaṃ vā saptāhaṃ vā ṛṇādiṣu // Kāty_146

sadyo va aikāha-pañcāhatryahaṃ vā guru-lāghavāt / labheta asau tripakṣaṃ vā saptāhaṃ vā ṛṇa-ādiṣu //

kālaṃ śaktiṃ viditvā tu kāryāṇāṃ ca balābalam /
alpaṃ vā bahu vā kālaṃ dadyāt pratyarthine prabhuḥ // Kāty_147

kālaṃ śaktiṃ viditvā tu kāryāṇāṃ ca bala-abalam / alpaṃ vā bahu vā kālaṃ dadyāt pratyarthine prabhuḥ //

dinaṃ māsārdhamāsau vā ṛtuḥ saṃvatsaro 'pi vā /
kriyāsthityanurūpas tu deyaṃ kālaḥ pareṇa tu // Kāty_148

dinaṃ māsa-ardhamāsau vā ṛtuḥ saṃvatsaro 'pi vā / kriyā-sthity-anurūpas tu deyaṃ kālaḥ pareṇa tu //

vyapaiti gauravaṃ yatra vināśas tyāga eva vā /
kālaṃ tatra na kurvīta kāryam ātyayikaṃ hi tat // Kāty_149

vyapaiti gauravaṃ yatra vināśas tyāga eva vā / kālaṃ tatra na kurvīta kāryam ātyayikaṃ hi tat //

dhenāv anaḍuhi kṣetre strīṣu prajanane tathā /
nyāse yācitake datte tathaiva krayavikraye // Kāty_150

dhenāv anaḍuhi kṣetre strīṣu prajanane tathā / nyāse yācitake datte tatha aiva kraya-vikraye //

kanyāyā dūṣaṇe steye kalahe sāhase nidhau /
upadhau kauṭasākṣye ca sadya eva vivādayet // Kāty_151

kanyāyā dūṣaṇe steye kalahe sāhase nidhau / upadhau kauṭa-sākṣye ca sadya eva vivādayet //

sāhasasteyapāruṣyago'bhiśāpe tathātyaye /
bhūmau vivādayet kṣipram akāle 'pi bṛhaspatiḥ // Kāty_152

sāhasa-steya-pāruṣyago-'bhiśāpe tatha ātyaye / bhūmau vivādayet kṣipram akāle 'pi bṛhaspatiḥ //

sadyaḥ kṛteṣu kāryeṣu sadya eva vivādayet /
kālātīteṣu vā kālaṃ dadyāt pratyarthine prabhuḥ // Kāty_153

sadyaḥ kṛteṣu kāryeṣu sadya eva vivādayet / kāla-atīteṣu vā kālaṃ dadyāt pratyarthine prabhuḥ //

sadyaḥ kṛte sadya eva māsātīte dinaṃ bhavet /
ṣaḍābdike trirātraṃ syāt saptāhaṃ dvādaśābdike // Kāty_154

sadyaḥ kṛte sadya eva māsa-atīte dinaṃ bhavet / ṣaḍ-ābdike tri-rātraṃ syāt sapta-ahaṃ dvādaśa-ābdike //

viṃśatyabde daśāhaṃ tu māsārdhaṃ vā labheta saḥ /
māsaṃ triṃśatsamātīte tripakṣaṃ parato bhavet // Kāty_155

viṃśaty-abde daśa-ahaṃ tu māsa-ardhaṃ vā labheta saḥ / māsaṃ triṃśat-samātīte tri-pakṣaṃ parato bhavet //

kālaṃ saṃvatsarād arvāk svayam eva yathepsitam /
saṃvatsaraṃ jaḍonmattamanaske vyādhipīḍite // Kāty_156

kālaṃ saṃvatsarād arvāk svayam eva yathā īpsitam / saṃvatsaraṃ jaḍa-unmattamanaske vyādhi-pīḍite //

digantaraprapanne vā ajñātārthe ca vastuni /
mūlaṃ vā sākṣiṇo vātha paradeśe sthitā yadā // Kāty_157

dig-antara-prapanne vā ajñāta-arthe ca vastuni / mūlaṃ vā sākṣiṇo va ātha paradeśe sthitā yadā //

tatra kālo bhavet puṃsām ā svadeśasamāgamāt /
datte 'pi kāle deyaṃ syāt punaḥ kāryasya gauravāt // Kāty_158

tatra kālo bhavet puṃsām ā svadeśa-samāgamāt / datte 'pi kāle deyaṃ syāt punaḥ kāryasya gauravāt //

pūrvapakṣaśrutārthas tu pratyarthī tadanantaram /
pūrvapakṣārthasaṃbandhaṃ pratipakṣaṃ nivedayet // Kāty_159

pūrva-pakṣa-śruta-arthas tu pratyarthī tad-anantaram / pūrva-pakṣa-artha-saṃbandhaṃ pratipakṣaṃ nivedayet //

ācāradravyadāneṣṭakṛtyopasthānanirṇaye /
nopasthito yadā kaścic chalaṃ tatra na kārayet // Kāty_160

ācāra-dravya-dāna-iṣṭakṛtya-upasthāna-nirṇaye / na upasthito yadā kaścic chalaṃ tatra na kārayet //

daivarājakṛto doṣas tasmin kāle yadā bhavet /
abādhatyāgamātreṇa na bhavet sa parājitaḥ // Kāty_161

daiva-rāja-kṛto doṣas tasmin kāle yadā bhavet / abādha-tyāga-mātreṇa na bhavet sa parājitaḥ //

daivarājakṛtaṃ doṣaṃ sākṣibhiḥ pratipādayet /
jaihmyena vartamānasya daṇḍo dāpyas tu taddhanam // Kāty_162

daiva-rāja-kṛtaṃ doṣaṃ sākṣibhiḥ pratipādayet / jaihmyena vartamānasya daṇḍo dāpyas tu tad-dhanam //

abhiyukto 'bhiyoktāram abhiyuñjīta karhicit /
anyatra daṇḍapāruṣyasteyasaṃgrahaṇātyayāt // Kāty_163

abhiyukto 'bhiyoktāram abhiyuñjīta karhicit / anyatra daṇḍa-pāruṣyasteya-saṃgrahaṇa-atyayāt //

yāvan yasmin samācāraḥ pāraṃparyakramāgataḥ /
taṃ pratīkṣya yathānyāyam uttaraṃ dāpayen nṛpaḥ // Kāty_164

yāvan yasmin samācāraḥ pāraṃparya-krama-āgataḥ / taṃ pratīkṣya yathā-nyāyam uttaraṃ dāpayen nṛpaḥ //

satyaṃ mithyottaraṃ caiva pratyavaskandanaṃ tathā /
pūrvanyāyavidhiś caivam uttaraṃ syāc caturvidham // Kāty_165

satyaṃ mithyā-uttaraṃ ca eva pratyavaskandanaṃ tathā / pūrva-nyāya-vidhiś ca evam uttaraṃ syāc catur-vidham //

śrutvā bhāṣārtham anyas tu yadā taṃ pratiṣedhati /
arthataḥ śabdato vāpi mithyā tajjñeyam uttaraṃ // Kāty_166

śrutvā bhāṣa-artham anyas tu yadā taṃ pratiṣedhati / arthataḥ śabdato va āpi mithyā taj-jñeyam uttaraṃ //

abhiyukto 'bhiyogasya yadi kuryāt tu nihnavam /
mithyā tat tu vijānīyād uttaraṃ vyavahārataḥ // Kāty_167

abhiyukto 'bhiyogasya yadi kuryāt tu nihnavam / mithyā tat tu vijānīyād uttaraṃ vyavahārataḥ //

sādhyasya satyavacanaṃ pratipattir udāhṛtā // Kāty_168

sādhyasya satya-vacanaṃ pratipattir udāhṛtā //

mithyaitan nābhijānāmi tadā tatra na saṃnidhiḥ /
ajātaś cāsmi tatkāla iti mithyā caturvidham // Kāty_169

mithya aitan na abhijānāmi tadā tatra na saṃnidhiḥ / ajātaś ca asmi tat-kāla iti mithyā catur-vidham //

yo 'rthinārthaḥ samuddiṣṭaḥ pratyarthī yadi taṃ tathā /
prapadya kāraṇaṃ brūyād ādharyaṃ gurur abravīt // Kāty_170

yo 'rthina ārthaḥ samuddiṣṭaḥ pratyarthī yadi taṃ tathā / prapadya kāraṇaṃ brūyād ādharyaṃ gurur abravīt //

ācāreṇāvasanno 'pi punar lekhayate yadi /
so 'bhidheyo jitaḥ pūrvaṃ prāṅnyāyas tu sa ucyate // Kāty_171

ācāreṇa avasanno 'pi punar lekhayate yadi / so 'bhidheyo jitaḥ pūrvaṃ prāṅ-nyāyas tu sa ucyate //

vibhāvayāmi kulikaiḥ sākṣibhir likhitena vā /
jitaś caiva mayāyaṃ prāk prāṅnyāyastriprakārakaḥ // Kāty_172

vibhāvayāmi kulikaiḥ sākṣibhir likhitena vā / jitaś ca eva maya āyaṃ prāk prāṅ-nyāya-stri-prakārakaḥ //

aprasiddhaṃ viruddhaṃ yad atyalpam atibhūri ca /
saṃdigdhāsaṃbhavāvyaktam anyārthaṃ cātidoṣavat // Kāty_173

aprasiddhaṃ viruddhaṃ yad atyalpam atibhūri ca / saṃdigdha-asaṃbhava-avyaktam anya-arthaṃ ca ati-doṣavat //

avyāpakaṃ vyastapadaṃ nigūḍhārthaṃ tathākulam /
vyākhyāgamyam asāraṃ ca nottaraṃ śasyate budhaiḥ // Kāty_174

avyāpakaṃ vyasta-padaṃ nigūḍha-arthaṃ tathā-kulam / vyākhyā-gamyam asāraṃ ca na uttaraṃ śasyate budhaiḥ //

yadvyastapadam avyāpi nigūḍhārthaṃ tathākulam /
vyākhyāgamyam asāraṃ ca nottaraṃ svārthasiddhaye // Kāty_175

yad-vyasta-padam avyāpi nigūḍha-arthaṃ tathā-kulam / vyākhyā-gamyam asāraṃ ca na uttaraṃ sva-artha-siddhaye //

cihnākārasahasraṃ tu samayaṃ cāvijānatā /
bhāṣāntareṇa vā proktam aprasiddhaṃ tad uttaram // Kāty_176

cihna-ākāra-sahasraṃ tu samayaṃ ca avijānatā / bhāṣā-antareṇa vā proktam aprasiddhaṃ tad uttaram //

pratidattaṃ mayā bālye pratidattaṃ mayā na hi /
yad evam āha vijñeyaṃ viruddhaṃ tad ihottaraṃ // Kāty_177

pratidattaṃ mayā bālye pratidattaṃ mayā na hi / yad evam āha vijñeyaṃ viruddhaṃ tad iha uttaraṃ //

jitaḥ purā mayāyaṃ ca tv arthe 'sminn iti bhāṣitum /
purā mayāyam iti yat tad ūnaṃ cottaraṃ smṛtam // Kāty_178

jitaḥ purā maya āyaṃ ca tv arthe 'sminn iti bhāṣitum / purā maya āyam iti yat tad ūnaṃ ca uttaraṃ smṛtam //

gṛhītam iti vācye tu kāryaṃ tena kṛtaṃ mayā /
purā gṛhītaṃ yad dravyam iti yac cātibhūri tat // Kāty_179

gṛhītam iti vācye tu kāryaṃ tena kṛtaṃ mayā / purā gṛhītaṃ yad dravyam iti yac ca atibhūri tat //

deyaṃ mayeti vaktavye mayādeyam itīdṛśam /
saṃdigdham uttaraṃ jñeyaṃ vyavahāre budhais tadā // Kāty_180

deyaṃ maya īti vaktavye mayā ādeyam itī idṛśam / saṃdigdham uttaraṃ jñeyaṃ vyavahāre budhais tadā //

balābalena caitena sāhasaṃ sthāpitaṃ purā /
anuktam etan manyante tad anyārtham itīritam // Kāty_181

bala-abalena ca etena sāhasaṃ sthāpitaṃ purā / anuktam etan manyante tad anya-artham itī iritam //

asmai dattaṃ mayā sārdhaṃ sahasram iti bhāṣite /
pratidattaṃ tadardhaṃ yat tad ihāvyāpakaṃ smṛtam // Kāty_182

asmai dattaṃ mayā sārdhaṃ sahasram iti bhāṣite / pratidattaṃ tad-ardhaṃ yat tad iha avyāpakaṃ smṛtam //

pūrvavādī kriyāṃ yāvat samyaṅ naiva niveśayet /
mayā gṛhītaṃ pūrvaṃ no tad vyastapadam ucyate // Kāty_183

pūrva-vādī kriyāṃ yāvat samyaṅ na eva niveśayet / mayā gṛhītaṃ pūrvaṃ no tad vyasta-padam ucyate //

tatkiṃ tāmarasaṃ kaścid agṛhītaṃ pradāsyati /
nigūḍhārthaṃ tu tat proktam uttaraṃ vyavahārataḥ // Kāty_184

tatkiṃ tāmarasaṃ kaścid agṛhītaṃ pradāsyati / nigūḍha-arthaṃ tu tat proktam uttaraṃ vyavahārataḥ //

kiṃ tenaiva sadā deyaṃ mayā deyaṃ bhaved iti /
etad akulam ity uktam uttaraṃ tadvido viduḥ // Kāty_185

kiṃ tena eva sadā deyaṃ mayā deyaṃ bhaved iti / etad akulam ity uktam uttaraṃ tadvido viduḥ //

kākasya dantā no santi santītyādi yad uttaram /
asāram iti tattvena samyaṅ nottaram iṣyate // Kāty_186

kākasya dantā no santi santi ity-ādi yad uttaram / asāram iti tattvena samyaṅ na uttaram iṣyate //

prastutād alpam avyaktaṃ nyūnādhikam asaṅgatam /
avyāpyasāraṃ saṃdigdhaṃ pratipakṣaṃ na laṅghayet // Kāty_187

prastutād alpam avyaktaṃ nyūna-adhikam asaṅgatam / avyāpya-sāraṃ saṃdigdhaṃ pratipakṣaṃ na laṅghayet //

saṃdigdham anyatprakṛtād atyalpam atibhūri ca /
pakṣaikadeśavyāpyeva tat tu naivottaraṃ bhavet // Kāty_188

saṃdigdham anyat-prakṛtād aty-alpam ati-bhūri ca / pakṣa-ekadeśa-vyāpya iva tat tu na eva uttaraṃ bhavet //

pakṣaikadeśe yat satyam ekadeśe ca kāraṇam /
mithyā caivaikadeśe ca saṅkarāt tad anuttaram // Kāty_189

pakṣa-ekadeśe yat satyam ekadeśe ca kāraṇam / mithyā ca eva ekadeśe ca saṅkarāt tad anuttaram //

na caikasmin vivāde tu kriyā syād vādinor dvayoḥ /
na cārthasiddhir ubhayor na caikatra kriyādvayam // Kāty_190

na ca ekasmin vivāde tu kriyā syād vādinor dvayoḥ / na ca artha-siddhir ubhayor na ca ekatra kriyā-dvayam //

prapadya kāraṇaṃ pūrvam anyadgurutaraṃ yadi /
prativākyagataṃ brūyāt sādhyate tad dhi netarat // Kāty_191

prapadya kāraṇaṃ pūrvam anyad-gurutaraṃ yadi / prativākya-gataṃ brūyāt sādhyate tad dhi na itarat //

yathārtham uttaraṃ dadyād ayacchantaṃ ca dāpayet /
sāmabhedādibhir mārgair yāvat so 'rthaḥ samutthitaḥ // Kāty_192

yathā-artham uttaraṃ dadyād ayacchantaṃ ca dāpayet / sāma-bheda-ādibhir mārgair yāvat so 'rthaḥ samutthitaḥ //

mohād vā yadi vā śāṭhyād yan noktaṃ pūrvavādinā /
uttarāntargataṃ cāpi tadgrāhyam ubhayor api // Kāty_193

mohād vā yadi vā śāṭhyād yan na uktaṃ pūrva-vādinā / uttara-antargataṃ ca api tad-grāhyam ubhayor api //

upāyaiś codyamānas tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ /
atikrānte saptarātre jito 'sau dātum arhati // Kāty_194

upāyaiś ca udyamānas tu na dadyād uttaraṃ tu yaḥ / atikrānte sapta-rātre jito 'sau dātum arhati //

śrāvayitvā yathākāryaṃ tyajed anyad vaded asau /
anyapakṣāśrayas tena kṛto vādī sa hīyate // Kāty_195

śrāvayitvā yathā-kāryaṃ tyajed anyad vaded asau / anya-pakṣa-āśrayas tena kṛto vādī sa hīyate //

na mayābhihitaṃ kāryam abhiyujya paraṃ vadet /
vibruvaṃś ca bhaved evaṃ hīnaṃ tam api nirdiśet // Kāty_196

na maya ābhihitaṃ kāryam abhiyujya paraṃ vadet / vibruvaṃś ca bhaved evaṃ hīnaṃ tam api nirdiśet //

lekhayitvā tu yo vākyaṃṃ hīnaṃ vāpy adhikaṃ punaḥ /
vaded vādī sa hīyeta nābhiyogaṃ tu so 'rhati // Kāty_197

lekhayitvā tu yo vākyaṃṃ hīnaṃ va āpy adhikaṃ punaḥ / vaded vādī sa hīyeta na abhiyogaṃ tu so 'rhati //

sabhyāś ca sākṣiṇaś caiva kriyā jñeyā manīṣibhiḥ /
tāṃ kriyāṃ dveṣṭi yo mohāt kriyādveṣī sa ucyate // Kāty_198

sabhyāś ca sākṣiṇaś ca eva kriyā jñeyā manīṣibhiḥ / tāṃ kriyāṃ dveṣṭi yo mohāt kriyā-dveṣī sa ucyate //

āhvānād anupasthānāt sadya eva prahīyate // Kāty_199

āhvānād anupasthānāt sadya eva prahīyate //

brūhīt yukto 'pi na brūyāt sadyo bandhanam arhati /
dvitīye 'hani durbuddher vidyāt tasya parājayam // Kāty_200

brūhīt yukto 'pi na brūyāt sadyo bandhanam arhati / dvitīye 'hani dur-buddher vidyāt tasya parājayam //

vyājenaiva tu yatrāsau dīrghakālam abhīpsati /
sāpadeśaṃ tu tad vidyād vādahānikaraṃ smṛtam // Kāty_201

vyājena eva tu yatra asau dīrgha-kālam abhīpsati / sa-apadeśaṃ tu tad vidyād vāda-hāni-karaṃ smṛtam //

anyavādī paṇān pañca kriyādveṣī paṇān daśa /
nopasthātā daśa dvau ca ṣoḍaśaiva niruttaraḥ /
āhūtaprapalāyī ca paṇān grāhyas tu viṃśatim // Kāty_202

anya-vādī paṇān pañca kriyā-dveṣī paṇān daśa / na upasthātā daśa dvau ca ṣoḍaśa eva niruttaraḥ / āhūta-prapalāyī ca paṇān grāhyas tu viṃśatim //

trir āhūtam anāyāntam āhūtaprapalāyinam /
pañcarātram atikrāntaṃ vinayet taṃ mahīpatiḥ // Kāty_203

trir āhūtam anāyāntam āhūta-prapalāyinam / pañca-rātram atikrāntaṃ vinayet taṃ mahīpatiḥ //

śrāvitavyavahārāṇām ekaṃ yatra prabhedayet /
vādinaṃ lobhayec caiva hīnaṃ tam iti nirdiśet // Kāty_204

śrāvita-vyavahārāṇām ekaṃ yatra prabhedayet / vādinaṃ lobhayec ca eva hīnaṃ tam iti nirdiśet //

bhayaṃ karoti bhedaṃ vā bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam /
etāni vādinor arthasya vyavahāre sa hīyate // Kāty_205

bhayaṃ karoti bhedaṃ vā bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam / etāni vādinor arthasya vyavahāre sa hīyate //

doṣānurūpaṃ saṃgrāhyaḥ punarvādo na vidyate /
ubhayor likhite vācye prārabdhe kāryaniścaye /
ayuktaṃ tatra yo brūyāt tasmād arthāt sa hīyate // Kāty_206

doṣa-anurūpaṃ saṃgrāhyaḥ punar-vādo na vidyate / ubhayor likhite vācye prārabdhe kārya-niścaye / ayuktaṃ tatra yo brūyāt tasmād arthāt sa hīyate //

sākṣiṇo yas tu nirdiśya kāmato na vivādayet /
sa vādī hīyate tasmāt triṃśadrātrāt pareṇa tu // Kāty_207

sākṣiṇo yas tu nirdiśya kāmato na vivādayet / sa vādī hīyate tasmāt triṃśad-rātrāt pareṇa tu //

palāyanānuttaratvād anyapakṣāśrayeṇa ca /
hīnasya gṛhyate vādo na svavākyajitasya tu // Kāty_208

palāyana-anuttaratvād anya-pakṣa-āśrayeṇa ca / hīnasya gṛhyate vādo na sva-vākya-jitasya tu //

yo hīnavākyena jitas tasyoddhāraṃ vidur budhāḥ /
svavākyahīno yas tu syāt tasyoddhāro na vidyate // Kāty_209

yo hīna-vākyena jitas tasya uddhāraṃ vidur budhāḥ / sva-vākya-hīno yas tu syāt tasya uddhāro na vidyate //

āvedya pragṛhītārthāḥ praśamaṃ yānti ye mithaḥ /
sarve dviguṇadaṇḍyāḥ syuḥ vipralambhān nṛpasya te // Kāty_210

āvedya pragṛhīta-arthāḥ praśamaṃ yānti ye mithaḥ / sarve dvi-guṇa-daṇḍyāḥ syuḥ vipralambhān nṛpasya te //

kāraṇāt pūrvapakṣo 'pi hy uttaratvaṃ prapadyate /
ataḥ kriyā tadā proktā pūrvapakṣaprasādhinī // Kāty_211

kāraṇāt pūrva-pakṣo 'pi hy uttaratvaṃ prapadyate / ataḥ kriyā tadā proktā pūrva-pakṣa-prasādhinī //

śodhite likhite samyag iti nirdoṣa uttare /
pratyarthino 'rthino vāpi kriyākaraṇam iṣyate // Kāty_212

śodhite likhite samyag iti nirdoṣa uttare / pratyarthino 'rthino va āpi kriyā-karaṇam iṣyate //

vādinā yad abhipretaṃ svayaṃ sādhayitum sphuṭam /
tat sādhyaṃ sādhanaṃ yena tat sādhyaṃ sādhyate 'khilam // Kāty_213

vādinā yad abhipretaṃ svayaṃ sādhayitum sphuṭam / tat sādhyaṃ sādhanaṃ yena tat sādhyaṃ sādhyate 'khilam //

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ viduḥ /
leśoddeśas tu yuktiḥ syād divyānīha viṣādayaḥ // Kāty_214

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ viduḥ / leśa-uddeśas tu yuktiḥ syād divyāni iha viṣādayaḥ //

pūrvavāde 'pi likhite yathākṣaram aśeṣataḥ /
arthī tṛtīyapāde tu kriyayā pratipādayet // Kāty_215

pūrva-vāde 'pi likhite yathā-akṣaram aśeṣataḥ / arthī tṛtīya-pāde tu kriyayā pratipādayet //

kāryaṃ hi sādhyam ity uktaṃ sādhanaṃ tu kriyocyate /
dvibhedā sā punarjñeyā daivikī mānuṣī tathā /
mānuṣī likhyasākṣyādir vadhādir daivikī matā // Kāty_216

kāryaṃ hi sādhyam ity uktaṃ sādhanaṃ tu kriya ūcyate / dvi-bhedā sā punar-jñeyā daivikī mānuṣī tathā / mānuṣī likhya-sākṣya-ādir vadha-ādir daivikī matā //

saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño daivikīṃ varjayet kriyāṃ /
saṃbhave tu prayuñjāno daivikīṃ hīyate tataḥ // Kāty_217

saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño daivikīṃ varjayet kriyāṃ / saṃbhave tu prayuñjāno daivikīṃ hīyate tataḥ //

yady eko mānuṣīṃ brūyād anyo brūyāt tu daivikīm /
mānuṣīṃ tatra gṛhṇīyān na tu daivīṃ kriyāṃ nṛpaḥ // Kāty_218

yady eko mānuṣīṃ brūyād anyo brūyāt tu daivikīm / mānuṣīṃ tatra gṛhṇīyān na tu daivīṃ kriyāṃ nṛpaḥ //

yady ekadeśavyāptāpi kriyā vidyeta mānuṣī /
sā grāhyā na tu pūrṇāpi daivikī vadatāṃ nṛṇām // Kāty_219

yady eka-deśa-vyāpta āpi kriyā vidyeta mānuṣī / sā grāhyā na tu pūrṇa āpi daivikī vadatāṃ nṛṇām //

pañcaprakāraṃ daivaṃ syān mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam // Kāty_220

pañca-prakāraṃ daivaṃ syān mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam //

kriyāṃ balavatīṃ muktvā durbalāṃ yo 'valambate /
sa jaye 'vadhṛte sabhyaiḥ punas tāṃ nāpnuyāt kriyām // Kāty_221

kriyāṃ balavatīṃ muktvā durbalāṃ yo 'valambate / sa jaye 'vadhṛte sabhyaiḥ punas tāṃ nā apnuyāt kriyām //

sārabhūtaṃ padaṃ muktvā asārāṇi bahūny api /
saṃsādhayet kriyā yā tu tāṃ jahyāt sāravarjitām /
pakṣadvayaṃ sādhayed yā tāṃ jahyād dūrataḥ kriyām // Kāty_222

sāra-bhūtaṃ padaṃ muktvā asārāṇi bahūny api / saṃsādhayet kriyā yā tu tāṃ jahyāt sāra-varjitām / pakṣa-dvayaṃ sādhayed yā tāṃ jahyād dūrataḥ kriyām //

kriyā na daivikī proktā vidyāmāneṣu sākṣiṣu /
lekhye ca sati vādeṣu na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ // Kāty_223

kriyā na daivikī proktā vidyāmāneṣu sākṣiṣu / lekhye ca sati vādeṣu na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //

kālena hīyate lekhyaṃ dūṣitaṃ nyāyatas tathā /
alekhyasākṣike daivīṃ vyavahāre vinirdiśet /
daivasādhye pauruṣeyīṃ na lekhyaṃ vā prayojayet // Kāty_224

kālena hīyate lekhyaṃ dūṣitaṃ nyāyatas tathā / alekhya-sākṣike daivīṃ vyavahāre vinirdiśet / daiva-sādhye pauruṣeyīṃ na lekhyaṃ vā prayojayet //

pūgaśreṇigaṇādīnāṃ yā sthitiḥ parikīrtitā /
tasyās tu sādhanaṃ lekhyaṃ na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ // Kāty_225

pūga-śreṇi-gaṇa-ādīnāṃ yā sthitiḥ parikīrtitā / tasyās tu sādhanaṃ lekhyaṃ na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //

dvāramārgakriyābhogajalavāhādike tathā /
bhuktir eva hi gurvī syān na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ // Kāty_226

dvāra-mārga-kriyā-bhogajala-vāha-ādike tathā / bhuktir eva hi gurvī syān na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ //

dattādatte 'tha bhṛtyānāṃ svāminā nirṇaye sati /
vikrayādānasaṃbandhe krītvā dhanam ayacchati // Kāty_227

datta-adatte 'tha bhṛtyānāṃ svāminā nirṇaye sati / vikraya-ādāna-saṃbandhe krītvā dhanam ayacchati //

dyūte samāhvaye caiva vivāde samupasthite /
sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ na divyaṃ na ca lekhyakam // Kāty_228

dyūte samāhvaye ca eva vivāde samupasthite / sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ na divyaṃ na ca lekhyakam //

prakrānte sāhase vāde pāruṣye daṇḍavācike /
balodbhūteṣu kāryeṣu sākṣiṇo divyam eva vā // Kāty_229

prakrānte sāhase vāde pāruṣye daṇḍa-vācike / bala-udbhūteṣu kāryeṣu sākṣiṇo divyam eva vā //

gūḍhasāhasikānāṃ tu prāptaṃ divyaiḥ parīkṣaṇam /
yukticihneṅgitākāravākcakṣuśceṣṭitair nṛṇām // Kāty_230

gūḍha-sāhasikānāṃ tu prāptaṃ divyaiḥ parīkṣaṇam / yukti-cihna-iṅgita-ākāravāk-cakṣuś-ceṣṭitair nṛṇām //

uttameṣu ca sarveṣu sāhaseṣu vicārayet /
sadbhāvaṃ divyadṛṣṭena satsu sākṣiṣu vai bhṛguḥ // Kāty_231

uttameṣu ca sarveṣu sāhaseṣu vicārayet / sadbhāvaṃ divya-dṛṣṭena satsu sākṣiṣu vai bhṛguḥ //

samatvaṃ sākṣiṇāṃ yatra divyais tatrāpi śodhayet /
prāṇāntikavivādeṣu vidyāmāneṣu sākṣiṣu /
divyam ālambate vādī na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ // Kāty_232

samatvaṃ sākṣiṇāṃ yatra divyais tatra api śodhayet / prāṇa-antika-vivādeṣu vidyāmāneṣu sākṣiṣu / divyam ālambate vādī na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ //

ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā yuktileśādayo 'pi vā /
daivikī vā kriyā proktā prajānāṃ hitakāmyayā // Kāty_233

ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā yukti-leśa-ādayo 'pi vā / daivikī vā kriyā proktā prajānāṃ hita-kāmyayā //

codanā pratikālaṃ ca yuktileśas tathaiva ca /
tṛtīyaḥ śapathaḥ proktaḥ tair ṛṇaṃ sādhayet kramāt // Kāty_234

codanā pratikālaṃ ca yukti-leśas tatha aiva ca / tṛtīyaḥ śapathaḥ proktaḥ tair ṛṇaṃ sādhayet kramāt //

abhīkṣṇaṃ codyamāno 'pi pratihanyān na tadvacaḥ /
triḥ catuḥ pañcakṛtvo vā parato 'rthaṃ samācaret // Kāty_235

abhīkṣṇaṃ codyamāno 'pi pratihanyān na tad-vacaḥ / triḥ catuḥ pañca-kṛtvo vā parato 'rthaṃ samācaret //

codanāpratighāte tu yuktileśaiḥ samanviyāt /
deśakālārthasaṃbandhaparimāṇakriyādibhiḥ // Kāty_236

codanā-pratighāte tu yukti-leśaiḥ samanviyāt / deśa-kāla-artha-saṃbandhaparimāṇa-kriyā-ādibhiḥ //

yuktiṣv apy asamarthāsu śapathair eva niṇayet /
arthakālabalāpekṣair agnyambusukṛtādibhiḥ // Kāty_237

yuktiṣv apy asamarthāsu śapathair eva niṇayet / artha-kāla-bala-apekṣair agny-ambu-sukṛta-ādibhiḥ //

yatra syāt sopadhaṃ lekhyaṃ tadrājñaḥ śrāvitaṃ yadi /
divyena śodhayet tatra rājā dharmāsanasthitaḥ // Kāty_238

yatra syāt sopadhaṃ lekhyaṃ tad-rājñaḥ śrāvitaṃ yadi / divyena śodhayet tatra rājā dharma-āsana-sthitaḥ //

vākpāruṣye ca bhūmau ca divyaṃ na parikalpayet // Kāty_239

vāk-pāruṣye ca bhūmau ca divyaṃ na parikalpayet //

sthāvareṣu vivādeṣu divyāni paridhārayet /
sākṣibhir likhitenārthearthaṃ bhuktyā caiva prasādhayet // Kāty_240

sthāvareṣu vivādeṣu divyāni paridhārayet / sākṣibhir likhitena arthearthaṃ bhuktyā ca eva prasādhayet //

pramāṇair hetunā vāpi divyenaiva tu niścayam /
sarveṣv eva vivādeṣu sadā kuryān narādhipaḥ // Kāty_241

pramāṇair hetunā va āpi divyena eva tu niścayam / sarveṣv eva vivādeṣu sadā kuryān nara-adhipaḥ //

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ smṛtam /
anumānaṃ vidur hetuṃ tarkaṃ caiva manīṣiṇaḥ // Kāty_242

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ smṛtam / anumānaṃ vidur hetuṃ tarkaṃ ca eva manīṣiṇaḥ //

pūrvābhāve pareṇaiva nānyathaiva kadācana /
pramāṇair vādinirdiṣṭair bhuktyā likhitasākṣibhiḥ // Kāty_243

pūrva-abhāve pareṇa eva na anyatha aiva kadācana / pramāṇair vādi-nirdiṣṭair bhuktyā likhita-sākṣibhiḥ //

na kaścid abhiyoktāraṃ divyeṣu viniyojayet /
abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ // Kāty_244

na kaścid abhiyoktāraṃ divyeṣu viniyojayet / abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divya-viśāradaiḥ //

mithyoktau sa catuṣpāt syāt pratyavaskandane tathā /
prāṅnyāye sa ca vijñeyo dvipāt saṃpratipattiṣu // Kāty_245

mithyā-uktau sa catuṣ-pāt syāt pratyavaskandane tathā / prāṅ-nyāye sa ca vijñeyo dvi-pāt saṃpratipattiṣu //

parājayaś ca dvividhaḥ paroktaḥ svokta eva ca /
paroktaḥ syād daśavidhaḥ svokta ekavidhaḥ smṛtaḥ // Kāty_246

parājayaś ca dvividhaḥ para-uktaḥ sva-ukta eva ca / paroktaḥ syād daśavidhaḥ sva-ukta ekavidhaḥ smṛtaḥ //

vivādāntarasaṃkrāntiḥ pūrvottaraviruddhatā /
dūṣaṇaṃ svakriyotpatteḥ paravākyopapādanam // Kāty_247

vivāda-antara-saṃkrāntiḥ pūrva-uttara-viruddhatā / dūṣaṇaṃ sva-kriya-utpatteḥ para-vākya-upapādanam //

anirdeśaś ca deśasya nirdeśo 'deśakālayoḥ /
sākṣiṇām upajāpaś ca vidveṣo vacanasya ca // Kāty_248

anirdeśaś ca deśasya nirdeśo 'deśa-kālayoḥ / sākṣiṇām upajāpaś ca vidveṣo vacanasya ca //

lekhyaṃ tu dvividhaṃ proktaṃ svahastānyakṛtaṃ tathā /
asākṣimatsākṣimac ca siddhir deśasthites tayoḥ // Kāty_249

lekhyaṃ tu dvividhaṃ proktaṃ sva-hasta-anya-kṛtaṃ tathā / asākṣimat-sākṣimac ca siddhir deśa-sthites tayoḥ //

grāhakeṇa svahastena likhitaṃ sākṣivarajitam /
svahastalekhyaṃ vijñeyaṃ pramāṇaṃ tatsmṛtaṃ budhaiḥ // Kāty_250

grāhakeṇa svahastena likhitaṃ sākṣi-varajitam / svahasta-lekhyaṃ vijñeyaṃ pramāṇaṃ tat-smṛtaṃ budhaiḥ //

utpattijātisaṃjñāṃ ca dhanasaṃkhyāṃ ca lekhayet /
smaraty evaṃ prayuktasya naśyed arthas tv alekhitaḥ // Kāty_251

utpatti-jāti-saṃjñāṃ ca dhana-saṃkhyāṃ ca lekhayet / smaraty evaṃ prayuktasya naśyed arthas tv alekhitaḥ //

lekhyaṃ tu sākṣimatkāryam aviluptākṣarakramam /
deśācārasthitiyutaṃ samagraṃ sarvavastuṣu // Kāty_252

lekhyaṃ tu sākṣimat-kāryam avilupta-akṣara-kramam / deśa-ācāra-sthiti-yutaṃ samagraṃ sarva-vastuṣu //

varṇavākyakriyāyuktam asaṃdigdhaṃ sphuṭākṣaram /
ahīnakramacihnaṃ ca lekhyaṃ tat siddhim āpnuyāt // Kāty_253

varṇa-vākya-kriyā-yuktam asaṃdigdhaṃ sphuṭa-akṣaram / ahīna-krama-cihnaṃ ca lekhyaṃ tat siddhim āpnuyāt //

cātruvidyapuraśreṇīgaṇapaurādikasthitiḥ /
tatsidhyarthaṃ tu yal lekhyaṃ tad bhavet sthitipatrakam // Kāty_254

cātruvidya-pura-śreṇīgaṇa-paura-ādika-sthitiḥ / tat-sidhy-arthaṃ tu yal lekhyaṃ tad bhavet sthiti-patrakam //

abhiśāpe samuttīrṇe prāyaścitte kṛte janaiḥ /
viśuddhipatrakaṃ jñeyaṃ tebhyaḥ sākṣisamanvitam // Kāty_255

abhiśāpe samuttīrṇe prāyaścitte kṛte janaiḥ / viśuddhi-patrakaṃ jñeyaṃ tebhyaḥ sākṣi-samanvitam //

uttameṣu samasteṣu abhiśāpe samāgate /
vṛttānuvādalekhyaṃ yat taj jñeyaṃ sandhipatrakam // Kāty_256

uttameṣu samasteṣu abhiśāpe samāgate / vṛtta-anuvāda-lekhyaṃ yat taj jñeyaṃ sandhi-patrakam //

sīmāvivāde nirṇīte sīmāpatraṃ vidhīyate // Kāty_257

sīmā-vivāde nirṇīte sīmā-patraṃ vidhīyate //

rājñaḥ svahastasaṃyuktaṃ samudrācihnitaṃ tathā /
rājakīyaṃ smṛtaṃ lekhyaṃ sarveṣv artheṣu sākṣimat // Kāty_258

rājñaḥ sva-hasta-saṃyuktaṃ samudrā-cihnitaṃ tathā / rājakīyaṃ smṛtaṃ lekhyaṃ sarveṣv artheṣu sākṣimat //

arthipratyarthivākyāni pratijñā sākṣivāk tathā /
nirṇayaś ca yathā tasya yathā cāvadhṛtaṃ svayam // Kāty_259

arthi-pratyarthi-vākyāni pratijñā sākṣi-vāk tathā / nirṇayaś ca yathā tasya yathā ca avadhṛtaṃ svayam //

etad yathākṣaraṃ lekhye yathāpūrvaṃ niveśayet /
abhiyoktṛabhiyuktānāṃ vacanaṃ prāṅ niveśayet // Kāty_260

etad yathā-akṣaraṃ lekhye yathā-pūrvaṃ niveśayet / abhiyoktṛ-abhiyuktānāṃ vacanaṃ prāṅ niveśayet //

sabhyānāṃ prāḍvivākasya kulānāṃ vā tataḥ param /
niścayaṃ smṛtiśāstrasya mataṃ tatraiva lekhayet // Kāty_261

sabhyānāṃ prāḍvivākasya kulānāṃ vā tataḥ param / niścayaṃ smṛti-śāstrasya mataṃ tatra eva lekhayet //

siddhenārthena saṃyojyo vādī satkārapūrvakam /
lekhyaṃ svahastasaṃyuktaṃ tasmai dadyāt tu pārthivaḥ // Kāty_262

siddhena arthena saṃyojyo vādī satkāra-pūrvakam / lekhyaṃ sva-hasta-saṃyuktaṃ tasmai dadyāt tu pārthivaḥ //

sabhāsadaś ca ye tatra smṛtiśāstravidaḥ sthitāḥ /
yathālekhyavidhhau tadvat svahastaṃ tatra dāpayet // Kāty_263

sabhā-sadaś ca ye tatra smṛti-śāstra-vidaḥ sthitāḥ / yathā-lekhya-vidhhau tadvat sva-hastaṃ tatra dāpayet //

anena vidhinā lekhyaṃ paścātkāraṃ vidur budhāḥ /
nirastā tu kriyā yatra pramāṇenaiva vādinā /
paścātkāro bhavet tatra na sarvāsu vidhīyate // Kāty_264

anena vidhinā lekhyaṃ paścāt-kāraṃ vidur budhāḥ / nirastā tu kriyā yatra pramāṇena eva vādinā / paścāt-kāro bhavet tatra na sarvāsu vidhīyate //

anyavādīādihīnebhya itareṣāṃ pradīyate /
Kane933, p. 36 vṛttānuvādasaṃsiddhaṃ tac ca syāj jayapatrakam // Kāty_265

anya-vādī-ādi-hīnebhya itareṣāṃ pradīyate / vṛtta-anuvāda-saṃsiddhaṃ tac ca syāj jaya-patrakam //

rājājñayā samāhūya yathānyāyaṃ vicārayet /
lekhyācāreṇa likhitaṃ sākṣyācāreṇa sākṣiṇaḥ // Kāty_266

rāja-ājñayā samāhūya yathā-nyāyaṃ vicārayet / lekhya-ācāreṇa likhitaṃ sākṣya-ācāreṇa sākṣiṇaḥ //

varṇavākyakriyāyuktam asaṃdigdhaṃ sphuṭākṣaram /
ahīnakramacihnaṃ ca lekhyaṃ tatsiddhim āpnuyāt // Kāty_267

varṇa-vākya-kriyā-yuktam asaṃdigdhaṃ sphuṭa-akṣaram / ahīna-krama-cihnaṃ ca lekhyaṃ tat-siddhim āpnuyāt //

deśācārayutaṃ varṣam āsapakṣādivṛddhimat /
ṛṇisākṣilekhakānām hastāṅgam lekhyam ucyate // Kāty_268

deśa-ācāra-yutaṃ varṣam āsapakṣa-ādi-vṛddhimat / ṛṇi-sākṣi-lekhakānām hasta-aṅgam lekhyam ucyate //

sthānabhraṣṭās tv apaṅktisthāḥ saṃdigdhā lakṣaṇacyutāḥ /
yadā tu saṃsthitā varṇāḥ kūṭalekhyaṃ tadā bhavet // Kāty_269

sthāna-bhraṣṭās tv apaṅkti-sthāḥ saṃdigdhā lakṣaṇa-cyutāḥ / yadā tu saṃsthitā varṇāḥ kūṭa-lekhyaṃ tadā bhavet //

deśācāraviruddhaṃ yat saṃdigdhaṃ kramavarjitam /
kṛtam asvāminā yac ca sādhyahīnaṃ ca duṣyati // Kāty_270

deśa-ācāra-viruddhaṃ yat saṃdigdhaṃ krama-varjitam / kṛtam asvāminā yac ca sādhya-hīnaṃ ca duṣyati //

mattenopādhibhītena tathonmattena pīḍitaiḥ /
strībhir bālāsvatantraiś ca kṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati // Kāty_271

mattena upādhi-bhītena tatha ūnmattena pīḍitaiḥ / strībhir bāla-asvatantraiś ca kṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati //

khyāpitaṃ ced dvitīye 'hni na kaścid vinivartayet /
tathā tat syāt pramāṇaṃ tu mattonmattakṛtād ṛte // Kāty_272

khyāpitaṃ ced dvitīye 'hni na kaścid vinivartayet / tathā tat syāt pramāṇaṃ tu matta-unmatta-kṛtād ṛte //

sākṣidoṣād bhaved duṣṭaṃ patraṃ vai lekhakasya vā /
Kane933, p. 37 dhanikasyopadhādoṣāt tathā dhāraṇikasya vā // Kāty_273

sākṣi-doṣād bhaved duṣṭaṃ patraṃ vai lekhakasya vā / dhanikasya upadhā-doṣāt tathā dhāraṇikasya vā //

duṣṭair duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaṃ śuddhair vinirdiśet /
tat patram upadhāduṣṭaiḥ sākṣilekhakakārakaiḥ // Kāty_274

duṣṭair duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaṃ śuddhair vinirdiśet / tat patram upadhā-duṣṭaiḥ sākṣi-lekhaka-kārakaiḥ //

pramāṇasya hi ye doṣā vaktavyās te vivādinā /
gūḍhās tu prakaṭāḥ sabhyaiḥ kāle śāstrapradarśanāt // Kāty_275

pramāṇasya hi ye doṣā vaktavyās te vivādinā / gūḍhās tu prakaṭāḥ sabhyaiḥ kāle śāstra-pradarśanāt //

sākṣilekhakakartāraḥ kūṭatāṃ yānti te yathā /
tathā doṣāḥ prayoktavyā duṣṭair lekhyaṃ praduṣyāta // Kāty_276

sākṣi-lekhaka-kartāraḥ kūṭatāṃ yānti te yathā / tathā doṣāḥ prayoktavyā duṣṭair lekhyaṃ praduṣyāta //

na lekhakena likhitaṃ na dṛṣṭaṃ sākṣibhis tathā /
evaṃ pratyarthinokte tu kūṭalekhyaṃ prakīrtitam // Kāty_277

na lekhakena likhitaṃ na dṛṣṭaṃ sākṣibhis tathā / evaṃ pratyarthina ūkte tu kūṭa-lekhyaṃ prakīrtitam //

nātathyena pramāṇaṃ tu doṣeṇaiva tu dūṣayet /
mithyābhiyoge daṇḍyaḥ syāt sādhyārthāc cāpi hīyate // Kāty_278

na atathyena pramāṇaṃ tu doṣeṇa eva tu dūṣayet / mithyā-abhiyoge daṇḍyaḥ syāt sādhya-arthāc ca api hīyate //

evaṃ duṣṭaṃ nṛpasthāne yasmiṃs tad dhi vicāryate /
vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ patradoṣān nirūpayet // Kāty_279

evaṃ duṣṭaṃ nṛpa-sthāne yasmiṃs tad dhi vicāryate / vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ patra-doṣān nirūpayet //

yena te kūṭatāṃ yānti sākṣilekhakakārakāḥ /
tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaiḥ śuddhiṃ vinirdiśet // Kāty_280

yena te kūṭatāṃ yānti sākṣi-lekhaka-kārakāḥ / tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ śuddhaiḥ śuddhiṃ vinirdiśet //

dhanikena svahastena likhitaṃ sākṣivarjitam /
bhavet kūṭaṃ na cet kartā kṛtaṃ hīti vibhāvayet // Kāty_281

dhanikena svahastena likhitaṃ sākṣi-varjitam / bhavet kūṭaṃ na cet kartā kṛtaṃ hi iti vibhāvayet //

dattaṃ lekhye svahastaṃ tu ṛṇiko yadi nihnate /
patrasthaiḥ sākṣibhir vācyo lekhakasya matena vā // Kāty_282

dattaṃ lekhye svahastaṃ tu ṛṇiko yadi nihnate / patra-sthaiḥ sākṣibhir vācyo lekhakasya matena vā //

kṛtākṛtavivādeṣu sākṣibhiḥ patranirṇayaḥ /
dūṣite patrake vādī tadārūḍhāṃs tu nirdiśet // Kāty_283

kṛta-akṛta-vivādeṣu sākṣibhiḥ patra-nirṇayaḥ / dūṣite patrake vādī tad-ārūḍhāṃs tu nirdiśet //

trividhasyāpi lekhyasya bhrāntiḥ sañjāyate nṛṇām /
ṛṇisākṣilekhakānāṃ hastoktyā sādhayet tataḥ // Kāty_284

trividhasya api lekhyasya bhrāntiḥ sañjāyate nṛṇām / ṛṇi-sākṣi-lekhakānāṃ hasta-uktyā sādhayet tataḥ //

atha pañcatvam āpanno lekhakaḥ saha sākṣibhiḥ /
tatsvahastādibhis teṣāṃ viśudhyet tu na saṃśayaḥ // Kāty_285

atha pañcatvam āpanno lekhakaḥ saha sākṣibhiḥ / tat-svahasta-ādibhis teṣāṃ viśudhyet tu na saṃśayaḥ //

ṛṇisvahastasaṃdehe jīvato vā mṛtasya vā /
tatsvahastakṛtair anyaiḥ patrais tallekhyanirṇayaḥ // Kāty_286

ṛṇi-svahasta-saṃdehe jīvato vā mṛtasya vā / tat-svahasta-kṛtair anyaiḥ patrais tal-lekhya-nirṇayaḥ //

samudre 'pi lekhye mṛtāḥ sarve 'pi te sthitāḥ (?) /
likhitaṃ tatpramāṇaṃ tu mṛteṣv api hi teṣu ca // Kāty_287

samudre 'pi lekhye mṛtāḥ sarve 'pi te sthitāḥ (?) / likhitaṃ tat-pramāṇaṃ tu mṛteṣv api hi teṣu ca //

pratyakṣam anumānena na kadācit prabādhyate /
tasmāl lekhyasya duṣṭasya vacobhiḥ sākṣiṇāṃ bhavet // Kāty_288

pratyakṣam anumānena na kadācit prabādhyate / tasmāl lekhyasya duṣṭasya vacobhiḥ sākṣiṇāṃ bhavet //

nirṇayaḥ svadhanārthaṃ hi patraṃ dūṣayati svayam /
likhitaṃ likhitenaiva sākṣimatsākṣibhir haret // Kāty_289

nirṇayaḥ svadhana-arthaṃ hi patraṃ dūṣayati svayam / likhitaṃ likhitena eva sākṣimat-sākṣibhir haret //

kūṭoktau sākṣiṇāṃ vākyāl lekhakasya ca patrakam /
nayec chuddhiṃ na yaḥ kūṭaṃ sa dāpyo damam uttamam // Kāty_290

kūṭa-uktau sākṣiṇāṃ vākyāl lekhakasya ca patrakam / nayec chuddhiṃ na yaḥ kūṭaṃ sa dāpyo damam uttamam //

āḍhyasya nikaṭasthasya yac chaktena na yācitam /
śuddharṇaśaṅkayā tat tu lekhyaṃ durbalatām iyāt // Kāty_291

āḍhyasya nikaṭa-sthasya yac chaktena na yācitam / śuddharṇa-śaṅkayā tat tu lekhyaṃ durbalatām iyāt //

lekhyaṃ triṃśatsamātītam adṛṣṭāśrāvitaṃ ca yat /
na tat siddhim avāpnoti tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu // Kāty_292

lekhyaṃ triṃśat-samā-atītam adṛṣṭa-aśrāvitaṃ ca yat / na tat siddhim avāpnoti tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu //

prayukte śāntalābhe tu likhitaṃ yo na darśayet /
naiva yāceta ṛṇikaṃ na tat siddhim avāpnuyāt // Kāty_293

prayukte śānta-lābhe tu likhitaṃ yo na darśayet / na eva yāceta ṛṇikaṃ na tat siddhim avāpnuyāt //

paścāt kāranibaddhaṃ yat tad yatnena vicārayet /
yadi syād yuktiyuktaṃ tu pramāṇaṃ likhitaṃ tadā // Kāty_294

paścāt kāra-nibaddhaṃ yat tad yatnena vicārayet / yadi syād yukti-yuktaṃ tu pramāṇaṃ likhitaṃ tadā //

anyathā dūrataḥ kāryaṃ punar eva vinirṇayet /
atathyaṃ tathyabhāvena sthāpitaṃ jñānavibhramāt /
nivartyaṃ tatpramāṇaṃ syād yatnenāpi kṛtaṃ nṛpaiḥ // Kāty_295

anyathā dūrataḥ kāryaṃ punar eva vinirṇayet / atathyaṃ tathya-bhāvena sthāpitaṃ jñāna-vibhramāt / nivartyaṃ tat-pramāṇaṃ syād yatnena api kṛtaṃ nṛpaiḥ //

mudrāśuddhaṃ kriyāśuddhaṃ bhuktiśuddhaṃ sacihnakam /
rājñaḥ svahastasaṃśuddhaṃ śuddhim āyāti śāsanam // Kāty_296

mudrā-śuddhaṃ kriyā-śuddhaṃ bhukti-śuddhaṃ sacihnakam / rājñaḥ sva-hasta-saṃśuddhaṃ śuddhim āyāti śāsanam //

nirdoṣaṃ prathitaṃ yat tu lekhyaṃ tat siddhim āpnuyāt // Kāty_297

nirdoṣaṃ prathitaṃ yat tu lekhyaṃ tat siddhim āpnuyāt //

dṛṣṭe patre sphuṭān doṣān noktav ānṛṇiko yadi /
Kane933, p. 40 tato viṃśativarṣāṇi sthitaṃ patraṃ sthiraṃ bhavet // Kāty_298

dṛṣṭe patre sphuṭān doṣān na uktav ānṛṇiko yadi / tato viṃśati-varṣāṇi sthitaṃ patraṃ sthiraṃ bhavet //

śaktasya saṃnidhāv arthe yena lekhyena bhujyate /
varṣāṇi viṃśatiṃ yāvat tat patraṃ doṣavarjitam // Kāty_299

śaktasya saṃnidhāv arthe yena lekhyena bhujyate / varṣāṇi viṃśatiṃ yāvat tat patraṃ doṣa-varjitam //

atha viṃśativarṣāṇi ādhir bhuktaḥ suniścitam /
tena lekhyena tat siddhir lekhyadoṣavivarjitā // Kāty_300

atha viṃśati-varṣāṇi ādhir bhuktaḥ suniścitam / tena lekhyena tat siddhir lekhya-doṣa-vivarjitā //

sīmāvivāde nirṇīte sīmāpatraṃ vidhīyate /
tasya doṣāḥ pravaktavyā yāvad varṣāṇi viṃśatiḥ // Kāty_301

sīmā-vivāde nirṇīte sīmā-patraṃ vidhīyate / tasya doṣāḥ pravaktavyā yāvad varṣāṇi viṃśatiḥ //

ādhānasahitaṃ yatra ṛṇaṃ lekhye niveśitam /
mṛtasākṣi pramāṇaṃ tu svalpabhogeṣu tadviduḥ // Kāty_302

ādhāna-sahitaṃ yatra ṛṇaṃ lekhye niveśitam / mṛta-sākṣi pramāṇaṃ tu svalpa-bhogeṣu tad-viduḥ //

prāptaṃ vānena cet kiñcid dānaṃ cāpy anirūpitam /
vināpi mudrayā lekhyaṃ pramāṇaṃ mṛtasākṣikam // Kāty_303

prāptaṃ va ānena cet kiñcid dānaṃ ca apy anirūpitam / vina āpi mudrayā lekhyaṃ pramāṇaṃ mṛta-sākṣikam //

yadi labdhaṃ bhavet kiñcit prajñaptir vā kṛtā bhavet /
pramāṇam eva likhitaṃ mṛtā yady api sākṣiṇaḥ // Kāty_304

yadi labdhaṃ bhavet kiñcit prajñaptir vā kṛtā bhavet / pramāṇam eva likhitaṃ mṛtā yady api sākṣiṇaḥ //

darśitaṃ pratikālaṃ yad grāhitaṃ smāritaṃ tathā /
lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api ca sākṣiṣu // Kāty_305

darśitaṃ pratikālaṃ yad grāhitaṃ smāritaṃ tathā / lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api ca sākṣiṣu //

na divyaiḥ sākṣibhir vāpi hīyate likhitaṃ kvacit /
lekhyadharmaḥ sadā śreṣṭho hy ato nānyena hīyate // Kāty_306

na divyaiḥ sākṣibhir va āpi hīyate likhitaṃ kvacit / lekhya-dharmaḥ sadā śreṣṭho hy ato na anyena hīyate //

tadyuktapratilekhyena tadviśiṣṭena vā sadā /
lekhyakriyā nirasyeta nirasyānyena na kvacit // Kāty_307

tad-yukta-pratilekhyena tad-viśiṣṭena vā sadā / lekhya-kriyā nirasyeta nirasya anyena na kvacit //

darpaṇasthaṃ yathā bimbam asatsad iva dṛśyate /
tathā lekhyasya bimbāni kurvanti kuśalā janāḥ // Kāty_308

darpaṇa-sthaṃ yathā bimbam asat-sad iva dṛśyate / tathā lekhyasya bimbāni kurvanti kuśalā janāḥ //

dravyaṃ gṛhītvā yal lekhyaṃ parasmai saṃpradīyate /
channam anyena cārūḍhaṃ saṃyataṃ cānyaveśmani // Kāty_309

dravyaṃ gṛhītvā yal lekhyaṃ parasmai saṃpradīyate / channam anyena cā arūḍhaṃ saṃyataṃ ca anya-veśmani //

datte vṛtte 'tha vā dravye kvacillikhitapūrvake /
eṣa eva vidhir jñeyo lekhyaśuddhivinirṇaye // Kāty_310

datte vṛtte 'tha vā dravye kvacil-likhita-pūrvake / eṣa eva vidhir jñeyo lekhya-śuddhi-vinirṇaye //

sthāvare vikrayādhāne lekhyaṃ kūṭaṃ karoti yaḥ /
sa samyagbhāvitaḥ kāryo jihvāpāṇyaṅghrivarjitaḥ // Kāty_311

sthāvare vikraya-ādhāne lekhyaṃ kūṭaṃ karoti yaḥ / sa samyag-bhāvitaḥ kāryo jihvā-pāṇy-aṅghri-varjitaḥ //

malair yad bheditaṃ dagdhaṃ chidritaṃ vītam eva vā /
tad anyat kārayel lekhyaṃ svedenollikhitaṃ tathā // Kāty_312

malair yad bheditaṃ dagdhaṃ chidritaṃ vītam eva vā / tad anyat kārayel lekhyaṃ svedena ullikhitaṃ tathā //

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇatrayam iṣyate /
pramāṇeṣu smṛtā bhukteḥ sal lekhasamatā nṛṇām // Kāty_313

likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇa-trayam iṣyate / pramāṇeṣu smṛtā bhukteḥ sal lekha-samatā nṛṇām //

rathyānirgamanadvārajalavāhādisaṃśaye /
bhuktir eva tu gurvī syāt pramāṇeṣv iti niścayaḥ // Kāty_314

rathyā-nirgamana-dvārajala-vāha-ādi-saṃśaye / bhuktir eva tu gurvī syāt pramāṇeṣv iti niścayaḥ //

anumānād guruḥ sakṣī sākṣibhyo likhitaṃ guru /
avyāhatā tripuruṣī bhuktir ebhyo garīyasī // Kāty_315

anumānād guruḥ sakṣī sākṣibhyo likhitaṃ guru / avyāhatā tri-puruṣī bhuktir ebhyo garīyasī //

nopabhoge balaṃ kāryam āhartrā tatsutena vā /
paśustrīpuruṣādīnām iti dharmo vyavasthitaḥ // Kāty_316

na upabhoge balaṃ kāryam āhartrā tat-sutena vā / paśu-strī-puruṣādīnām iti dharmo vyavasthitaḥ //

bhuktis tu dvividhā proktā sāgamānāgamā tathā /
tripuruṣī yā svatantrā sā ced alpā tu sāgamā // Kāty_317

bhuktis tu dvividhā proktā sāgama-anāgamā tathā / tri-puruṣī yā svatantrā sā ced alpā tu sāgamā //

mukhyā paitāmahī bhuktiḥ paitṛkī cāpi saṃmatā /
tribhir etair avicchinnā sthirā ṣaṣṭyābdikī matā // Kāty_318

mukhyā paitāmahī bhuktiḥ paitṛkī ca api saṃmatā / tribhir etair avicchinnā sthirā ṣaṣṭy-ābdikī matā //

sāgamena tu bhuktena samyagbhuktaṃ yadā tu yat /
āhartā labhate tat tu nāpahāryaṃ tu tat kvacit // Kāty_319

sāgamena tu bhuktena samyag-bhuktaṃ yadā tu yat / āhartā labhate tat tu na apahāryaṃ tu tat kvacit //

pranaṣṭāgamalekhyena bhogārūḍhena vādinā /
kālaḥ pramāṇaṃ dānaṃ ca kīrtanīyāni saṃsadi // Kāty_320

pranaṣṭa-āgama-lekhyena bhoga-ārūḍhena vādinā / kālaḥ pramāṇaṃ dānaṃ ca kīrtanīyāni saṃsadi //

smārtakāle kriyā bhūmeḥ sāgamā bhuktir iṣyate /
asmārte 'nugamābhāvāt kramāt tripuruṣāgatā // Kāty_321

smārta-kāle kriyā bhūmeḥ sāgamā bhuktir iṣyate / asmārte 'nugama-abhāvāt kramāt tri-puruṣa-āgatā //

ādau tu kāraṇaṃ madhye bhuktis tu sāgamā (?) /
kāraṇaṃ bhuktir evaikā saṃtatā yā tripauruṣī // Kāty_322

ādau tu kāraṇaṃ madhye bhuktis tu sāgamā (?) / kāraṇaṃ bhuktir eva ekā saṃtatā yā tripauruṣī //

āhartā bhuktiyukto 'pi lekhyadoṣān viśodhayet /
tatsuto bhuktidoṣāṃs tu lekhyadoṣāṃs tu nāpnuyāt // Kāty_323

āhartā bhukti-yukto 'pi lekhya-doṣān viśodhayet / tat-suto bhukti-doṣāṃs tu lekhya-doṣāṃs tu nā apnuyāt //

yenopāttaṃ hi yad dravyaṃ so 'bhiyuktas tad uddharet /
cirakālopabhoge 'pi bhuktis tasyaiva neṣyate // Kāty_324

yena upāttaṃ hi yad dravyaṃ so 'bhiyuktas tad uddharet / cira-kāla-upabhoge 'pi bhuktis tasya eva na iṣyate //

cirantanam avijñātaṃ bhogaṃ lobhān na cālayet // Kāty_325

cirantanam avijñātaṃ bhogaṃ lobhān na cālayet //

pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ bhuktyācāreṇa dharmataḥ /
tasmin prete na vācyo 'sau bhuktyā prāptaṃ hi tasya tat // Kāty_326

pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ bhukty-ācāreṇa dharmataḥ / tasmin prete na vācyo 'sau bhuktyā prāptaṃ hi tasya tat //

tribhir eva tu yā bhuktā puruṣair bhū yathāvidhi /
lekhyābhāve 'pi tāṃ tatra caturthaḥ samavāpnuyāt // Kāty_327

tribhir eva tu yā bhuktā puruṣair bhū yathā-vidhi / lekhya-abhāve 'pi tāṃ tatra caturthaḥ samavāpnuyāt //

yathā kṣīraṃ janayati dadhi kālād rasānvitam /
dānahetus tathā kālād bhogas tripuruṣāgataḥ // Kāty_328

yathā kṣīraṃ janayati dadhi kālād rasa-anvitam / dāna-hetus tathā kālād bhogas tri-puruṣa-āgataḥ //

bhuktir balavatī śāstre saṃtatā yā cirantanī /
vicchinnāpi sā jñeyā yā tu pūrvaprasādhitā // Kāty_329

bhuktir balavatī śāstre saṃtatā yā cirantanī / vicchinna āpi sā jñeyā yā tu pūrva-prasādhitā //

na bhogaṃ kalpayet strīṣu devarājadhaneṣu ca /
bālaśrotriyavit te ca mātṛtaḥ pitṛtaḥ kramāt // Kāty_330

na bhogaṃ kalpayet strīṣu deva-rāja-dhaneṣu ca / bāla-śrotriyavit te ca mātṛtaḥ pitṛtaḥ kramāt //

brahmacarī caret kaścid avrataṃ ṣaṭtriṃśadābdikam /
arthārthī cānyaviṣaye dīrghakālaṃ vasen naraḥ // Kāty_331

brahmacarī caret kaścid avrataṃ ṣaṭtriṃśad-ābdikam / artha-arthī ca anya-viṣaye dīrgha-kālaṃ vasen naraḥ //

samāvṛtto 'vratī kuryāt svadhanānveṣaṇaṃ tataḥ /
pañcāśadābdiko bhogas tad dhanasyāpahārakaḥ // Kāty_332

samāvṛtto 'vratī kuryāt svadhana-anveṣaṇaṃ tataḥ / pañcāśad-ābdiko bhogas tad dhanasya apahārakaḥ //

pravivedaṃ dvādaśābdaḥ kālo vidyārthināṃ smṛtaḥ /
śilpavidyārthināṃ caiva grahaṇāntaḥ prakīrtitaḥ // Kāty_333

pravivedaṃ dvādaśa-ābdaḥ kālo vidyā-arthināṃ smṛtaḥ / śilpa-vidyā-arthināṃ ca eva grahaṇa-antaḥ prakīrtitaḥ //

suhṛdbhir bandhubhiś caiṣāṃ yat svaṃ bhuktam apaśyatām /
nṛpāparādhināṃ caiva na tat kālena hīyate // Kāty_334

suhṛdbhir bandhubhiś ca eṣāṃ yat svaṃ bhuktam apaśyatām / nṛpa-apara-adhināṃ ca eva na tat kālena hīyate //

sanābhibhir bāndhavaiś ca yad bhuktaṃ svajanais tathā /
bhogāt tatra na siddhiḥ syād bhogam anyatra kalpayet // Kāty_335

sanābhibhir bāndhavaiś ca yad bhuktaṃ sva-janais tathā / bhogāt tatra na siddhiḥ syād bhogam anyatra kalpayet //

arthinābhyarthito yas tu vighātaṃ na prayojayet /
tricatuḥpañcakṛtvo vā paras tad ṛṇī bhavet(?) // Kāty_336

arthina ābhyarthito yas tu vighātaṃ na prayojayet / tricatuḥpañca-kṛtvo vā paras tad ṛṇī bhavet(?) //

dānaṃ prajñāpanā bhedaḥ saṃpralobhakriyā ca yā /
cittāpanayanaṃ caiva hetavo hi vibhāvakāḥ // Kāty_337

dānaṃ prajñāpanā bhedaḥ saṃpralobha-kriyā ca yā / citta-apanayanaṃ ca eva hetavo hi vibhāvakāḥ //

eṣām anyatamo yatra vādinā bhāvito bhavet /
mūlakriyā tu tatra syād bhāvite vādinihnave // Kāty_338

eṣām anyatamo yatra vādinā bhāvito bhavet / mūla-kriyā tu tatra syād bhāvite vādi-nihnave //

na kālaharaṇaṃ kāryaṃ rājñā sākṣiprabhāṣaṇe /
mahān doṣo bhavet kālād dharmavyāvṛttilakṣaṇaḥ // Kāty_339

na kāla-haraṇaṃ kāryaṃ rājñā sākṣi-prabhāṣaṇe / mahān doṣo bhavet kālād dharma-vyāvṛtti-lakṣaṇaḥ //

upasthitān parīkṣeta sākṣiṇo nṛpatiḥ svayam /
sākṣibhir bhāṣitaṃ vākyaṃ sabhyaiḥ saha parīkṣayet // Kāty_340

upasthitān parīkṣeta sākṣiṇo nṛpatiḥ svayam / sākṣibhir bhāṣitaṃ vākyaṃ sabhyaiḥ saha parīkṣayet //

samyakkriyāparijñāne deyaḥ kālas tu sākṣiṇām /
saṃdigdhaṃ yatra sākṣyaṃ syāt sadyaḥ spaṣṭaṃ vivādayet // Kāty_341

samyak-kriyā-parijñāne deyaḥ kālas tu sākṣiṇām / saṃdigdhaṃ yatra sākṣyaṃ syāt sadyaḥ spaṣṭaṃ vivādayet //

sabhāntaḥ sākṣiṇaḥ sarvān arthipratyarthisaṃnidhau /
prāṅvivāko niyuñjīta vidhinānena sāntvayan // Kāty_342

sabhāntaḥ sākṣiṇaḥ sarvān arthi-pratyarthi-saṃnidhau / prāṅ-vivāko niyuñjīta vidhina ānena sāntvayan //

yad dvayor anayor vettha kārye 'smiṃś ceṣṭitaṃ mithaḥ /
tad brūta sarvaṃ satyena yuṣmākaṃ hy atra sākṣitā // Kāty_343

yad dvayor anayor vettha kārye 'smiṃś ceṣṭitaṃ mithaḥ / tad brūta sarvaṃ satyena yuṣmākaṃ hy atra sākṣitā //

devabrāhmanasānnidhye sākṣyaṃ pṛcched ṛtaṃ dvijān /
udaṅmukhān prāṅmukhān vā pūrvāhṇe vai śuciḥ śucīn // Kāty_344

deva-brāhmana-sānnidhye sākṣyaṃ pṛcched ṛtaṃ dvijān / udaṅ-mukhān prāṅ-mukhān vā pūrva-āhṇe vai śuciḥ śucīn //

āhūya sākṣiṇaḥ pṛcchen niyamya śapathair bhṛśam /
samastān viditācārān vijñātārthān pṛthakpṛthak // Kāty_345

āhūya sākṣiṇaḥ pṛcchen niyamya śapathair bhṛśam / samastān vidita-ācārān vijñāta-arthān pṛthak-pṛthak //

arthipratyarthisāṃnidhyād anubhūtaṃ tu yad bhavet /
tad grāhyaṃ sākṣiṇo vākyam anyathā na bṛhaspatiḥ // Kāty_346

arthi-pratyarthi-sāṃnidhyād anubhūtaṃ tu yad bhavet / tad grāhyaṃ sākṣiṇo vākyam anyathā na bṛhaspatiḥ //

prakhyātakulaśīlāś ca lobhamohavivarjitāḥ /
āptāḥ śuddhā viśiṣṭā ye teṣāṃ sākṣyam asaṃśayam // Kāty_347

prakhyāta-kula-śīlāś ca lobha-moha-vivarjitāḥ / āptāḥ śuddhā viśiṣṭā ye teṣāṃ sākṣyam asaṃśayam //

vibhāvyo vādinā yādṛk sadṛśair eva bhāvayet /
notkṛṣṭaś cāvakṛṣṭas tu sākṣibhir bhāvayet sadā // Kāty_348

vibhāvyo vādinā yādṛk sadṛśair eva bhāvayet / na utkṛṣṭaś ca avakṛṣṭas tu sākṣibhir bhāvayet sadā //

liṅginaḥ śreṇipūgāś ca vaṇigvrātās tathāpare /
samūhasthāś ca ye cānye vargās tān abravīd bhṛguḥ // Kāty_349

liṅginaḥ śreṇi-pūgāś ca vaṇig-vrātās tatha āpare / samūha-sthāś ca ye ca anye vargās tān abravīd bhṛguḥ //

dāsacāraṇamallānāṃ hastyaśvāyudhajīvinām /
pratyekaikaṃ samūhānāṃ nāyakā vargiṇas tathā /
teṣāṃ vādaḥ svavargeṣu vargiṇas teṣu sākṣiṇaḥ // Kāty_350

dāsa-cāraṇa-mallānāṃ hasty-aśva-āyudha-jīvinām / pratyekaikaṃ samūhānāṃ nāyakā vargiṇas tathā / teṣāṃ vādaḥ sva-vargeṣu vargiṇas teṣu sākṣiṇaḥ //

strīṇāṃ sākṣyaṃ striyaḥ kuryur dvijānāṃ sadṛśā dvijāḥ /
śūdrāś ca santaḥ śūdrāṇām antyānām antyayonayaḥ // Kāty_351

strīṇāṃ sākṣyaṃ striyaḥ kuryur dvijānāṃ sadṛśā dvijāḥ / śūdrāś ca santaḥ śūdrāṇām antyānām antya-yonayaḥ //

aśakya āgamo yatra videśaprativāsinām /
traividyaprahitaṃ tatra lekhyasākṣyaṃ pravādayet // Kāty_352

aśakya āgamo yatra videśa-prativāsinām / traividya-prahitaṃ tatra lekhya-sākṣyaṃ pravādayet //

abhyantaras tu nikṣepe sākṣyam eko 'pi vācyate /
arthinā prahitaḥ sākṣī bhavaty eko 'pi dūtakaḥ // Kāty_353

abhyantaras tu nikṣepe sākṣyam eko 'pi vācyate / arthinā prahitaḥ sākṣī bhavaty eko 'pi dūtakaḥ //

saṃskṛtaṃ yena yat paṇyaṃ tat tenaiva vibhāvayet /
eka eva pramāṇaṃ sa vivāde tatra kīrtitaḥ // Kāty_354

saṃskṛtaṃ yena yat paṇyaṃ tat tena eva vibhāvayet / eka eva pramāṇaṃ sa vivāde tatra kīrtitaḥ //

lekhakaḥ prāṅvivākaś ca sabhyāś caivānupūrvaśaḥ /
nṛpe paśyati yat kāryaṃ sākṣiṇaḥ samudāhṛtāḥ // Kāty_355

lekhakaḥ prāṅ-vivākaś ca sabhyāś ca eva anupūrvaśaḥ / nṛpe paśyati yat kāryaṃ sākṣiṇaḥ samudāhṛtāḥ //

anye punar anirdiṣṭāḥ sākṣiṇaḥ samudāhṛtāḥ /
grāmaś ca prāṅvivākaś ca rājā ca vyavahāriṇām // Kāty_356

anye punar anirdiṣṭāḥ sākṣiṇaḥ samudāhṛtāḥ / grāmaś ca prāṅ-vivākaś ca rājā ca vyavahāriṇām //

kāryeṣv abhyantaro yaś ca arthinā prahitaś ca yaḥ /
kulyāḥ kulavivādeṣu bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ // Kāty_357

kāryeṣv abhyantaro yaś ca arthinā prahitaś ca yaḥ / kulyāḥ kula-vivādeṣu bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ //

rikthabhāgavivāde tu saṃdehe samupasthite /
kulyānāṃ vacanaṃ tatra pramāṇaṃ tadviparyaye // Kāty_358

riktha-bhāga-vivāde tu saṃdehe samupasthite / kulyānāṃ vacanaṃ tatra pramāṇaṃ tad-viparyaye //

sākṣiṇāṃ likhitānāṃ tu nirdiṣṭānāṃ ca vādinā /
teṣām eko 'nyathāvādī bhedāt sarve na sākṣiṇaḥ // Kāty_359

sākṣiṇāṃ likhitānāṃ tu nirdiṣṭānāṃ ca vādinā / teṣām eko 'nyathā-vādī bhedāt sarve na sākṣiṇaḥ //

anyena hi kṛtaḥ sākṣī naivānyastaṃ vivādayet /
tadabhāve niyukto vā bāndhavo vā vivādayet // Kāty_360

anyena hi kṛtaḥ sākṣī na eva anyastaṃ vivādayet / tad-abhāve niyukto vā bāndhavo vā vivādayet //

tadvṛttijīvino ye ca tatsevāhitakāriṇaḥ /
tadbandhusuhṛdo bhṛtyā āptās te tu na sākṣiṇaḥ // Kāty_361

tad-vṛtti-jīvino ye ca tat-sevāhita-kāriṇaḥ / tad-bandhu-suhṛdo bhṛtyā āptās te tu na sākṣiṇaḥ //

mātṛṣvasṛsutāś caiva sodaryāsutamātulāḥ /
ete sanābhayas tūktāḥ sākṣyaṃ teṣu na yojayet // Kāty_362

mātṛṣvasṛ-sutāś ca eva sodaryā-suta-mātulāḥ / ete sanābhayas tu uktāḥ sākṣyaṃ teṣu na yojayet //

kulyāḥ saṃbandhinaś caiva vivāhyo bhaginīpatiḥ /
pitā bandhuḥ pitṛvyaś ca śvaśuro guravas tathā // Kāty_363

kulyāḥ saṃbandhinaś ca eva vivāhyo bhaginī-patiḥ / pitā bandhuḥ pitṛvyaś ca śvaśuro guravas tathā //

nagaragrāmadeśeṣu niyuktā ye padeṣu ca /
vallabhāś ca na pṛccheyur bhaktās te rājapūruṣāḥ // Kāty_364

nagara-grāma-deśeṣu niyuktā ye padeṣu ca / vallabhāś ca na pṛccheyur bhaktās te rāja-pūruṣāḥ //

ṛṇādiṣu parīkṣeta sākṣiṇaḥ sthirakarmasu /
sāhasātyayike caiva parīkṣā kutracit smṛtā // Kāty_365

ṛṇa-ādiṣu parīkṣeta sākṣiṇaḥ sthira-karmasu / sāhasa-atyayike ca eva parīkṣā kutracit smṛtā //

vyāghāteṣu nṛpājñāyāḥ saṃgrahe sāhaseṣu ca /
steyapāruṣyayoś caiva na parīkṣeta sākṣiṇaḥ // Kāty_366

vyāghāteṣu nṛpa-ājñāyāḥ saṃgrahe sāhaseṣu ca / steya-pāruṣyayoś ca eva na parīkṣeta sākṣiṇaḥ //

antarveśmani rātrau ca bahirgrāmāc ca yad bhavet /
eteṣv evābhiyogaś cen na parīkṣeta sākṣiṇaḥ // Kāty_367

antarveśmani rātrau ca bahirgrāmāc ca yad bhavet / eteṣv eva abhiyogaś cen na parīkṣeta sākṣiṇaḥ //

na sākṣyaṃ sākṣibhir vācyam apṛṣṭair arthinā sadā /
na sākṣyaṃ teṣu vidyeta svayam ātmani yojayet // Kāty_368

na sākṣyaṃ sākṣibhir vācyam apṛṣṭair arthinā sadā / na sākṣyaṃ teṣu vidyeta svayam ātmani yojayet //

lekhyārūḍhaś cottaraś ca sākṣī mārgadvayānvitaḥ // Kāty_369

lekhya-ārūḍhaś ca uttaraś ca sākṣī mārga-dvaya-anvitaḥ //

atha svahastenārūḍhas tiṣṭhaṃś caikaḥ sa eva tu /
na cet pratyabhijānīyāt tatsvahastaiḥ prasādhayet // Kāty_370

atha svahastenā arūḍhas tiṣṭhaṃś ca ekaḥ sa eva tu / na cet pratyabhijānīyāt tat-svahastaiḥ prasādhayet //

arthinā svayam ānīto yo lekhye saṃniveśyate /
sa sākṣī likhito nāma smāritaḥ patrakād ṛte // Kāty_371

arthinā svayam ānīto yo lekhye saṃniveśyate / sa sākṣī likhito nāma smāritaḥ patrakād ṛte //

yas tu kāryaprasiddhyarthaṃ dṛṣṭvā kāryaṃ punaḥ punaḥ /
smāryate hy arthinā sākṣī sa smārita ihocyate // Kāty_372

yas tu kārya-prasiddhy-arthaṃ dṛṣṭvā kāryaṃ punaḥ punaḥ / smāryate hy arthinā sākṣī sa smārita iha ucyate //

prayojanārtham ānītaḥ prasaṅgād āgataś ca yaḥ /
dvau sākṣiṇau tv alikhitau pūrvapakṣasya sādhakau // Kāty_373

prayojana-artham ānītaḥ prasaṅgād āgataś ca yaḥ / dvau sākṣiṇau tv alikhitau pūrva-pakṣasya sādhakau //

arthinā svārthasiddyarthaṃ pratyarthivacanaṃ sphuṭam /
yaḥ śrāvitaḥ sthito gūḍho gūḍhasākṣī sa ucyate // Kāty_374

arthinā sva-artha-siddy-arthaṃ pratyarthi-vacanaṃ sphuṭam / yaḥ śrāvitaḥ sthito gūḍho gūḍha-sākṣī sa ucyate //

sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam uparyupari bhāṣate /
śravaṇāc chrāvaṇād vāpi sa sākṣyuttarasaṃjñitaḥ // Kāty_375

sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam uparyupari bhāṣate / śravaṇāc chrāvaṇād va āpi sa sākṣy-uttara-saṃjñitaḥ //

ullapyaṃ yasya viśrambhāt kāryaṃ vā viniveditam /
gūḍhacārī sa vijñeyaḥ kāryam adhyagatas tathā // Kāty_376

ullapyaṃ yasya viśrambhāt kāryaṃ vā viniveditam / gūḍha-cārī sa vijñeyaḥ kāryam adhyagatas tathā //

arthī yatra vipannaḥ syāt tatra sākṣī mṛtāntaraḥ /
pratyarthī ca mṛto yatra tatrāpy evaṃ prakalpyate // Kāty_377

arthī yatra vipannaḥ syāt tatra sākṣī mṛta-antaraḥ / pratyarthī ca mṛto yatra tatra apy evaṃ prakalpyate //

lekhyadoṣās tu ye kecit sākṣiṇāṃ caiva ye smṛtāḥ /
vādakāle tu vaktavyāḥ paścād uktān na dūṣayet // Kāty_378

lekhya-doṣās tu ye kecit sākṣiṇāṃ ca eva ye smṛtāḥ / vāda-kāle tu vaktavyāḥ paścād uktān na dūṣayet //

ukter arthe sākṣiṇo yas tu dūṣayet prāgdūṣitān /
na ca tatkāraṇaṃ brūyāt prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_379

ukter arthe sākṣiṇo yas tu dūṣayet prāg-dūṣitān / na ca tat-kāraṇaṃ brūyāt prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

nātathyena pramāṇaṃ tu doṣeṇaiva tu dūṣayet /
mithyābhiyoge daṇḍyaḥ syāt sādhyārthāc cāpi hīyate // Kāty_380

nātathyena pramāṇaṃ tu doṣeṇa eva tu dūṣayet / mithyā-abhiyoge daṇḍyaḥ syāt sādhya-arthāc ca api hīyate //

pratyarthinārthinā vāpi sākṣidūṣaṇasādhane /
prastutārthopayogitvād vyavahārāntaraṃ na ca // Kāty_381

pratyarthina ārthinā va āpi sākṣi-dūṣaṇa-sādhane / prastuta-artha-upayogitvād vyavahāra-antaraṃ na ca //

sākṣidoṣāḥ pravaktavyāḥ saṃsadi prativādinā /
patre vilikhya tān sarvān vācyaḥ pratyuttaraṃ tataḥ // Kāty_382

sākṣi-doṣāḥ pravaktavyāḥ saṃsadi prativādinā / patre vilikhya tān sarvān vācyaḥ pratyuttaraṃ tataḥ //

pratipattau tu sākṣitvam arhanti na kadācana /
ato 'nyathā bhāvanīyāḥ kriyayā prativādinā // Kāty_383

pratipattau tu sākṣitvam arhanti na kadācana / ato 'nyathā bhāvanīyāḥ kriyayā prativādinā //

abhāvayan dhanam dāpyaḥ pratyarthī sākṣiṇaḥ sphuṭam /
bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve sākṣidharmanirākṛtāḥ // Kāty_384

abhāvayan dhanam dāpyaḥ pratyarthī sākṣiṇaḥ sphuṭam / bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve sākṣi-dharma-nirākṛtāḥ //

ākāro 'ṅgitaceṣṭābhis tasya bhāvaṃ vibhāvayet /
prativādī bhaved dhīnaḥ so 'numānena lakṣyate // Kāty_385

ākāro 'ṅgita-ceṣṭābhis tasya bhāvaṃ vibhāvayet / prativādī bhaved dhīnaḥ so 'numānena lakṣyate //

kampaḥ svedo 'tha vaikalyam oṣṭhaśoṣābhimarśane /
bhūlekhanaṃ sthānahānis tiryagūrdhvanirīkṣaṇam /
svarabhedaś ca duṣṭasya cihnāny āhur manīṣiṇaḥ // Kāty_386

kampaḥ svedo 'tha vaikalyam oṣṭha-śoṣa-abhimarśane / bhūlekhanaṃ sthāna-hānis tiryag-ūrdhva-nirīkṣaṇam / svara-bhedaś ca duṣṭasya cihnāny āhur manīṣiṇaḥ //

sabhāntaḥsthais tu vaktavyaṃ sākṣyaṃ nānyatra sākṣibhiḥ /
sarvasākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy anyatra sthāvareṣu tu // Kāty_387

sabhāntaḥsthais tu vaktavyaṃ sākṣyaṃ na anyatra sākṣibhiḥ / sarva-sākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy anyatra sthāvareṣu tu //

arthipratyarthisāṃnidhye sādhyārthasya ca saṃnidhau /
pratyakṣaṃ deśayet sakṣyaṃ parokṣaṃ na kathaṃcana // Kāty_388

arthi-pratyarthi-sāṃnidhye sādhya-arthasya ca saṃnidhau / pratyakṣaṃ deśayet sakṣyaṃ parokṣaṃ na kathaṃcana //

arthasyopari vaktavyaṃ tayor api vinā kvacit /
catuṣpadeṣv ayaṃ dharmo dvipadasthāvareṣu ca // Kāty_389

arthasya upari vaktavyaṃ tayor api vinā kvacit / catuṣ-padeṣv ayaṃ dharmo dvi-pada-sthāvareṣu ca //

taulyagaṇimameyānām abhāve 'pi vivādayet /
kriyākāreṣu sarveṣu sākṣitvaṃ na tato 'nyathā // Kāty_390

taulya-gaṇima-meyānām abhāve 'pi vivādayet / kriyā-kāreṣu sarveṣu sākṣitvaṃ na tato 'nyathā //

vadhe cet prāṇināṃ sākṣyaṃ vādayec chivasaṃnidhau /
tadabhāve tu cihnasya nānyathaiva pravādayet // Kāty_391

vadhe cet prāṇināṃ sākṣyaṃ vādayec chiva-saṃnidhau / tad-abhāve tu cihnasya na anyatha aiva pravādayet //

svabhāvoktaṃ vacas teṣāṃ grāhyaṃ yad doṣavarjitam /
ukte tu sākṣiṇo rājñā na praṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ // Kāty_392

svabhāva-uktaṃ vacas teṣāṃ grāhyaṃ yad doṣa-varjitam / ukte tu sākṣiṇo rājñā na praṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ //

svabhāvenaiva yad brūyus tad grāhyaṃ vyāvahārikam /
ato yad anyad vibrūyur dharmārthaṃ tad apārthakam // Kāty_393

svabhāvena eva yad brūyus tad grāhyaṃ vyāvahārikam / ato yad anyad vibrūyur dharma-arthaṃ tad apārthakam //

samavetais tu yad dṛṣṭaṃ vaktavyaṃ tat tathaiva tu /
vibhinnaikaikakāryaṃ yad vaktavyaṃ tat pṛthak pṛthak // Kāty_394

samavetais tu yad dṛṣṭaṃ vaktavyaṃ tat tatha aiva tu / vibhinna-ekaika-kāryaṃ yad vaktavyaṃ tat pṛthak pṛthak //

bhinnakāle tu yat kāryaṃ vijñātaṃ tatra sākṣibhiḥ /
ekaikaṃ vādayet tatra bhinnakālaṃ tu tad bhṛguḥ // Kāty_395

bhinna-kāle tu yat kāryaṃ vijñātaṃ tatra sākṣibhiḥ / ekaikaṃ vādayet tatra bhinna-kālaṃ tu tad bhṛguḥ //

ṛṇādiṣu vivādeṣu sthiraprāyeṣu niścitam /
ūne vāpy adhike vārthe prokte sādhyaṃ na sidhyati // Kāty_396

ṛṇa-ādiṣu vivādeṣu sthira-prāyeṣu niścitam / ūne va āpy adhike va ārthe prokte sādhyaṃ na sidhyati //

sādhyārthāṃśe 'pi gadite sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet /
strīsaṅge sāhase caurye yat sādhyaṃ parikalpitam // Kāty_397

sādhya-artha-aṃśe 'pi gadite sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet / strī-saṅge sāhase caurye yat sādhyaṃ parikalpitam //

ūnādhikaṃ tu yatra syāt tat sākṣyaṃ tatra varjayet /
sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād abruvan daṇḍam arhati // Kāty_398

ūna-adhikaṃ tu yatra syāt tat sākṣyaṃ tatra varjayet / sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād abruvan daṇḍam arhati //

deśaṃ kālaṃ dhanaṃ saṃkhyāṃ rūpaṃ jātyākṛtī vayaḥ /
visaṃvaded yatra sākṣye tad anuktaṃ vidur budhāḥ // Kāty_399

deśaṃ kālaṃ dhanaṃ saṃkhyāṃ rūpaṃ jāty-ākṛtī vayaḥ / visaṃvaded yatra sākṣye tad anuktaṃ vidur budhāḥ //

nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu sākṣī cet sākṣya āgate /
na brūyād akṣarasamaṃ na tan nigaditaṃ bhavet // Kāty_400

nirdiṣṭeṣv artha-jāteṣu sākṣī cet sākṣya āgate / na brūyād akṣara-samaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //

ūnam abhyadhikaṃ vārthaṃ vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ /
tad apy ayuktaṃ vijñeyam eṣa sākṣiviniścayaḥ // Kāty_401

ūnam abhyadhikaṃ va ārthaṃ vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ / tad apy ayuktaṃ vijñeyam eṣa sākṣi-viniścayaḥ //

apṛṣṭaḥ sarvavacane pṛṣṭasyākathane tathā /
sākṣiṇaḥ saṃniroddhavyā garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ // Kāty_402

apṛṣṭaḥ sarva-vacane pṛṣṭasya akathane tathā / sākṣiṇaḥ saṃniroddhavyā garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ //

vākpāruṣye chale vāde dapyāḥ syur triśataṃ damam /
ṛṇādivādeṣu dhanaṃ te syur dāpyā ṛṇaṃ tathā // Kāty_403

vāk-pāruṣye chale vāde dapyāḥ syur tri-śataṃ damam / ṛṇa-ādi-vādeṣu dhanaṃ te syur dāpyā ṛṇaṃ tathā //

yaḥ sākṣī naiva nirdiṣṭā nāhūto nāpi darśitaḥ /
brūyān mithyeti tathyaṃ vā daṇḍyaḥ so 'pi narādhamaḥ // Kāty_404

yaḥ sākṣī na eva nirdiṣṭā nā ahūto na api darśitaḥ / brūyān mithya īti tathyaṃ vā daṇḍyaḥ so 'pi narādhamaḥ //

sākṣī sākṣyaṃ na ced brūyāt samadaṇḍaṃ vahed ṛṇam /
ato 'nyeṣu vivādeṣu triśataṃ daṇḍam arhati // Kāty_405

sākṣī sākṣyaṃ na ced brūyāt samadaṇḍaṃ vahed ṛṇam / ato 'nyeṣu vivādeṣu tri-śataṃ daṇḍam arhati //

uktvānyathā bruvāṇāś ca daṇḍyāḥ syur vākchalānvitāḥ // Kāty_406

uktva ānyathā bruvāṇāś ca daṇḍyāḥ syur vāk-chala-anvitāḥ //

yena kāryasya lobhena nirdiṣṭāḥ kūṭasākṣiṇaḥ /
gṛhītvā tasya sarvasvaṃ kuryān nirviṣayaṃ tataḥ // Kāty_407

yena kāryasya lobhena nirdiṣṭāḥ kūṭa-sākṣiṇaḥ / gṛhītvā tasya sarvasvaṃ kuryān nirviṣayaṃ tataḥ //

yatra vai bhāvitaṃ kāryaṃ sākṣibhir vādinā bhavet /
prativādī yadā tatra bhāvayet kāryam anyathā /
bahubhiś ca kulīnair vā pūrvāḥ syuḥ kūṭasākṣiṇaḥ // Kāty_408

yatra vai bhāvitaṃ kāryaṃ sākṣibhir vādinā bhavet / prativādī yadā tatra bhāvayet kāryam anyathā / bahubhiś ca kulīnair vā pūrvāḥ syuḥ kūṭa-sākṣiṇaḥ //

yadā śuddhā kriyā nyāyāt tadā tadvākyaśodhanam /
śuddhāc ca vākyād yaḥ śuddhaḥ sa śuddho 'rtha iti sthitiḥ // Kāty_409

yadā śuddhā kriyā nyāyāt tadā tad-vākya-śodhanam / śuddhāc ca vākyād yaḥ śuddhaḥ sa śuddho 'rtha iti sthitiḥ //

saptāhāt tu pratīyeta yatra sākṣy anṛtaṃ vadet /
rogo 'gnir jñātimaraṇaṃ dvisaptāhāt trisapta vā /
ṣaṭcatvāriṃśake vāpi dravyajātyādibhedataḥ // Kāty_410

saptāhāt tu pratīyeta yatra sākṣy anṛtaṃ vadet / rogo 'gnir jñāti-maraṇaṃ dvi-saptāhāt tri-sapta vā / ṣaṭ-catvāriṃśake va āpi dravya-jāty-ādi-bhedataḥ //

na kaścid abhiyoktāraṃ divyeṣu viniyojayet /
abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ // Kāty_411

na kaścid abhiyoktāraṃ divyeṣu viniyojayet / abhiyuktāya dātavyaṃ divyaṃ divya-viśāradaiḥ //

pārthivaiḥ śaṅkitānāṃ tu tulādīni niyojayet /
ātmaśuddhividhāne ca na śiras tatra kalpayet // Kāty_412

pārthivaiḥ śaṅkitānāṃ tu tula-ādīni niyojayet / ātma-śuddhi-vidhāne ca na śiras tatra kalpayet //

lokāpavādaduṣṭānāṃ śaṅkitānāṃ ca dasyubhiḥ /
tulādīni niyojyāni na śiras tatra vai bhṛguḥ // Kāty_413

loka-apavāda-duṣṭānāṃ śaṅkitānāṃ ca dasyubhiḥ / tula-ādīni niyojyāni na śiras tatra vai bhṛguḥ //

na śaṅkāsu śiraḥ kośe kalpayet tu kadācana /
aśirāṃsi ca divyāni rājabhṛtyeṣu dāpayet // Kāty_414

na śaṅkāsu śiraḥ kośe kalpayet tu kadācana / aśirāṃsi ca divyāni rāja-bhṛtyeṣu dāpayet //

śaṅkāviśvāsasaṃdhāne vibhāge rikthināṃ sadā /
kriyāsamūhakartṛtve kośam eva pradāpayet // Kāty_415

śaṅkā-viśvāsa-saṃdhāne vibhāge rikthināṃ sadā / kriyā-samūha-kartṛtve kośam eva pradāpayet //

dattasyāpahnavo yatra pramāṇaṃ tatra kalpayet /
steyasāhasayor divyaṃ svalpe 'py arthe pradāpayet // Kāty_416

dattasya apahnavo yatra pramāṇaṃ tatra kalpayet / steya-sāhasayor divyaṃ svalpe 'py arthe pradāpayet //

sarvadravyapramāṇaṃ tu jñātvā hema prakalpayet /
hemapramāṇayuktaṃ tu tadā divyaṃ niyojayet // Kāty_417

sarva-dravya-pramāṇaṃ tu jñātvā hema prakalpayet / hema-pramāṇa-yuktaṃ tu tadā divyaṃ niyojayet //

jñātvā saṃkhyāṃ suvarṇānāṃ śatanāśe viṣaṃ smṛtam /
aśītes tu vināśe vai dadyāc caiva hutāśanam // Kāty_418

jñātvā saṃkhyāṃ suvarṇānāṃ śata-nāśe viṣaṃ smṛtam / aśītes tu vināśe vai dadyāc ca eva hutāśanam //

ṣaṣṭyā nāśe jalaṃ deyaṃ catvāriṃśati vai ghaṭam /
viṃśaddaśavināśe vai kośapānaṃ vidhīyate // Kāty_419

ṣaṣṭyā nāśe jalaṃ deyaṃ catvāriṃśati vai ghaṭam / viṃśad-daśa-vināśe vai kośa-pānaṃ vidhīyate //

pañcādhikasya vā nāśe tadardhārdhasya tandulāḥ /
tadardhārdhasya nāśe tu spṛśet putrādimastakam // Kāty_420

pañca-adhikasya vā nāśe tad-ardha-ardhasya tandulāḥ / tad-ardha-ardhasya nāśe tu spṛśet putra-ādi-mastakam //

tadardhārdhasya nāśe tu laukikāś ca kriyāḥ smṛtāḥ /
evaṃ vicārayan rājā dharmārthābhyāṃ na hīyate // Kāty_421

tad-ardhārdhasya nāśe tu laukikāś ca kriyāḥ smṛtāḥ / evaṃ vicārayan rājā dharma-arthābhyāṃ na hīyate //

rājanye 'gniṃ ghaṭaṃ vipre vaiśye toyaṃ niyojayet /
sarveṣu sarvadivyaṃ vā viṣaṃ varṃjya dviyottame // Kāty_422

rājanye 'gniṃ ghaṭaṃ vipre vaiśye toyaṃ niyojayet / sarveṣu sarva-divyaṃ vā viṣaṃ varṃjya dviya-uttame //

gorakṣakān vāṇijakāṃs tathā kārukuśīlavān /
preṣyān vārdhuṣikāṃś caiva grāhayec śūdravad dvijān // Kāty_423

gorakṣakān vāṇijakāṃs tathā kāru-kuśīlavān / preṣyān vārdhuṣikāṃś ca eva grāhayec śūdravad dvijān //

na lohaśilpinām agniṃ salilaṃ nāmbusevinām /
mantrayogavidāṃ caiva viṣaṃ dadyāc ca na kvacit /
taṇḍulair na niyuñjīta vratinaṃ mukharogiṇam // Kāty_424

na loha-śilpinām agniṃ salilaṃ na ambu-sevinām / mantra-yoga-vidāṃ ca eva viṣaṃ dadyāc ca na kvacit / taṇḍulair na niyuñjīta vratinaṃ mukha-rogiṇam //

kuṣṭhināṃ varjayed agniṃ salilaṃ śvāsakāsinām /
pittaśleṣmavatāṃ nityaṃ viṣaṃ tu parivarjayet // Kāty_425

kuṣṭhināṃ varjayed agniṃ salilaṃ śvāsa-kāsinām / pitta-śleṣmavatāṃ nityaṃ viṣaṃ tu parivarjayet //

madyapastrīvyasanināṃ kitavānāṃ tathaiva ca /
kośaḥ prājñair na dātavyo ye ca nāstikavṛttayaḥ // Kāty_426

madya-pastrī-vyasanināṃ kitavānāṃ tatha aiva ca / kośaḥ prājñair na dātavyo ye ca nāstika-vṛttayaḥ //

mātāpitṛdvijagurubālastrīrājaghātinām /
mahāpātakayuktānāṃ nāstikānāṃ viśeṣataḥ // Kāty_427

mātā-pitṛ-dvija-gurubāla-strī-rāja-ghātinām / mahāpātaka-yuktānāṃ nāstikānāṃ viśeṣataḥ //

liṅgināṃ praśaṭhānāṃ tu mantrayogakriyāvidām /
varṇasaṃkarajātānāṃ pāpābhyāsapravartinām // Kāty_428

liṅgināṃ praśaṭhānāṃ tu mantra-yoga-kriyā-vidām / varṇa-saṃkara-jātānāṃ pāpa-abhyāsa-pravartinām //

eteṣv evābhiyogeṣu nindyeṣv eva ca yatnataḥ /
divyaṃ prakalpyen naiva rājā dharmaparāyaṇaḥ // Kāty_429

eteṣv eva abhiyogeṣu nindyeṣv eva ca yatnataḥ / divyaṃ prakalpyen na eva rājā dharma-parāyaṇaḥ //

etair eva niyuktānāṃ sādhūnāṃ divyam arhati /
necchanti sādhavo yatra tatra śodhyāḥ svakair naraiḥ // Kāty_430

etair eva niyuktānāṃ sādhūnāṃ divyam arhati / na icchanti sādhavo yatra tatra śodhyāḥ svakair naraiḥ //

mahāpātakayukteṣu nāstikeṣu viśeṣataḥ /
na deyaṃ teṣu divyaṃ tu pāpābhyāsarateṣu ca // Kāty_431

mahāpātaka-yukteṣu nāstikeṣu viśeṣataḥ / na deyaṃ teṣu divyaṃ tu pāpa-abhyāsa-rateṣu ca //

eṣu vādeṣu divyāni pratiṣiddhāni yatnataḥ /
kārayet sajjanais tāni nābhiśastaṃ tyajen manuḥ // Kāty_432

eṣu vādeṣu divyāni pratiṣiddhāni yatnataḥ / kārayet sajjanais tāni na abhiśastaṃ tyajen manuḥ //

aspṛśyādhamadāsānāṃ mlecchānāṃ pāpakāriṇām /
prātilomyapasūtānāṃ niścayo na tu rājani /
tatprasiddhāni divyāni saṃśaye teṣu nirdiśet // Kāty_433

aspṛśya adhama-dāsānāṃ mlecchānāṃ pāpa-kāriṇām / prātilomya-pasūtānāṃ niścayo na tu rājani / tat-prasiddhāni divyāni saṃśaye teṣu nirdiśet //

indrasthāne 'bhiśastānāṃ mahāpātakināṃ nṛṇām /
nṛpadrohe pravṛttānāṃ rājadvāre prayojayet // Kāty_434

indra-sthāne 'bhiśastānāṃ mahāpātakināṃ nṛṇām / nṛpa-drohe pravṛttānāṃ rāja-dvāre prayojayet //

prātilomyaprasūtānāṃ divyaṃ deyaṃ catuṣpathe /
ato 'nyeṣu sabhāmadhye divyaṃ deyaṃ vidur budhāḥ // Kāty_435

prātilomya-prasūtānāṃ divyaṃ deyaṃ catuṣ-pathe / ato 'nyeṣu sabhā-madhye divyaṃ deyaṃ vidur budhāḥ //

kāladeśavirodhe tu yathāyuktaṃ prakalpayet /
anyena hārayed divyaṃ vidhir eṣa viparyaye // Kāty_436

kāla-deśa-virodhe tu yathā-yuktaṃ prakalpayet / anyena hārayed divyaṃ vidhir eṣa viparyaye //

adeśakāladattāni bahirvāsakṛtāni ca /
vyabhicāraṃ sadārtheṣu kurvantīha na saṃśayaḥ // Kāty_437

a-deśa-kāla-dattāni bahir-vāsa-kṛtāni ca / vyabhicāraṃ sada ārtheṣu kurvanti iha na saṃśayaḥ //

sādhayet tat punaḥ sādhyaṃ vyāghāte sādhanasya hi /
dattāny api yathoktāni rājā divyāni varjayet /
mūrkhair lubdhaiś ca duṣṭaiś ca punar deyāni tāni vai // Kāty_438

sādhayet tat punaḥ sādhyaṃ vyāghāte sādhanasya hi / dattāny api yathā-uktāni rājā divyāni varjayet / mūrkhair lubdhaiś ca duṣṭaiś ca punar deyāni tāni vai //

tasmād yathoktavidhinā divyaṃ deyaṃ viśāradaiḥ /
ayathoktaprayuktaṃ tu na śaktaṃ tasya sādhane // Kāty_439

tasmād yathā-ukta-vidhinā divyaṃ deyaṃ viśāradaiḥ / ayathā-ukta-prayuktaṃ tu na śaktaṃ tasya sādhane //

śikyac chede tulābhaṅge tathā vāpi guṇasya vā /
śuddhes tu saṃśaye caiva parīkṣeta punar naram // Kāty_440

śikyac chede tulā-bhaṅge tathā va āpi guṇasya vā / śuddhes tu saṃśaye ca eva parīkṣeta punar naram //

praskhalaty abhiyuktaś cet sthānād anyatra dahyate /
na dagdhaṃ tu vidur devās tasya bhūyo 'pi dāpayet // Kāty_441

praskhalaty abhiyuktaś cet sthānād anyatra dahyate / na dagdhaṃ tu vidur devās tasya bhūyo 'pi dāpayet //

śarāṃs tv anāyasair agraiḥ prakurvīta viśuddhaye /
veṇakāṇḍamayāṃś caiva kṣeptā ca sudṛḍhaṃ kṣipet // Kāty_442

śarāṃs tv anāyasair agraiḥ prakurvīta viśuddhaye / veṇa-kāṇḍamayāṃś ca eva kṣeptā ca sudṛḍhaṃ kṣipet //

kṣipte tu majjanaṃ kāryaṃ gamanaṃ samakālikam /
gamane tv āgamaḥ kāryaḥ pumān anyo jale viśet // Kāty_443

kṣipte tu majjanaṃ kāryaṃ gamanaṃ sama-kālikam / gamane tv āgamaḥ kāryaḥ pumān anyo jale viśet //

śiromānaṃ tu dṛśyeta na karṇau nāpi nāsikā /
apsu praveśane yasya śuddhaṃ tam api nirdiśet // Kāty_444

śiromānaṃ tu dṛśyeta na karṇau na api nāsikā / apsu praveśane yasya śuddhaṃ tam api nirdiśet //

nimajjyotplavate yas tu dṛṣṭaś cet prāṇibhir naraḥ /
punas tatra nimajjet sa deśacihnavibhāvite // Kāty_445

nimajjya utplavate yas tu dṛṣṭaś cet prāṇibhir naraḥ / punas tatra nimajjet sa deśa-cihna-vibhāvite //

ajāśṛṅganibhaṃ śyāmaṃ supīnaṃ śṛṅgasaṃbhavam /
bhaṅge ca śṛṅgaverābhaṃ khyātaṃ tacśṛṅgiṇāṃ viṣam // Kāty_446

ajā-śṛṅga-nibhaṃ śyāmaṃ supīnaṃ śṛṅga-saṃbhavam / bhaṅge ca śṛṅga-verābhaṃ khyātaṃ tac-śṛṅgiṇāṃ viṣam //

raktaṃ tadasitaṃ kuryāt kaṭinaṃ caiva tallakṣaṇāt /
anena vidhinā jñeyaṃ divyaṃ divyaviśāradaiḥ // Kāty_447

raktaṃ tad-asitaṃ kuryāt kaṭinaṃ ca eva tal-lakṣaṇāt / anena vidhinā jñeyaṃ divyaṃ divya-viśāradaiḥ //

vatsanābhanibhaṃ pītaṃ varṇajñānena niścayaḥ /
śuktiśaṅkhākṛtir bhaṅge vidyāt tadvatsanābhakam // Kāty_448

vatsanābha-nibhaṃ pītaṃ varṇa-jñānena niścayaḥ / śukti-śaṅkha-ākṛtir bhaṅge vidyāt tad-vatsanābhakam //

madhukṣīrasamāyuktaṃ svacchaṃ kurvīta tatkṣaṇāt /
bāhyam evaṃ samākhyātaṃ lakṣaṇaṃ dharmasādhakaiḥ // Kāty_449

madhu-kṣīra-samāyuktaṃ svacchaṃ kurvīta tat-kṣaṇāt / bāhyam evaṃ samākhyātaṃ lakṣaṇaṃ dharma-sādhakaiḥ //

pūrvāhṇe śītale deśe viṣaṃ dadyāt tu dehinām /
ghṛtena yojitaṃ ślakṣṇaṃ piṣṭaṃ triṃśadguṇena tu // Kāty_450

pūrva-āhṇe śītale deśe viṣaṃ dadyāt tu dehinām / ghṛtena yojitaṃ ślakṣṇaṃ piṣṭaṃ triṃśad-guṇena tu //

viṣasya palaṣaḍbhāgād bhāgo viṃśatim astu yaḥ /
tam aṣṭabhāgahīnaṃ śodhye deyaṃ ghṛtāplutam // Kāty_451

viṣasya palaṣaḍ-bhāgād bhāgo viṃśatim astu yaḥ / tam aṣṭa-bhāga-hīnaṃ śodhye deyaṃ ghṛta-āplutam //

svalpe 'parādhe devānāṃ snāpayitvāyudhodakam /
pāyyo vikāre cāśuddho niyamyaḥ śucir anyathā // Kāty_452

svalpe 'parādhe devānāṃ snāpayitvā āyudhodakam / pāyyo vikāre ca aśuddho niyamyaḥ śucir anyathā //

devatāsnānapānīyadivye taṇḍulabhakṣaṇe /
śuddhaniṣṭhīvanāc śuddho niyamyo 'śucir anyathā // Kāty_453

devatā-snāna-pānīyadivye taṇḍula-bhakṣaṇe / śuddha-niṣṭhī-vanāc śuddho niyamyo 'śucir anyathā //

avaṣṭambhābhiyuktasya viśuddhasyāpi kośataḥ /
sadaṇḍam abhiyogaṃ ca dāpayed abhiyojakam /
divyena śuddhaṃ puruṣaṃ sat kuryād dhārmiko nṛpaḥ // Kāty_454

avaṣṭambha-abhiyuktasya viśuddhasya api kośataḥ / sadaṇḍam abhiyogaṃ ca dāpayed abhiyojakam / divyena śuddhaṃ puruṣaṃ sat kuryād dhārmiko nṛpaḥ //

śoṇitaṃ dṛśyate yatra hanuvālaṃ ca sīdati /
gātraṃ ca kampate yasya tam aśuddhaṃ vinirdiśet // Kāty_455

śoṇitaṃ dṛśyate yatra hanuvālaṃ ca sīdati / gātraṃ ca kampate yasya tam aśuddhaṃ vinirdiśet //

atha daivavisaṃvādāt trisaptāhāt tu dāpayet /
abhiyuktaṃ tu yatnena tam arthaṃ daṇḍam eva ca // Kāty_456

atha daiva-visaṃvādāt tri-sapta-āhāt tu dāpayet / abhiyuktaṃ tu yatnena tam arthaṃ daṇḍam eva ca //

tasyaikasya na sarvasya janasya yadi tad bhavet /
rogo 'gnir jñātimaraṇam ṛṇaṃ dāpyo damaṃ ca saḥ // Kāty_457

tasya ekasya na sarvasya janasya yadi tad bhavet / rogo 'gnir jñāti-maraṇam ṛṇaṃ dāpyo damaṃ ca saḥ //

kṣayātisāravisphoṭās tālvasthiparipīḍanam /
netraruggalarogaś ca tathonmādaḥ prajāyate /
śirorugbhujabhaṅgaś ca daivikā vyādhayo nṛṇām // Kāty_458

kṣaya-atisāra-visphoṭās tālv-asthi-paripīḍanam / netra-rug-gala-rogaś ca tatha ūnmādaḥ prajāyate / śiro-rug-bhuja-bhaṅgaś ca daivikā vyādhayo nṛṇām //

śatārdhaṃ dāpayec śuddham aśuddho daṇḍabhāg bhavet // Kāty_459

śata-ardhaṃ dāpayec śuddham aśuddho daṇḍa-bhāg bhavet //

viṣe toye hutāśe ca tulākośe ca taṇḍule /
taptamāṣakadivye ca kramād daṇḍaṃ prakalpayet // Kāty_460

viṣe toye hutāśe ca tulā-kośe ca taṇḍule / tapta-māṣaka-divye ca kramād daṇḍaṃ prakalpayet //

sahasraṃ ṣaṭśataṃ caiva tathā pañca śatāni ca /
catustridvyekam evaṃ ca hīnaṃ hīneṣu kalpayet // Kāty_461

sahasraṃ ṣaṭ-śataṃ ca eva tathā pañca śatāni ca / catus-tri-dvy-ekam evaṃ ca hīnaṃ hīneṣu kalpayet //

yatropadiśyate karma kartur aṅgaṃ na tūcyate /
dakṣiṇas tatra vijñeyaḥ karmaṇāṃ pāragaḥ karaḥ // Kāty_462

yatra upadiśyate karma kartur aṅgaṃ na tūcyate / dakṣiṇas tatra vijñeyaḥ karmaṇāṃ pāragaḥ karaḥ //

ācaturdaśakād ahno yasya no rājadaivikam /
vyasanaṃ jāyate ghoraṃ sa jñeyaḥ śapathe śuciḥ // Kāty_463

ā-catur-daśakād ahno yasya no rāja-daivikam / vyasanaṃ jāyate ghoraṃ sa jñeyaḥ śapathe śuciḥ //

unmattenaiva mattena tathā bhāvāntareṇa vā /
yad dattaṃ yat kṛtaṃ vātha pramāṇaṃ naiva tad bhavet // Kāty_464

unmattena eva mattena tathā bhāva-antareṇa vā / yad dattaṃ yat kṛtaṃ va ātha pramāṇaṃ na eva tad bhavet //

asvatantrakṛtaṃ kāryaṃ tasya svāmī nivartayet /
na bhartrā vivadetānyo bhītonmattakṛtād ṛte // Kāty_465

asvatantra-kṛtaṃ kāryaṃ tasya svāmī nivartayet / na bhartrā vivadeta anyo bhīta-unmatta-kṛtād ṛte //

pitāsvatantraḥ pitṛmān bhrātā bhātṛvya eva vā /
kaniṣṭho vāvibhaktasvo dāsaḥ karmakaras tathā // Kāty_466

pita āsvatantraḥ pitṛmān bhrātā bhātṛvya eva vā / kaniṣṭho va āvibhaktasvo dāsaḥ karma-karas tathā //

na kṣetragṛhadāsānāṃ dānādhamanavikrayāḥ /
asvatantrakṛtāḥ siddhiṃ prāpnuyur nānuvarṇitāḥ // Kāty_467

na kṣetra-gṛha-dāsānāṃ dānā-dhamana-vikrayāḥ / asvatantra-kṛtāḥ siddhiṃ prāpnuyur na anuvarṇitāḥ //

pramāṇaṃ sarva evaite paṇyānāṃ krayavikraye /
yadi saṃvyavahāraṃ te kurvanto 'py anumoditāḥ // Kāty_468

pramāṇaṃ sarva eva ete paṇyānāṃ kraya-vikraye / yadi saṃvyavahāraṃ te kurvanto 'py anumoditāḥ //

kṣetrādīṇāṃ tathaiva syur bhrātā bhrātṛsutaḥ sutaḥ /
nisṛṣṭāḥ kṛtyakaraṇe guruṇā yadi gacchatā // Kāty_469

kṣetra-ādīṇāṃ tatha aiva syur bhrātā bhrātṛ-sutaḥ sutaḥ / nisṛṣṭāḥ kṛtya-karaṇe guruṇā yadi gacchatā //

nisṛṣṭārthas tu yo yasmin tasminn arthe prabhus tu saḥ /
tadbhartā tatkṛtaṃ kāryaṃ nānyathā kartum arhati // Kāty_470

nisṛṣṭa-arthas tu yo yasmin tasminn arthe prabhus tu saḥ / tad-bhartā tat-kṛtaṃ kāryaṃ na anyathā kartum arhati //

sutasya sutadārāṇāṃ vaśitvaṃ tv anuśāsane /
vikraye caiva dāne ca vaśitvaṃ na sute pituḥ // Kāty_471

sutasya suta-dārāṇāṃ vaśitvaṃ tv anuśāsane / vikraye ca eva dāne ca vaśitvaṃ na sute pituḥ //

śuddhis tu śāstratattvajñaiś cikitsā samudāhṛtā /
prāyaścittaṃ ca daṇḍaṃ ca tābhyāṃ sā dvividhā smṛtā // Kāty_472

śuddhis tu śāstra-tattva-jñaiś cikitsā samudāhṛtā / prāyaścittaṃ ca daṇḍaṃ ca tābhyāṃ sā dvividhā smṛtā //

anekārthābhiyoge 'pi yāvat saṃsādhayed dhanī /
sākṣibhis tāvad evāsau labhate sādhitaṃ dhanam // Kāty_473

aneka-artha-abhiyoge 'pi yāvat saṃsādhayed dhanī / sākṣibhis tāvad eva asau labhate sādhitaṃ dhanam //

sarvāpalāpaṃ yaḥ kṛtvā mitho 'lpam api saṃvadet /
sarvam eva tu dāpyaḥ syād abhiyukto bṛhaspatiḥ // Kāty_474

sarva-apalāpaṃ yaḥ kṛtvā mitho 'lpam api saṃvadet / sarvam eva tu dāpyaḥ syād abhiyukto bṛhaspatiḥ //

evaṃ dharmāsanasthena samenaiva vivādinā /
kāryāṇāṃ nirṇayo dṛśyo brāhmaṇaiḥ saha nānyathā // Kāty_475

evaṃ dharma-āsana-sthena samena eva vivādinā / kāryāṇāṃ nirṇayo dṛśyo brāhmaṇaiḥ saha na anyathā //

vyavahārān svayaṃ dṛṣṭvā śrutvā vā prāṅvivākataḥ /
jayapatraṃ tato dadyāt parijñānāya pārthivaḥ // Kāty_476

vyavahārān svayaṃ dṛṣṭvā śrutvā vā prāṅ-vivākataḥ / jaya-patraṃ tato dadyāt parijñānāya pārthivaḥ //

rājā tu svāmine vipraṃ sāntvenaiva pradāpayet /
deśācāreṇa cānyāṃs tu duṣṭān saṃpīḍya dāpayet // Kāty_477

rājā tu svāmine vipraṃ sāntvena eva pradāpayet / deśa-ācāreṇa ca anyāṃs tu duṣṭān saṃpīḍya dāpayet //

rikthinaṃ suhṛdaṃ vāpi cchalenaiva pradāpayet /
vaṇijaḥ karṣakāṃś cāpi śilpinaś cābravīd bhṛguḥ // Kāty_478

rikthinaṃ suhṛdaṃ va āpi cchalena eva pradāpayet / vaṇijaḥ karṣakāṃś ca api śilpinaś ca abravīd bhṛguḥ //

dhanadānāsahaṃ buddhvā svādhīnaṃ karma kārayet /
aśaktau bandhanāgāraṃ praveśyo brāhmaṇād ṛte // Kāty_479

dhana-dāna-asahaṃ buddhvā svādhīnaṃ karma kārayet / aśaktau bandhanāgāraṃ praveśyo brāhmaṇād ṛte //

karṣakān kṣatraviśśūdrān samīhānāṃs tu dāpayet // Kāty_480

karṣakān kṣatra-viś-śūdrān samīhānāṃs tu dāpayet //

ācāryasya pitur mātur bāndhavānāṃ tathaiva ca /
eteṣām aparādheṣu daṇḍo naiva vidhīyate // Kāty_481

ācāryasya pitur mātur bāndhavānāṃ tatha aiva ca / eteṣām aparādheṣu daṇḍo na eva vidhīyate //

prāṇātyaye tu yatra syād akāryakaraṇaṃ kṛtam /
daṇḍas tatra tu naiva syād eṣa dharmo bhṛgusmṛtaḥ // Kāty_482

prāṇa-atyaye tu yatra syād akārya-karaṇaṃ kṛtam / daṇḍas tatra tu na eva syād eṣa dharmo bhṛgu-smṛtaḥ //

na jātu brāhmaṇaṃ hanyāt sarvapāpeṣv avasthitam /
rāṣṭrāc cainaṃ bahiḥ kuryāt samagradhanam akṣatam // Kāty_483

na jātu brāhmaṇaṃ hanyāt sarva-pāpeṣv avasthitam / rāṣṭrāc ca enaṃ bahiḥ kuryāt samagra-dhanam akṣatam //

caturṇām api varṇānāṃ prāyaścittam akurvatām /
śarīradhanasaṃyuktaṃ daṇḍaṃ dharmyaṃ prakalpayet // Kāty_484

caturṇām api varṇānāṃ prāyaścittam akurvatām / śarīra-dhana-saṃyuktaṃ daṇḍaṃ dharmyaṃ prakalpayet //

yena doṣeṇa śūdrasya daṇḍo bhavati dharmataḥ /
tena cet kṣatraviprāṇāṃ dviguṇo dviguṇo bhavet // Kāty_485

yena doṣeṇa śūdrasya daṇḍo bhavati dharmataḥ / tena cet kṣatra-viprāṇāṃ dvi-guṇo dvi-guṇo bhavet //

pravrajyāvasitaṃ śūdraṃ japahomaparāyaṇam /
vadhena śāsayet pāpaṃ daṇḍyo vā dviguṇaṃ damam // Kāty_486

pravrajya avasitaṃ śūdraṃ japa-homa-parāyaṇam / vadhena śāsayet pāpaṃ daṇḍyo vā dviguṇaṃ damam //

sarveṣu cāparādheṣu puṃso yo 'rthadamaḥ smṛtaḥ /
tadardhaṃ yoṣito dadyur vadhe puṃso 'ṅga kartanam // Kāty_487

sarveṣu ca aparādheṣu puṃso yo 'rtha-damaḥ smṛtaḥ / tad-ardhaṃ yoṣito dadyur vadhe puṃso 'ṅga kartanam //

nāsvatantrāḥ striyo grāhyāḥ pumāṃs tatrāparādhyati /
prabhuṇā śāsanīyās tā rājā tu puruṣaṃ nayet // Kāty_488

na asvatantrāḥ striyo grāhyāḥ pumāṃs tatra aparādhyati / prabhuṇā śāsanīyās tā rājā tu puruṣaṃ nayet //

proṣitasvāmikā nārī prāpitā yady api grahe /
tāvat sā bandhane sthāpyā yāvat pratyāgataḥ prabhuḥ // Kāty_489

proṣita-svāmikā nārī prāpitā yady api grahe / tāvat sā bandhane sthāpyā yāvat pratyāgataḥ prabhuḥ //

kalpito yasya yo daṇḍas tv aparādhasya yatnataḥ /
paṇānāṃ grahaṇaṃ tu syāt tanmūlyaṃ vātha rājani // Kāty_490

kalpito yasya yo daṇḍas tv aparādhasya yatnataḥ / paṇānāṃ grahaṇaṃ tu syāt tan-mūlyaṃ va ātha rājani //

māṣapādo dvipādo vā daṇḍo yatra pravartitaḥ /
anirdiṣṭaṃ tu vijñeyaṃ māṣakaṃ tu prakalpayet // Kāty_491

māṣa-pādo dvi-pādo vā daṇḍo yatra pravartitaḥ / anirdiṣṭaṃ tu vijñeyaṃ māṣakaṃ tu prakalpayet //

yatrokto māṣakair daṇḍo rājataṃ tatra nirdiśeta /
kṛṣṇalaiś coktam eva syād uktadaṇḍaviniścayaḥ // Kāty_492

yatra ukto māṣakair daṇḍo rājataṃ tatra nirdiśeta / kṛṣṇalaiś ca uktam eva syād ukta-daṇḍa-viniścayaḥ //

māṣo viṃśatibhāgas tu jñeyaḥ kārṣāpaṇasya tu /
kākaṇī tu caturbhāgā māṣakasya paṇasya ca // Kāty_493

māṣo viṃśati-bhāgas tu jñeyaḥ kārṣāpaṇasya tu / kākaṇī tu catur-bhāgā māṣakasya paṇasya ca //

pañcanadyāḥ pradeśe tu saṃjñeyaṃ vyavahārikī /
kārṣāpaṇoṇḍikā jñeyās tāś catasras tu dhānakaḥ /
te dvādaśa suvarṇāssuvarṇas? tu dīnāraś citrakaḥ smṛtaḥ // Kāty_494

pañca-nadyāḥ pradeśe tu saṃjñeyaṃ vyavahārikī / kārṣāpaṇa-uṇḍikā jñeyās tāś catasras tu dhānakaḥ / te dvādaśa suvarṇāssuvarṇas? tu dīnāraś citrakaḥ smṛtaḥ //

asat sad iti yaḥ pakṣaḥ sabhyair evāvadhāryate /
tīritaḥ so 'nuśiṣṭas tu sākṣivākyāt prakīrtitaḥ // Kāty_495

asat sad iti yaḥ pakṣaḥ sabhyair eva avadhāryate / tīritaḥ so 'nuśiṣṭas tu sākṣi-vākyāt prakīrtitaḥ //

kulādibhir niścite 'pi santoṣaṃ na gatas tu yaḥ /
vicārya tat kṛtaṃ rājā kukṛtaṃ punar uddharet // Kāty_496

kula-ādibhir niścite 'pi santoṣaṃ na gatas tu yaḥ / vicārya tat kṛtaṃ rājā kukṛtaṃ punar uddharet //

na strībhyo dāsabālebhyaḥ prayacchet kvacid uddhṛtam /
dātā na labhate tat tu tebhyo dadyāt tu yad vasu // Kāty_497

na strībhyo dāsa-bālebhyaḥ prayacchet kvacid uddhṛtam / dātā na labhate tat tu tebhyo dadyāt tu yad vasu //

ṛṇikena tu yā vṛddhir adhikā saṃprakalpitā /
āpatkālakṛtā nityaṃ dātavyā kāritā tu sā /
anyathā kāritā vṛddhir na dātavyā kathaṃcana // Kāty_498

ṛṇikena tu yā vṛddhir adhikā saṃprakalpitā / āpat-kāla-kṛtā nityaṃ dātavyā kāritā tu sā / anyathā kāritā vṛddhir na dātavyā kathaṃcana //

ekāntenaiva vṛddhiṃ tu śodhayed yatra carṇikam /
pratikālaṃ dadāty eva śikhāvṛddhis tu sā smṛtā // Kāty_499

ekāntena eva vṛddhiṃ tu śodhayed yatra carṇikam / pratikālaṃ dadāty eva śikhā-vṛddhis tu sā smṛtā //

gṛhāt toṣaḥ phalaṃ kṣetrād bhogalābhaḥ prakīrtitaḥ // Kāty_500

gṛhāt toṣaḥ phalaṃ kṣetrād bhoga-lābhaḥ prakīrtitaḥ //

ādhibhogas tv aśeṣo yo vṛddhis tu parikalpitaḥ /
prayogo yatra caivaṃ syād ādhibhogaḥ sa ucyate // Kāty_501

ādhibhogas tv aśeṣo yo vṛddhis tu parikalpitaḥ / prayogo yatra ca evaṃ syād ādhibhogaḥ sa ucyate //

yo yācitakam ādāya tam adattvā diśaṃ vrajet /
ūrdhvaṃ saṃvatsarāt tasya taddhanaṃ vṛddhim āpnuyāt // Kāty_502

yo yācitakam ādāya tam adattvā diśaṃ vrajet / ūrdhvaṃ saṃvatsarāt tasya tad-dhanaṃ vṛddhim āpnuyāt //

kṛtvoddhāram adattvā yo yācitas tu diśaṃ vrajet /
ūrdhvaṃ māsatrayāt tasya taddhanaṃ vṛddhim āpnuyāt // Kāty_503

kṛtva ūddhāram adattvā yo yācitas tu diśaṃ vrajet / ūrdhvaṃ māsa-trayāt tasya tad-dhanaṃ vṛddhim āpnuyāt //

svadeśe 'pi sthito yas tu na dadyād yācitaḥ kvacit /
taṃ tato 'kāritāṃ vṛddhim anicchantaṃ ca dāpayet // Kāty_504

svadeśe 'pi sthito yas tu na dadyād yācitaḥ kvacit / taṃ tato 'kāritāṃ vṛddhim anicchantaṃ ca dāpayet //

prītidattaṃ na vardheta yāvan na pratiyācitam /
yācyamānam adattaṃ ced vardhate pañcakaṃ śatam // Kāty_505

prīti-dattaṃ na vardheta yāvan na pratiyācitam / yācyamānam adattaṃ ced vardhate pañcakaṃ śatam //

nikṣiptaṃ vṛddhiśeṣaṃ ca krayavikrayam eva ca /
yācyamānam adattaṃ ced vardhate pañcakaṃ śatam // Kāty_506

nikṣiptaṃ vṛddhi-śeṣaṃ ca kraya-vikrayam eva ca / yācyamānam adattaṃ ced vardhate pañcakaṃ śatam //

paṇyaṃ gṛhītvā yo mūlyam adattvaiva diśaṃ vrajet /
ṛtutrayasyāpariṣṭāt taddhanaṃ vṛddhim āpnuyāt // Kāty_507

paṇyaṃ gṛhītvā yo mūlyam adattva aiva diśaṃ vrajet / ṛtu-trayasya apariṣṭāt tad-dhanaṃ vṛddhim āpnuyāt //

carmasasyāsavadyūte paṇyamūlye ca sarvadā /
strīśulkeṣu na vṛddhiḥ syāt prātibhāvyāgateṣu ca // Kāty_508

carmasasyā asava-dyūte paṇya-mūlye ca sarvadā / strī-śulkeṣu na vṛddhiḥ syāt prātibhāvya-āgateṣu ca //

grāhyaṃ syād dviguṇaṃ dravyaṃ prayuktaṃ dhanināṃ sadā /
labhate cen na dviguṇaṃ punar vṛddhiṃ prakalpayet // Kāty_509

grāhyaṃ syād dvi-guṇaṃ dravyaṃ prayuktaṃ dhanināṃ sadā / labhate cen na dvi-guṇaṃ punar vṛddhiṃ prakalpayet //

maṇimuktāpravālānāṃ suvarṇarajatasya ca /
tiṣṭhati dviguṇā vṛddhiḥ phālakaiṭāvikasya ca // Kāty_510

maṇi-muktā-pravālānāṃ suvarṇa-rajatasya ca / tiṣṭhati dvi-guṇā vṛddhiḥ phāla-kaiṭa-āvikasya ca //

tailānāṃ caiva sarveṣāṃ madyānām atha sarpiṣām /
vṛddhir aṣṭaguṇā jñeyā guḍasya lavaṇasya ca // Kāty_511

tailānāṃ ca eva sarveṣāṃ madyānām atha sarpiṣām / vṛddhir aṣṭa-guṇā jñeyā guḍasya lavaṇasya ca //

kupyaṃ pañcaguṇaṃ bhūmis tathaivāṣṭaguṇā matā /
sadya eveti vacanāt sadya eva pradīyate // Kāty_512

kupyaṃ pañca-guṇaṃ bhūmis tatha aiva aṣṭa-guṇā matā / sadya eva iti vacanāt sadya eva pradīyate //

ekāhe likhitaṃ yat tu tat tu kuryād ṛṇaṃ samam /
grahaṇaṃ rakṣaṇaṃ lābham anyathā tu yathākramam // Kāty_513

ekāhe likhitaṃ yat tu tat tu kuryād ṛṇaṃ samam / grahaṇaṃ rakṣaṇaṃ lābham anyathā tu yathā-kramam //

nānāṛṇasamavāye tu yad yat pūrvakṛtaṃ bhavet /
tat tad evāgrato deyaṃ rājñaḥ syāc śrotriyād anu // Kāty_514

nānā-ṛṇa-samavāye tu yad yat pūrva-kṛtaṃ bhavet / tat tad eva agrato deyaṃ rājñaḥ syāc śrotriyād anu //

yasya dravyeṇa yat paṇyaṃ sādhitaṃ yo vibhāvayet /
tad dravyam ṛṇikenaiva dātavyaṃ tasya nānyathā // Kāty_515

yasya dravyeṇa yat paṇyaṃ sādhitaṃ yo vibhāvayet / tad dravyam ṛṇikena eva dātavyaṃ tasya na anyathā //

dravyaṃ gṛhītvā vṛddhyarthaṃ bhogayogyaṃ dadāti cet /
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ vāpi bhogyādhiḥ sa tu kathyate /
mūlyaṃ tadādhikaṃ dattvā svakṣetrādikam āpnuyāt // Kāty_516

dravyaṃ gṛhītvā vṛddhy-arthaṃ bhoga-yogyaṃ dadāti cet / jaṅgamaṃ sthāvaraṃ va āpi bhogya-adhiḥ sa tu kathyate / mūlyaṃ tad-ādhikaṃ dattvā sva-kṣetra-ādikam āpnuyāt //

ādhim ekaṃ dvayor yas tu kuryāt kā pratipad bhavet /
tayoḥ pūrvakṛtaṃ grāhyaṃ tatkartā coradaṇḍabhāk // Kāty_517

ādhim ekaṃ dvayor yas tu kuryāt kā pratipad bhavet / tayoḥ pūrva-kṛtaṃ grāhyaṃ tat-kartā cora-daṇḍa-bhāk //

ādhānaṃ vikrayo dānaṃ lekhyasākṣyakṛtaṃ yadā /
ekakriyāviruddhaṃ tu lekhyaṃ tatrāpahārakam // Kāty_518

ādhānaṃ vikrayo dānaṃ lekhya-sākṣya-kṛtaṃ yadā / eka-kriyā-viruddhaṃ tu lekhyaṃ tatra apahārakam //

anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭam ekatra ca vilekhitam /
viśeṣalikhitaṃ jyāya iti kātyāyano 'bravīt // Kāty_519

anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭam ekatra ca vilekhitam / viśeṣa-likhitaṃ jyāya iti kātyāyano 'bravīt //

yo 'vidyamānaṃ prathamam anirdiṣṭasvarūpakam /
ākāśabhūtam ādadhyād anirdiṣṭaṃ ca tad bhavet /
yad yat tadāsya vidyeta tad ādiṣṭaṃ vinirdiśet // Kāty_520

yo 'vidyamānaṃ prathamam anirdiṣṭa-svarūpakam / ākāśa-bhūtam ādadhyād anirdiṣṭaṃ ca tad bhavet / yad yat tada āsya vidyeta tad ādiṣṭaṃ vinirdiśet //

yas tu sarvasvam ādiśya prāk paścān nāmacihnitam /
ādadhyāt tat kathaṃ na syāc cihnitaṃ balavattaram // Kāty_521

yas tu sarva-svam ādiśya prāk paścān nāma-cihnitam / ādadhyāt tat kathaṃ na syāc cihnitaṃ balavattaram //

maryādācihnitaṃ kṣetraṃ grāmaṃ vāpi yadā bhavet /
grāmādayaś ca likhyante tadā siddhim avāpnuyāt // Kāty_522

maryādā-cihnitaṃ kṣetraṃ grāmaṃ va āpi yadā bhavet / grāma-ādayaś ca likhyante tadā siddhim avāpnuyāt //

ādhīkṛtaṃ tu yat kiṃcid vinaṣṭaṃ daivarājataḥ /
tatra ṛṇaṃ sodayaṃ dāpyo dhaninām adhamarṇakaḥ // Kāty_523

ādhīkṛtaṃ tu yat kiṃcid vinaṣṭaṃ daiva-rājataḥ / tatra ṛṇaṃ sodayaṃ dāpyo dhaninām adhamarṇakaḥ //

na ced dhanikadoṣeṇa nipated vā mriyeta vā /
ādhim anyaṃ sa dāpyaḥ syād ṛṇān mucyeta narṇikaḥ // Kāty_524

na ced dhanika-doṣeṇa nipated vā mriyeta vā / ādhim anyaṃ sa dāpyaḥ syād ṛṇān mucyeta narṇikaḥ //

akāmam ananujñātam adhiṃ yaḥ karma kārayet /
bhoktā karmaphalaṃ dāpyo vṛddhiṃ vā labhate na saḥ // Kāty_525

akāmam ananujñātam adhiṃ yaḥ karma kārayet / bhoktā karma-phalaṃ dāpyo vṛddhiṃ vā labhate na saḥ //

yas tv ādhiṃ karma kurvāṇaṃ vācā daṇḍena karmabhiḥ /
pīḍayed bhatsayec caiva prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_526

yas tv ādhiṃ karma kurvāṇaṃ vācā daṇḍena karmabhiḥ / pīḍayed bhatsayec ca eva prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

balādakāmaṃ yatrādhim anisṛṣṭaṃ praveśayet /
prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvam ādhātā cādhim āpnuyāt // Kāty_527

balāda-kāmaṃ yatra adhim anisṛṣṭaṃ praveśayet / prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvam ādhātā ca adhim āpnuyāt //

ādhiṃ duṣṭena lekhyena bhuṅkte yam ṛṇikād dhanī /
nṛpo damaṃ dāpayitvā ādhikekhyaṃ vināśayet // Kāty_528

ādhiṃ duṣṭena lekhyena bhuṅkte yam ṛṇikād dhanī / nṛpo damaṃ dāpayitvā ādhikekhyaṃ vināśayet //

ādhātā yatra na syāt tu dhanī bandhaṃ nivedayet /
rājñas tataḥ sa vikhyāto vikreya iti dhāraṇā /
savṛddhikaṃ gṛhītvā tu śeṣaṃ rājan yathārpayet // Kāty_529

ādhātā yatra na syāt tu dhanī bandhaṃ nivedayet / rājñas tataḥ sa vikhyāto vikreya iti dhāraṇā / savṛddhikaṃ gṛhītvā tu śeṣaṃ rājan yatha ārpayet //

dānopasthānavādeṣu viśvāsaśapathāya ca /
lagnakaṃ kārayed evaṃ yathāyogaṃ viparyaye // Kāty_530

dāna-upasthāna-vādeṣu viśvāsa-śapathāya ca / lagnakaṃ kārayed evaṃ yatha āyogaṃ viparyaye //

darśanapratibhūryas taṃ deśe kāle na darśayet /
nibandham āvahet tatra daivarājakṛtād ṛte // Kāty_531

darśana-pratibhūryas taṃ deśe kāle na darśayet / nibandham āvahet tatra daiva-rāja-kṛtād ṛte //

naṣṭasyānveṣaṇārthaṃ tu deyaṃ pakṣatrayaṃ param /
yady asau darśayet tatra moktavyaḥ pratibhūr bhavet // Kāty_532

naṣṭasya anveṣaṇa-arthaṃ tu deyaṃ pakṣa-trayaṃ param / yady asau darśayet tatra moktavyaḥ pratibhūr bhavet //

kāle vyatīte pratibhūr yadi taṃ naiva darśayet /
sa tam arthaṃ pradāpyaḥ syāt prete caivaṃ vidhīyate // Kāty_533

kāle vyatīte pratibhūr yadi taṃ na eva darśayet / sa tam arthaṃ pradāpyaḥ syāt prete ca evaṃ vidhīyate //

gṛhītvā bandhakaṃ yatra darśane 'sya sthito bhavet /
vinā pitrā dhanaṃ tasmād dāpyaḥ syāt tad ṛṇaṃ sutaḥ // Kāty_534

gṛhītvā bandhakaṃ yatra darśane 'sya sthito bhavet / vinā pitrā dhanaṃ tasmād dāpyaḥ syāt tad ṛṇaṃ sutaḥ //

yo yasya pratibhūs tiṣṭhed darśanāyeha mānavaḥ /
adarśayan sa taṃ tasmai prayacchet svadhanād ṛṇam // Kāty_535

yo yasya pratibhūs tiṣṭhed darśanāya iha mānavaḥ / adarśayan sa taṃ tasmai prayacchet sva-dhanād ṛṇam //

ādyau tu vitathe dāpyau tatkālāveditaṃ dhanam /
uttarau tu visaṃvāde tau vinā tatsutau tathā // Kāty_536

ādyau tu vitathe dāpyau tat-kālā-veditaṃ dhanam / uttarau tu visaṃvāde tau vinā tat-sutau tathā //

ekacchāyāśrite sarvaṃ dadyāt tu proṣite sutaḥ /
mṛte pitari pitṛaṃśaṃ pararṇaṃ na bṛhaspatiḥ // Kāty_537

ekacchāyāśrite sarvaṃ dadyāt tu proṣite sutaḥ / mṛte pitari pitṛ-aṃśaṃ pararṇaṃ na bṛhaspatiḥ //

ekacchāyāpraviṣṭānāṃ dāpyo tas tatra dṛśyate /
proṣite tatsutaḥ sarvaṃ pitraṃśaṃ tu mṛte sutaḥ // Kāty_538

ekacchāyā-praviṣṭānāṃ dāpyo tas tatra dṛśyate / proṣite tat-sutaḥ sarvaṃ pitr-aṃśaṃ tu mṛte sutaḥ //

prātibhāvyaṃ tu yo dadyāt pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ /
tripakṣāt parataḥ so 'rthaṃ dviguṇaṃ labdhum arhati // Kāty_539

prātibhāvyaṃ tu yo dadyāt pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ / tri-pakṣāt parataḥ so 'rthaṃ dvi-guṇaṃ labdhum arhati //

yasyārthe yena yad dattaṃ vidhinābhyarthitena tu /
sākṣibhir bhāvitenaiva pratibhūs tat samāpnuyāt // Kāty_540

yasya arthe yena yad dattaṃ vidhina ābhyarthitena tu / sākṣibhir bhāvitena eva pratibhūs tat samāpnuyāt //

satyaṃkāravisaṃvāde dviguṇaṃ pratidāpayet /
akurvatas tu tad dhāni satyaṃkāraprayojanam // Kāty_541

satyaṃ-kāra-visaṃvāde dviguṇaṃ pratidāpayet / akurvatas tu tad dhāni satyaṃ-kāra-prayojanam //

kuṭumbārtham aśaktena gṛhītaṃ vyādhitena vā /
upaplavanimitte ca vidyād āpatkṛte tu tat // Kāty_542

kuṭumba-artham aśaktena gṛhītaṃ vyādhitena vā / upaplava-nimitte ca vidyād āpatkṛte tu tat //

kanyāvaivāhikaṃ caiva pretakārye ca yatkṛtam /
etat sarvaṃ pradātavyaṃ kuṭumbena kṛtaṃ prabhoḥ // Kāty_543

kanyā-vaivāhikaṃ ca eva preta-kārye ca yat-kṛtam / etat sarvaṃ pradātavyaṃ kuṭumbena kṛtaṃ prabhoḥ //

ṛṇaṃ putrakṛtaṃ pitrā na deyam iti dharmataḥ /
deyaṃ pratiśrutaṃ yat syāt yac ca syād anumoditam // Kāty_544

ṛṇaṃ putra-kṛtaṃ pitrā na deyam iti dharmataḥ / deyaṃ pratiśrutaṃ yat syāt yac ca syād anumoditam //

proṣitasyāmatenāpi kuṭumbārtham ṛṇaṃ kṛtam /
dāsastrīmātṛśiṣyair vā dadyāt putreṇa vā bhṛguḥ // Kāty_545

proṣitasya amatena api kuṭumba-artham ṛṇaṃ kṛtam / dāsa-strī-mātṛ-śiṣyair vā dadyāt putreṇa vā bhṛguḥ //

bhartrā putreṇa vā sārdhaṃ kevalenātmanā kṛtam /
ṛṇam evaṃvidhaṃ deyaṃ nānyathā tatkṛtaṃ striyā // Kāty_546

bhartrā putreṇa vā sārdhaṃ kevalenā atmanā kṛtam / ṛṇam evaṃvidhaṃ deyaṃ na anyathā tat-kṛtaṃ striyā //

martukāmena yā bhartrā proktā deyam ṛṇaṃ tvayā /
aprapannāpi sā dāpyā dhanaṃ yady āśritaṃ striyām // Kāty_547

martu-kāmena yā bhartrā proktā deyam ṛṇaṃ tvayā / aprapanna āpi sā dāpyā dhanaṃ yady āśritaṃ striyām //

vidyamāneapi rogārte svadeśāt proṣite 'pi vā /
viṃśāt saṃvatsarād deyaṃ ṛṇaṃ pitṛkṛtaṃ sutaiḥ // Kāty_548

vidyamāne-api rogārte sva-deśāt proṣite 'pi vā / viṃśāt saṃvatsarād deyaṃ ṛṇaṃ pitṛ-kṛtaṃ sutaiḥ //

vyādhitonmattavṛddhānāṃ tathā dīrghapravāsinām /
ṛṇam evaṃvidhaṃ putrāñ jīvatām api dāpayet // Kāty_549

vyādhita-unmatta-vṛddhānāṃ tathā dīrgha-pravāsinām / ṛṇam evaṃvidhaṃ putrāñ jīvatām api dāpayet //

sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam /
jātyandhapatitonmattakṣayaśvitrādirogiṇaḥ // Kāty_550

sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam / jāty-andha-patita-unmattakṣaya-śvitra-ādi-rogiṇaḥ //

pitṝṇāṃ sūnubhir jātair dānenaivādhamād ṛṇāt /
vimokṣas tu yatas tasmād icchanti pitaraḥ sutān // Kāty_551

pitṝṇāṃ sūnubhir jātair dānena eva adhamād ṛṇāt / vimokṣas tu yatas tasmād icchanti pitaraḥ sutān //

nāprāptavyavahāreṇa pitary uparate kvacit /
kāle tu vidhinā deyaṃ vaseyur narake 'nyathā // Kāty_552

na aprāpta-vyavahāreṇa pitary uparate kvacit / kāle tu vidhinā deyaṃ vaseyur narake 'nyathā //

aprāptavyavahāraś cet svatantro 'pīha narṇabhāk /
svātantryaṃ hi smṛtaṃ jyeṣṭhe jyaiṣṭhejyaiṣṭhyaṃ? guṇavayaḥkṛtam // Kāty_553

aprāpta-vyavahāraś cet svatantro 'pi iha narṇabhāk / svātantryaṃ hi smṛtaṃ jyeṣṭhe jyaiṣṭhejyaiṣṭhyaṃ? guṇa-vayaḥkṛtam //

yad dṛṣṭaṃ dattaśeṣaṃ vā deyaṃ paitāmahaṃ tu tat /
sadoṣaṃ vyāhataṃ pitrā naiva deyam ṛṇaṃ kvacit // Kāty_554

yad dṛṣṭaṃ datta-śeṣaṃ vā deyaṃ paitāmahaṃ tu tat / sadoṣaṃ vyāhataṃ pitrā na eva deyam ṛṇaṃ kvacit //

pitrā dṛṣṭam ṛṇaṃ yat tu kramāyātaṃ pitāmahāt /
nirdoṣaṃ noddhṛtaṃ putrair deyaṃ pautrais tu tadbhṛguḥ // Kāty_555

pitrā dṛṣṭam ṛṇaṃ yat tu krama-āyātaṃ pitāmahāt / nirdoṣaṃ na uddhṛtaṃ putrair deyaṃ pautrais tu tad-bhṛguḥ //

paitāmahaṃ tu yat putrair na dattaṃ rogibhiḥ sthitaiḥ /
tasmād evaṃvidhaṃ pautrair deyaṃ paitāmahaṃ samam // Kāty_556

paitāmahaṃ tu yat putrair na dattaṃ rogibhiḥ sthitaiḥ / tasmād evaṃvidhaṃ pautrair deyaṃ paitāmahaṃ samam //

ṛṇaṃ tu dāpayet putraṃ yadi syān nirupadravaḥ /
draviṇārhaś ca dhuryaś ca nānyathā dāpayet sutam // Kāty_557

ṛṇaṃ tu dāpayet putraṃ yadi syān nirupadravaḥ / draviṇa-arhaś ca dhuryaś ca na anyathā dāpayet sutam //

yad deyaṃ pitṛbhir nityaṃ tadabhāve tu taddhanāt /
tad dhanaṃ putraputrair vā deyaṃ tatsvāmine tadā // Kāty_558

yad deyaṃ pitṛbhir nityaṃ tad-abhāve tu tad-dhanāt / tad dhanaṃ putra-putrair vā deyaṃ tat-svāmine tadā //

pitrarṇe vidyamāne tu na ca putro dhanaṃ haret /
deyaṃ taddhanike dravyaṃ mṛte gṛhṇaṃs tu dāpyate // Kāty_559

pitrarṇe vidyamāne tu na ca putro dhanaṃ haret / deyaṃ tad-dhanike dravyaṃ mṛte gṛhṇaṃs tu dāpyate //

putrābhāve tu dātavyam ṛṇaṃ pautreṇa yatnataḥ /
caturthena na dātavyaṃ tasmāt tad vinirvartate // Kāty_560

putra-abhāve tu dātavyam ṛṇaṃ pautreṇa yatnataḥ / caturthena na dātavyaṃ tasmāt tad vinirvartate //

prātibhāvyāgataṃ pautrair dātavyaṃ na tu tatkvacit /
putreṇāpi samaṃ deyam ṛṇaṃ sarvatra paitṛkam // Kāty_561

prātibhāvya-āgataṃ pautrair dātavyaṃ na tu tatkvacit / putreṇa api samaṃ deyam ṛṇaṃ sarvatra paitṛkam //

rikthahartrā ṛṇaṃ deyaṃ tadabhāve ca yoṣitaḥ /
putraiś ca tadabhāve 'nyai rikthabhāgbhir yathākramam // Kāty_562

rikthahartrā ṛṇaṃ deyaṃ tad-abhāve ca yoṣitaḥ / putraiś ca tad-abhāve 'nyai riktha-bhāgbhir yathā-kramam //

yāvan na paitṛkaṃ dravyaṃ vidyamānaṃ labhet sutaḥ /
susamṛddo 'pi dāpyaḥ syāt tāvan naivādhamarṇikaḥ // Kāty_563

yāvan na paitṛkaṃ dravyaṃ vidyamānaṃ labhet sutaḥ / susamṛddo 'pi dāpyaḥ syāt tāvan na eva adhamarṇikaḥ //

likhitaṃ muktakaṃ vāpi deyaṃ yat tu pratiśrutam /
parapūrvastriyai yat tu vidyāt kāmakṛtaṃ nṛṇām // Kāty_564

likhitaṃ muktakaṃ va āpi deyaṃ yat tu pratiśrutam / para-pūrva-striyai yat tu vidyāt kāma-kṛtaṃ nṛṇām //

yatra hiṃsāṃ samutpādya krodhād dravyaṃ vināśya vā /
uktaṃ tuṣṭikaraṃ yat tu vidyād krodhakṛtaṃ tu tat // Kāty_565

yatra hiṃsāṃ samutpādya krodhād dravyaṃ vināśya vā / uktaṃ tuṣṭikaraṃ yat tu vidyād krodha-kṛtaṃ tu tat //

svasthenārtena vā deyaṃ bhāvitaṃ dharmakāraṇāt /
adattvā tu mṛte dāpyas tatsuto nātra saṃśayaḥ // Kāty_566

svasthena artena vā deyaṃ bhāvitaṃ dharma-kāraṇāt / adattvā tu mṛte dāpyas tat-suto na atra saṃśayaḥ //

nirdhanair anapatyais tu yat kṛtaṃ śauṇḍikādibhiḥ /
tatstrīṇām upabhoktā tu dadyāt tadṛṇam eva hi // Kāty_567

nirdhanair anapatyais tu yat kṛtaṃ śauṇḍikādibhiḥ / tat-strīṇām upabhoktā tu dadyāt tad-ṛṇam eva hi //

śauṇḍikavyādhajanakagopanāvikayoṣitām /
adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas tāsāṃ bhartṛkriyāsu tat // Kāty_568

śauṇḍika-vyādha-janakagopa-nāvika-yoṣitām / adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas tāsāṃ bhartṛ-kriyāsu tat //

na ca bhāryākṛtam ṛṇaṃ kathaṃcit patyur ābhavet /
āpatkṛtād ṛte puṃsāṃ kuṭumbārthe hi vistaraḥ // Kāty_569

na ca bhāryā-kṛtam ṛṇaṃ kathaṃcit patyur ābhavet / āpatkṛtād ṛte puṃsāṃ kuṭumba-arthe hi vistaraḥ //

anyatra rajakavyādhagopaśauṇḍikayoṣitām /
teṣāṃ tu tatparā vṛttiḥ kuṭumbaṃ ca tadāśrayam // Kāty_570

anyatra rajaka-vyādhagopa-śauṇḍika-yoṣitām / teṣāṃ tu tat-parā vṛttiḥ kuṭumbaṃ ca tad-āśrayam //

amatenaiva putrasya pradhanā yānyam āśrayet /
putreṇaivāpahāryaṃ taddhanaṃ duhitṛbhir vinā // Kāty_571

amatena eva putrasya pradhanā ya ānyam āśrayet / putreṇa eva apahāryaṃ taddhanaṃ duhitṛbhir vinā //

ṛṇārtham āharet tantuṃ na sukhārthaṃ kadācana /
ayukte kāraṇe yasmāt pitarau tu na dāpayet // Kāty_572

ṛṇa-artham āharet tantuṃ na sukha-arthaṃ kadācana / ayukte kāraṇe yasmāt pitarau tu na dāpayet //

yā svaputraṃ tu jahyāt strī samartham api putriṇī /
āhṛtya strīdhanaṃ tatra pitryarṇaṃ śodhayen manuḥ // Kāty_573

yā sva-putraṃ tu jahyāt strī samartham api putriṇī / āhṛtya strī-dhanaṃ tatra pitryarṇaṃ śodhayen manuḥ //

bālaputrādhikārthā ca bhartāraṃ yānyam āśritā /
āśritas tadṛṇaṃ dadyād bālaputrāvidhiḥ smṛtaḥ // Kāty_574

bāla-putra-adhika-arthā ca bhartāraṃ ya ānyam āśritā / āśritas tad-ṛṇaṃ dadyād bāla-putrā-vidhiḥ smṛtaḥ //

dīrghapravāsinirbandhujaḍonmattārtaliṅginām /
jīvatām api dātavyaṃ tatstrīdravyasamāśritaiḥ // Kāty_575

dīrgha-pravāsi-nirbandhujaḍa-unmatta-ārta-liṅginām / jīvatām api dātavyaṃ tat-strī-dravya-samāśritaiḥ //

vyasanābhiplute putre bālo vā yatna dṛśyate /
dravyahṛd dāpyate tatra tasyābhāve purandhrihṛt // Kāty_576

vyasana-abhiplute putre bālo vā yatna dṛśyate / dravya-hṛd dāpyate tatra tasya abhāve purandhrihṛt //

pūrvaṃ dadyād dhanagrāhaḥ putras tasmād anantaram /
yoṣidgrāhaḥ sutābhāve putro vātyantanirdhanaḥ // Kāty_577

pūrvaṃ dadyād dhana-grāhaḥ putras tasmād anantaram / yoṣid-grāhaḥ sutā-bhāve putro va ātyanta-nirdhanaḥ //

deyaṃ bhāryākṛtam ṛṇaṃ bhartrā putreṇa mātṛkam /
bhartur arthe kṛtaṃ yat syād abhidhāya gate diśam // Kāty_578

deyaṃ bhāryā-kṛtam ṛṇaṃ bhartrā putreṇa mātṛkam / bhartur arthe kṛtaṃ yat syād abhidhāya gate diśam //

deyaṃ putrakṛtaṃ tat syād yac ca syād anuvarṇitam /
kṛtāsaṃvāditaṃ yac ca śrutvā caivānucoditam // Kāty_579

deyaṃ putra-kṛtaṃ tat syād yac ca syād anuvarṇitam / kṛta-asaṃvāditaṃ yac ca śrutvā ca eva anucoditam //

dhāryo 'varuddhas tv ṛṇikaḥ prakāśaṃ janasaṃsadi /
yāvan na dadyād deyaṃ ca deśācārasthitir yathā // Kāty_580

dhāryo 'varuddhas tv ṛṇikaḥ prakāśaṃ jana-saṃsadi / yāvan na dadyād deyaṃ ca deśa-ācāra-sthitir yathā //

viṇmūtraśaṅkā yasya syād dhāryamāṇasya dehinaḥ /
pṛṣṭhato vānugantavyo nibaddhaṃ vā samutsṛjet // Kāty_581

viṇmūtra-śaṅkā yasya syād dhāryamāṇasya dehinaḥ / pṛṣṭhato va ānugantavyo nibaddhaṃ vā samutsṛjet //

sa kṛtapratibhūś caiva moktavyaḥ syād dine dine /
āhārakāle rātrau ca nibandhe pratibhūḥ sthitaḥ // Kāty_582

sa kṛta-pratibhūś ca eva moktavyaḥ syād dine dine / āhāra-kāle rātrau ca nibandhe pratibhūḥ sthitaḥ //

yo darśanapratibhuvaṃ nādhigacchen na cāśrayet /
sa cārake niroddhavyaḥ sthāpyo vāvedya rakṣiṇaḥ // Kāty_583

yo darśana-pratibhuvaṃ na adhigacchen na cā aśrayet / sa cārake niroddhavyaḥ sthāpyo va āvedya rakṣiṇaḥ //

na cārake niroddhavya āryaḥ prātyayikaḥ śuciḥ /
so 'nibaddhaḥ pramoktavyo nibaddhaḥ śapathena vā // Kāty_584

na cārake niroddhavya āryaḥ prātyayikaḥ śuciḥ / so 'nibaddhaḥ pramoktavyo nibaddhaḥ śapathena vā //

pīḍanenoparodhena sādhayed ṛṇikaṃ dhanī /
karmaṇā vyavahāreṇa sāntvenādau vibhāvitaḥ // Kāty_585

pīḍanena uparodhena sādhayed ṛṇikaṃ dhanī / karmaṇā vyavahāreṇa sāntvenā adau vibhāvitaḥ //

ādadītārtham evaṃ tu vyājenācaritena ca /
karmaṇā kṣatraviśśūdrān samahīnāṃś ca dāpayet // Kāty_586

ādadīta-artham evaṃ tu vyājenā acaritena ca / karmaṇā kṣatra-viś-śūdrān samahīnāṃś ca dāpayet //

rājānaṃ svāminaṃ vipraṃ sāntvenaiva pradāpayet /
rikthinaṃ suhṛdaṃ vāpi cchalenaiva prasādhayet // Kāty_587

rājānaṃ svāminaṃ vipraṃ sāntvena eva pradāpayet / rikthinaṃ suhṛdaṃ va āpi cchalena eva prasādhayet //

vaṇijaḥ karṣakāś caiva śilpinaś cābravīd bhṛguḥ /
deśācāreṇa dāpyāḥ syur duṣṭān saṃpīḍya dāpayet // Kāty_588

vaṇijaḥ karṣakāś ca eva śilpinaś ca abravīd bhṛguḥ / deśa-ācāreṇa dāpyāḥ syur duṣṭān saṃpīḍya dāpayet //

pīḍayet tu dhanī yatra ṛṇikaṃ nyāyavādinam /
tasmād arthāt sa hīyeta tatsamaṃ cāpnuyād damam // Kāty_589

pīḍayet tu dhanī yatra ṛṇikaṃ nyāya-vādinam / tasmād arthāt sa hīyeta tat-samaṃ cā apnuyād damam //

yadi hy ādāv anādiṣṭam aśubhaṃ karma kārayet /
prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvam ṛṇān mucyeta carṇikaḥ // Kāty_590

yadi hy ādāv anādiṣṭam aśubhaṃ karma kārayet / prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvam ṛṇān mucyeta carṇikaḥ //

uddhārādikam ādāya svāmine na dadāti yaḥ /
sa tasya dāso bhṛtyaḥ strī paśur vā jāyate gṛhe // Kāty_591

uddhāra-ādikam ādāya svāmine na dadāti yaḥ / sa tasya dāso bhṛtyaḥ strī paśur vā jāyate gṛhe //

trayaproṣitanikṣiptabandhānvāhitayācitam /
vaiśyavṛttyarpitaṃ caiva so 'rthas tūpanidhiḥ smṛtaḥ // Kāty_592

traya-proṣita-nikṣiptabandhānvāhita-yācitam / vaiśya-vṛtty-arpitaṃ ca eva so 'rthas tu upanidhiḥ smṛtaḥ //

nikṣiptaṃ yasya yat kiṃcit tatprayatnena pālayet /
daivarājakṛtād anyo vināśas tasya kīrtyate // Kāty_593

nikṣiptaṃ yasya yat kiṃcit tat-prayatnena pālayet / daiva-rāja-kṛtād anyo vināśas tasya kīrtyate //

yasya doṣeṇa yat kiṃcid vināśyeta hriyeta vā /
tad dravyaṃ sodayaṃ dāpyo daivarājakṛtād vinā // Kāty_594

yasya doṣeṇa yat kiṃcid vināśyeta hriyeta vā / tad dravyaṃ sodayaṃ dāpyo daiva-rāja-kṛtād vinā //

yācitānantaraṃ nāśe daivarājakṛte 'pi saḥ /
grahītā pratidāpyaḥ syān mūlyamātraṃ na saṃśayaḥ // Kāty_595

yācita-anantaraṃ nāśe daiva-rāja-kṛte 'pi saḥ / grahītā pratidāpyaḥ syān mūlyamātraṃ na saṃśayaḥ //

nyāsādikaṃ paradravyaṃ prabhakṣitam upekṣitam /
ajñānanāśitaṃ caiva yena dāpyaḥ sa eva tat // Kāty_596

nyāsa-ādikaṃ para-dravyaṃ prabhakṣitam upekṣitam / ajñāna-nāśitaṃ ca eva yena dāpyaḥ sa eva tat //

bhakṣitaṃ sodayaṃ dāpyaḥ samaṃ dāpya upekṣitam /
kiṃcin nyūnaṃ pradāpyaḥ syād dravyam ajñānanāśitam // Kāty_597

bhakṣitaṃ sodayaṃ dāpyaḥ samaṃ dāpya upekṣitam / kiṃcin nyūnaṃ pradāpyaḥ syād dravyam ajñāna-nāśitam //

arājadaivikenāpi nikṣiptaṃ yatra nāśitam /
grahītuḥ saha bhāṇḍena dātur naṣṭaṃ tad ucyate // Kāty_598

arāja-daivikena api nikṣiptaṃ yatra nāśitam / grahītuḥ saha bhāṇḍena dātur naṣṭaṃ tad ucyate //

jñātvā dravyaviyogaṃ tu dātā yatra vinikṣipet /
sarvopāyavināśe 'pi grahītā naiva dāpyate // Kāty_599

jñātvā dravya-viyogaṃ tu dātā yatra vinikṣipet / sarva-upāya-vināśe 'pi grahītā na eva dāpyate //

grāhakasya hi yad doṣān naṣṭaṃ tu grāhakasya tat /
tasmin naṣṭe hṛte vāpi grahītā mūlyam āharet // Kāty_600

grāhakasya hi yad doṣān naṣṭaṃ tu grāhakasya tat / tasmin naṣṭe hṛte va āpi grahītā mūlyam āharet //

grāhyas tūpanidhiḥ kāle kālahīnaṃ tu varjayet /
kālahīnaṃ dadaddaṇḍaṃ dviguṇaṃ ca pradāpyate // Kāty_601

grāhyas tu upanidhiḥ kāle kāla-hīnaṃ tu varjayet / kāla-hīnaṃ dadad-daṇḍaṃ dviguṇaṃ ca pradāpyate //

sarveṣūpanidhiṣv ete vidhayaḥ parikīrtitāḥ // Kāty_602

sarveṣu upanidhiṣv ete vidhayaḥ parikīrtitāḥ //

yaiś ca saṃskriyate nyāso divasaiḥ pariniścitaiḥ /
tadūrdhvaṃ sthāpayec śilpī dāpyo daivahate 'pi tat // Kāty_603

yaiś ca saṃskriyate nyāso divasaiḥ pariniścitaiḥ / tad-ūrdhvaṃ sthāpayec śilpī dāpyo daivahate 'pi tat //

nyāsadoṣād vināśaḥ syāc śilpinaṃ tan na dāpayet /
dāpayec śilpidoṣāt tat saṃskārārthaṃ yad arpitam // Kāty_604

nyāsa-doṣād vināśaḥ syāc śilpinaṃ tan na dāpayet / dāpayec śilpi-doṣāt tat saṃskāra-arthaṃ yad arpitam //

svalpenāpi ca yat karma naṣṭaṃ ced bhṛtakasya tat /
paryāptaṃ ditsatas tasya vinaśyet tad agṛhṇataḥ // Kāty_605

svalpena api ca yat karma naṣṭaṃ ced bhṛtakasya tat / paryāptaṃ ditsatas tasya vinaśyet tad agṛhṇataḥ //

yadi tat kāryam uddiśya kālaṃ pariniyamya vā /
yācito 'rdhakṛte tasminn aprāpte na tu dāpyate // Kāty_606

yadi tat kāryam uddiśya kālaṃ pariniyamya vā / yācito 'rdhakṛte tasminn aprāpte na tu dāpyate //

prāptakāle kṛte kārye na dadyād yācito 'pi san /
tasmin naṣṭe vāpi grahītā mūlyam āharet // Kāty_607

prāpta-kāle kṛte kārye na dadyād yācito 'pi san / tasmin naṣṭe va āpi grahītā mūlyam āharet //

yācyamāno na dadyād vā dāpyas tat sodayaṃ bhavet // Kāty_608

yācyamāno na dadyād vā dāpyas tat sodayaṃ bhavet //

atha kāryavipattis tu tasyaiva svāmino bhavet /
aprāpte vai sa kāle tu dāpyas tv ardhakṛte 'pi tat // Kāty_609

atha kārya-vipattis tu tasya eva svāmino bhavet / aprāpte vai sa kāle tu dāpyas tv ardhakṛte 'pi tat //

yo yācitakam ādāya na dadyāt pratiyācitaḥ /
sa nigṛhya balād dāpyo daṇḍyaś ca na dadāti yaḥ // Kāty_610

yo yācitakam ādāya na dadyāt pratiyācitaḥ / sa nigṛhya balād dāpyo daṇḍyaś ca na dadāti yaḥ //

anumārgeṇa kāryeṣu anyasmin vacanān mama /
dadyās tvam iti yo dattaḥ sa ihānvādhir ucyate // Kāty_611

anumārgeṇa kāryeṣu anyasmin vacanān mama / dadyās tvam iti yo dattaḥ sa iha anvādhir ucyate //

asvāmivikrayaṃ dānam ādhiṃ ca vinivartayet // Kāty_612

asvāmi-vikrayaṃ dānam ādhiṃ ca vinivartayet //

abhiyoktā dhanaṃ kuryāt prathamaṃ jñātibhiḥ svakam /
paścād ātmaviśudhyarthaṃ krayaṃ ketā svabandhubhiḥ // Kāty_613

abhiyoktā dhanaṃ kuryāt prathamaṃ jñātibhiḥ svakam / paścād ātma-viśudhy-arthaṃ krayaṃ ketā svabandhubhiḥ //

nāṣṭikas tu prakurvīta tad dhanaṃ jñātṛbhiḥ svakam /
adattatyaktavikrītaṃ kṛtvā svaṃ labhate dhanam // Kāty_614

nāṣṭikas tu prakurvīta tad dhanaṃ jñātṛbhiḥ svakam / adatta-tyakta-vikrītaṃ kṛtvā svaṃ labhate dhanam //

prakāśaṃ vā krayaṃ kuryān mūlaṃ vāpi samarpayet /
mūlānayanakālas tu deyo yojanasaṃkhyayā // Kāty_615

prakāśaṃ vā krayaṃ kuryān mūlaṃ va āpi samarpayet / mūla-ānayana-kālas tu deyo yojana-saṃkhyayā //

prakāśaṃ ca krayaṃ kuryāt sādhubhir jñātibhiḥ svakaiḥ /
na tatrānyā kriyā proktā daivikī na ca mānuṣī // Kāty_616

prakāśaṃ ca krayaṃ kuryāt sādhubhir jñātibhiḥ svakaiḥ / na tatra anyā kriyā proktā daivikī na ca mānuṣī //

yadā mūlam upanyasya punar vādī krayaṃ vadet /
āharen mūlam evāsau na krayeṇa prayojanam // Kāty_617

yadā mūlam upanyasya punar vādī krayaṃ vadet / āharen mūlam eva asau na krayeṇa prayojanam //

asamāhāryamūlas tu krayam eva viśodhayet /
viśodhite kraye rājñā na vaktavyaḥ sa kiṃcana // Kāty_618

asamāhārya-mūlas tu krayam eva viśodhayet / viśodhite kraye rājñā na vaktavyaḥ sa kiṃcana //

anupasthāpayan mūlaṃ krayaṃ vāpy aviśodhayan /
yathābhiyogaṃ dhanine dhanaṃ dāpyo damaṃ ca saḥ // Kāty_619

anupasthāpayan mūlaṃ krayaṃ va āpy aviśodhayan / yatha ābhiyogaṃ dhanine dhanaṃ dāpyo damaṃ ca saḥ //

yadi svaṃ naiva kurute jñātibhir nāṣṭiko dhanam /
prasaṅgavinivṛttyarthaṃ coravaddaṇḍam arhati // Kāty_620

yadi svaṃ na eva kurute jñātibhir nāṣṭiko dhanam / prasaṅga-vinivṛtty-arthaṃ coravad-daṇḍam arhati //

vaniṅvīthīparigataṃ vijñātaṃ rājapuruṣaiḥ /
avijñātāśrayāt krītaṃ vikretā yatra vā mṛtaḥ // Kāty_621

vaniṅ-vīthī-parigataṃ vijñātaṃ rāja-puruṣaiḥ / avijñāta-āśrayāt krītaṃ vikretā yatra vā mṛtaḥ //

svāmī datvārdhamūlyaṃ tu pragṛhṇīta svaka dhanam /
ardhaṃ dvayor apahṛtaṃ tatra syād vyavahārataḥ // Kāty_622

svāmī datva ārdha-mūlyaṃ tu pragṛhṇīta svaka dhanam / ardhaṃ dvayor apahṛtaṃ tatra syād vyavahārataḥ //

avijñātakrayo doṣas tathā cāparipālanam /
etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravyahānikaraṃ buddhaiḥ // Kāty_623

avijñāta-krayo doṣas tathā ca aparipālanam / etad dvayaṃ samākhyātaṃ dravya-hāni-karaṃ buddhaiḥ //

samavetās tu ye kecic śalpino vaṇijo 'pi vā /
avibhajya pṛthagbhūtaiḥ prāptaṃ tatra phalaṃ samam // Kāty_624

samavetās tu ye kecic śalpino vaṇijo 'pi vā / avibhajya pṛthag-bhūtaiḥ prāptaṃ tatra phalaṃ samam //

bhāṇḍapiṇḍavyayoddhārabhārasārārthavīkṣaṇam /
kuryus te 'vyabhicāreṇa samayena vyavasthitāḥ // Kāty_625

bhāṇḍa-piṇḍa-vyaya-uddhārabhāra-sāra-artha-vīkṣaṇam / kuryus te 'vyabhicāreṇa samayena vyavasthitāḥ //

prayogaṃ kurvate ye tu hemadhānyarasādinā /
samanyūnādhikair aṃśair lābhas teṣāṃ tathāvidhaḥ // Kāty_626

prayogaṃ kurvate ye tu hemadhānya-rasa-ādinā / sama-nyūna-adhikair aṃśair lābhas teṣāṃ tathā-vidhaḥ //

bahūnāṃ saṃmato yas tu dadyād eko dhanaṃ naraḥ /
ṛṇaṃ ca kārayed vāpi sarvair eva kṛtaṃ bhavet // Kāty_627

bahūnāṃ saṃmato yas tu dadyād eko dhanaṃ naraḥ / ṛṇaṃ ca kārayed va āpi sarvair eva kṛtaṃ bhavet //

jñātisaṃbandhisuhṛdām ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam /
anyeṣāṃ lagnakopetaṃ lekhyasākṣiyutaṃ tathā // Kāty_628

jñāti-saṃbandhi-suhṛdām ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam / anyeṣāṃ lagna-kopetaṃ lekhya-sākṣiyutaṃ tathā //

svecchādeyaṃ hiraṇyaṃ tu rasā dhānyaṃ ca sāvidhi /
deśasthityā pradātavyaṃ grahītavyaṃ tathaiva ca // Kāty_629

svecchādeyaṃ hiraṇyaṃ tu rasā dhānyaṃ ca sāvidhi / deśa-sthityā pradātavyaṃ grahītavyaṃ tatha aiva ca //

samavetais tu yad dattaṃ prārthanīyaṃ tathaiva tat /
na ca yāceta yaḥ kaścil lābhāt sa parihīyate // Kāty_630

samavetais tu yad dattaṃ prārthanīyaṃ tatha aiva tat / na ca yāceta yaḥ kaścil lābhāt sa parihīyate //

corataḥ salilād agner dravyaṃ yas tu samāharet /
tasyāṃśo daśamo deyaḥ sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ // Kāty_631

corataḥ salilād agner dravyaṃ yas tu samāharet / tasya aṃśo daśamo deyaḥ sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ //

śikṣakābhijñakuśalā ācāryaś ceti śilpinaḥ /
ekadvitricaturbhāgān hareyus te yathottaram // Kāty_632

śikṣaka-abhijña-kuśalā ācāryaś ca iti śilpinaḥ / eka-dvi-tri-catur-bhāgān hareyus te yatha ūttaram //

pararāṣṭrād dhanaṃ yat syāc cauraiḥ svāmyājñayāhṛtam /
rājño daśāṃśam uddhṛtya vibhajeran yathāvidhi // Kāty_633

para-rāṣṭrād dhanaṃ yat syāc cauraiḥ svāmy-ājñayā āhṛtam / rājño daśa-aṃśam uddhṛtya vibhajeran yathā-vidhi //

corāṇāṃ mukhyabhūtas tu caturo 'ṃśāṃs tato haret /
śūro 'ṃśāṃs trīn samartho dvau śoṣās tv ekaikam eva ca // Kāty_634

corāṇāṃ mukhya-bhūtas tu caturo 'ṃśāṃs tato haret / śūro 'ṃśāṃs trīn samartho dvau śoṣās tv ekaikam eva ca //

teṣāṃ cet prasṛtānāṃ yo grahaṇaṃ samavāpnuyāt /
tanmokṣaṇārthaṃ yad dattaṃ vaheyus te yathāṃśataḥ // Kāty_635

teṣāṃ cet prasṛtānāṃ yo grahaṇaṃ samavāpnuyāt / tan-mokṣaṇa-arthaṃ yad dattaṃ vaheyus te yathā-aṃśataḥ //

nartakānām eṣa eva dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ /
tālajño labhate hy ardhaṃ gāyanās tu samāṃśinaḥ /
pramukhā dvyaṃśam arhanti so 'yaṃ saṃbhūya kurvatām // Kāty_636

nartakānām eṣa eva dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ / tālajño labhate hy ardhaṃ gāyanās tu samāṃśinaḥ / pramukhā dvy-aṃśam arhanti so 'yaṃ saṃbhūya kurvatām //

vaṇijāṃ karṣakāṇāṃ ca corāṇāṃ śilpināṃ tathā /
aniyamyāṃśakartṝṇāṃ sarveṣām eṣa nirṇayaḥ // Kāty_637

vaṇijāṃ karṣakāṇāṃ ca corāṇāṃ śilpināṃ tathā / aniyamya-aṃśa-kartṝṇāṃ sarveṣām eṣa nirṇayaḥ //

vikrayaṃ caiva dānaṃ ca na neyāḥ syur anicchavaḥ /
dārāḥ putrāś ca sarvasvam ātmanaiva tu yojayet // Kāty_638

vikrayaṃ ca eva dānaṃ ca na neyāḥ syur anicchavaḥ / dārāḥ putrāś ca sarvasvam ātmana aiva tu yojayet //

āpatkāle tu kartavyaṃ dānaṃ vikraya eva vā /
anyathā na pravarteta iti śāstraviniścayaḥ // Kāty_639

āpat-kāle tu kartavyaṃ dānaṃ vikraya eva vā / anyathā na pravarteta iti śāstra-viniścayaḥ //

sarvasvagṛhavarjaṃ tu kuṭumbabharaṇādhikam /
yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam adeyaṃ syād ato 'nyathā // Kāty_640

sarvasva-gṛha-varjaṃ tu kuṭumba-bharaṇa-adhikam / yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam adeyaṃ syād ato 'nyathā //

ataś ca sutadārāṇāṃ vaśitvaṃ tv anuśāsane /
vikraye caiva dāne ca vaśitvaṃ na sute pituḥ // Kāty_641

ataś ca suta-dārāṇāṃ vaśitvaṃ tv anuśāsane / vikraye ca eva dāne ca vaśitvaṃ na sute pituḥ //

svecchayā yaḥ pratiśrutya brāhmaṇāya pratigraham /
na dadyād ṛṇava dāpyaḥ prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_642

svecchayā yaḥ pratiśrutya brāhmaṇāya pratigraham / na dadyād ṛṇava dāpyaḥ prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

pratiśrutasyādānena dattasyācchādanena ca /
kalpakoṭiśataṃ martyas tiryagyonau ca jāyate // Kāty_643

pratiśrutasyā adānena dattasyā acchādanena ca / kalpa-koṭi-śataṃ martyas tiryag-yonau ca jāyate //

avijñātopalabdhyarthaṃ dānaṃ yatra nirūpitam /
upalabdhikriyālabdhaṃ sā bhṛtiḥ parikīrtitā // Kāty_644

avijñāta-upalabdhy-arthaṃ dānaṃ yatra nirūpitam / upalabdhi-kriyā-labdhaṃ sā bhṛtiḥ parikīrtitā //

bhayatrāṇāya rakṣārthaṃ tathā kāryaprasādhanāt /
anena vidhinā labdhaṃ vidyāt pratyupakārataḥ // Kāty_645

bhaya-trāṇāya rakṣa-arthaṃ tathā kārya-prasādhanāt / anena vidhinā labdhaṃ vidyāt pratyupakārataḥ //

prāṇasaṃśayam āpannaṃ yo mām uttārayed itaḥ /
sarvasvaṃ tasya dāsyāmīty ukte 'pi na tathā bhavet // Kāty_646

prāṇa-saṃśayam āpannaṃ yo mām uttārayed itaḥ / sarvasvaṃ tasya dāsyāmi ity ukte 'pi na tathā bhavet //

kāmakrodhāsvatantrārtaklībonmattapramohitaiḥ /
vyatyāsaparihāsāc ca yad dattaṃ tat punar haret // Kāty_647

kāma-krodha-asvatantra-artaklība-unmatta-pramohitaiḥ / vyatyāsa-parihāsāc ca yad dattaṃ tat punar haret //

yā tu kāryasya siddhyartham utkocā syāt pratiśrutā /
tasminn api pasiddhe 'rthe na deyā syāt kathaṃcana // Kāty_648

yā tu kāryasya siddhy-artham utkocā syāt pratiśrutā / tasminn api pasiddhe 'rthe na deyā syāt kathaṃcana //

atha prāg eva dattā syāt pratidāpyas tathā balāt /
daṇḍaṃ caikādaśaguṇam āhur gārgīyamānavāḥ // Kāty_649

atha prāg eva dattā syāt pratidāpyas tathā balāt / daṇḍaṃ ca ekādaśa-guṇam āhur gārgīya-mānavāḥ //

stenasāhasikodvṛttapārajāyikaśaṃsanāt /
darśanād vṛttanaṣṭasya tathāsatyapravartanāt // Kāty_650

stena-sāhasika-udvṛttapārajāyika-śaṃsanāt / darśanād vṛtta-naṣṭasya tathā-satya-pravartanāt //

prāptam etais tu yat kiṃcit tad utkocākhyam ucyate /
na dātā tatra daṇḍyaḥ syān madhyasthaś caiva doṣabhāk // Kāty_651

prāptam etais tu yat kiṃcit tad utkoca-ākhyam ucyate / na dātā tatra daṇḍyaḥ syān madhya-sthaś ca eva doṣabhāk //

niyukto yas tu kāryeṣu sa ced utkocam āpnuyāt /
sa dāpyas taddhanaṃ kṛtsnaṃ damaś caikādaśādhikam // Kāty_652

niyukto yas tu kāryeṣu sa ced utkocam āpnuyāt / sa dāpyas tad-dhanaṃ kṛtsnaṃ damaś ca ekādaśa-adhikam //

aniyuktas tu kāryārtham utkocaṃ yam avāpnuyāt /
kṛtapratyupakārārthas tasya doṣo na vidyate // Kāty_653

aniyuktas tu kārya-artham utkocaṃ yam avāpnuyāt / kṛta-pratyupakāra-arthas tasya doṣo na vidyate //

svasthenārtena vā dattaṃ śrāvritaṃ dharmakāraṇāt /
adattvā tu mṛte dāpyas tatsuto nātra saṃśayaḥ // Kāty_654

svasthena artena vā dattaṃ śrāvritaṃ dharma-kāraṇāt / adattvā tu mṛte dāpyas tat-suto na atra saṃśayaḥ //

yogādhamanavikrītaṃ yogadānapatigraham /
yasya vāpy upadhiṃ paśyet tat sarvaṃ vinivartayet // Kāty_655

yoga-ādhamana-vikrītaṃ yoga-dāna-patigraham / yasya va āpy upadhiṃ paśyet tat sarvaṃ vinivartayet //

bhṛtāvaniścitāyāṃ tu daśabhāgam avāpnuyāt /
lābhagovīryasasyānāṃ vaṇiggopakṛṣīvalāḥ // Kāty_656

bhṛta-avaniścitāyāṃ tu daśa-bhāgam avāpnuyāt / lābha-govīrya-sasyānāṃ vaṇig-gopa-kṛṣī-valāḥ //

karmārambhaṃ tu yaḥ kṛtvā siddhaṃ naiva tu kārayet /
balāt kārayitavyo 'sau akurvan daṇḍam arhati // Kāty_657

karma-ārambhaṃ tu yaḥ kṛtvā siddhaṃ na eva tu kārayet / balāt kārayitavyo 'sau akurvan daṇḍam arhati //

vighnayan vāhako dāpyaḥ prasthāne dviguṇāṃ bhṛtim // Kāty_658

vighnayan vāhako dāpyaḥ prasthāne dviguṇāṃ bhṛtim //

na tu dāpyo hṛtaṃ corair dagdhamūḍhaṃ jalena vā // Kāty_659

na tu dāpyo hṛtaṃ corair dagdha-mūḍhaṃ jalena vā //

tyajet pathi sahāyaṃ yaḥ śrāntaṃ rogārtam eva vā /
prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ grāme tryaham apālayan // Kāty_660

tyajet pathi sahāyaṃ yaḥ śrāntaṃ roga-artam eva vā / prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ grāme tryaham apālayan //

yadā tu pathi tadbhāṇḍam āsidhyeta hriyeta vā /
yāvān adhvā gatas tena prāpnuyāt tāvatīṃ bhṛtim // Kāty_661

yadā tu pathi tad-bhāṇḍam āsidhyeta hriyeta vā / yāvān adhvā gatas tena prāpnuyāt tāvatīṃ bhṛtim //

hastyaśvagokharoṣṭrādīn gṛhītvā bhāṭakena yaḥ /
nārpayet kṛtakṛtyārthaḥ sa tu dāpyaḥ sabhāṭakam // Kāty_662

hasty-aśva-go-khara-uṣṭra-ādīn gṛhītvā bhāṭakena yaḥ / na arpayet kṛta-kṛtya-arthaḥ sa tu dāpyaḥ sabhāṭakam //

gṛhavāryāpaṇādīṇi gṛhītvā bhāṭakena yaḥ /
svāmine nārpayed yāvat tāvad dāpyaḥ sabhāṭakam // Kāty_663

gṛha-vārya-āpaṇa-ādīṇi gṛhītvā bhāṭakena yaḥ / svāmine na arpayed yāvat tāvad dāpyaḥ sabhāṭakam //

kṣetrārāmavivīteṣu gṛheṣu paśuvāṭiṣu /
grahaṇaṃ tatpraviṣṭānāṃ tāḍanaṃ vā bṛhaspatiḥ // Kāty_664

kṣetra-ārāma-vivīteṣu gṛheṣu paśuvāṭiṣu / grahaṇaṃ tat-praviṣṭānāṃ tāḍanaṃ vā bṛhaspatiḥ //

adhamottamamadhyānāṃ paśūnāṃ caiva tāḍane /
svāmī tu vivaded yatra daṇḍaṃ tatra prakalpayet // Kāty_665

adhama-uttama-madhyānāṃ paśūnāṃ ca eva tāḍane / svāmī tu vivaded yatra daṇḍaṃ tatra prakalpayet //

ajāteṣv eva sasyeṣu kuryād āvaraṇaṃ mahat /
duḥkheneha nivāryante labdhasvādurasā mṛgāḥ // Kāty_666

ajāteṣv eva sasyeṣu kuryād āvaraṇaṃ mahat / duḥkhena iha nivāryante labdha-svādu-rasā mṛgāḥ //

dāpayet paṇapādaṃ gāṃ dvau pādau mahiṣīṃ tathā /
tathājāvikavatsānāṃ pādo daṇḍaḥ prakīrtitaḥ // Kāty_667

dāpayet paṇapādaṃ gāṃ dvau pādau mahiṣīṃ tathā / tatha ājā-avika-vatsānāṃ pādo daṇḍaḥ prakīrtitaḥ //

samūhināṃ tu yo dharmas tena dharmeṇa te sadā /
prakuryuḥ sarvakarmāṇi svadharmeṣu vyavasthitāḥ // Kāty_668

samūhināṃ tu yo dharmas tena dharmeṇa te sadā / prakuryuḥ sarva-karmāṇi svadharmeṣu vyavasthitāḥ //

avirodhena dharmasya nirgataṃ rājaśāsanam /
tasyaivācaraṇaṃ pūrvaṃ kartavyaṃ tu nṛpājñayā // Kāty_669

avirodhena dharmasya nirgataṃ rāja-śāsanam / tasya evā acaraṇaṃ pūrvaṃ kartavyaṃ tu nṛpa-ājñayā //

rājapravartitān dharmān yo naro nānupālayet /
garhyaḥ sa pāpo daṇḍyaś ca lopayan rājaśāsanam // Kāty_670

rāja-pravartitān dharmān yo naro na anupālayet / garhyaḥ sa pāpo daṇḍyaś ca lopayan rāja-śāsanam //

yuktiyuktaṃ ca yo hanyād vaktur yo 'navakāśadaḥ /
ayuktaṃ caiva yo brūte sa dāpyaḥ pūrvasāhasam // Kāty_671

yukti-yuktaṃ ca yo hanyād vaktur yo 'navakāśadaḥ / ayuktaṃ ca eva yo brūte sa dāpyaḥ pūrva-sāhasam //

sāhasī bhedakārī ca gaṇadravyavināśakaḥ /
ucchedyāḥ sarva evaite vikhyāpyaivaṃ nṛpe bhṛguḥ // Kāty_672

sāhasī bheda-kārī ca gaṇa-dravya-vināśakaḥ / ucchedyāḥ sarva eva ete vikhyāpya evaṃ nṛpe bhṛguḥ //

ekapātre ca vā paṅktyāṃ saṃbhoktā yasya yo bhavet /
akurvaṃs tat tathā daṇḍyas tasya doṣam adarśayan // Kāty_673

eka-pātre ca vā paṅktyāṃ saṃbhoktā yasya yo bhavet / akurvaṃs tat tathā daṇḍyas tasya doṣam adarśayan //

gaṇam uddiśya yat kiṃcit kṛtvarṇaṃ bhakṣitaṃ bhavet /
ātmārthaṃ viniyuktaṃ vā deyaṃ tair eva tad bhavet // Kāty_674

gaṇam uddiśya yat kiṃcit kṛtvarṇaṃ bhakṣitaṃ bhavet / ātma-arthaṃ viniyuktaṃ vā deyaṃ tair eva tad bhavet //

gaṇānāṃ śreṇivargāṇāṃ gatāḥ syur ye tu madhyatām /
prāktanasya dhanarṇasya samāṃśāḥ sarva eva te // Kāty_675

gaṇānāṃ śreṇi-vargāṇāṃ gatāḥ syur ye tu madhyatām / prāktanasya dhanarṇasya samāṃśāḥ sarva eva te //

tathaiva bhojyavaibhājyadānadharmakriyāsu ca /
samūhastho 'ṃśabhāgī syāt pragatas tv aṃśabhāṅ na tu // Kāty_676

tatha aiva bhojya-vaibhājyadāna-dharma-kriyāsu ca / samūha-stho 'ṃśa-bhāgī syāt pragatas tv aṃśa-bhāṅ na tu //

yat taiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇārthe vā ṛṇaṃ kṛtam /
rājaprasādalabdhaṃ ca sarveṣām eva tatsamam // Kāty_677

yat taiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā gaṇa-arthe vā ṛṇaṃ kṛtam / rāja-prasāda-labdhaṃ ca sarveṣām eva tat-samam //

nānāpaurasamūhas tu naigamaḥ parikīrtitaḥ /
nānāyudhadharā vrātāḥ samavetāḥ prakīrtitāḥ // Kāty_678

nānāpaura-samūhas tu naigamaḥ parikīrtitaḥ / nānāyudhadharā vrātāḥ samavetāḥ prakīrtitāḥ //

samūho vaṇijādīnāṃ pūgaḥ saṃparikīrtitaḥ /
pravrajyāvasitā ye tu pāṣaṇḍāḥ parikīrtitāḥ // Kāty_679

samūho vaṇijādīnāṃ pūgaḥ saṃparikīrtitaḥ / pravrajyā-avasitā ye tu pāṣaṇḍāḥ parikīrtitāḥ //

brāhmaṇānāṃ samūhas tu gaṇaḥ saṃparikīrtitaḥ /
śilpopajīvino ye tu śilpinaḥ parikīrtitāḥ // Kāty_680

brāhmaṇānāṃ samūhas tu gaṇaḥ saṃparikīrtitaḥ / śilpa-upajīvino ye tu śilpinaḥ parikīrtitāḥ //

ārhatasaugatānāṃ tu samūhaḥ saṅgha ucyate /
cāṇḍālaśvapacādīnāṃ samūho gulma ucyate // Kāty_681

ārhata-saugatānāṃ tu samūhaḥ saṅgha ucyate / cāṇḍāla-śvapacādīnāṃ samūho gulma ucyate //

gaṇapāṣaṇḍapūgāś ca vrātāś ca śreṇayas tathā /
samūhasthāś ca ye cānye vargākhyās te bṛhaspatiḥ // Kāty_682

gaṇa-pāṣaṇḍa-pūgāś ca vrātāś ca śreṇayas tathā / samūha-sthāś ca ye ca anye varga-ākhyās te bṛhaspatiḥ //

krītvā prāptaṃ na gṛhṇīyād yo na dadyād adūṣitam /
sa mūlyād daśamaṃ bhāgaṃ dattvā svadravyam āpnuyāt // Kāty_683

krītvā prāptaṃ na gṛhṇīyād yo na dadyād adūṣitam / sa mūlyād daśamaṃ bhāgaṃ dattvā sva-dravyam āpnuyāt //

aprāpte 'rthakriyākāle kṛte naiva pradāpayet /
evaṃ dharmo daśāhāt tu parato 'nuśayo na tu // Kāty_684

aprāpte 'rtha-kriyā-kāle kṛte na eva pradāpayet / evaṃ dharmo daśāhāt tu parato 'nuśayo na tu //

bhūmer daśāhe vikretur āyas tatkretur eva ca /
dvādaśāhaḥ sapiṇḍānām api cālpam ataḥ param // Kāty_685

bhūmer daśāhe vikretur āyas tat-kretur eva ca / dvādaśāhaḥ sapiṇḍānām api ca alpam ataḥ param //

krītvānuśayavān paṇyaṃ tyajed dohyādi yo naraḥ /
aduṣṭam eva kāle tu sa mūlyād daśamaṃ vahet // Kāty_686

krītva ānuśayavān paṇyaṃ tyajed dohyādi yo naraḥ / aduṣṭam eva kāle tu sa mūlyād daśamaṃ vahet //

krītvā gacchann anuśayaṃ krayī hastam upāgate /
ṣaḍbhāgaṃ tatra mūlyasya dattvā krītaṃ tyajed budhaḥ // Kāty_687

krītvā gacchann anuśayaṃ krayī hastam upāgate / ṣaḍbhāgaṃ tatra mūlyasya dattvā krītaṃ tyajed budhaḥ //

avijñātaṃ tu yat krītaṃ duṣṭaṃ paścād vibhāvitam /
krītaṃ tat svāmine deyaṃ kāle ced anyathā na tu // Kāty_688

avijñātaṃ tu yat krītaṃ duṣṭaṃ paścād vibhāvitam / krītaṃ tat svāmine deyaṃ kāle ced anyathā na tu //

nirdoṣaṃ darśayitvā tu yaḥ sadoṣaṃ prayacchati /
mūlyaṃ tad dviguṇaṃ dāpyo vinayaṃ tāvad eva ca // Kāty_689

nirdoṣaṃ darśayitvā tu yaḥ sadoṣaṃ prayacchati / mūlyaṃ tad dviguṇaṃ dāpyo vinayaṃ tāvad eva ca //

upahanyeta vā paṇyaṃ dahyetāpahriyeta vā /
vikretur eva so 'nartho vikrīyāsaṃprayacchataḥ // Kāty_690

upahanyeta vā paṇyaṃ dahyeta apahriyeta vā / vikretur eva so 'nartho vikrīya-asaṃprayacchataḥ //

dīyamānaṃ na gṛhṇāti krīta paṇyaṃ ca yaḥ krayī /
vikrītaṃ ca tad anyatra vikretā nāparādhruyāt // Kāty_691

dīyamānaṃ na gṛhṇāti krīta paṇyaṃ ca yaḥ krayī / vikrītaṃ ca tad anyatra vikretā na aparādhruyāt //

mattonmattena vikrītaṃ hīnamūlyaṃ bhayena vā /
asvatantreṇa mugdhena tyājyaṃ tasya punar bhavet // Kāty_692

matta-unmattena vikrītaṃ hīna-mūlyaṃ bhayena vā / asvatantreṇa mugdhena tyājyaṃ tasya punar bhavet //

tryahaṃ dohyaṃ parīkṣeta patrcāhad vāhyam eva tu (?) /
muktāvajrapravālānāṃ saptāhaṃ syāt pravīkṣaṇam // Kāty_693

tryahaṃ dohyaṃ parīkṣeta patrcāhad vāhyam eva tu (?) / mukta-avajra-pravālānāṃ saptāhaṃ syāt pravīkṣaṇam //

dvipadām ardhamāsaṃ tu puṃsāṃ tad dviguṇaṃ striyāḥ /
daśāhaṃ sarvabījānām ekāhaṃ lohavāsasām // Kāty_694

dvipadām ardhamāsaṃ tu puṃsāṃ tad dviguṇaṃ striyāḥ / daśāhaṃ sarva-bījānām ekāhaṃ loha-vāsasām //

ato 'rvākpaṇyadoṣas tu yadi saṃjāyate kvacit /
vikretuḥ pratideyaṃ tat kretā mūlyam avāpnuyāt // Kāty_695

ato 'rvāk-paṇya-doṣas tu yadi saṃjāyate kvacit / vikretuḥ pratideyaṃ tat kretā mūlyam avāpnuyāt //

paribhuktaṃ tu yad vāsaḥ kliṣṭarūpaṃ malīmasam /
sadoṣam api tat krītaṃ viketur na bhavet punaḥ // Kāty_696

paribhuktaṃ tu yad vāsaḥ kliṣṭa-rūpaṃ malīmasam / sadoṣam api tat krītaṃ viketur na bhavet punaḥ //

sādhāraṇaṃ tu yat krītaṃ naiko dadyān narādhamaḥ /
nādadyān na ca gṛhṇīyād vikrīyāc ca na caiva hi // Kāty_697

sādhāraṇaṃ tu yat krītaṃ na eko dadyān narādhamaḥ / nā adadyān na ca gṛhṇīyād vikrīyāc ca na ca eva hi //

krītvā mūlyena yat paṇyaṃ duṣkrītaṃ manyate krayī /
vikretuḥ pratideyaṃ tat tasminn evāhnyavīkṣitam // Kāty_698

krītvā mūlyena yat paṇyaṃ duṣkrītaṃ manyate krayī / vikretuḥ pratideyaṃ tat tasminn evā ahnya-vīkṣitam //

dvitīye 'hni dadat kretā mūlyāt tryaṃśāṃśam āharet /
dviguṇaṃ tṛtīye 'hni parataḥ kretur eva tat // Kāty_699

dvitīye 'hni dadat kretā mūlyāt tryaṃśāṃśam āharet / dviguṇaṃ tṛtīye 'hni parataḥ kretur eva tat //

dravyasvaṃ pañcadhā kṛtvā tribhāgo mūlyam ucyate /
lābhaś caturtho bhāgaḥ syāt pañcamaḥ satyam ucyate // Kāty_700

dravyasvaṃ pañcadhā kṛtvā tribhāgo mūlyam ucyate / lābhaś caturtho bhāgaḥ syāt pañcamaḥ satyam ucyate //

sandhiś ca parivṛttiś ca viṣamā vā tribhogataḥ /
ājñayāpi krayaś cāpi daśābdaṃ vinivartayet // Kāty_701

sandhiś ca parivṛttiś ca viṣamā vā tribhogataḥ / ājñaya āpi krayaś ca api daśābdaṃ vinivartayet //

jñātyādīn ananujñāpya samīpasthānaninditān /
krayavikrayadharmo 'pi bhūmer nāstīti nirṇayaḥ // Kāty_702

jñāty-ādīn ananujñāpya samīpa-sthāna-ninditān / kraya-vikraya-dharmo 'pi bhūmer na asti iti nirṇayaḥ //

svagrāme daśarātraṃ syād anyagrāme tripakṣakam /
rāṣṭrāntareṣu ṣaṇmāsaṃ bhāṣābhede tu vatsaram // Kāty_703

svagrāme daśarātraṃ syād anya-grāme tripakṣakam / rāṣṭra-antareṣu ṣaṇmāsaṃ bhāṣā-bhede tu vatsaram //

palāyite tu karade karapratibhuvā saha /
karārthaṃ karadakṣetraṃ vikrīṇīyuḥ sabhāsadaḥ // Kāty_704

palāyite tu karade kara-pratibhuvā saha / kara-arthaṃ karadakṣetraṃ vikrīṇīyuḥ sabhāsadaḥ //

samavetais tu sāmantair abhijñaiḥ pāpabhīrubhiḥ /
kṣetrārāmagṛhādīnāṃ dvipadāṃ ca catuṣpadām // Kāty_705

samavetais tu sāmantair abhijñaiḥ pāpabhīrubhiḥ / kṣetra-ārāma-gṛha-ādīnāṃ dvipadāṃ ca catuṣpadām //

kalpitaṃ mūlyam ity āhur bhāgaṃ kṛtvā tad aṣṭadhā /
ekabhāgātiriktaṃ vā hīnaṃ vānucitaṃ smṛtam // Kāty_706

kalpitaṃ mūlyam ity āhur bhāgaṃ kṛtvā tad aṣṭadhā / ekabhāga-atiriktaṃ vā hīnaṃ va ānucitaṃ smṛtam //

samāḥ śatam atīte 'pi sarvaṃ tad vinivartate /
krayavikrayaṇe krayyaṃ yan mūlyaṃ dharmato 'rhati // Kāty_707

samāḥ śatam atīte 'pi sarvaṃ tad vinivartate / kraya-vikrayaṇe krayyaṃ yan mūlyaṃ dharmato 'rhati //

tat turye pañcame ṣaṣṭe saptame 'ṃśe 'ṣṭame 'pi vā /
hīnohīne yadi vinirvṛtte krayavikrāyaṇe sati // Kāty_708

tat turye pañcame ṣaṣṭe saptame 'ṃśe 'ṣṭame 'pi vā / hīnohīne yadi vinirvṛtte kraya-vikrāyaṇe sati //

hīnamūlyaṃ tu tat sarvaṃ kṛtam apy akṛtaṃ bhavet /
uktād alpatare hīne krayekrayo? naiva praduṣyati // Kāty_709

hīna-mūlyaṃ tu tat sarvaṃ kṛtam apy akṛtaṃ bhavet / uktād alpatare hīne krayekrayo? na eva praduṣyati //

tenāpy aṃśena hīyeta mūlyataḥ krayavikraye /
katam apy akṛtaṃ prāhur anye dharmavido janāḥ // Kāty_710

tena apy aṃśena hīyeta mūlyataḥ kraya-vikraye / katam apy akṛtaṃ prāhur anye dharmavido janāḥ //

ardhādhike krayaḥ sidhyed uktalābho daśādhikaḥdvikaḥ /
avakrayas tribhāgenatribhogena sadya eva rucikrayaḥ // Kāty_711

ardhādhike krayaḥ sidhyed ukta-lābho daśādhikaḥdvikaḥ / avakrayas tribhāgenatribhogena sadya eva rucikrayaḥ //

mūlyāt svalpapradāne 'pi krayasiddhiḥ kṛtā bhavet /
cakravṛddyāṃ pradātavyaṃ deyaṃ tat samayād ṛte // Kāty_712

mūlyāt svalpa-pradāne 'pi kraya-siddhiḥ kṛtā bhavet / cakravṛddyāṃ pradātavyaṃ deyaṃ tat samayād ṛte //

yas tu na grāhayec śilpaṃ karmāṇy anyāni kārayet /
prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ tasmāc śiṣyo nivartate // Kāty_713

yas tu na grāhayec śilpaṃ karmāṇy anyāni kārayet / prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ tasmāc śiṣyo nivartate //

śikṣito 'pi śritaṃ kāmam antevāsī samācaret /
tatra karma ca yat kuryād ācāryasyaiva tat phalam // Kāty_714

śikṣito 'pi śritaṃ kāmam antevāsī samācaret / tatra karma ca yat kuryād ācāryasya eva tat phalam //

svatantrasyātmano dānād dāsatvaṃ dāravad bhṛguḥ /
triṣu varṇeṣu vijñeyaṃ dāsyaṃ viprasya na kvacit // Kāty_715

svatantrasyā atmano dānād dāsatvaṃ dāravad bhṛguḥ / triṣu varṇeṣu vijñeyaṃ dāsyaṃ viprasya na kvacit //

varṇānām anulāmyena dāsyaṃ na pratilomataḥ /
rājanyavaiśyaśūdrāṇāṃ tyajatāṃ hi svatantratām // Kāty_716

varṇānām anulāmyena dāsyaṃ na pratilomataḥ / rājanya-vaiśya-śūdrāṇāṃ tyajatāṃ hi svatantratām //

samavarṇo 'pi vipraṃ tu dāsatvaṃ naiva kārayet /
brāhmaṇasya hi dāsatvān nṛpatejo vihanyate // Kāty_717

samavarṇo 'pi vipraṃ tu dāsatvaṃ na eva kārayet / brāhmaṇasya hi dāsatvān nṛpa-tejo vihanyate //

kṣatraviśśūdradharmas tu samavarṇe kadācana /
kārayed dāsakarmāṇi brāhmaṇaṃ na bṛhaspatiḥ // Kāty_718

kṣatra-viś-śūdra-dharmas tu samavarṇe kadācana / kārayed dāsa-karmāṇi brāhmaṇaṃ na bṛhaspatiḥ //

śīlādhyayanasaṃpanne tadūnaṃ karma kāmataḥ /
tatrāpi nāśubhaṃ kiṃcit prakurvīta dvijottamaḥ // Kāty_719

śīla-adhyayana-saṃpanne tadūnaṃ karma kāmataḥ / tatra api nāśubhaṃ kiṃcit prakurvīta dvijottamaḥ //

viṇmūtronmārjanaṃ caiva nagnatvaparimardanam /
prāyo dāsīsutāḥ kuryur gavādigrahaṇaṃ ca yat // Kāty_720

viṇ-mūtra-unmārjanaṃ ca eva nagnatva-parimardanam / prāyo dāsī-sutāḥ kuryur gava-ādi-grahaṇaṃ ca yat //

pravrajyāvasitā yatra trayo varṇā dvijādayaḥ /
nirvāsaṃ kārayed vipraṃ dāsatvaṃ kṣatraviḍ nṛpaḥ // Kāty_721

pravrajyā-vasitā yatra trayo varṇā dvija-ādayaḥ / nirvāsaṃ kārayed vipraṃ dāsatvaṃ kṣatraviḍ nṛpaḥ //

śūdraṃ tu kārayed dāsaṃ krītam akrītam eva vā /
dāsyāyaiva hi sṛṣṭaḥ sa svayam eva svayam bhuvā // Kāty_722

śūdraṃ tu kārayed dāsaṃ krītam akrītam eva vā / dāsyāya eva hi sṛṣṭaḥ sa svayam eva svayam bhuvā //

svadāsīṃ yas tu saṃgacchet prasūtā ca bhavet tataḥ /
avekṣya bījaṃ kāryā syān na dāsī sānvayā tu sā // Kāty_723

svadāsīṃ yas tu saṃgacchet prasūtā ca bhavet tataḥ / avekṣya bījaṃ kāryā syān na dāsī sānvayā tu sā //

dāsasya tu dhanaṃ yat syāt svāmī tasya prabhuḥ smṛtaḥ /
prakāśaṃ vikrayād yat tu na svāmī dhanam arhati // Kāty_724

dāsasya tu dhanaṃ yat syāt svāmī tasya prabhuḥ smṛtaḥ / prakāśaṃ vikrayād yat tu na svāmī dhanam arhati //

dāsenoḍhā svadāsī yā sāpi dāsītvam āpnuyāt /
yasmād bhartā prabhus tasyāḥ svāmyadhīnaḥ prabhur yataḥ // Kāty_725

dāsenā uḍhā svadāsī yā sa āpi dāsītvam āpnuyāt / yasmād bhartā prabhus tasyāḥ svāmy-adhīnaḥ prabhur yataḥ //

ādadyād brāhmaṇīṃ yas tu cikrīṇīta tathaiva ca /
rājñā tad akṛtaṃ kāryaṃ daṇḍyā syuḥ sarva eva te // Kāty_726

ādadyād brāhmaṇīṃ yas tu cikrīṇīta tatha aiva ca / rājñā tad akṛtaṃ kāryaṃ daṇḍyā syuḥ sarva eva te //

kāmāt tu saṃśritāṃ yas tu dāsīṃ kuryāt kulastriyam /
saṃkrāmayeta vānyatra daṇḍyas tac cākṛtaṃ bhavet // Kāty_727

kāmāt tu saṃśritāṃ yas tu dāsīṃ kuryāt kula-striyam / saṃkrāmayeta va ānyatra daṇḍyas tac ca akṛtaṃ bhavet //

bāladhātrīm adāsīṃ ca dāsīm iva bhunakti yaḥ /
paricārakapatnīṃ vā prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_728

bāla-dhātrīm adāsīṃ ca dāsīm iva bhunakti yaḥ / paricāraka-patnīṃ vā prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

vikrośamānāṃ yo bhaktāṃ dāsīṃ vikretum icchati /
anāpadisthaḥ śaktaḥ san prāpnuyād dviśataṃ damam // Kāty_729

vikrośamānāṃ yo bhaktāṃ dāsīṃ vikretum icchati / anāpadisthaḥ śaktaḥ san prāpnuyād dviśataṃ damam //

tavāham iti cātmānaṃ yo 'svatantraḥ prayacchati /
na sa taṃ prāpnuyāt kāmaṃ pūrvasvāmī labheta tam // Kāty_730

tava aham iti cā atmānaṃ yo 'svatantraḥ prayacchati / na sa taṃ prāpnuyāt kāmaṃ pūrva-svāmī labheta tam //

pravrajyāvasito dāso moktavyaś ca na kenacit /
anākālabhṛto dāsyān mucyate goyugaṃ dadat // Kāty_731

pravrajyā-vasito dāso moktavyaś ca na kenacit / anākāla-bhṛto dāsyān mucyate goyugaṃ dadat //

ādhikyaṃ nyūnatā cāṃśe astināstitvam eva ca /
abhogabhuktiḥ sīmā ca ṣaṭ bhūvād asya hetavaḥ // Kāty_732

ādhikyaṃ nyūnatā ca aṃśe asti-nāstitvam eva ca / abhoga-bhuktiḥ sīmā ca ṣaṭ bhūvād asya hetavaḥ //

tasmin bhogaḥ prayoktavyaḥ sarvasākṣiṣu tiṣṭhati /
lekhyārūḍhaś cetaraś ca sākṣī mārgadvayānvitaḥ // Kāty_733

tasmin bhogaḥ prayoktavyaḥ sarva-sākṣiṣu tiṣṭhati / lekhya-ārūḍhaś ca itaraś ca sākṣī mārga-dvaya-anvitaḥ //

kṣetravāstutaḍāgeṣu kūpopavanasetuṣu /
dvayor vivāde sāmantaḥ pratyayaḥ sarvavastuṣu // Kāty_734

kṣetra-vāstu-taḍāgeṣu kūpa-upavana-setuṣu / dvayor vivāde sāmantaḥ pratyayaḥ sarva-vastuṣu //

sāmantabhāve 'sāmantaiḥ kuryāt kṣetrādinirṇayam /
grāmasīmāsu ca tathā tadvan nagaradeśayoḥ // Kāty_735

sāmanta-bhāve 'sāmantaiḥ kuryāt kṣetra-ādi-nirṇayam / grāma-sīmāsu ca tathā tadvan nagara-deśayoḥ //

grāmo grāmasya sāmantaḥ kṣetraṃ kṣetrasya kīrtitam /
gṛhaṃ gṛhasya nirdiṣṭa samantāt parirabhya hi // Kāty_736

grāmo grāmasya sāmantaḥ kṣetraṃ kṣetrasya kīrtitam / gṛhaṃ gṛhasya nirdiṣṭa samantāt parirabhya hi //

teṣām abhāve sāmantamaulavṛddhoddhṛtādayaḥ /
sthāvare ṣaṭprakāre 'pi nātra kāryā vicāraṇā // Kāty_737

teṣām abhāve sāmantamaula-vṛddha-uddhṛta-ādayaḥ / sthāvare ṣaṭ-prakāre 'pi na atra kāryā vicāraṇā //

saṃsaktās tv atha sāmantās tat saṃsaktās tathottarāḥ /
saṃsaktasaktasaṃsaktāḥ padmākārāḥ prakīrtitāḥ // Kāty_738

saṃsaktās tv atha sāmantās tat saṃsaktās tatha ūttarāḥ / saṃsakta-sakta-saṃsaktāḥ padma-ākārāḥ prakīrtitāḥ //

svārthasiddhau praduṣṭeṣu sāmanteṣv arthagauravāt /
tatsaṃsaktais tu kartavya uddhāro nātra saṃśayaḥ // Kāty_739

sva-artha-siddhau praduṣṭeṣu sāmanteṣv artha-gauravāt / tat-saṃsaktais tu kartavya uddhāro na atra saṃśayaḥ //

saṃsaktasaktadoṣe tu tatsaṃsaktāḥ prakīrtitāḥ /
kartavyā na praduṣṭās tu rājñā dharmaṃ vijānatā // Kāty_740

saṃsakta-sakta-doṣe tu tat-saṃsaktāḥ prakīrtitāḥ / kartavyā na praduṣṭās tu rājñā dharmaṃ vijānatā //

nājñānena hi mucyante sāmantā nirṇayaṃ prati /
ajñānoktau daṇḍayitvā punaḥ sīmāṃ vicārayet /
kīrtite yadi bhedaḥ syād daṇḍyās tūttamasāhasam // Kāty_741

na ajñānena hi mucyante sāmantā nirṇayaṃ prati / ajñāna-uktau daṇḍayitvā punaḥ sīmāṃ vicārayet / kīrtite yadi bhedaḥ syād daṇḍyās tu uttama-sāhasam //

tyaktvā duṣṭāṃs tu sāmantān anyān maulādibhiḥ saha /
saṃmiśraya kārayet sīmām evaṃ dharmavido viduḥ // Kāty_742

tyaktvā duṣṭāṃs tu sāmantān anyān maulādibhiḥ saha / saṃmiśraya kārayet sīmām evaṃ dharmavido viduḥ //

ye tatra pūrvaṃ sāmantāḥ paścād deśāntaraṃ gatāḥ /
tanmūlatvāt tu te maulā ṛṣibhiḥ saṃprakīrtitāḥ // Kāty_743

ye tatra pūrvaṃ sāmantāḥ paścād deśa-antaraṃ gatāḥ / tan-mūlatvāt tu te maulā ṛṣibhiḥ saṃprakīrtitāḥ //

niṣpādyamānaṃ yair dṛṣṭaṃ tat kāryaṃ nṛguṇānvitaiḥ /
vṛddhā vā yadi vāvṛddhās te vṛddhāḥ parikīrtitāḥ // Kāty_744

niṣpādyamānaṃ yair dṛṣṭaṃ tat kāryaṃ nṛguṇa-anvitaiḥ / vṛddhā vā yadi va āvṛddhās te vṛddhāḥ parikīrtitāḥ //

upaśravaṇasaṃbhogakāryākhyānopacihnitāḥ /
uddharanti tato yasmād uddhṛtās te tataḥ smṛtaḥ // Kāty_745

upaśravaṇa-saṃbhogakārya-ākhyāna-upacihnitāḥ / uddharanti tato yasmād uddhṛtās te tataḥ smṛtaḥ //

sāmantāḥ sādhanaṃ pūrvam aniṣṭoktau guṇānvitāḥ /
dviguṇās tūttarā jñeyā tato 'nye triguṇā matāḥ // Kāty_746

sāmantāḥ sādhanaṃ pūrvam aniṣṭa-uktau guṇa-anvitāḥ / dviguṇās tu uttarā jñeyā tato 'nye triguṇā matāḥ //

eko yadvan nayet sīmām ubhayor īpsitaḥ kvacit /
mastake kṣitim āropya raktavāsāḥ samāhitāḥ // Kāty_747

eko yadvan nayet sīmām ubhayor īpsitaḥ kvacit / mastake kṣitim āropya rakta-vāsāḥ samāhitāḥ //

bhayavarjitabhūpena sarvābhāve svayaṃkṛtā // Kāty_748

bhaya-varjita-bhūpena sarva-abhāve svayaṃkṛtā //

kṣetrakūpataḍāgānāṃ kedārārāmayor api /
gṛhaprāsādāvasathanṛpadevagṛheṣu ca // Kāty_749

kṣetra-kūpa-taḍāgānāṃ kedāra-arāmayor api / gṛha-prāsāda-avasathanṛpa-devagṛheṣu ca //

bahūnāṃ tu gṛhītānāṃ na sarve nirṇayaṃ yadi /
kuryur bhayād vā lobhād vā dāpyās tūttamasāhasam // Kāty_750

bahūnāṃ tu gṛhītānāṃ na sarve nirṇayaṃ yadi / kuryur bhayād vā lobhād vā dāpyās tu uttama-sāhasam //

sīmācaṅkramaṇe kośe pādasparśe tathaiva ca /
tripakṣapakṣasaptāhaṃ daivarājikam iṣyate // Kāty_751

sīmācaṅ-kramaṇe kośe pāda-sparśe tatha aiva ca / tri-pakṣa-pakṣa-saptāhaṃ daiva-rājikam iṣyate //

mekhalābhramaniṣkāsagavākṣān noparodhayet /
praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca pīḍayan daṇḍabhāg bhavet // Kāty_752

mekhalā-bhrama-niṣkāsagavākṣān na uparodhayet / praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca pīḍayan daṇḍa-bhāg bhavet //

niveśasamayād ūrdhvaṃ naite yojyāḥ kadācana /
dṛṣṭipātaṃ praṇālīṃ ca na kuryāt paraveśmamu // Kāty_753

niveśa-samayād ūrdhvaṃ na ete yojyāḥ kadācana / dṛṣṭi-pātaṃ praṇālīṃ ca na kuryāt paraveśmamu //

viṇmūtrodakavapraṃ ca vahniśvabhraniveśanam /
aratnidvayam utsṛjya parakuḍyān niveśayet // Kāty_754

viṇ-mūtra-udaka-vapraṃ ca vahni-śvabhra-niveśanam / aratni-dvayam utsṛjya para-kuḍyān niveśayet //

sarve janāḥ sadā yena prayānti sa catuṣpathaḥ /
aniruddho yathākālaṃ rājamārgaḥ sa ucyate // Kāty_755

sarve janāḥ sadā yena prayānti sa catuṣ-pathaḥ / aniruddho yathā-kālaṃ rāja-mārgaḥ sa ucyate //

na tatra ropayet kiṃcin nopahanyāt tu kenacit /
guruācāryanṛpādīnāṃ mārgādānāt tu daṇḍabhāk // Kāty_756

na tatra ropayet kiṃcin na upahanyāt tu kenacit / guru-ācārya-nṛpa-ādīnāṃ mārga-ādānāt tu daṇḍa-bhāk //

yas tatra saṃkaraśvabhrān vṛkṣāropaṇam eva ca /
kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca tasya daṇḍas tu māṣakaḥ // Kāty_757

yas tatra saṃkara-śvabhrān vṛkṣa-āropaṇam eva ca / kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca tasya daṇḍas tu māṣakaḥ //

taṭākodyānatīrthāni yo 'medhyena vināśayet /
amedhyaṃ śodhayitvā tu daṇḍayet pūrvasāhasam // Kāty_758

taṭāka-udyāna-tīrthāni yo 'medhyena vināśayet / amedhyaṃ śodhayitvā tu daṇḍayet pūrva-sāhasam //

dūṣayet siddhatīrthāni sthāpitāni mahātmabhiḥ /
puṇyāni pāvanīyāni prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_759

dūṣayet siddha-tīrthāni sthāpitāni mahātmabhiḥ / puṇyāni pāvanīyāni prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

sīmāmadhye tu jātānāṃ vṛkṣāṇāṃ kṣetrayor dvayoḥ /
phalaṃ puṣpaṃ ca sāmānyaṃ kṣetrasvāmiṣu nirdiśet // Kāty_760

sīmā-madhye tu jātānāṃ vṛkṣāṇāṃ kṣetrayor dvayoḥ / phalaṃ puṣpaṃ ca sāmānyaṃ kṣetra-svāmiṣu nirdiśet //

anyakṣetre tu jātānāṃ śākhā yatrānyasaṃśritāḥ /
svāminaṃ taṃ vijānīyād yasya kṣetreṣu saṃśritāḥ // Kāty_761

anya-kṣetre tu jātānāṃ śākhā yatra anya-saṃśritāḥ / svāminaṃ taṃ vijānīyād yasya kṣetreṣu saṃśritāḥ //

asvāmyanumatenaiva saṃskāraṃ kurute tu yaḥ /
gṛhodyānataṭākānāṃ saṃskartā labhate na tu // Kāty_762

asvāmy-anumatena eva saṃskāraṃ kurute tu yaḥ / gṛha-udyāna-taṭākānāṃ saṃskartā labhate na tu //

vyayaṃ svāmini cāyāte na nivedya nṛpe yadi /
athāvedya prayuktas tu tadgataṃ labhate vyayam // Kāty_763

vyayaṃ svāmini cāyāte na nivedya nṛpe yadi / atha avedya prayuktas tu tad-gataṃ labhate vyayam //

aśaktito na dadyāc cet khilārtho yat kṛto vyayaḥ /
tadaṣṭabhāgahīnaṃ tu karṣakaḥ phalam āpnuyāt /
varṣāṇy aṣṭau sa bhoktā syāt parataḥ svāmine tu tat // Kāty_764

aśaktito na dadyāc cet khila-artho yat kṛto vyayaḥ / tad-aṣṭa-bhāga-hīnaṃ tu karṣakaḥ phalam āpnuyāt / varṣāṇy aṣṭau sa bhoktā syāt parataḥ svāmine tu tat //

aśaktapretanaṣṭeṣu kṣetrikeṣv anivāritaḥ /
kṣetraṃ ced vikṛṣet kaścid aśnuvīta sa tatphalam // Kāty_765

aśakta-preta-naṣṭeṣu kṣetrikeṣv anivāritaḥ / kṣetraṃ ced vikṛṣet kaścid aśnuvīta sa tat-phalam //

vikṛṣyamāṇe kṣetre ca kṣetrikaḥ punar āvrajet /
śīlopacāraṃkhilopacāraṃ? tat sarvaṃ dattvā kṣetramavāpnuyāt // Kāty_766

vikṛṣyamāṇe kṣetre ca kṣetrikaḥ punar āvrajet / śīla-upacāraṃkhila-upacāraṃ? tat sarvaṃ dattvā kṣetramavāpnuyāt //

tadaṣṭabhāgāpacayād yāvat sapta gatāḥ samāḥ /
samāpte 'ṣṭame varṣe bhuktakṣetraṃ labheta saḥ // Kāty_767

tad-aṣṭa-bhāga-apacayād yāvat sapta gatāḥ samāḥ / samāpte 'ṣṭame varṣe bhukta-kṣetraṃ labheta saḥ //

huṅkāraḥ kāsanaṃ caiva loke yac ca vigarhitam /
anukuryād anubrūyād vākpāruṣyaṃ tad ucyate // Kāty_768

huṅ-kāraḥ kāsanaṃ ca eva loke yac ca vigarhitam / anukuryād anubrūyād vāk-pāruṣyaṃ tad ucyate //

niṣṭhurāślīlatīvratvāt tad api trividhaṃ smṛtam /
ākṣepo niṣṭhuraṃ jñeyam aślīlaṃ nyaṅgasaṃjñitam /
patanīyair upākrośais tīvram āhur manīṣiṇaḥ // Kāty_769

niṣṭhura-aślīla-tīvratvāt tad api trividhaṃ smṛtam / ākṣepo niṣṭhuraṃ jñeyam aślīlaṃ nyaṅga-saṃjñitam / patanīyair upākrośais tīvram āhur manīṣiṇaḥ //

yat tv asatsaṃjñitair aṅgaiḥ paramākṣipati kvacit /
abhūtair vātha bhūtair vā niṣṭhurā vāksmṛtā budhaiḥ // Kāty_770

yat tv asat-saṃjñitair aṅgaiḥ paramākṣipati kvacit / abhūtair va ātha bhūtair vā niṣṭhurā vāk-smṛtā budhaiḥ //

nyagbhāvakaraṇaṃ vācā krodhāt tu kurute yadā /
vṛttadeśakulādīnām aślīlā sā budhaiḥ smṛtā // Kāty_771

nyag-bhāva-karaṇaṃ vācā krodhāt tu kurute yadā / vṛtta-deśa-kula-ādīnām aślīlā sā budhaiḥ smṛtā //

mahāpātakayoktrī ca rāgadveṣakarī ca yā /
jātibhraṃśakārī vātha tīvrā sā prathitā tu vāk // Kāty_772

mahāpātaka-yoktrī ca rāga-dveṣa-karī ca yā / jāti-bhraṃśa-kārī va ātha tīvrā sā prathitā tu vāk //

yo 'guṇān kīrtayet krodhān niguṇo vā guṇajñatām /
anyasaṃjñānuyogī vā vāgduṣṭaṃ taṃ naraṃ viduḥ // Kāty_773

yo 'guṇān kīrtayet krodhān niguṇo vā guṇa-jñatām / anya-saṃjñā-anuyogī vā vāg-duṣṭaṃ taṃ naraṃ viduḥ //

aduṣṭasyaiva yo doṣān kīrtayed doṣakāraṇāt /
anyāpadeśavādī ca vāgduṣṭaṃ taṃ naraṃ viduḥ // Kāty_774

aduṣṭasya eva yo doṣān kīrtayed doṣa-kāraṇāt / anya-apadeśa-vādī ca vāg-duṣṭaṃ taṃ naraṃ viduḥ //

mohāt pramādāt saṅgharṣāt prītyā coktaṃ mayeti yat /
nāham evaṃ punar vakṣye daṇḍārdhaṃ tasya kalpayet // Kāty_775

mohāt pramādāt saṅgharṣāt prītyā ca uktaṃ maya īti yat / na aham evaṃ punar vakṣye daṇḍa-ardhaṃ tasya kalpayet //

yatra syāt parihārārthaṃ patitas tenapatitatvena kīrtanam /
vacanāt tatra na syāt tu doṣo yatra vibhāvayet // Kāty_776

yatra syāt parihāra-arthaṃ patitas tenapatitatvena kīrtanam / vacanāt tatra na syāt tu doṣo yatra vibhāvayet //

anyathā tulyadoṣaḥ syān mithyoktau tūttamaḥ smṛtaḥ /
mahatā praṇidhānena vāgduṣṭaṃ sādhayen naram // Kāty_777

anyathā tulya-doṣaḥ syān mithya ūktau tu uttamaḥ smṛtaḥ / mahatā praṇidhānena vāg-duṣṭaṃ sādhayen naram //

atathyaṃ śrāvitaṃ rājā prayatnena vicārayet /
anṛtākhyānaśīlānāṃ jihvācchedo viśodhanam // Kāty_778

atathyaṃ śrāvitaṃ rājā prayatnena vicārayet / anṛta-ākhyāna-śīlānāṃ jihvā-cchedo viśodhanam //

hetuādibhir na paśyec ced daṇḍapāruṣyakāraṇam /
tatra sākṣikṛtaṃ caiva divyaṃ vā viniyojayet // Kāty_779

hetu-ādibhir na paśyec ced daṇḍa-pāruṣya-kāraṇam / tatra sākṣikṛtaṃ ca eva divyaṃ vā viniyojayet //

ābhīṣaṇena daṇḍena prahared yas tu mānavaḥ /
pūrvaṃ cāpīḍito vātha sa daṇḍyaḥ parikīrtitaḥ // Kāty_780

ābhīṣaṇena daṇḍena prahared yas tu mānavaḥ / pūrvaṃ ca apīḍito va ātha sa daṇḍyaḥ parikīrtitaḥ //

karṇauṣṭhaghrāṇapādākṣijihvāśiśnakarasya ca /
chedane cottamo daṇḍo bhedane madhyamo bhṛguḥ // Kāty_781

karṇa-oṣṭha-ghrāṇa-pāda-akṣijihvā-śiśna-karasya ca / chedane ca uttamo daṇḍo bhedane madhyamo bhṛguḥ //

manuṣyāṇāṃ paśūnāṃ ca duḥkhāya prahate sati /
yathā yathā bhaved duḥkhaṃ daṇḍaṃ kuryāt tathā tathā // Kāty_782

manuṣyāṇāṃ paśūnāṃ ca duḥkhāya prahate sati / yathā yathā bhaved duḥkhaṃ daṇḍaṃ kuryāt tathā tathā //

aspṛśyadhūrtadāsānāṃ mlecchānāṃ pāpakāriṇām /
pratilomaprasūtānāṃ tāḍanaṃ nārthato damaḥ // Kāty_783

aspṛśya-dhūrta-dāsānāṃ mlecchānāṃ pāpa-kāriṇām / pratiloma-prasūtānāṃ tāḍanaṃ na arthato damaḥ //

chardimūtrapurīṣādyair āpādyaḥ sa caturguṇaḥ /
ṣaḍguṇaḥ kāyamadhye syān mūrdhni tv aṣṭaguṇaḥ smṛtaḥ // Kāty_784

chardi-mūtra-purīṣa-ādyair āpādyaḥ sa caturguṇaḥ / ṣaḍguṇaḥ kāya-madhye syān mūrdhni tv aṣṭaguṇaḥ smṛtaḥ //

udgūraṇe tu hastasya kāryo dvādaśako damaḥ /
sa eva dviguṇaḥ proktaḥ pātaneṣu svajātiṣu // Kāty_785

udgūraṇe tu hastasya kāryo dvādaśako damaḥ / sa eva dviguṇaḥ proktaḥ pātaneṣu svajātiṣu //

vākpāruṣye yathaivoktāḥ prātilomyānulomataḥ /
tathaiva daṇḍapāruṣye pātyā daṇḍā yathākramam // Kāty_786

vāk-pāruṣye yatha aiva uktāḥ prātilomya-anulomataḥ / tatha aiva daṇḍa-pāruṣye pātyā daṇḍā yathā-kramam //

dehendriyavināśe tu yathā daṇḍaṃ prakalpayet /
tathā tuṣṭikaraṃ deyaṃ samutthānaṃ ca paṇḍitaiḥ /
samutthānavyayaṃ cāsau dadyād āvraṇaropaṇāt // Kāty_787

deha-indriya-vināśe tu yathā daṇḍaṃ prakalpayet / tathā tuṣṭi-karaṃ deyaṃ samutthānaṃ ca paṇḍitaiḥ / samutthāna-vyayaṃ ca asau dadyād āvraṇaropaṇāt //

vāgdaṇḍas tāḍanaṃ caiva yeṣūktam aparādhiṣu /
hṛtaṃ bhagnaṃ pradāpyās te śodhyaṃ niḥsvais tu karmaṇā // Kāty_788

vāg-daṇḍas tāḍanaṃ ca eva yeṣu uktam aparādhiṣu / hṛtaṃ bhagnaṃ pradāpyās te śodhyaṃ niḥsvais tu karmaṇā //

śrāntāṃs tṛṣārtān kṣudhitān akāle vāhayen naraḥ /
kharagomahiṣoṣṭrādīn prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_789

śrāntāṃs tṛṣārtān kṣudhitān akāle vāhayen naraḥ / khara-go-mahiṣa-uṣṭra-ādīn prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

dvipaṇo dvādaśapaṇo vadhe tu mṛgapakṣiṇām /
sarpamārjāranakulaśvasūkaravadhe nṛṇām // Kāty_790

dvipaṇo dvādaśapaṇo vadhe tu mṛga-pakṣiṇām / sarpa-mārjāra-nakulaśva-sūkara-vadhe nṛṇām //

gokumārīdevapaśumukṣāṇaṃ vṛṣabhaṃ tathā /
vāhayan sāhasaṃ pūrvaṃ prāpnuyād uttamaṃ vadhaḥ // Kāty_791

go-kumārī-deva-paśumukṣāṇaṃ vṛṣabhaṃ tathā / vāhayan sāhasaṃ pūrvaṃ prāpnuyād uttamaṃ vadhaḥ //

pramāpaṇe prāṇabhṛtāṃ dadyāt tatpratirūpakam /
tasyānurūpaṃ mūlyaṃ vā dadyād ity abravīn manuḥ // Kāty_792

pramāpaṇe prāṇa-bhṛtāṃ dadyāt tat-pratirūpakam / tasya anurūpaṃ mūlyaṃ vā dadyād ity abravīn manuḥ //

vanaspatīnāṃ sarveṣām upabhogo yathā yathā /
tathā tathā damaḥ kāryo hiṃsāyām iti dhāraṇā // Kāty_793

vanaspatīnāṃ sarveṣām upabhogo yathā yathā / tathā tathā damaḥ kāryo hiṃsāyām iti dhāraṇā //

śiṣyaṃ krodhena hanyāc ced ācāryo latayā vinā /
yenātyarthaṃ bhavet pīḍā vādaḥ syāc śiṣyataḥ pituḥ // Kāty_794

śiṣyaṃ krodhena hanyāc ced ācāryo latayā vinā / yena atyarthaṃ bhavet pīḍā vādaḥ syāc śiṣyataḥ pituḥ //

sahasā yat kṛtaṃ karma tat sāhasam udāhṛtam // Kāty_795

sahasā yat kṛtaṃ karma tat sāhasam udāhṛtam //

sānvayas tv apahāro yaḥ prasahya haraṇaṃ ca yat /
sāhasaṃ ca bhaved evaṃ steyam uktaṃ vinihnavaḥ // Kāty_796

sānvayas tv apahāro yaḥ prasahya haraṇaṃ ca yat / sāhasaṃ ca bhaved evaṃ steyam uktaṃ vinihnavaḥ //

vinā cihnais tu yat kāryaṃ sāhasākhyaṃ pravartate /
śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ // Kāty_797

vinā cihnais tu yat kāryaṃ sāhasā ākhyaṃ pravartate / śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ //

ekaṃ ced vahavo hanyuḥ saṃrabdhāḥ puruṣaṃ narāḥ /
marmaghāto tu yas teṣāṃ sa ghātaka iti smṛtaḥ // Kāty_798

ekaṃ ced vahavo hanyuḥ saṃrabdhāḥ puruṣaṃ narāḥ / marma-ghāto tu yas teṣāṃ sa ghātaka iti smṛtaḥ //

vyāpādanena tatkārī vadhaṃ citram avāpnuyāt /
vināśahetum āyāntaṃ hanyād evāvicārayan // Kāty_799

vyāpādanena tat-kārī vadhaṃ citram avāpnuyāt / vināśa-hetum āyāntaṃ hanyād eva avicārayan //

udyatānāṃ tu pāpānāṃ hantur doṣo na vidyate /
nivṛttās tu yad ārambhād grahaṇaṃ na vadhaḥ smṛtaḥ // Kāty_800

udyatānāṃ tu pāpānāṃ hantur doṣo na vidyate / nivṛttās tu yad ārambhād grahaṇaṃ na vadhaḥ smṛtaḥ //

ātatāyini cotkṛṣṭe tapaḥsvādhyāyajanmataḥ /
vadhas tatra tu naiva syāt pāpe hīne vadho bhṛguḥ // Kāty_801

ātatāyini ca utkṛṣṭe tapaḥsvādhyāya-janmataḥ / vadhas tatra tu na eva syāt pāpe hīne vadho bhṛguḥ //

udyatāsiviṣāgniś ca cāpodyatakaras tathā /
ātharvaṇena hantā ca piśunaś caiva rājani // Kāty_802

udyata-asi-viṣa-agniś ca cāpa-udyata-karas tathā / ātharvaṇena hantā ca piśunaś ca eva rājani //

bhāryātikramakārī ca randhrānveṣaṇatatparaḥ /
evam ādyān vijānīyāt sarvān evātatāyinaḥ // Kāty_803

bhārya-atikrama-kārī ca randhra-anveṣaṇa-tat-paraḥ / evam ādyān vijānīyāt sarvān evā atatāyinaḥ //

yaśovṛttaharān pāpān āhur dharmārthahārakān /
anākṣāritapūrvo yas tv aparādhe pravartate /
prāṇadravyāpahāre ca taṃ vidyād ātatāyinam // Kāty_804

yaśo-vṛtta-harān pāpān āhur dharma-artha-hārakān / anākṣārita-pūrvo yas tv aparādhe pravartate / prāṇa-dravya-apahāre ca taṃ vidyād ātatāyinam //

nakhināṃ śṛṇgiṇāṃ caiva daṃṣṭriṇāṃ cātatāyinām /
hastyaśvānāṃ tathānyeṣāṃ vadhe hantā na doṣabhāk // Kāty_805

nakhināṃ śṛṇgiṇāṃ ca eva daṃṣṭriṇāṃ cā atatāyinām / hasty-aśvānāṃ tatha ānyeṣāṃ vadhe hantā na doṣa-bhāk //

garbhasya pātane steno brāhmaṇyāṃ śastrapātena /
aduṣṭāṃ yoṣitaṃ hatvā hantvyo brāhmaṇo 'pi hi // Kāty_806

garbhasya pātane steno brāhmaṇyāṃ śastra-pātena / aduṣṭāṃ yoṣitaṃ hatvā hantvyo brāhmaṇo 'pi hi //

kṣataṃ bhaṅgopamardau ca kuryād dravyeṣu yo naraḥ /
prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ dravyabhāksvāmyudāhṛtaḥ // Kāty_807

kṣataṃ bhaṅga-upamardau ca kuryād dravyeṣu yo naraḥ / prāpnuyāt sāhasaṃ pūrvaṃ dravya-bhāk-svāmy-udāhṛtaḥ //

hared bhindyād dahed vāpi devānāṃ pratimāṃ yadi /
taggṛhaṃ caiva yo bhindyāt prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_808

hared bhindyād dahed va āpi devānāṃ pratimāṃ yadi / tag-gṛhaṃ ca eva yo bhindyāt prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

prākāraṃ bhedayed yas tu pātayec chātayet tathā /
badhnīyād ambhaso mārgaṃ prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_809

prākāraṃ bhedayed yas tu pātayec chātayet tathā / badhnīyād ambhaso mārgaṃ prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

pracchannaṃ vā prakāśaṃ vā niśāyām atha vā divā /
yat paradravyaharaṇaṃ steyaṃ tat parikīrtitam // Kāty_810

pracchannaṃ vā prakāśaṃ vā niśāyām atha vā divā / yat para-dravya-haraṇaṃ steyaṃ tat parikīrtitam //

anyahastāt paribhraṣṭam akāmād uddhṛtaṃ bhuvi /
caureṇa vā parikṣiptaṃ loptraṃ yatnāt parīkṣayet // Kāty_811

anya-hastāt paribhraṣṭam akāmād uddhṛtaṃ bhuvi / caureṇa vā parikṣiptaṃ loptraṃ yatnāt parīkṣayet //

tulāmānapratimānapratirūpakalakṣitaiḥ /
carann alakṣitair vāpi prāpnuyāt pūrvasāhasam // Kāty_812

tulāmāna-pratimānapratirūpaka-lakṣitaiḥ / carann alakṣitair va āpi prāpnuyāt pūrva-sāhasam //

gṛhe tu muṣitaṃ rājā cauragrāhāṃs tu dāpayet /
ārakṣakāṃś ca dikpālān yadi cauro na labhyate // Kāty_813

gṛhe tu muṣitaṃ rājā caura-grāhāṃs tu dāpayet / ārakṣakāṃś ca dik-pālān yadi cauro na labhyate //

grāmāntare hṛtaṃ dravyaṃ grāmādhyakṣaṃ pradāpayet /
vivīte svāminā deyaṃ cauroddhartā vivītake // Kāty_814

grāma-antare hṛtaṃ dravyaṃ grāma-adhyakṣaṃ pradāpayet / vivīte svāminā deyaṃ caura-uddhartā vivītake //

svadeśe yasya yat kiṃcid dhṛtaṃ deyaṃ nṛpeṇa tu /
gṛhṇīyāt tat svayaṃ naṣṭaṃ prāptam anviṣya pārthivaḥ // Kāty_815

svadeśe yasya yat kiṃcid dhṛtaṃ deyaṃ nṛpeṇa tu / gṛhṇīyāt tat svayaṃ naṣṭaṃ prāptam anviṣya pārthivaḥ //

caurair hṛtaṃ prayatnena svarūpaṃ pratipādayet /
tadabhāve tu mūlyaṃ syād anyathā kilviṣī nṛpaḥ // Kāty_816

caurair hṛtaṃ prayatnena svarūpaṃ pratipādayet / tad-abhāve tu mūlyaṃ syād anyathā kilviṣī nṛpaḥ //

labdhe 'pi caure yadi tu moṣas tasmān na labhyate /
dadyāt tam atha vā cauraṃ dāpayet tu yatheṣṭataḥ // Kāty_817

labdhe 'pi caure yadi tu moṣas tasmān na labhyate / dadyāt tam atha vā cauraṃ dāpayet tu yatha īṣṭataḥ //

tasmiṃś ced dāpyamānānāṃ bhaved doṣe tu saṃśayaḥ /
muṣitaḥ śapathaṃ dāpyo bandhubhir vā viśodhayet // Kāty_818

tasmiṃś ced dāpyamānānāṃ bhaved doṣe tu saṃśayaḥ / muṣitaḥ śapathaṃ dāpyo bandhubhir vā viśodhayet //

yasmād apahṛtāl labdhaṃ dravyāt svalpaṃ tu svāminā /
tac śeṣam āpnuyāt tasmāt pratyaye svāminā kṛte // Kāty_819

yasmād apahṛtāl labdhaṃ dravyāt svalpaṃ tu svāminā / tac śeṣam āpnuyāt tasmāt pratyaye svāminā kṛte //

svadeśaghātino ye syus tathā mārganirodhakāḥ /
teṣāṃ sarvasvam ādāya rājā śūle niveśayet // Kāty_820

svadeśa-ghātino ye syus tathā mārga-nirodhakāḥ / teṣāṃ sarvasvam ādāya rājā śūle niveśayet //

acorād dāpitaṃ dravyaṃ caurānveṣaṇatatparaiḥ /
upalabdhe labheraṃs te dviguṇaṃ tatra dāpayet // Kāty_821

acorād dāpitaṃ dravyaṃ caura-anveṣaṇa-tat-paraiḥ / upalabdhe labheraṃs te dviguṇaṃ tatra dāpayet //

yena yena paradrohaṃ karoty aṅgena taskaraḥ /
chindyād aṅgaṃ nṛpas tasya na karoti yathā punaḥ // Kāty_822-1

yena yena paradrohaṃ karoty aṅgena taskaraḥ / chindyād aṅgaṃ nṛpas tasya na karoti yathā punaḥ //

trapuṣe vāruke dve tu pañcāmraṃ pañcadāḍimam /
kharjūrabadarādīnāṃ muṣṭiṃ gṛhṇan na duṣyati // Kāty_822-2

trapuṣe vāruke dve tu pañcāmraṃ pañcadāḍimam / kharjūra-badara-ādīnāṃ muṣṭiṃ gṛhṇan na duṣyati //

mānavāḥ sadya evāhuḥ sahoḍhānāṃ pravāsanam /
gautamānām aniṣṭaṃ yat prāṇyucchedad vigarhitam // Kāty_823

mānavāḥ sadya evā ahuḥ sahoḍhānāṃ pravāsanam / gautamānām aniṣṭaṃ yat prāṇy-ucchedad vigarhitam //

sahoḍham asahoḍhaṃ vā tattvāgamitasāhasam /
pragṛhyāc chinnam āvedya sarvasvair viprayojayet // Kāty_824

sahoḍham asahoḍhaṃ vā tattva-āgamita-sāhasam / pragṛhyāc chinnam āvedya sarvasvair viprayojayet //

ayaḥsandānaguptās tu mandabhaktā balānvitāḥ /
kuryuḥ karmāṇi nṛpater āmṛtyor iti kauśikaḥ // Kāty_825

ayaḥsandāna-guptās tu manda-bhaktā bala-anvitāḥ / kuryuḥ karmāṇi nṛpater āmṛtyor iti kauśikaḥ //

paradeśād dhṛtaṃ dravyaṃ vaideśyena yadā bhavet /
gṛhītvā tasya taddravyam adaṇḍaṃ taṃ visarjayet // Kāty_826

para-deśād dhṛtaṃ dravyaṃ vaideśyena yadā bhavet / gṛhītvā tasya tad-dravyam adaṇḍaṃ taṃ visarjayet //

corāṇāṃ bhaktadā ye syus tathāgnyudakadāyakāḥ /
kretāraś caiva bhāṇḍānāṃ pratigrāhiṇa eva ca /
samadaṇḍāḥ smṛtā hy ete ye ca pracchādayanti tān // Kāty_827

corāṇāṃ bhaktadā ye syus tathā-agny-udaka-dāyakāḥ / kretāraś ca eva bhāṇḍānāṃ pratigrāhiṇa eva ca / sama-daṇḍāḥ smṛtā hy ete ye ca pracchādayanti tān //

avidvān yājako vā syāt pravaktā cānavasthitaḥ /
tau ubhau coradaṇḍena vinīya sthāpayet pathi // Kāty_828

avidvān yājako vā syāt pravaktā ca anavasthitaḥ / tau ubhau cora-daṇḍena vinīya sthāpayet pathi //

dūtopacārayuktaś ced avelāsthānasaṃsthitiḥ /
kṇṭhakeśāṇ calagrāhaḥ karṇanāsākarādiṣu /
ekasthānāsanāhārāḥ saṃgraho navadhā smṛtaḥ // Kāty_829

dūta-upacāra-yuktaś ced avelā-asthāna-saṃsthitiḥ / kṇṭha-keśāṇ cala-grāhaḥ karṇa-nāsā-kara-ādiṣu / eka-sthāna-āsana-āhārāḥ saṃgraho navadhā smṛtaḥ //

strīṣu vṛttopabhogaḥ syāt prasahya puruṣo yadā /
vadhe tatra pravarteta kāryātikramaṇaṃ hi tat // Kāty_830

strīṣu vṛtta-upabhogaḥ syāt prasahya puruṣo yadā / vadhe tatra pravarteta kārya-atikramaṇaṃ hi tat //

kāmārtā svairiṇī yā tu svayam eva prakāmayet /
rājādeśena moktavyā vikhyāpya janasaṃnidhau // Kāty_831

kāma-ārtā svairiṇī yā tu svayam eva prakāmayet / rāja-ādeśena moktavyā vikhyāpya jana-saṃnidhau //

ārambhakṛtsahāyaś ca tathā mārgānudeśakaḥ /
āśrayaḥ śastradātā ca bhaktadātā vikarmiṇām // Kāty_832

ārambha-kṛt-sahāyaś ca tathā mārga-anudeśakaḥ / āśrayaḥ śastra-dātā ca bhakta-dātā vikarmiṇām //

yuddhopadeśakaś caiva tadvināśapradarśakaḥ /
upekṣākāryayuktaś ca doṣavaktranumokakaḥ // Kāty_833

yuddha-upadeśakaś ca eva tad-vināśa-pradarśakaḥ / upekṣā-kārya-yuktaś ca doṣa-vaktr-anumokakaḥ //

aniṣeddhākṣamo yaḥ syāt sarve tatkāryakāriṇaḥ /
yathāśaktyanurūpaṃ tu daṇḍam eṣāṃ prakalpayet // Kāty_834

aniṣeddhā-kṣamo yaḥ syāt sarve tat-kārya-kāriṇaḥ / yathā-śakty-anurūpaṃ tu daṇḍam eṣāṃ prakalpayet //

patyā cāpy aviyoginyā śuśrūṣyo 'gnir vinītayā /
saubhāgyavad avvaidhavyakāmyayā bhartṛbhaktayā // Kāty_835

patyā ca apy aviyoginyā śuśrūṣyo 'gnir vinītayā / saubhāgyavad avvaidhavyakāmyayā bhartṛ-bhaktayā //

matiśuśrūṣayaiva strī sarvān kāmān samaśnute /
divaḥ punar ihāyātā sukhānāṃ śevadhir bhavet // Kāty_836

mati-śuśrūṣaya aiva strī sarvān kāmān samaśnute / divaḥ punar ihā ayātā sukhānāṃ śevadhir bhavet //

mṛte bhartari yā sādhvī brahmacarye vyavasthitā /
sārundhatīsamācārā brahmaloke mahīyate // Kāty_837

mṛte bhartari yā sādhvī brahmacarye vyavasthitā / sārundhatī-samācārā brahmaloke mahīyate //

sakalaṃ dravyajātaṃ yad bhāgair gṛhṇanti tat samaiḥ /
pitaro bhrātaraś caiva vibhāgo dharmya ucyate // Kāty_838

sakalaṃ dravya-jātaṃ yad bhāgair gṛhṇanti tat samaiḥ / pitaro bhrātaraś ca eva vibhāgo dharmya ucyate //

paitāmahaṃ samānaṃ syāt pituḥ putrasya cobhayoḥ /
svayaṃ copārjite pitrā na putraḥ svāmyam arhati // Kāty_839

paitāmahaṃ samānaṃ syāt pituḥ putrasya ca ubhayoḥ / svayaṃ ca upārjite pitrā na putraḥ svāmyam arhati //

paitāmahaṃ ca pitryaṃ ca yac cānyat svayam arjitam /
dāyādānāṃ vibhāge tu sarvam etad vibhajyate // Kāty_840

paitāmahaṃ ca pitryaṃ ca yac ca anyat svayam arjitam / dāyādānāṃ vibhāge tu sarvam etad vibhajyate //

dṛśyamānaṃ vibhajyeta gṛhaṃ kṣetraṃ catuṣpadam /
gūḍhadravyābhiśaṅkāyāṃ pratyayas tatra kīrtitaḥ // Kāty_841

dṛśyamānaṃ vibhajyeta gṛhaṃ kṣetraṃ catuṣpadam / gūḍha-dravya-abhiśaṅkāyāṃ pratyayas tatra kīrtitaḥ //

gṛhopaskaravāhyāś ca dohyābharaṇakarmiṇaḥ /
dṛśyamānā vibhajyante kośaṃ gūḍhe 'bravīd bhṛguḥ // Kāty_842

gṛha-upaskara-vāhyāś ca dohya-ābharaṇa-karmiṇaḥ / dṛśyamānā vibhajyante kośaṃ gūḍhe 'bravīd bhṛguḥ //

jīvadvibhāge tu pitā naikaṃ putraṃ viśeṣayet /
nirbhājayen na caivaikam akasmāt kāraṇaṃ vinā // Kāty_843

jīva-dvibhāge tu pitā na ekaṃ putraṃ viśeṣayet / nirbhājayen na ca eva ekam akasmāt kāraṇaṃ vinā //

saṃprāptavyavahārāṇāṃ vibhāgaś ca vidhīyate /
puṃsāṃ ca ṣoḍaśe varṣe jāyate vyavahāritā // Kāty_844

saṃprāpta-vyavahārāṇāṃ vibhāgaś ca vidhīyate / puṃsāṃ ca ṣoḍaśe varṣe jāyate vyavahāritā //

aprāptavyavahārāṇāṃ ca dhanaṃ vyayavivarjitam /
nyaseyur bandhumitreṣu proṣitānāṃ tathaiva ca // Kāty_845-1

aprāpta-vyavahārāṇāṃ ca dhanaṃ vyaya-vivarjitam / nyaseyur bandhu-mitreṣu proṣitānāṃ tatha aiva ca //

proṣitasya tu yo bhāgo rakṣeyuḥ sarva eva tam /
bālaputre mṛte rikthaṃ rakṣyaṃ tat tantubandhubhiḥrakṣitavyaṃtu bandhubhiḥ? /
paugaṇḍāḥ paratas taṃ tu vibhajeran yathāṃśataḥ // Kāty_845-2

proṣitasya tu yo bhāgo rakṣeyuḥ sarva eva tam / bāla-putre mṛte rikthaṃ rakṣyaṃ tat tantubandhubhiḥrakṣitavyaṃtu bandhubhiḥ? / paugaṇḍāḥ paratas taṃ tu vibhajeran yathā-aṃśataḥ //

bhrātrā pitṛvyamātṛbhyāṃ kuṭumbārtham ṛṇaṃ kṛtam /
vibhāgakāle deyaṃ tadrikthibhiḥ sarvam eva tu // Kāty_846

bhrātrā pitṛvya-mātṛbhyāṃ kuṭumba-artham ṛṇaṃ kṛtam / vibhāga-kāle deyaṃ tadrikthibhiḥ sarvam eva tu //

tad ṛṇaṃ dhanine deyaṃ nānyathaiva pradāpayet /
bhāvitaṃ cet pramāṇena virodhāt parato yadā // Kāty_847

tad ṛṇaṃ dhanine deyaṃ na anyatha aiva pradāpayet / bhāvitaṃ cet pramāṇena virodhāt parato yadā //

dharmārthaṃ prītidattaṃ ca yad ṛṇaṃ syān niyojitam /
tad dṛśyamānaṃ vibhajen na dānaṃ paitṛkād dhanāt // Kāty_848

dharma-arthaṃ prīti-dattaṃ ca yad ṛṇaṃ syān niyojitam / tad dṛśyamānaṃ vibhajen na dānaṃ paitṛkād dhanāt //

pitryaṃ pitryarṇasaṃśuddham ātmīyaṃ cātmanā kṛtam /
ṛṇam evaṃvidhaṃ śodhyaṃ vibhāge bandhubhiḥ saha // Kāty_849

pitryaṃ pitryarṇa-saṃśuddham ātmīyaṃ cā atmanā kṛtam / ṛṇam evaṃvidhaṃ śodhyaṃ vibhāge bandhubhiḥ saha //

ṛṇaṃ prītipradānaṃ ca dattvā śeṣaṃ vibhājayet // Kāty_850

ṛṇaṃ prīti-pradānaṃ ca dattvā śeṣaṃ vibhājayet //

dvyaṃśaharo 'rdhaharo vā putravittārjanāt pitā /
mātāpi pitari prete putratulyāṃśabhāginī // Kāty_851

dvyaṃśa-haro 'rdhaharo vā putra-vitta-arjanāt pitā / māta āpi pitari prete putra-tulya-aṃśa-bhāginī //

yathā yathā vibhāgāptaṃ dhanaṃ yāgārthatām iyāt /
tathā tathā vidhātavyaṃ vidvadbhir bhāgagauravam // Kāty_852

yathā yathā vibhāga-āptaṃ dhanaṃ yāga-arthatām iyāt / tathā tathā vidhātavyaṃ vidvadbhir bhāga-gauravam //

loke rikthavibhāge 'pi na kaścit prabhutām iyāt /
bhoga eva tu kartavyo na dānaṃ na ca vikrayaḥ // Kāty_853

loke riktha-vibhāge 'pi na kaścit prabhutām iyāt / bhoga eva tu kartavyo na dānaṃ na ca vikrayaḥ //

vibhaktā avibhaktā vā dāyādāḥ sthāvare samāḥ /
eko hy anīśaḥ sarvatra dānādhamanavikraye // Kāty_854

vibhaktā avibhaktā vā dāyādāḥ sthāvare samāḥ / eko hy anīśaḥ sarvatra dāna-ādhamana-vikraye //

avibhakte 'nuje prete tat sutaṃ rikthabhāginam /
kurvīta jīvanaṃ yena labdhaṃ naiva pitāmahāt // Kāty_855

avibhakte 'nuje prete tat sutaṃ riktha-bhāginam / kurvīta jīvanaṃ yena labdhaṃ na eva pitāmahāt //

labhetāṃśaṃ sa pitryaṃ tu pitṛvyāt tasya vā sutāt /
sa evāṃśas tu sarveṣā bhrātṝṇāṃ nyāyato bhavet /
labheta tat suto vāpi nivṛttiḥ parato bhavet // Kāty_856

labheta aṃśaṃ sa pitryaṃ tu pitṛvyāt tasya vā sutāt / sa eva aṃśas tu sarveṣā bhrātṝṇāṃ nyāyato bhavet / labheta tat suto va āpi nivṛttiḥ parato bhavet //

utpanne caurase putre caturthāṃśaharāḥ sutāḥ /
savarṇā asavarṇās tu grāsācchādanabhājanāḥ // Kāty_857

utpanne caurase putre caturtha-aṃśa-harāḥ sutāḥ / savarṇā asavarṇās tu grāsa-ācchādana-bhājanāḥ //

kanyakānāṃ tv adattānāṃ caturto bhāga iṣyate /
putrāṇāṃ tu trayo bhāgāḥ sāmyaṃ tv alpadhane smṛtam // Kāty_858

kanyakānāṃ tv adattānāṃ caturto bhāga iṣyate / putrāṇāṃ tu trayo bhāgāḥ sāmyaṃ tv alpa-dhane smṛtam //

kṣetrikasya matenāpi phalam utpādayet tu yaḥ /
tasyeha bhāginau tau tu na phalaṃ hi vinaikataḥ // Kāty_859

kṣetrikasya matena api phalam utpādayet tu yaḥ / tasya iha bhāginau tau tu na phalaṃ hi vina aikataḥ //

klībaṃ vihāya patitaṃ yā punar labhate patim /
tasyāṃ paunarbhavo jāto vyaktam utpādakasya saḥ // Kāty_860

klībaṃ vihāya patitaṃ yā punar labhate patim / tasyāṃ paunarbhavo jāto vyaktam utpādakasya saḥ //

na mūtraṃ phenilaṃ yasya viṣṭhā cāpsu nimajjati /
meḍhraś conmādaśukrābhyāṃ hīnaḥ klībaḥ sa ucyate // Kāty_861

na mūtraṃ phenilaṃ yasya viṣṭhā ca apsu nimajjati / meḍhraś ca unmāda-śukrābhyāṃ hīnaḥ klībaḥ sa ucyate //

akramoḍhāsutaś caiva sagotrādyas tu jāyate /
pravrajyāvasitaś caiva na rikthaṃ teṣu cārhati // Kāty_862

akrama-ūḍhā-sutaś ca eva sagotra-ādyas tu jāyate / pravrajya-avasitaś ca eva na rikthaṃ teṣu ca arhati //

akramoḍhāsutas tv ṛkthī savarṇaś ca yadā pituḥ /
asavarṇaprasūtaś ca kramoḍhāyāṃ ca yo bhavet // Kāty_863

akrama-ūḍhā-sutas tv ṛkthī savarṇaś ca yadā pituḥ / asavarṇa-prasūtaś ca krama-ūḍhāyāṃ ca yo bhavet //

pratilomaprasūtā yā tasyāḥ putro na rikthabhāk /
grāsācchādanam atyantaṃ deyaṃ tadbandhubhir matam // Kāty_864

pratiloma-prasūtā yā tasyāḥ putro na rikthabhāk / grāsa-ācchādanam atyantaṃ deyaṃ tad-bandhubhir matam //

bandhūnām apy abhāve tu pitṛdravyaṃ tad āpnuyāt /
apitryaṃ draviṇaṃ prāptaṃ dāpanīyā na bāndhavāḥ // Kāty_865

bandhūnām apy abhāve tu pitṛ-dravyaṃ tad āpnuyāt / apitryaṃ draviṇaṃ prāptaṃ dāpanīyā na bāndhavāḥ //

svaśaktyapahṛtaṃ naṣṭaṃ svayam āptaṃ ca yad bhavet /
etat sarvaṃ pitā putrair vibhāge naiva dāpyate // Kāty_866

svaśakty-apahṛtaṃ naṣṭaṃ svayam āptaṃ ca yad bhavet / etat sarvaṃ pitā putrair vibhāge na eva dāpyate //

parabhaktopayogena vidyā prāptān yatas tu yā /
tayā prāptaṃ dhanaṃ yat tu vidyāprāptaṃ tad ucyate // Kāty_867

para-bhakta-upayogena vidyā prāptān yatas tu yā / tayā prāptaṃ dhanaṃ yat tu vidyā-prāptaṃ tad ucyate //

upanyaste tu yal labdhaṃ vidyayā paṇapūrvakam /
vidyādhanaṃ tu tad vidyād vibhāge na vibhajyate // Kāty_868

upanyaste tu yal labdhaṃ vidyayā paṇa-pūrvakam / vidyā-dhanaṃ tu tad vidyād vibhāge na vibhajyate //

śiṣyād ārtvijyataḥ praśnāt saṃdigdhapraśnanirṇayāt /
svajñānaśaṃsanād vādāl labdhaṃ prādhyayanāc ca yat /
vidyādhanaṃ tu tat prāhur vibhāge na vibhajyate // Kāty_869

śiṣyād ārtvijyataḥ praśnāt saṃdigdha-praśna-nirṇayāt / svajñāna-śaṃsanād vādāl labdhaṃ prādhyayanāc ca yat / vidyā-dhanaṃ tu tat prāhur vibhāge na vibhajyate //

śilpiṣv api hi dharmo 'yaṃ mūlyāc yac cādhikaṃ bhavet // Kāty_870

śilpiṣv api hi dharmo 'yaṃ mūlyāc yac ca adhikaṃ bhavet //

paraṃ nirasya yal labdhaṃ vidyāto dyūtapūrvakam /
vidyādhanaṃ tu tad vidyān na vibhājyaṃ bṛhaspatiḥ // Kāty_871

paraṃ nirasya yal labdhaṃ vidyāto dyūta-pūrvakam / vidyā-dhanaṃ tu tad vidyān na vibhājyaṃ bṛhaspatiḥ //

vidyāpratijñayā labdhaṃ śiṣyād āptaṃ ca yad bhavet /
ṛtviṅnyāyena yal labdham etad vidyādhanaṃ bhṛguḥ // Kāty_872

vidyā-pratijñayā labdhaṃ śiṣyād āptaṃ ca yad bhavet / ṛtviṅ-nyāyena yal labdham etad vidyā-dhanaṃ bhṛguḥ //

vidyābalakṛtaṃ caiva yājyataḥ śiṣyatas tathā /
etad vidyādhanaṃ prāhuḥ sāmānyaṃ yad ato 'nyathā // Kāty_873

vidyā-bala-kṛtaṃ ca eva yājyataḥ śiṣyatas tathā / etad vidyā-dhanaṃ prāhuḥ sāmānyaṃ yad ato 'nyathā //

kule vinītavidyānāṃ bhrātṝṇāṃ pitṛto 'pi vā /
śauryaprāptaṃ tu yad vittaṃ vibhājyaṃ tad bṛhaspatiḥ // Kāty_874

kule vinīta-vidyānāṃ bhrātṝṇāṃ pitṛto 'pi vā / śaurya-prāptaṃ tu yad vittaṃ vibhājyaṃ tad bṛhaspatiḥ //

nāvidyānāṃ tu vaidyena deyaṃ vidyādhanāt kvacit /
samavidyādhikānāṃ tu deyaṃ vaidyena tad dhanam // Kāty_875

na avidyānāṃ tu vaidyena deyaṃ vidyā-dhanāt kvacit / samavidyā-adhikānāṃ tu deyaṃ vaidyena tad dhanam //

āruhya saṃśayaṃ yatra prasabhaṃ karma kurvate /
tasmin karmaṇi tuṣṭena prasādaḥ svāminā kṛtaḥ /
tatra labdhaṃ tu yat kiñcit dhanaṃ śauryeṇa tad bhavet // Kāty_876

āruhya saṃśayaṃ yatra prasabhaṃ karma kurvate / tasmin karmaṇi tuṣṭena prasādaḥ svāminā kṛtaḥ / tatra labdhaṃ tu yat kiñcit dhanaṃ śauryeṇa tad bhavet //

śauryaprāptaṃ vidyayā ca strīdhanaṃ caiva yat smṛtam /
etat sarvaṃ vibhāge tu vibhājyaṃ naiva rikthibhiḥ // Kāty_877

śaurya-prāptaṃ vidyayā ca strī-dhanaṃ ca eva yat smṛtam / etat sarvaṃ vibhāge tu vibhājyaṃ na eva rikthibhiḥ //

dhvajāhṛtaṃ bhaved yat tu vibhājyaṃ naiva tat smṛtam /
saṃgrāmād āhṛtaṃ yat tu vidrāvya dviṣatāṃ valam /
svāmyarthe jīvitaṃ tyaktvā tad dhvajāhṛtam ucyate // Kāty_878

dhvaja-āhṛtaṃ bhaved yat tu vibhājyaṃ na eva tat smṛtam / saṃgrāmād āhṛtaṃ yat tu vidrāvya dviṣatāṃ valam / svāmy-arthe jīvitaṃ tyaktvā tad dhvaja-āhṛtam ucyate //

yal labdhaṃ dānakāle tu svajātyā kanyayā saha /
kanyāgataṃ tu tad vittaṃ śuddhaṃ vṛddhikaraṃ smṛtam // Kāty_879

yal labdhaṃ dāna-kāle tu sva-jātyā kanyayā saha / kanyā-gataṃ tu tad vittaṃ śuddhaṃ vṛddhi-karaṃ smṛtam //

vaivāhikaṃ tu tad vidyād bhāryayā yat sahāgatam /
dhanam evaṃvidhaṃ sarvaṃ vijñeyaṃ dharmasādhakam // Kāty_880

vaivāhikaṃ tu tad vidyād bhāryayā yat sahāgatam / dhanam evaṃvidhaṃ sarvaṃ vijñeyaṃ dharma-sādhakam //

vivāhakāle yat kiṃcid varāyoddiśya dīyate /
kanyāyās tad dhanaṃ sarvam avibhājyaṃ ca bandhubhiḥ // Kāty_881

vivāha-kāle yat kiṃcid varāya uddiśya dīyate / kanyāyās tad dhanaṃ sarvam avibhājyaṃ ca bandhubhiḥ //

dhanaṃ patraniviṣṭaṃ tu dharmārthaṃ ca nirūpitam /
udakaṃ caiva dāsaś ca nibandho yaḥ kramāgataḥ // Kāty_882

dhanaṃ patra-niviṣṭaṃ tu dharma-arthaṃ ca nirūpitam / udakaṃ ca eva dāsaś ca nibandho yaḥ krama-āgataḥ //

dhṛtaṃ vastram alaṃkāro nānurūpaṃ tu yad bhavet /
yathā kālopayogyāni tathā yojyāni bandhubhiḥ // Kāty_883

dhṛtaṃ vastram alaṃkāro na anurūpaṃ tu yad bhavet / yathā kāla-upayogyāni tathā yojyāni bandhubhiḥ //

gopracāraś ca rakṣā ca vastraṃ yac cāṅgayojitam /
prayojyaṃ na vibhajyeta dharmārthaṃ ca bṛhaspatiḥ // Kāty_884-1

go-pracāraś ca rakṣā ca vastraṃ yac ca aṅga-yojitam / prayojyaṃ na vibhajyeta dharma-arthaṃ ca bṛhaspatiḥ //

deśasya jāteḥ saṅghasya dharmo grāmasya yo bhṛguḥ /
uditaḥ syāt sa tenaiva dāyabhāgaṃ prakalpayet // Kāty_884-2

deśasya jāteḥ saṅghasya dharmo grāmasya yo bhṛguḥ / uditaḥ syāt sa tena eva dāya-bhāgaṃ prakalpayet //

pracchāditaṃ yadi dhanaṃ punar āsādya tat samam /
bhajeran bhrātṛbhiḥ sārdham abhāve hi pituḥ sutāḥ // Kāty_885

pracchāditaṃ yadi dhanaṃ punar āsādya tat samam / bhajeran bhrātṛbhiḥ sārdham abhāve hi pituḥ sutāḥ //

anyonyāpahṛtaṃ dravyaṃ durvibhaktaṃ ca yad bhavet /
paścāt prāptaṃ vibhajyeta samabhāgena tad bhṛguḥ // Kāty_886

anyonya-apahṛtaṃ dravyaṃ durvibhaktaṃ ca yad bhavet / paścāt prāptaṃ vibhajyeta samabhāgena tad bhṛguḥ //

vibhaktenaiva yat prāptaṃ dhanaṃ tasyaiva tad bhavet /
hṛtaṃ naṣṭaṃ ca yal labdhaṃ prāg uktaṃ ca punar bhajet // Kāty_887

vibhaktena eva yat prāptaṃ dhanaṃ tasya eva tad bhavet / hṛtaṃ naṣṭaṃ ca yal labdhaṃ prāg uktaṃ ca punar bhajet //

bandhunāpahṛtaṃ dravyaṃ balān naiva pradāpayet /
bandhūnām avibhaktānāṃ bhogaṃ naiva pradāpayet // Kāty_888

bandhuna āpahṛtaṃ dravyaṃ balān na eva pradāpayet / bandhūnām avibhaktānāṃ bhogaṃ na eva pradāpayet //

kṣetraṃ sādhāraṇaṃ tyaktvā yo 'nyadeśaṃ samāśritaḥ /
tad vaṃśyasyāgatasyāṃśaḥ pradātavyo na saṃśayaḥ // Kāty_889

kṣetraṃ sādhāraṇaṃ tyaktvā yo 'nya-deśaṃ samāśritaḥ / tad vaṃśyasyā agatasya aṃśaḥ pradātavyo na saṃśayaḥ //

tṛtīyaḥ pañcamo vāpi saptamaś cāpi yo bhavet /
janmanām aparijñāne labhetāṃśaṃ kramāgatam // Kāty_890

tṛtīyaḥ pañcamo va āpi saptamaś ca api yo bhavet / janmanām aparijñāne labheta aṃśaṃ krama-āgatam //

yaṃ paraṃparayā maulāḥ sāmantāḥ svāminaṃ viduḥ /
tad anvayasyāgatasya dātavyā gotajair mahī // Kāty_891

yaṃ paraṃparayā maulāḥ sāmantāḥ svāminaṃ viduḥ / tad anvayasyā agatasya dātavyā gotajair mahī //

vibhaktāḥ pitṛvittāc ced akatra? prativāsinaḥ /
vibhajeyuḥ punar dvyaṃśaṃ sa labhetodayo yataḥ // Kāty_892

vibhaktāḥ pitṛ-vittāc ced akatra? prativāsinaḥ / vibhajeyuḥ punar dvyaṃśaṃ sa labheta udayo yataḥ //

vaseyur daśa varṣāṇi pṛthagdharmāḥ pṛthakkriyāḥ /
bhrātaras te 'pi vijñeyā vibhaktāḥ paitṛkād dhanāt // Kāty_893

vaseyur daśa varṣāṇi pṛthag-dharmāḥ pṛthak-kriyāḥ / bhrātaras te 'pi vijñeyā vibhaktāḥ paitṛkād dhanāt //

adhyagnyadhyāvāhanikaṃ dattaṃ ca prītitaḥ striyaiḥ /
bhrātṛmātṛpitṛprāptaṃ ṣaḍvidhaṃ strīdhanaṃ smṛtam // Kāty_894

adhyagny-adhyāvāhanikaṃ dattaṃ ca prītitaḥ striyaiḥ / bhrātṛ-mātṛ-pitṛ-prāptaṃ ṣaḍvidhaṃ strī-dhanaṃ smṛtam //

vivāhakāle yat strībhyo dīyate hy agnisaṃnidhau /
tad adhyagnikṛtaṃ sadbhiḥ strīdhanaṃ parikīrtitam // Kāty_895

vivāha-kāle yat strībhyo dīyate hy agni-saṃnidhau / tad adhyagni-kṛtaṃ sadbhiḥ strī-dhanaṃ parikīrtitam //

yat punar labhate nārī nīyamānā pitur gṛhāt /
adhyāvahanikaṃ caiva strīdhanaṃ tad udāhṛtam // Kāty_896

yat punar labhate nārī nīyamānā pitur gṛhāt / adhyāvahanikaṃ ca eva strī-dhanaṃ tad udāhṛtam //

prītyā dattaṃ tu yat kiṃcit śvaśrvā vā śvaśureṇa vā /
pādavandanikaṃ caiva prītidattaṃ tad ucyate // Kāty_897

prītyā dattaṃ tu yat kiṃcit śvaśrvā vā śvaśureṇa vā / pāda-vandanikaṃ ca eva prīti-dattaṃ tad ucyate //

gṛhopaskaravāhyānāṃ dohyābharaṇakarmiṇām /
mūlyaṃ labdhaṃ tu yat kiṃcic śulkaṃ tat parikīrtitam // Kāty_898

gṛha-upaskara-vāhyānāṃ dohya-ābharaṇa-karmiṇām / mūlyaṃ labdhaṃ tu yat kiṃcic śulkaṃ tat parikīrtitam //

vivāhāt parato yat tu labdhaṃ bhartṛkulāt striyā /
anvādheyaṃ tad uktaṃ tu labhdaṃ bandhukulāt tathā // Kāty_899

vivāhāt parato yat tu labdhaṃ bhartṛ-kulāt striyā / anvādheyaṃ tad uktaṃ tu labhdaṃ bandhu-kulāt tathā //

ūrdhvaṃ labdhaṃ tu yat kiṃcit saṃskārāt prītitaḥ striyā /
bhartuḥ pitroḥ sakāśād vā anvādheyaṃ tu tad bhṛguḥ // Kāty_900

ūrdhvaṃ labdhaṃ tu yat kiṃcit saṃskārāt prītitaḥ striyā / bhartuḥ pitroḥ sakāśād vā anvādheyaṃ tu tad bhṛguḥ //

ūḍhayā kanyayā vāpi bhartuḥ pitṛgṛhe 'pi vā /
bhrātuḥ sakāśāt pitror vā labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam // Kāty_901

ūḍhayā kanyayā va āpi bhartuḥ pitṛ-gṛhe 'pi vā / bhrātuḥ sakāśāt pitror vā labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam //

pitṛmātṛpatibhrātṛjñātibhiḥ strīdhanaṃ striyai /
yathāśaktyā dvisāhasrād dātavyaṃ sthāvarād ṛte // Kāty_902

pitṛ-mātṛ-pati-bhrātṛjñātibhiḥ strī-dhanaṃ striyai / yatha āśaktyā dvi-sāhasrād dātavyaṃ sthāvarād ṛte //

yat tu sopādhikaṃ dattaṃ yac ca yogavaśena vā /
pitrā bhrātrātha vā patyā na tat strīdhanam iṣyate // Kāty_903

yat tu sopa-adhikaṃ dattaṃ yac ca yoga-vaśena vā / pitrā bhrātra ātha vā patyā na tat strī-dhanam iṣyate //

prāptaṃ śilpais tu yad vittaṃ prītyā caiva yad anyataḥ /
bhartuḥ svāmyaṃ tadā tatra śeṣaṃ tu strīdhanaṃ smṛtam // Kāty_904

prāptaṃ śilpais tu yad vittaṃ prītyā ca eva yad anyataḥ / bhartuḥ svāmyaṃ tadā tatra śeṣaṃ tu strī-dhanaṃ smṛtam //

saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya strīṇāṃ svātantryam iṣyate /
yasmāt tadānṛśasyārthaṃ tair dattam upajīvanam // Kāty_905

saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya strīṇāṃ svātantryam iṣyate / yasmāt tada ānṛśasya arthaṃ tair dattam upajīvanam //

saudāyike sadā strīṇāṃ svātantryaṃ parikīrtitam /
vikraye caiva dāne ca yatheṣṭaṃ sthāvareṣv api // Kāty_906

saudāyike sadā strīṇāṃ svātantryaṃ parikīrtitam / vikraye ca eva dāne ca yatha īṣṭaṃ sthāvareṣv api //

bhartṛdāyaṃ mṛte patyau vinyaset strī yatheṣṭataḥ /
vidyamāne tu saṃrakṣet kṣapayet tat kule 'nyathā // Kāty_907

bhartṛ-dāyaṃ mṛte patyau vinyaset strī yatha īṣṭataḥ / vidyamāne tu saṃrakṣet kṣapayet tat kule 'nyathā //

atha cet sa dvibhāryaḥ syān na ca tāṃ bhajate punaḥ /
prītyā nisṛṣṭam api cet pratidāpyaḥ sa tadbalāt // Kāty_908

atha cet sa dvi-bhāryaḥ syān na ca tāṃ bhajate punaḥ / prītyā nisṛṣṭam api cet pratidāpyaḥ sa tad-balāt //

grāsācchādanavāsānām ācchedo yatra yoṣitaḥ /
tatra svam ādadīta strī vibhāgaṃ rikthināṃ tathā // Kāty_909

grāsa-ācchādana-vāsānām ācchedo yatra yoṣitaḥ / tatra svam ādadīta strī vibhāgaṃ rikthināṃ tathā //

likhitasyeti dharmo 'yaṃ prāpte bhartṛkule vaset /
vyādhitā pretakāle tu gacched bandhujanaṃ tataḥ // Kāty_910

likhitasya iti dharmo 'yaṃ prāpte bhartṛ-kule vaset / vyādhitā preta-kāle tu gacched bandhu-janaṃ tataḥ //

na bhartā naiva ca suto na pitā bhrātaro na ca /
ādāne vā visarge vā strīdhane prabhaviṣṇavaḥ // Kāty_911

na bhartā na eva ca suto na pitā bhrātaro na ca / ādāne vā visarge vā strī-dhane prabhaviṣṇavaḥ //

yadi hy ekataro 'py eṣāṃ strīdhanaṃ bhakṣayed balāt /
savṛddhikaṃ pradāpyaḥ syād daṇḍaṃ caiva samāpnuyāt // Kāty_912

yadi hy ekataro 'py eṣāṃ strī-dhanaṃ bhakṣayed balāt / savṛddhikaṃ pradāpyaḥ syād daṇḍaṃ ca eva samāpnuyāt //

tad eva yady anujñāpya bhakṣayet prītipūrvakam /
mūlyam eva pradāpyaḥ syād yady asau dhanavān bhavet // Kāty_913

tad eva yady anujñāpya bhakṣayet prīti-pūrvakam / mūlyam eva pradāpyaḥ syād yady asau dhanavān bhavet //

vyādhitaṃ vyasanasthaṃ ca dhanikair vopapīḍitam /
jñātvā nisṛṣṭaṃ yat prītyā dadyād ātmecchayā tu saḥ // Kāty_914

vyādhitaṃ vyasanasthaṃ ca dhanikair va ūpapīḍitam / jñātvā nisṛṣṭaṃ yat prītyā dadyād ātma-icchayā tu saḥ //

jīvantyāḥ patiputrās tu devarāḥ pitṛbāndhavāḥ /
anīśāḥ strīdhanasyoktā daṇḍyās tv apaharanti ye // Kāty_915

jīvantyāḥ pati-putrās tu devarāḥ pitṛ-bāndhavāḥ / anīśāḥ strī-dhanasya uktā daṇḍyās tv apaharanti ye //

bhartrā pratiśrutaṃ deyam ṛṇavat strīdhanaṃ sutaiḥ /
tiṣṭhed bhartṛkule yā tu na sā pitṛkule vaset // Kāty_916

bhartrā pratiśrutaṃ deyam ṛṇavat strī-dhanaṃ sutaiḥ / tiṣṭhed bhartṛ-kule yā tu na sā pitṛ-kule vaset //

bhaginyo bāndhavaiḥ sārdhaṃ vibhajeran sabhartṛkāḥ /
strīdhanasyeti dharmo 'yaṃ vibhāgas tu prakalpitaḥ // Kāty_917

bhaginyo bāndhavaiḥ sārdhaṃ vibhajeran sabhartṛkāḥ / strī-dhanasya iti dharmo 'yaṃ vibhāgas tu prakalpitaḥ //

duhitṝṇām abhāve tu rikthaṃ putreṣu tad bhavet /
bandhudattaṃ tu bandhūnām abhāve bhrtṛgāmi tat // Kāty_918

duhitṝṇām abhāve tu rikthaṃ putreṣu tad bhavet / bandhu-dattaṃ tu bandhūnām abhāve bhrtṛ-gāmi tat //

pitṛbhyāṃ caiva yad dattaṃ duhituḥ sthāvaraṃ dhanam /
aprajāyām atātāyāṃ bhrātṛgāmi tu sarvadā // Kāty_919

pitṛbhyāṃ ca eva yad dattaṃ duhituḥ sthāvaraṃ dhanam / aprajāyām atātāyāṃ bhrātṛ-gāmi tu sarvadā //

āsurādiṣu yal labdhaṃ strīdhanaṃ paitṛkaṃ striyā /
abhāve tad apatyānāṃ mātāpitros tad iṣyate // Kāty_920

āsura-ādiṣu yal labdhaṃ strī-dhanaṃ paitṛkaṃ striyā / abhāve tad apatyānāṃ mātā-pitros tad iṣyate //

aputrā śayanaṃ bhartuḥ pālayantī gurau sthitā /
bhuñjītāmaraṇāt kṣāntā dāyādā ūrdhvam āpnuyuḥ // Kāty_921

aputrā śayanaṃ bhartuḥ pālayantī gurau sthitā / bhuñjītā amaraṇāt kṣāntā dāyādā ūrdhvam āpnuyuḥ //

svaryāte svāmini strī tu grāsācchādanabhāginī /
avibhakte dhanāṃśe tu prāpnoty āmaraṇāntikam // Kāty_922

svaryāte svāmini strī tu grāsa-ācchādana-bhāginī / avibhakte dhana-aṃśe tu prāpnoty āmaraṇā-antikam //

bhoktum arhati klṛptāṃśaṃ guruśuśrūṣaṇe ratā /
na kuryād yadi śuśrūṣāṃ cailapiṇḍe niyojyet // Kāty_923

bhoktum arhati klṛpta-aṃśaṃ guru-śuśrūṣaṇe ratā / na kuryād yadi śuśrūṣāṃ caila-piṇḍe niyojyet //

mṛte bhartari bhartṛaṃśaṃ labheta kulapālikā /
yāvaj jīvaṃ na hi svāmyaṃ dānādhamanavikraye // Kāty_924

mṛte bhartari bhartṛ-aṃśaṃ labheta kula-pālikā / yāvaj jīvaṃ na hi svāmyaṃ dāna-ādhamana-vikraye //

vratopavāsaniratā brahmacarye vyavasthitā /
damadānaratā nityam aputrāpi divaṃ vrajet // Kāty_925

vrata-upavāsa-niratā brahmacarye vyavasthitā / dama-dāna-ratā nityam aputra āpi divaṃ vrajet //

patnī bhartur dhanaharī yā syād avyabhicāriṇī /
tadabhāve tu duhitā yady anūḍhā bhavet tadā // Kāty_926

patnī bhartur dhana-harī yā syād avyabhicāriṇī / tad-abhāve tu duhitā yady anūḍhā bhavet tadā //

aputrasyātha kulajā patnī duhitaro 'pi vā /
tadabhāve pitā mātā bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ // Kāty_927

aputrasya atha kulajā patnī duhitaro 'pi vā / tad-abhāve pitā mātā bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ //

vibhakte saṃsthite dravyaṃ putrābhāve pitā haret /
bhrātā vā jananī vātha mātā vā tat pituḥ kramāt /
apacārakriyyayuktā nirlajjā vārthanāśikā // Kāty_928

vibhakte saṃsthite dravyaṃ putra-abhāve pitā haret / bhrātā vā jananī va ātha mātā vā tat pituḥ kramāt / apacāra-kriyya-yuktā nirlajjā va ārtha-nāśikā //

vyabhicāraratā yā ca strī dhanaṃ sā na cārhati // Kāty_929

vyabhicāraratā yā ca strī dhanaṃ sā na ca arhati //

nārī khalv ananujñātā pitrā bhartrā sutena vā /
viphalaṃ tad bhavet tasyā yat karoty aurdhvadehikam // Kāty_930

nārī khalv ananujñātā pitrā bhartrā sutena vā / viphalaṃ tad bhavet tasyā yat karoty aurdhvadehikam //

adāyikaṃ rājagāmi yoṣidbhṛtyordhvadehikam /
apāsya śrotriyadravyaṃ śrotriyebhyas tad arpayet // Kāty_931

adāyikaṃ rāja-gāmi yoṣid-bhṛtya-ūrdhvadehikam / apāsya śrotriya-dravyaṃ śrotriyebhyas tad arpayet //

saṃsṛṣṭānāṃ tu saṃsṛṣṭāḥ pṛthaksthānāṃ pṛthaksthitāḥ /
abhāve 'rthaharā jñeyā nirbījānyonyabhāginaḥ // Kāty_932

saṃsṛṣṭānāṃ tu saṃsṛṣṭāḥ pṛthak-sthānāṃ pṛthak-sthitāḥ / abhāve 'rtha-harā jñeyā nirbīja ānyonya-bhāginaḥ //

dyūtaṃ naiva tu seveta krodhalobhavivardhakam /
asādhujananaṃ krūraṃ narāṇāṃ dravyanāśanam // Kāty_933

dyūtaṃ na eva tu seveta krodha-lobha-vivardhakam / asādhu-jananaṃ krūraṃ narāṇāṃ dravya-nāśanam //

dhruvaṃ dyūtāt kalir yasmād viṣaṃ sarpamukhād iva /
tasmād rājā nivarteta viṣaye vyasanaṃ hi tat // Kāty_934

dhruvaṃ dyūtāt kalir yasmād viṣaṃ sarpa-mukhād iva / tasmād rājā nivarteta viṣaye vyasanaṃ hi tat //

varteta cet prakāśaṃ tu dvārāvasthitatoraṇam /
asaṃmohārtham āryāṇāṃ kārayet tat karapadam // Kāty_935

varteta cet prakāśaṃ tu dvāra-avasthita-toraṇam / asaṃmoha-artham āryāṇāṃ kārayet tat kara-padam //

sabhikaḥ kārayed dyūtaṃ deyaṃ dadyāt svayaṃ nṛpe /
daśakaṃ tu śate vṛddhiṃ gṛhṇīyāc ca parājayāt // Kāty_936

sabhikaḥ kārayed dyūtaṃ deyaṃ dadyāt svayaṃ nṛpe / daśakaṃ tu śate vṛddhiṃ gṛhṇīyāc ca parājayāt //

jetur dadyāt svakaṃ dravyaṃ jitād grāhyaṃ tripakṣakam /
sadyo vā sabhikenaiva kitāvāt tu na saṃśayaḥ // Kāty_937

jetur dadyāt svakaṃ dravyaṃ jitād grāhyaṃ tri-pakṣakam / sadyo vā sabhikena eva kitāvāt tu na saṃśayaḥ //

ekarūpā dvirūpā vā dyūte yasyākṣadevinaḥ /
dṛśyate ca jayas tasya yasmin rakṣā vyavasthitā // Kāty_938

eka-rūpā dvi-rūpā vā dyūte yasya akṣadevinaḥ / dṛśyate ca jayas tasya yasmin rakṣā vyavasthitā //

atha vā kitavo rājñe dattvā bhāgaṃ yathoditam /
prakāśaṃ devanaṃ kuryād evaṃ doṣo na vidyate // Kāty_939

atha vā kitavo rājñe dattvā bhāgaṃ yatha ūditam / prakāśaṃ devanaṃ kuryād evaṃ doṣo na vidyate //

prasahya dāpayed deyaṃ tasmin sthāne na cānyathā /
jitaṃ vai sabhikas tatra sabhikapratyayā kriyā // Kāty_940

prasahya dāpayed deyaṃ tasmin sthāne na ca anyathā / jitaṃ vai sabhikas tatra sabhika-pratyayā kriyā //

anabhijño jito mocyo 'mocyo 'bhijño jito rahaḥ /
sarvasve vijite 'bhijñe na sarvasvaṃ pradāpayet // Kāty_941

anabhijño jito mocyo 'mocyo 'bhijño jito rahaḥ / sarvasve vijite 'bhijñe na sarvasvaṃ pradāpayet //

vigrahe 'tha jaye lābhe karaṇe kūṭadevinām /
pramāṇaṃ sabhikas tatra śuciś ca sabhiko yadi // Kāty_942

vigrahe 'tha jaye lābhe karaṇe kūṭa-devinām / pramāṇaṃ sabhikas tatra śuciś ca sabhiko yadi //

mlecchaśvapākadhūrtānāṃ kitavānāṃ tapasminām /
tatkṛtācāram etṝṇāṃ niścayo na tu rājani // Kāty_943

mleccha-śvapāka-dhūrtānāṃ kitavānāṃ tapasminām / tat-kṛta-ācāram etṝṇāṃ niścayo na tu rājani //

pūrvoktād uktaśeṣaṃ syād adhikāracyutaṃ ca yat /
āhṛtya paratantrārhtanibaddham asamañjasam // Kāty_944

pūrva-uktād ukta-śeṣaṃ syād adhikāra-cyutaṃ ca yat / āhṛtya paratantra-arhtanibaddham asamañjasam //

dṛṣṭāntatvena śāstrānte punar uktakriyāsthitam /
anena vidhinā yac ca vākyaṃ tat syāt prakīrṇakam // Kāty_945

dṛṣṭāntatvena śāstra-ante punar ukta-kriyā-sthitam / anena vidhinā yac ca vākyaṃ tat syāt prakīrṇakam //

rājadharmān svadharmāṃś ca saṃdigdhānāṃ ca bhāṣaṇam /
pūrvoktād uktaśeṣaṃ ca sarvaṃ tat syāt prakīrṇakam // Kāty_946

rāja-dharmān svadharmāṃś ca saṃdigdhānāṃ ca bhāṣaṇam / pūrva-uktād ukta-śeṣaṃ ca sarvaṃ tat syāt prakīrṇakam //

sadbhāgakaraśulkaṃ ca garte deyaṃ tathaiva ca /
saṃgrāmacaurabhedī-bhedaś? ca paradārābhimardanam // Kāty_947

sad-bhāga-kara-śulkaṃ ca garte deyaṃ tatha aiva ca / saṃgrāma-caura-bhedī-bhedaś? ca para-dāra-abhimardanam //

gobrāhmaṇajighāṃsā ca śasyavyāghātakṛt tathā /
etān daśāparādhāṃs tu nṛpatiḥ svayam anviṣet // Kāty_948

go-brāhmaṇa-jighāṃsā ca śasya-vyāghāta-kṛt tathā / etān daśa-aparādhāṃs tu nṛpatiḥ svayam anviṣet //

niṣkṛtīnām akaraṇam ājñāsedhavyatikramaḥ /
varṇāśramavilopaś ca prarṇasaṅkaralopanam // Kāty_949

niṣkṛtīnām akaraṇam ājñā-āsedha-vyatikramaḥ / varṇa-āśrama-vilopaś ca prarṇa-saṅkara-lopanam //

nidhir niṣphalavittaṃ ca daridrasya dhanāgamaḥ /
etāṃś cāraiḥ suviditān svayaṃ rājā nivārayet // Kāty_950

nidhir niṣphala-vittaṃ ca daridrasya dhana-āgamaḥ / etāṃś cāraiḥ suviditān svayaṃ rājā nivārayet //

anāmnā tāni kāryāṇi kriyāvādāṃś ca vādinām /
prakṛtīnāṃ prakopaś ca saṅketaś ca parasparam // Kāty_951

anāmnā tāni kāryāṇi kriyā-vādāṃś ca vādinām / prakṛtīnāṃ prakopaś ca saṅketaś ca parasparam //

aśāstravihitaṃ yac ca prajāyāṃ saṃpravartate /
upāyaiḥ sāmabhedād yair etāni śamaye nṛpaḥ // Kāty_952

aśāstra-vihitaṃ yac ca prajāyāṃ saṃpravartate / upāyaiḥ sāma-bhedād yair etāni śamaye nṛpaḥ //

mitrādiṣu prayuñjīta vāgdaṇḍaṃ dhik tapasvini /
yathoktaṃ tasya tat kuryād anuktaṃ sādhu kalpitam // Kāty_953

mitra-ādiṣu prayuñjīta vāg-daṇḍaṃ dhik tapasvini / yatha ūktaṃ tasya tat kuryād anuktaṃ sādhu kalpitam //

pramāṇena tu kūṭena mudrayā vāpi kūṭayā /
kāryaṃ tu sādhayed yo vai sa dāpyo damam uttamam // Kāty_954

pramāṇena tu kūṭena mudrayā va āpi kūṭayā / kāryaṃ tu sādhayed yo vai sa dāpyo damam uttamam //

rājakrīḍāsu ye saktā rājavṛttyupajīvinaḥ /
apriyasya ca yo vaktā vadhaṃ teṣāṃ pravartayet // Kāty_955

rāja-krīḍāsu ye saktā rāja-vṛtty-upajīvinaḥ / apriyasya ca yo vaktā vadhaṃ teṣāṃ pravartayet //

pratirūpasya kartāraḥ prekṣakāḥ prakarāś ca ye /
rājārthamoṣakāś caiva prāpnuyur vividhaṃ vadham // Kāty_956

pratirūpasya kartāraḥ prekṣakāḥ prakarāś ca ye / rāja-artha-moṣakāś ca eva prāpnuyur vividhaṃ vadham //

pravrajyāvasitaṃ śūdraṃ japahomaparaṃ tathā /
vadhena śāsayet pāpaṃ daṇḍyo vā dviguṇaṃ damam // Kāty_957

pravrajya-avasitaṃ śūdraṃ japa-homa-paraṃ tathā / vadhena śāsayet pāpaṃ daṇḍyo vā dviguṇaṃ damam //

sacihnam api pāpaṃ tu pṛcchet pāpasya kāraṇam /
tadā daṇḍaṃ prakalpeta doṣam āropya yatnataḥ // Kāty_958

sacihnam api pāpaṃ tu pṛcchet pāpasya kāraṇam / tadā daṇḍaṃ prakalpeta doṣam āropya yatnataḥ //

sadvṛttānām tu sarveṣām aparādho yadā bhavet /
avaśenaiva daivāt tu tatra daṇḍaṃ na kalpayet // Kāty_959

sad-vṛttānām tu sarveṣām aparādho yadā bhavet / avaśena eva daivāt tu tatra daṇḍaṃ na kalpayet //

samyagdaṇḍapraṇetāro nṛpāḥ pūjyāḥ surair api /
ārambhe pradhamaṃ dadyāt pravṛttau madhyamaḥ smṛtaḥ /
yasya yo vihito daṇḍaḥ paryāptasya sa vai bhavet // Kāty_960

samyag-daṇḍa-praṇetāro nṛpāḥ pūjyāḥ surair api / ārambhe pradhamaṃ dadyāt pravṛttau madhyamaḥ smṛtaḥ / yasya yo vihito daṇḍaḥ paryāptasya sa vai bhavet //

rājāno mantriṇaś caiva viśeṣād evam āpnuyuḥ /
aśāsanāt tu pāpānāṃ natānāṃ daṇḍadhāraṇāt // Kāty_961

rājāno mantriṇaś ca eva viśeṣād evam āpnuyuḥ / aśāsanāt tu pāpānāṃ natānāṃ daṇḍa-dhāraṇāt //

paratantrāś ca ye kecid dāsatvaṃ ye ca saṃsthitāḥ /
anāthās te tu nirdiṣṭās teṣāṃ daṇḍas tu tāḍanam // Kāty_962

paratantrāś ca ye kecid dāsatvaṃ ye ca saṃsthitāḥ / anāthās te tu nirdiṣṭās teṣāṃ daṇḍas tu tāḍanam //

tāḍanaṃ vandhanaṃ caiva tathaiva ca viḍambanam /
eṣa daṇḍo hi dāsasya nārthadaṇḍo vidhīyate // Kāty_963

tāḍanaṃ vandhanaṃ ca eva tatha aiva ca viḍambanam / eṣa daṇḍo hi dāsasya na artha-daṇḍo vidhīyate //

suvarṇaśatam ekaṃ tu vadhārho daṇḍam arhati /
aṅgacchede tad ardhaṃ tu vivāse pañcaviṃśatim // Kāty_964

suvarṇa-śatam ekaṃ tu vadhārho daṇḍam arhati / aṅgacchede tad ardhaṃ tu vivāse pañcaviṃśatim //

kulīnāryaviśiṣṭteṣu nikṛṣṭeṣv anusārataḥ /
sarvasvaṃ vā nigṛhyaitān purāt śīghraṃ pravāsayet // Kāty_965

kulīna-ārya-viśiṣṭteṣu nikṛṣṭeṣv anusārataḥ / sarvasvaṃ vā nigṛhya etān purāt śīghraṃ pravāsayet //

nirdhanā bandhane sthāpyā vadhaṃ naiva pravartayet /
sarveṣāṃ pāpayuktānāṃ viśeṣārthaś ca śāstrataḥ // Kāty_966

nirdhanā bandhane sthāpyā vadhaṃ na eva pravartayet / sarveṣāṃ pāpa-yuktānāṃ viśeṣa-arthaś ca śāstrataḥ //

vadhāṅgacchedārhavipro niḥsaṅge bandhane viśet /
tad akarmaviyuto 'sau vṛttas tasya damo hi saḥ // Kāty_967

vadha-aṅgaccheda-arha-vipro niḥsaṅge bandhane viśet / tad akarma-viyuto 'sau vṛttas tasya damo hi saḥ //

kūṭasākṣy api nirvāsyo vikhyāpyo 'satpratigrahī /
aṅgacchedī viyojyaḥ syāt svadharme bandhanena tu // Kāty_968

kūṭa-sākṣy api nirvāsyo vikhyāpyo 'sat-pratigrahī / aṅgacchedī viyojyaḥ syāt svadharme bandhanena tu //

etaiḥ samāparādhānāṃ tatrāpy evaṃ prakalpayet /
bālavṛddhāturastrīṇāṃ na daṇḍas tāḍanaṃ damaḥ // Kāty_969

etaiḥ samāparādhānāṃ tatra apy evaṃ prakalpayet / bāla-vṛddha-ātura-strīṇāṃ na daṇḍas tāḍanaṃ damaḥ //

strīdhanaṃ dāpayed daṇḍaṃ dhārmikaḥ pṛthivīpatiḥ /
nirdhanā prāptadoṣā strī tāḍanaṃ daṇḍam arhati // Kāty_970

strī-dhanaṃ dāpayed daṇḍaṃ dhārmikaḥ pṛthivī-patiḥ / nirdhanā prāpta-doṣā strī tāḍanaṃ daṇḍam arhati //

anyāyopārjitaṃ nyastaṃ koṣe koṣaṃ niveśayet /
kāryārthe kāryanāśaḥ syād buddhimān nopapātayet // Kāty_971

a-nyāya-upārjitaṃ nyastaṃ koṣe koṣaṃ niveśayet / kārya-arthe kārya-nāśaḥ syād buddhimān na upapātayet //

dattvā dhanaṃ tad viprebhyaḥ sarvaṃ daṇḍasamutthitam /
putre rājyaṃ samāsajya kurvīta prāyaṇaṃ vane // Kāty_972

dattvā dhanaṃ tad viprebhyaḥ sarvaṃ daṇḍa-samutthitam / putre rājyaṃ samāsajya kurvīta prāyaṇaṃ vane //

evaṃ caret sadā yukto rājā dharmeṣu pārthivaḥ /
hiteṣu caiva lokasya sarvān bhṛtyān niyojayet // Kāty_973

evaṃ caret sadā yukto rājā dharmeṣu pārthivaḥ / hiteṣu ca eva lokasya sarvān bhṛtyān niyojayet //