Daṇḍin: Kāvyādarśa 1-2

ācāryadaṇḍinaḥ kāvyādarśaḥ

caturmukhamukhāmbhoja- vanahaṃsavadhūr mama & manase ramatāṃ nityaṃ sarvaśuklā sarasvatī // DKd_1.1 //

pūrvaśāstrāṇi saṃhṛtya prayogān upalakṣya ca & yathāsāmarthyam asmābhiḥ kriyate kāvyalakṣaṇam // DKd_1.2 //

iha śiṣṭānuśiṣṭānāṃ śiṣṭānām api sarvathā & vācām eva prasādena lokayātrā pravartate // DKd_1.3 //

idam andhatamaḥ kṛtsnaṃ jāyeta bhuvanatrayam & yadi śabdāhavayaṃ jyotir āsaṃsārān na dīpyate // DKd_1.4 //

ādirājayaśobimbam ādarśaṃ prāpya vāṅmayam & teṣām asaṃnidhāne 'pi na svayaṃ paśya naśyati // DKd_1.5 //

gaur gauḥ kāmadughā samyak prayuktā smaryate budhaiḥ & duṣprayuktā punār gotvaṃ prayoktuḥ saiva śaṃsati // DKd_1.6 //

tad alpam api nopekṣyaṃ kāvye duṣṭaṃ kathaṃ cana & syād vapuḥ sundaram api śvitreṇaikena durbhagam // DKd_1.7 //

guṇadoṣān aśāstrajñaḥ kathaṃ vibhajate janaḥ & kim andhasyādhikāro 'sti rūpabhedopalabdhiṣu // DKd_1.8 //

ataḥ prajānāṃ (vl. padānāṃ) vyutpattim abhisaṃdhāya sūrayaḥ & vācāṃ vicitramārgāṇāṃ nibabandhuḥ kriyāvidhiṃ // DKd_1.9 //

taiḥ śarīraṃ ca kāvyānām alaṃkārāś ca darśitāḥ & śarīraṃ tāvad iṣṭārthavyavacchinnā padāvalī // DKd_1.10 //

padyaṃ gadyaṃ ca miśraṃ ca tat tridhaiva vyavasthitam & padyaṃ catuṣpadī tac ca vṛttaṃ jātir iti dvidhā // DKd_1.11 //

chandovicityāṃ sakalas taprapañco nidarśitaḥ & sā vidyā naur vivikṣūṇāṃ gambhīraṃ kāvyasāgaram // DKd_1.12 //

muktakaṃ kulakaṃ koṣaḥ saṃghāta iti tādṛśaḥ & sargabandhāṃśarūpatvād anuktaḥ padyavistaraḥ // DKd_1.13 //

sargabandho mahākavyam ucyate tasya lakṣaṇam & āśīrnamaskriyā vastunirdeśo vāpi tanmukham // DKd_1.14 //

itihāsakathodbhūtam itarad vā sadāśrayam & caturvargaphalāyattaṃ caturudāttanāyakam // DKd_1.15 //

nagarārṇavaśailārtucandrārkodayavarṇanaiḥ & udyānasalilakṛīḍāmadhupānaratotsavaiḥ // DKd_1.16 //

vipralambhair vivāhaiś ca kumārodayavarṇanaiḥ & mantradūtaprayāṇājināyakābhyudayair api // DKd_1.17 //

alaṃkṛtam asaṃkṣiptaṃ rasabhāvanirantaram & sargair anativistīrṇaiḥ śravyavṛttaiḥ susaṃdhibhiḥ // DKd_1.18 //

sarvatra bhinnavṛttāntair upetaṃ lokarañjanam & kāvyaṃ kalpāntarasthāyi jāyate sad alaṃkṛti // DKd_1.19 //

nyūnam apy atra yaiḥ kaiś cid aṅgaiḥ kāvyaṃ na duṣyati & yady upātteṣu saṃpattir ārādhayati tadvidhaḥ // DKd_1.20 //

guṇataḥ prāg upanyasya nāyakaṃ tena vidviṣām & nirākaraṇam ity eṣa mārgaḥ prakṛtisundaraḥ // DKd_1.21 //

vaṃśavīryaśrutādīni varṇayitvā ripor api & tajjayān nāyakotkarṣakathanaṃ ca dhinoti naḥ // DKd_1.22 //

apādaḥ padasaṃtāno gadyam ākhyāyikā kathā & iti tasya prabhedau dvau tayor ākhyāyikā kila // DKd_1.23 //

nāyakenaiva vācyānyā nāyakenetareṇa vā & svaguṇāviṣkriyādoṣo nātrā bhūrtārthaśaṃsinaḥ // DKd_1.24 //

api tv aniyamo dṛṣṭas tatrāpy anyair udīraṇāt & anyo vaktā svayaṃ veti kīdṛg vā bhedakāraṇam (vl. lakṣaṇam) // DKd_1.25 //

vaktraṃ cāparavaktraṃ ca socchvāsatvaṃ ca bhedakam & cihnam ākhyāyikāyāś cet prasaṅgena kathāsv api // DKd_1.26 //

āryādivat praveśaḥ kiṃ na vaktrāparavaktrayoḥ & bhedaś ca dṛṣṭo lambhādir ucchvāso vastu kiṃ tataḥ // DKd_1.27 //

tat kathākhyāyiketyuktā jātiḥ saṃjñādvayāṅkitā & atraivāntarbhaviṣyanti śeṣāś cākhyānajātayaḥ // DKd_1.28 //

kanyāharaṇasaṃgrāmavipralambhodayādayaḥ & sargabandhasamā eva naite vaiśeṣikā guṇāḥ // DKd_1.29 //

kavibhāvakṛtaṃ cihnam anyatrāpi na duṣyati & mukham iṣṭāsrthasaṃsiddhau kiṃ hi na syāt kṛtātmanām // DKd_1.30 //

miśrāṇi nāṭakādīni teṣām anyatra vistaraḥ & gadyapadyamayī kā cic campūr ity abhidhīyate // DKd_1.31 //

tad etad vāṅmayaṃ bhūyaḥ saṃskṛtaṃ prākṛtaṃ tathā & apabhraṃśāś ca miśraṃ cety āhur āryāś caturvidhaṃ // DKd_1.32 //

saṃskṛtaṃ nāma daivī vāg anvākhyātā maharṣibhiḥ & tadbhavas tatsamo deśīty anekaḥ prākṛtakramaḥ // DKd_1.33 //

mahārāṣṭrāśrayāṃ bhāṣāṃ prakṛṣṭaṃ prākṛtaṃ viduḥ & sāgaraḥ sūktiratnānāṃ setubandhādi yanmayaṃ // DKd_1.34 //

śaurasenī ca gauḍī ca lāṭī cānyā ca tādṛśī & yāti prākṛtam ity evaṃ vyavahāreṣu saṃnidhim // DKd_1.35 //

ābhīrādigiraḥ kāvyeṣv apabhraṃśa iti smṛtāḥ & śāstreṣu saṃskṛtād anyad apabhraṃśatayoditam // DKd_1.36 //

saṃskṛtaṃ sargabandhādi prākṛtaṃ skandhakādi yat & osarādir apabhraṃśo nāṭakādi tu miśrakam // DKd_1.37 //

kathā hi sarvabhāṣābhiḥ saṃskṛtena ca badhyate & bhūtabhāṣāmayīṃ prāhur adbhutārthāṃ bṛhatkathām // DKd_1.38 //

lāsyacchalitaśampādi prekṣārtham itarat punaḥ & śravyam eveti saiṣāpi dvayī gatir udāhṛtā // DKd_1.39 //

asty aneko girāṃ mārgaḥ sūkṣmabhedaḥ parasparam & tatra vaidarbhagauḍīyau varṇyete prasphuṭāntarau // DKd_1.40 //

śleṣaḥ prasādaḥ samatā mādhuryaṃ sukumāratā & arthavyaktir udāratvam ojaḥkāntisamādhayaḥ // DKd_1.41 //

iti vaidarbhamārgasya prāṇā daśa guṇāḥ smṛtāḥ & eṣāṃ viparyayaḥ prāyo dṛśyate gauḍavartmani // DKd_1.42 //

śliṣṭam aspṛṣṭaśaithilyam alpaprāṇākṣarottaram & śithilaṃ mālatīmālā lolālikalilā yathā // DKd_1.43 //

anuprāsadhiyā gauḍais tad iṣṭaṃ bandhagauravāt & vaidarbhamālatīdāma laṅghitaṃ bhramarair iti // DKd_1.44 //

prasādavat prasiddhārtham indor indīvaradyuti & lakṣma lakṣmīṃ tanotīti pratītisubhagaṃ vacaḥ // DKd_1.45 //

vyutpannam iti gauḍīyair nātirūḍham apīṣyate & yathānatyarjunābjanmasadṛkṣāṅko valakṣaguḥ // DKd_1.46 //

samaṃ bandheṣv aviṣamaṃ te mṛdusphuṭamadhyamāḥ & bandhā mṛdusphuṭonmiśravarṇavinyāsayonayaḥ // DKd_1.47 //

kokilālāpavācālo mamaiti malayānilaḥ & ucchalacchīkarācchācchanirjharāmbhaḥkaṇokṣitaḥ // DKd_1.48 //

candanapraṇayodgandhir mando malayamārutaḥ & spardhate ruddhamaddhairyo vararāmāmukhānilaiḥ // DKd_1.49 //

ity anālocya vaiṣamyam arthālaṃkāraḍamabarau & avekṣamāṇā vavṛdhe paurastyā kāvyapaddhatiḥ // DKd_1.50 //

madhuraṃ rasavad vāci vastuny api rasasthitiḥ & yena mādyanti dhīmanto madhuneva madhuvratāḥ // DKd_1.51 //

yayā kayā cic chrutyā yat samānam anubhūyate & tadrūpā hi padāsattiḥ sānuprāsā rasāvahā // DKd_1.52 //

eṣa rājā yadā lakṣmīṃ prāptavān brāhmaṇapriyaḥ & tadā prabhṛti dharmasya loke 'sminn utsavo 'bhavat // DKd_1.53 //

itīdaṃ nādṛtaṃ gauḍair anuprāsas tu tatpriyaḥ & anuprāsād api prāyo vaidarbhair idam īpsitam // DKd_1.54 //

varṇāvṛttir anuprāsaḥ pādeṣu ca padeṣu ca & pūrvānubhavasaṃskārabodhinī yady adūratā // DKd_1.55 //

candre śaranniśottaṃse kundastabakavibhrame & indranīlanibhaṃ lakṣma saṃdadhāty alinaḥ śriyam // DKd_1.56 //

cāru cāndramasaṃ bhīru bimbaṃ paśyaitad ambare & manmano manmathākrāntaṃ nirdayaṃ hantum udyataṃ // DKd_1.57 //

ity anuprāsam icchanti nātidūrāntaraśrutim & na tu rāmāmukhāmbhojasadṛśaś candramā iti // DKd_1.58 //

smaraḥ kharaḥ khalaḥ kāntaḥ kāyaḥ kopaś ca naḥ kṛśaḥ & cyuto mānodhiko rāgo moho jātosavo gatāḥ // DKd_1.59 //

ityādi bandhapāruṣyaṃ śaithilyaṃ ca niyacchati & ato naivam anuprāsaṃ dākṣiṇātyāḥ prayuñjate // DKd_1.60 //

āvṛttiṃ varṇasaṃghātagocarāṃ yamakaṃ viduḥ & tat tu naikāntamadhuramataḥ paścād vidhāsyate // DKd_1.61 //

kāmaṃ sarvo 'py alaṃkāro rasam arthe niṣiñcati & tathāpy agrāmyataivainaṃ bhāraṃ vahati bhūyasā // DKd_1.62 //

kanye kāmayamānaṃ māṃ na tvaṃ kāmayase katham & iti grāmyo 'yam arthātmā vairasyāya prakalpate // DKd_1.63 //

kāmaṃ kandarpacāṇḍālo mayi vāmākṣi nirdayaḥ & tvayi nirmatsaro diṣṭyety agrāmo 'rtho rasāvahaḥ // DKd_1.64 //

śabde 'pi grāmyatāsty eva sā sabhyetarakīrtanāt & yathā yakārādipadaṃ ratyutsavanirūpaṇe // DKd_1.65 //

padasaṃdhānavṛttyā vā vākyārthatvena vā punaḥ & duṣpratītikaraṃ grāmyaṃ yathā yā bhavataḥ priyā // DKd_1.66 //

kharaṃ prahatya viśrāntaḥ puruṣo vīryavān iti & evamādi na śaṃsanti mārgayor ubhayor api // DKd_1.67 //

bhaginībhagavatyādi sarvatraivānumanyate & vibhaktam iti mādhuryam ucyate sukumāratā // DKd_1.68 //

aniṣṭhurākṣaraprāyaṃ sukumāram iheṣyate & bandhaśaithilyadoṣo 'pi darśitaḥ sarvakomale // DKd_1.69 //

maṇḍalīkṛtya barhāṇi kaṇṭhair madhuragītibhiḥ & kalāpinaḥ pranṛtyanti kāle jīmūtamālini // DKd_1.70 //

ity anūrjita evārtho nālaṃkāro 'pi tādṛśaḥ & sukumāratayaivaitad ārohati satāṃ manaḥ // DKd_1.71 //

dīptam ity aparair bhūmnā kṛcchrodyam api badhyate & nyakṣeṇa kṣapitaḥ pakṣaḥ kṣatriyāṇāṃ kṣaṇād iti // DKd_1.72 //

arthavyaktir aneyatvam arthasya hariṇoddhṛtā & bhūḥ khurakṣuṇṇanāgāsṛglohitād udadher iti // DKd_1.73 //

mahī mahāvarāheṇa lohitād uddhṛtodadheḥ & itīyaty eva nirdiṣṭe neyatvam uragāsṛjaḥ // DKd_1.74 //

nedṛśaṃ bahu manyatne mārgayor ubhayor api & na hi pratītiḥ subhagā śabdanyāyavilaṅghinī // DKd_1.75 //

utkarṣavān guṇaḥ kaś cid yasminn ukte pratīyate & tadudārāhvayaṃ tena sanāthā kāvyapaddhatiḥ // DKd_1.76 //

arthiṇāṃ kṛpaṇā dṛṣṭis tvanmukhe patitā sakṛt & tadavasthā punar deva nānyasya mukham īkṣate // DKd_1.77 //

iti tyāgasya vākye 'sminn utkarṣaḥ sādhu lakṣyate & anenaiva pathānyac ca samānanyāyam ūhyatām // DKd_1.78 //

ślāghyair viśeṣaṇair yuktam udāraṃ kaiś cid iṣyate & yathā līlāmbujakrīḍāsarohemāṅgadādayaḥ // DKd_1.79 //

ojaḥ samāsabhūyastvam etad gadyasya jīvitam & padye 'py adakṣiṇātyānām idam ekaṃ parāyaṇam // DKd_1.80 //

tadgurūṇāṃ laghūnāṃ ca bāhulyālpatvamiśraṇaiḥ & uccāvacaprakāraṃ tad dṛśyam ākhyāyikādiṣu // DKd_1.81 //

astamastakaparyastasamastārkāṃśusaṃstarā & pīnastanasthitātāṃrakamravastreva vāruṇī // DKd_1.82 //

iti padye 'pi paurastyā badhnanty ojasvinīgiraḥ & anye tv anākulaṃ hṛdyam icchanty ojo girāṃ yathā // DKd_1.83 //

payodharataṭotsaṅgalagnasaṃdhyātapāṃśukā & kasya kāmāturaṃ ceto vāruṇī na kariṣyati // DKd_1.84 //

kāntaṃ sarvajagatkāntaṃ laukikārthān atikramāt & tac ca vārtābhidhāneṣu varṇanāsv api dṛśyate // DKd_1.85 //

gṛhāṇi nāma tāny eva taporāśir bhavādṛśaḥ & saṃbhāvayati yāny eva pāvanaiḥ pādapāṃsubhiḥ // DKd_1.86 //

anayor anavadyāṅgi stanayor jṛmbhamāṇayoḥ & avakāśo na paryāptas tava bāhulatāntare // DKd_1.87 //

iti sambhāvyam evaitad viśeṣākhyānasaṃskṛtam & kāntaṃ bhavati sarvasya lokayātrānuvartinaḥ // DKd_1.88 //

lokātīta ivātyartham adhyāropya vivakṣitaḥ & yo 'rthas tenātituṣyanti vidagdhā netare janāḥ // DKd_1.89 //

devādhiṣṇyam ivārādhyam adyaprabhṛti no gṛham & yuṣmatpādarajaḥpātadhautaniḥśeṣakilbiṣam // DKd_1.90 //

alpaṃ nirmitam ākāśam anālocyaiva vedhasā & idam evaṃvidhiṃ bhāvi bhavatyāḥ stanajṛmbhaṇam // DKd_1.91 //

idam atyuktir ity uktam etad gauḍopalālitam & prasthānaṃ prākpraṇītaṃ tu sāram anyasya vartmanaḥ // DKd_1.92 //

anyadharmas tato 'nyatra lokasīmānurodhinā & samyag ādhīyate yatra sa samādhiḥ smṛto yathā // DKd_1.93 //

kumudāni nimīlanti kamalāny unmiṣanti ca & iti netrakriyādhyāsāl labdhā tadvācinī śrutiḥ // DKd_1.94 //

niṣṭḥyūtodgīrṇavāntādi gauṇavṛttivyapāśrayam & atisundaram anyatra grāmyakakṣāṃ vigāhate // DKd_1.95 //

padmāny arkāṃśuniṣṭhyūtāḥ pītvā pāvakavipruṣaḥ & bhūyo vamantīva mukhair udgīrṇāruṇareṇubhiḥ // DKd_1.96 //

iti hṛdamahṛdyaṃ tu niṣṭhīvati vadhūr iti & yugapan naikadharmāṇām adhyāsaś ca smṛto yathā // DKd_1.97 //

gurugarbhabharaklāntāḥ stanantyo meghapaṅktayaḥ & acalādhityakotsaṅgam imāḥ samadhiśerate // DKd_1.98 //

utsaṅgaśayanaṃ sakhyāḥ stananaṃ gauravaṃ klamaḥ & itīme garbhiṇīdharmā bahavo 'py atra darśitāḥ // DKd_1.99 //

tad etat kāvyasarvasvaṃ samādhir nāma yo guṇaḥ & kavisārthaḥ samagro 'pi tam enam anugacchati // DKd_1.100 //

iti mārgadvayaṃ bhinnaṃ tatsvarūpanirūpaṇāt & tadbhedās tu na śakyante vaktuṃ pratikavisthitāḥ // DKd_1.101 //

ikṣukṣīraguḍādīnāṃ mādhuryasyāntaraṃ mahat & tathāpi na tad ākhyātuṃ sarasvatyāpi śakyate // DKd_1.102 //

naisargikī ca pratibhā śrutaṃ ca bahunirmalam & amandaś cābhiyogo 'syāḥ kāraṇaṃ kāvyasaṃpadaḥ // DKd_1.103 //

na vidyate yady api pūrvavāsanāguṇānubandhi pratibhānam adbhutam & śrutena yatnena ca vāgupāsitā dhruvaṃ karoty eva kam apy anugraham // DKd_1.104 //

tadastatandrair aniśaṃ sarasvatī śramād upāsyā khalu kīrtim īpsubhiḥ & kṛśe kavitve 'pi janāḥ kṛtaśramā vidagdhagoṣṭhīṣu vihartum īśate // DKd_1.105 //

ity ācāryadaṇḍinaḥ kṛtau kāvyādarśe mārgavibhāgo nāma prathamaḥ paricchedaḥ

kāvyaśobhākārān dharmān alaṃkārān pracakṣate & te cādyāpi vikalpyante kas tān kārtsnyena vakṣyati // DKd_2.1 //

kiṃ tu bījaṃ vikalpānāṃ pūrvācāryaiḥ pradarśitam & tad eva parisaṃskartum ayam asmatpariśramaḥ // DKd_2.2 //

kāś cin mārgavibhāgārtham uktāḥ prāg apy alaṃkriyāḥ & sādhāraṇam alaṃkārajātam anyat pradarśyate // DKd_2.3 //

svabhāvākhyānam upamā rūpakaṃ dīpakāvṛttī & ākṣepo 'rthāntanyāso vyatireko vibhāvanā // DKd_2.4 //

samāsātiśayotprekṣā hetuḥ sūkṣmo lavaḥ kramaḥ & preyo rasavad ūrjasvi paryāyoktaṃ samāhitam // DKd_2.5 //

udāttāpahnutiśleṣaviśeṣās tulyayogitā & virodhāprastutastotre vyājastutinidarśane // DKd_2.6 //

sahoktiḥ parivṛttyāśīḥ saṃkīrṇam atha bhāvikam & iti vācām alaṃkārā darśitāḥ pūrvasūribhiḥ // DKd_2.7 //

nānāvasthaṃ padārthānāṃ rūpaṃ sākṣād vivṛṇvatī & svabhāvoktiś ca jātiś cetyādyā sālaṃkṛtir yathā // DKd_2.8 //

tuṇḍair ātāmrakuṭilaiḥ pakṣair haritakomalaiḥ & trivarṇarājibhiḥ kaṇṭhair ete mañjugiraḥ śukāḥ // DKd_2.9 //

kalakvaṇitagarbheṇa kaṇṭhenāghūrṇitekṣaṇaḥ & pārāvataḥ paribhramya riraṃsuś cumbati priyām // DKd_2.10 //

badhnann aṅgeṣu romāñcaṃ kurvan manasi nirvṛtim & netre cāmīlayann eṣa priyāsparśaḥ pravartate // DKd_2.11 //

kaṇṭhekālaḥ karasthena kapālenenduśekharaḥ & jaṭābhiḥ snigdhatāmrābhir āvir āsīd vṛṣadhvajaḥ // DKd_2.12 //

jātikriyāguṇadravyasvabhāvākhyānam īdṛśam & śāstreṣv asyaiva sāmrājyaṃ kāvyeṣv apy etad īpsitam // DKd_2.13 //

yathākathaṃcit sādṛśyaṃ yatrodbhūtaṃ pratīyate & upamā nāma tasyāḥ prapañcodayaṃ pradarśyate // DKd_2.14 //

ambhoruham ivātāmraṃ mugdhe karatalaṃ tava & iti dharmopamā sākṣāt tulyadharmapradarśanāt // DKd_2.15 //

rājīvam iva te vaktraṃ netre nīlotpale iva & iyaṃ pratīyamānaikadharmā vastūpamaiva sā // DKd_2.16 //

tvadānanam ivonnidram aravindam abhūd iti & sā prasiddhiviparyāsād viparyāsopameṣyate // DKd_2.17 //

tavānanam ivāmbhojam ambhojam iva te mukham & ity anyonyopamā seyam anyonyotkarṣaśaṃsinī // DKd_2.18 //

tvanmukhaṃ kamalenaiva tulyaṃ nānyena kena cit & ity anyasāmyavyāvṛtter iyaṃ sā niyamopamā // DKd_2.19 //

padmaṃ tāvat tavānveti mukham anyac ca tādṛśam & asti ced astu tatkārīty asāv aniyamopamā // DKd_2.20 //

samuccayopamāpy asti na kāntyaiva mukhaṃ tava & hlādanākhyena cānveti karmaṇendum itīdṛśī // DKd_2.21 //

tvayy eva tvanmukhaṃ dṛṣṭaṃ dṛśyate divi candramāḥ & iyaty eva bhidā nānyety asāv atiśayopamā // DKd_2.22 //

mayy evāsyā mukahśrīr ity alam indor vikatthanaiḥ & padme 'pi sā yad asty evety asāv utprekṣitopamā // DKd_2.23 //

yadi kiṃ cid bhavet padmaṃ subhru vibhrāntalocanam & tat te mukhaśriyaṃ dhattām ity asāv adbhutopamā // DKd_2.24 //

śaśīty utprekṣya tanvaṅgi tvanmukhaṃ tvanmukhāśayā & indum apy anudhāvāmīty eṣā mohopamā smṛtā // DKd_2.25 //

kiṃ padmam antarbhrāntāli kiṃ te lolekṣaṇaṃ mukham & mama dolāyate cittam itīyaṃ saṃśayopamā // DKd_2.26 //

na padmasyendunigrāhyasyendulajjākarī dyutiḥ & atas tvanmukham evedam ity asau nirṇayopamā // DKd_2.27 //

śiśirāṃśupratspardhi śrīmat surabhigandhi ca & ambhojam iva te vaktram iti śleṣopamā smṛtā // DKd_2.28 //

sarūpaśabdavācyatvāt sā samānopamā yathā & bālevodyānamāleyaṃ sālakānanaśobhinī // DKd_2.29 //

padmaṃ bahurajaś candraḥ kṣayī tābhyāṃ tavānanam & samānam api sotsekam iti nindopamā smṛtā // DKd_2.30 //

brahmaṇo 'py udbhavaḥ padmaś candraḥ śaṃbhuśirodhṛtaḥ & tau tulyau tvanmukheneti sā praśaṃsopamocyate // DKd_2.31 //

candreṇa tvanmukhaṃ tulyam ity ācikhyāsu me manaḥ & sa guṇo vāstu doṣo vety ācikhyāsopamāṃ viduḥ // DKd_2.32 //

śatapatraṃ śaraccandras tvadānanam iti trayam & parasparavirodhīti sā virodhopamā matā // DKd_2.33 //

na jātu śaktir indos te mukhena pratigarjitum & kalaṅkino jaḍasyeti pratiṣedhopamaiva sā // DKd_2.34 //

mṛgekṣaṇāṅkaṃ te vaktraṃ mṛgeṇaivāṅkitaḥ śaśī & tathāpi sama evāsau notkarṣīti caṭūpamā // DKd_2.35 //

na padmaṃ mukham evedaṃ na bhṛṅgau cakṣuṣī ime & iti vispaṣṭasādṛśyāt tattvākhyānopamaiva sā // DKd_2.36 //

candrāravindayoḥ kāntim atikramya mukhaṃ tava & ātmanaivābhavat tulyam ity asādhāraṇopamā // DKd_2.37 //

sarvapadmaprabhāsāraḥ samāhṛta iva kvacit & tvadānanaṃ vibhātīti tām abhūtopamāṃ viduḥ // DKd_2.38 //

candrabimbād iva viṣaṃ candanād iva pāvakaḥ & paruṣā vāg ito vaktrād ity asaṃbhāvitopamā // DKd_2.39 //

candanodakacandrāṃśucandrakāntādiśītalaḥ & sparśas tavety atiśayaṃ bodhayanti bahūpamā // DKd_2.40 //

candrabimbād ivotkīrṇaṃ padmagarbhādivoddhṛtam & tava tanvaṅgi vadanam ity asau vikriyopamā // DKd_2.41 //

pūṣṇyātapa ivāhṇīva pūṣā vyomnīva vāsaraḥ & vikramas tvayy adhāl lakṣmīm iti mālopamā matā // DKd_2.42 //

vākyarthenaiva vākyārthaḥ ko 'pi yady upamīyate & ekānekevaśabdatvāt sā vākyārthopamā dvidhā // DKd_2.43 //

tvadānanam adhīrākṣam āvir daśanadīdhitiḥ & bhramadbhṛṅgam ivālakṣyakesaraṃ bhāti paṅkajam // DKd_2.44 //

nalinyā iva tanvaṅgyās tasyāḥ padmam ivānanam & mayā madhuvrateneva pāyaṃ pāyam aramyata // DKd_2.45 //

vastu kiṃcid upanyasya nyasanāt tatsadharmaṇaḥ & sāmyapratītir astīti prativastūpamā yathā // DKd_2.46 //

naiko 'pi tvādṛśo 'dyāpi jāyamāneṣu rājasu & nanu dvitīyo nāsty eva pārijātasya pādapaḥ // DKd_2.47 //

adhikena samīkṛtya hīnam ekakriyāvidhau & yad bruvanti smṛtā seyaṃ tulyayogopamā yathā // DKd_2.48 //

divo jagarti rakṣāyai pulomārir bhuvo bhavān & asurās tena hanyante sāvalepās tvayā nṛpāḥ // DKd_2.49 //

kāntyā candramasaṃ dhāmnā sūryaṃ dhairyeṇa cārṇavam & rājann anukaroṣīti saiṣā hetūpamā matā // DKd_2.50 //

na liṅgavacane bhinne na hīnādhikatāpi vā & upamādūṣaṇāyālaṃ yatrodvego na dhīmatām // DKd_2.51 //

strīva gacchati ṣaṇḍho 'yaṃ vakty eṣā strī pumān iva & prāṇā iva priyo 'yaṃ me vidyā dhanam ivārjitā // DKd_2.52 //

bhavān iva mahīpāla devarājo virājate & alam aṃśumataḥ kakṣām āroḍhuṃ tejasā nṛpah // DKd_2.53 //

ityevamādau saubhāgyaṃ na jahāty eva jātu cit & asty eva kva cid udvegaḥ prayoge vāgvidāṃ yathā // DKd_2.54 //

haṃsīva dhavalaś candraḥ sarāṃsīvāmalaṃ nabhaḥ & bhartṛbhakto bhaṭaḥ śveva khadyoto bhāti bhānuvat // DKd_2.55 //

īdṛśaṃ varjyate sadbhiḥ kāraṇaṃ tatra cintyatāṃ & guṇadoṣavicārāya svayam eva manīṣibhiḥ // DKd_2.56 //

ivavadvāyathāśabdāḥ samānanibhasaṃnibhāḥ & tulyasaṃkāśanīkāśaprakāśapratirūpakāḥ // DKd_2.57 //

pratipakṣapratidvandvipratyanīkavirodhinaḥ & sadṛksadṛśasaṃvādisajātīyānuvādinaḥ // DKd_2.58 //

pratibimbapraticchandasarūpasamasaṃmitāḥ & salakṣaṇasadṛkṣābhasapakṣopamitopamāḥ // DKd_2.59 //

kalpadeśīyadeśyādiḥ prakhyapratinidhī api & savarṇatulitau śabdau ye cānyūnārthavādinaḥ // DKd_2.60 //

samāsaś ca bahuvrīhiḥ śaśāṅkavadanādiṣu & spardhate jayati dveṣṭi druhyati pratigarjati // DKd_2.61 //

ākrośaty avajānāti kadarthayati nindati & viḍambayati saṃdhatte hasatīrṣyaty asūyati // DKd_2.62 //

tasya muṣṇāti saubhāgyaṃ tasya kāntiṃ vilumpati & tena sārdhaṃ vigṛhṇāti tulāṃ tenādhirohati // DKd_2.63 //

tatpadavyāṃ padaṃ dhatte tasya kakṣāṃ vigāhate & tam anvety anubadhnāti tacchīlaṃ tan niṣedhati // DKd_2.64 //

tasya cānukarotīti śabdāḥ sādṛśyasūcakāḥ & upamāyām ime proktāḥ kavīnāṃ buddhisaukhyadāḥ //ity upamācakram// // DKd_2.65 //

upamaiva tirobhūtabhedā rūpakam ucyate & yathā bāhulatā pāṇipadmaṃ caraṇapallavaḥ // DKd_2.66 //

aṅgulyaḥ pallavāny āsan kusumāni nakhārciṣaḥ & bāhū late vasantaśrīs tvaṃ naḥ pratyakṣacāriṇī // DKd_2.67 //

ity etad asamastākhyaṃ samastaṃ pūrvarūpakam & smitaṃ mukhendor jyotsneti samastavyastarūpakam // DKd_2.68 //

tāmrāṅgulidalaśreṇi nakhadīdhitikesaram & dhriyate mūrdhni bhūpālair bhavaccaraṇapaṅkajam // DKd_2.69 //

aṅgulyādau dalāditvaṃ pāde cāropya padmatām & tadyogyasthānavinyāsād etat sakalarūpakam // DKd_2.70 //

akasmād eva te caṇḍi sphuritādharapallavam & mukhaṃ muktāruco dhatte dharmāmbhaḥkaṇamañjarīḥ // DKd_2.71 //

mañjarīkṛtyadharmāmbhaḥ pallavīkṛtya cādharam & nānyathā kṛtam atrāsyam ato 'vayavarūpakam // DKd_2.72 //

valgitabhru galaddharmajalam ālohitekṣaṇam & vivṛṇoti madāvasthām idaṃ vadanapaṅkajam // DKd_2.73 //

avikṛtya mukhāṅgāni mukham evāravindatām & āsīd gamitam atredam ato 'vayavirūpakam // DKd_2.74 //

madapāṭalagaṇḍena raktanetrotpalena te & mukhena mugdhaḥ so 'py eṣa jano rāgamayaḥ krtaḥ // DKd_2.75 //

ekāṅgarūpakaṃ caitad evaṃ dviprabhṛtīny api & aṅgāni rūpayanty atra yogāyogau bhidākarau // DKd_2.76 //

smitapuṣpojjvalaṃ lolanetrabhṛṅgam idaṃ mukham & iti puṣpadvirephāṇāṃ saṃgatyā yuktarūpakam // DKd_2.77 //

idam ārdrasmitajyotsnaṃ snigdhanetrotpalaṃ mukham & iti jyotsnotpalāyogād ayuktaṃ nāma rūpakam // DKd_2.78 //

rūpaṇād aṅgino 'ṅgānāṃ rūpaṇārūpaṇāśrayāt & rūpakaṃ viṣamaṃ nāma lalitaṃ jāyate yathā // DKd_2.79 //

madaraktakapolena manmathas tvan mukhendunā & nartitabhrūlatenālaṃ mardituṃ bhuvanatrayam // DKd_2.80 //

haripādaḥ śirolagnajahnukanyājalāṃśukaḥ & jayaty asuraniḥśaṅkasurānandotsavadhvajaḥ // DKd_2.81 //

viśeṣaṇasamagrasya rūpaṃ ketor yadīdṛśam & pāde tadarpaṇād etat saviśeṣaṇarūpakam // DKd_2.82 //

na mīlayati padmāni na nabho 'py avagāhate & tvanmukhendur mamāsūnāṃ haraṇāyaiva kalpate // DKd_2.83 //

akriyā candrakāryāṇām anyakāryasya ca kriyā & atra saṃdarśyate yasmād viruddhaṃ nāma rūpakam // DKd_2.84 //

gāmbhīryeṇa samudro 'si gauraveṇāsi parvataḥ & kāmadatvāc ca lokānām asi tvaṃ kalpapādapaḥ // DKd_2.85 //

gāmbhīryapramukhair atra hetubhiḥ sāgaro giriḥ & kalpadrumaś ca kriyate tad idaṃ heturūpakam // DKd_2.86 //

rājahaṃsopabhogārhaṃ bhramaraprārthyasaurabham & sakhi vaktrāmbujam idaṃ taveti śliṣṭarūpakam // DKd_2.87 //

iṣṭaṃ sādharmyavaidharmyadarśanād gauṇamukhyayoḥ & upamāvyatirekākhyaṃ rūpakādvitayaṃ yathā // DKd_2.88 //

ayam ālohitacchāyo madena mukhacandramāḥ & saṃnaddhodayarāgasya candrasya pratigarjati // DKd_2.89 //

candramāḥ pīyate devair mayā tvanmukhacandramāḥ & asamagro 'py asau śaśvadāpūrṇamaṇḍalaḥ // DKd_2.90 //

mukhacandrasya candratvam ittham anyopatāpinaḥ & na te sundari saṃvādīty etad ākṣeparūpakam // DKd_2.91 //

mukhendur api te caṇḍi māṃ nirdahati nirdayam & bhāgyadoṣān mamaiveti tat samādhānarūpakam // DKd_2.92 //

mukhapaṅkajaraṅge 'smin bhrūlatānartakī tava & līlānṛtyaṃ karotīti ramyaṃ rūpakarūpakam // DKd_2.93 //

naitan mukham idaṃ padmaṃ ta netre bhramarāv imau & etāni kesarāṇy eva naitā dantārciṣas tava // DKd_2.94 //

mukhāditvaṃ nivartyaiva padmāditvena rūpaṇāt & udbhāvitaguṇotkarṣaṃ tattvāpahnavarūpakam // DKd_2.95 //

na paryanto vikalpānāṃ rūpakopamayor ataḥ & diṅmātraṃ darśitaṃ dhīrair anuktam anumīyatām //iti rūpakacakram// // DKd_2.96 //

jātikriyāguṇadravyavācinaikatra vartinā & sarvavākyopakāraś cet tam āhur dīpakaṃ yathā // DKd_2.97 //

pavano dakṣiṇaḥ pārṇaṃ jīrṇaṃ harati vīrudhām & sa evāvanatāṅgīnāṃ mānabhaṅgāya kalpate // DKd_2.98 //

caranti caturambhodhivelodyāneṣu dantinaḥ & cakravālādrikuñjeṣu kundabhāso guṇāś ca te // DKd_2.99 //

śyāmalāḥ prāvṛṣeṇyābhir diśo jīmūtapaṅktibhiḥ & bhuvaś ca sukumārābhir navaśādvalarājibhiḥ // DKd_2.100 //

viṣṇunā vikramasthena dānavānāṃ vibhūtayaḥ & kvāpi nītāḥ kuto 'py āsann ānītā devetarddhayaḥ // DKd_2.101 //

ityādidīpakāny uktāny evaṃ madhyāntayor api & vākyayor darśayiṣyāmaḥ kāni cit tāni tad yathā // DKd_2.102 //

nṛtyanti niculotsaṅge gāyanti ca kalāpinaḥ & badhnanti ca payodeṣu dṛśo harṣāśrugarbhiṇīḥ // DKd_2.103 //

mando gandhavahaḥ kṣāro vahnir induś ca jāyate & carcācandanapātaś ca śastrapātaḥ pravāsinām // DKd_2.104 //

jalaṃ jaladharodgīrṇaṃ kulaṃ gṛhaśikhaṇḍinām & calaṃ ca taḍitāṃ dāma balaṃ kusumadhanvanaḥ // DKd_2.105 //

tvayā nīlotpalaṃ karṇe smareṇāstraṃ śarāsane & mayāpi maraṇe cetas trayam etat samaṃ kṛtam // DKd_2.106 //

śuklaḥ śvetārciṣo vṛddhyai pakṣaḥ pañcaśarasya saḥ & sa ca rāgasya rāgo 'pi yūnāṃ ratyutsavaśriyaḥ // DKd_2.107 //

ityādidīpakatve 'pi pūrvapūrvavyapekṣiṇī & vākyamālā prayukteti tan mālādīpakaṃ matam // DKd_2.108 //

avalepam anaṅgasya vardhayanti balāhakāḥ & karśayanti tu dharmasya mārutoddhūtaśīkarāḥ // DKd_2.109 //

avalepapadenātra balāhakapadena ca & kriye viruddhe saṃyukte tadviruddhārthadīpakam // DKd_2.110 //

haraty ābhogam āśānāṃ gṛhṇāti jyotiṣāṃ gaṇam & ādatte cādya me prāṇān asau jaladharāvalī // DKd_2.111 //

anekaśābdopādānāt kriyaikavātra dīpyate & yato jaladharāvalyā tasmād ekārthadīpakam // DKd_2.112 //

hṛdyagandhavahās tuṅgās tamālaśyāmalatviṣaḥ & divi bhramanti jīmūtā bhuvi caite mataṅgajāḥ // DKd_2.113 //

atra dharmair abhinnānām abhrāṇāṃ dantināṃ tathā & bhramaṇenaiva saṃbandha iti śliṣṭārthadīpakam // DKd_2.114 //

anenaiva prakāreṇa śeṣāṇām api dīpake & vikalpānām avagatir vidhātavyā vicakṣaṇaiḥ //iti dīpakacakram// // DKd_2.115 //

arthāvṛttiḥ padāvṛttir ubhayāvṛttir eva ca & dīpakasthāna eveṣṭam alaṃkāratrayaṃ yathā // DKd_2.116 //

vikasanti kadambāni sphuṭanti kuṭajadrumāḥ & unmīlanti ca kandalyo dalanti kakubhāni ca // DKd_2.117 //

utkaṇṭhayati meghānāṃ mālā vṛndaṃ kalāpinām & yūnāṃ cotkaṇṭhayaty eṣa mānasaṃ makaradhvajaḥ // DKd_2.118 //

jitvā viśvaṃ bhavān atra viharaty avarodhanaiḥ & viharatv apsarobhis te ripuvargo divaṃ gataḥ //ity āvṛtticakram// // DKd_2.119 //

pratiṣedhoktir ākṣepas traikālyāpekṣayā tridhā & athāsya punar ākṣepyabhedānantyād anantatā // DKd_2.120 //

anaṅgaḥ pañcabhiḥ puṣpair viśvaṃ vyajayateṣubhiḥ & ityasaṃbhāvyam athavā vicitrā vastuśaktayaḥ // DKd_2.121 //

ityanaṅgajayāyogabuddhir hetubalād iha & pravṛttaiva yad ākṣiptā vṛttākṣepaḥ sa īdṛśaḥ // DKd_2.122 //

kutaḥ kuvalayaṃ karṇe karoṣi kalabhāṣiṇi & kim apāṅgam aparyāptam asmin karmaṇi manyase // DKd_2.123 //

sa vartamānākṣepo 'yaṃ kurvaty evāsitotpalam & karṇe kā cit priyeṇaivaṃ cāṭukāreṇa rudhyate // DKd_2.124 //

satyaṃ bravīmi na tvaṃ māṃ draṣṭuṃ vallabha lapsyase & anyacumbanasaṃkrāntalākṣāraktena cakṣuṣa // DKd_2.125 //

so 'yaṃ bhaviṣyad ākṣepaḥ prāg evātimanasvinī & kadācid aparādho 'sya bhāvīty evam arunddha yat // DKd_2.126 //

tava tanvaṅgi mithyaiva rūḍham aṅgeṣu mārdavam & yadi satyaṃ mṛdūny eva kim akāṇḍe rujanti mām // DKd_2.127 //

dharmākṣepo 'yam ākṣiptam aṅganāgātramārdavam & kāmukena yad atraivaṃ karmaṇā tadvirodhinā // DKd_2.128 //

sundarī sā na vety eṣa vivekaḥ kena jāyate & prabhāmātraṃ hi taralaṃ dṛśyate na tadāśrayaḥ // DKd_2.129 //

dharmyākṣepo 'yam ākṣipto dharmī dharmaṃ prabhāhvayam & anujñāyaiva yadrūpam atyāścaryaṃ vivakṣatā // DKd_2.130 //

cakṣuṣī tava rajyete sphuraty adharapallavaḥ & bhruvau ca bhugne na tathāpy aduṣṭasyāsti me bhayam // DKd_2.131 //

sa eṣa kāraṇākṣepaḥ pradhānaṃ kāraṇaṃ bhiyaḥ & svāparādho niṣiddho 'tra yat priyeṇa paṭīyasā // DKd_2.132 //

dūre priyatamaḥ so 'yam āgato jaladāgamaḥ & dṛṣṭaś ca phullā niculā na mṛtā cāsmi kiṃ nv idam // DKd_2.133 //

kāryākṣepaḥ sa kāryasya maraṇasya nivartanāt & tatkāraṇam upanyasya dāruṇaṃ jaladāgamam // DKd_2.134 //

na ciraṃ mama tāpāya tava yātrā bhaviṣyati & yadi yāsyasi yātavyam alam āśaṅkayātra te // DKd_2.135 //

ity anujñāmukhenaiva kantasyākṣipyate gatiḥ & maraṇaṃ sūcayantyaiva so 'nujñākṣepa ucyate // DKd_2.136 //

dhanaṃ ca bahu labhyaṃ te sukhaṃ kṣemaṃ ca vartmani & na ca me prāṇasaṃdehas tathāpi priya mā sma gāḥ // DKd_2.137 //

ity ācakṣāṇayā hetūn priyayātrānubandhinaḥ & prabhutvenaiva ruddhas tat prabhutvākṣepa ucyate // DKd_2.138 //

jīvitāśā balavatī dhanāśā durbalā mama & gaccha tiṣṭha vā kānta svāvasthā tu niveditā // DKd_2.139 //

asāv anādarākṣepo yad anādaravad vacaḥ & priyaprayāṇaṃ rundhatyā prayuktam iha raktayā // DKd_2.140 //

gaccha gacchasi cet kānta panthānaḥ santu te śivāḥ & mamāpi janma tatraiva bhūyād yatra gato bhavān // DKd_2.141 //

ity āśīrvacanākṣepo yad āśīrvādavartmanā & svāvasthāṃ sūcayantyaiva kāntayātrā niṣidhyate // DKd_2.142 //

yadi satyaiva yātrā te kāpy anyā mṛgyatāṃ tvayā & aham adyaiva ruddhāsmi randhrāpekṣeṇa mṛtyunā // DKd_2.143 //

ity eṣa paruṣākṣepaḥ paruṣākṣarapūrvakam & kāntasyākṣipyate yasmāt prasthānaṃ premanighnayā // DKd_2.144 //

gantā ced gaccha tūrṇaṃ te karṇau yānti purā ravāḥ & ārtabandhumukhodgīrṇāḥ prayāṇaparipanthinaḥ // DKd_2.145 //

sācivyvākṣepa evaiṣa yad atra pratiṣidhyate & priyaprayāṇaṃ sācivyaṃ kurvaty evātiraktayā // DKd_2.146 //

gaccheti vaktum icchāmi matpriya tvatpriyaiṣiṇī & nirgacchati mukhād vāṇī mā gā iti karomi kim // DKd_2.147 //

yatnākṣepaḥ sa yatnasya kṛtasyāniṣṭavastuni & viparītaphalotpatter ānarthakyopadarśanāt // DKd_2.148 //

kṣaṇaṃ darśanavighnāya pakṣmaspandāya kupyataḥ & premṇaḥ prayāṇaṃ tvaṃ brūhi mayā tasyeṣṭam iṣyate // DKd_2.149 //

so 'yaṃ paravaśākṣepo yat premaparatantrayā & tayā niṣidhyate yātrānyasyārthasopasūcanat // DKd_2.150 //

sahiṣye virahaṃ nātha dehy adṛśyāñjanaṃ mama & yad aktanetrāṃ kandarpaḥ prahartā māṃ na paśyati // DKd_2.151 //

duṣkaraṃ jīvanopāyam upanyasyoparudhyate & patyuḥ prasthānam ity āhur upāyākṣepam īdṛśam // DKd_2.152 //

pravṛttaiva prayāmīti vāṇī vallabha te mukhāt & ayatāpi tvayedānīṃ mandapremṇā mamāsti kim // DKd_2.153 //

roṣākṣepo 'yam udriktasnehaniryantritātmanā & saṃrabdhayā priyārabdhaṃ prayāṇaṃ yan niṣidhyate // DKd_2.154 //

mugdhā kāntasya yātroktiśravaṇād eva mūrchitā & buddhvā vakti priyaṃ dṛṣṭvā kiṃ cireṇāgato bhavān // DKd_2.155 //

iti tatkālasaṃbhūtamūrchayākṣipyate gatiḥ & kāntasya kātarākṣyā yan mūrchākṣepa sa īdṛśaḥ // DKd_2.156 //

nāghrātaṃ na kṛtaṃ karṇe strībhir madhuni nārpitam & tvaddviṣāṃ dīrghikāsyeva viśīrṇaṃ nīlam utpalam // DKd_2.157 //

asāv anukrośākṣepaḥ sānukrośam ivotpale & vyāvartya karma tadyogyaṃ śocyāvasthopadarśanāt // DKd_2.158 //

amṛtātmani padmānāṃ dveṣṭari snigdhatārake & mukhendau tava satyasminn apareṇa kim indunā // DKd_2.159 //

iti mukhyendur ākṣipto guṇān gauṇenduvartinaḥ & tatsamān darśayitveha śliṣṭākṣepas tathāvidhaḥ // DKd_2.160 //

artho na saṃbhṛtaḥ kaś cin na vidyā kā cid arcitā & na tapaḥ saṃcintaṃ kiṃ cid gataṃ ca sakalaṃ vayaḥ // DKd_2.161 //

asāv anuśayākṣepo yasmād anuśayottaram & arthārjanāder vyāvṛttir darśiteha gatāyuṣā // DKd_2.162 //

kim ayaṃ śaradambhodaḥ kiṃ vā haṃsakadambakam & rutaṃ nūpurasaṃvādi śrūyate tan na toyadaḥ // DKd_2.163 //

ity ayaṃ saṃśayākṣepaḥ saṃśayo yan nivartyate & dharmeṇa haṃsasulabhenāspṛṣṭaghanajānitā // DKd_2.164 //

citram ākrāntaviśvo 'pi vikramas te na tṛpyati & kadā vā dṛśyate tṛptir udīrṇasya havir bhujaḥ // DKd_2.165 //

ayam arthāntarākṣepaḥ prakrānto yan nivāryate & vismayo 'rthantarasyeha darśanāt tatsadharmaṇaḥ // DKd_2.166 //

na stūyase narendra tvaṃ dadāsīti kadā cana & svam eva matvā gṛhṇanti yatas tvad dhanam arthinaḥ // DKd_2.167 //

ityevamādir ākṣepo hetvākṣepa iti smṛtaḥ & anenaiva diśānye 'pi vikalpāḥ śakyam ūhitum // ity ākṣepacakram// // DKd_2.168 //

jñeyah so 'rthāntaranyāso vastu prastutya kiṃ cana & tatsādhanasamarthasya nyāso yo 'nyasya vastunaḥ // DKd_2.169 //

viśvavyāpī viśeṣasthaḥ śleṣāviddho virodhavān & ayuktakārī yuktātmā yuktāyukto viparyayaḥ // DKd_2.170 //

ityevamādayo bhedāḥ prayogeṣv asya lakṣitāḥ & udāharaṇamālaiṣāṃ rūpavyaktyai nidarśyate // DKd_2.171 //

bhagavantau jagannetre sūryācandramasāv api & paśya gacchata evāstaṃ niyatiḥ kena laṅghyate // DKd_2.172 //

payomucaḥ parītāpaṃ haranty eva śarīriṇām & nav ātmalābho mahatāṃ paraduḥkhopaśāntaye // DKd_2.173 //

utpādayati lokasya prītiṃ malayamārutaḥ & nanu dākṣiṇyasaṃpannaḥ sarvasya bhavati priyaḥ // DKd_2.174 //

jagad ānandayaty eṣa malino 'pi niśākaraḥ & anugṛhṇāti hi parān sadoṣo 'pi dvijeśvaraḥ // DKd_2.175 //

madhupānakalāt kaṇṭhān nirgato 'py alināṃ dhvaniḥ & kaṭur bhavati karṇasya kāmināṃ pāpam īdṛśam // DKd_2.176 //

ayaṃ mama dahaty aṅgam ambhojadalasaṃstaraḥ & hutāśanapratinidhir dāhātmā nanu yujyate // DKd_2.177 //

kṣiṇotu kāmaṃ śītāṃśuḥ kiṃ vasanto dunoti mām & malinācaritaṃ karma surabher nanv asāṃpratam // DKd_2.178 //

kumudāny api dāhāya kim ayaṃ kamalākaraḥ & na hīndugṛhyeṣūgreṣu sūryagṛhyo madhur bhavet //ity arthāntaranyāsacakram// // DKd_2.179 //

śabdopātte prātīte vā sādṛśye vastunor dvayoḥ & tatra yad bhedakathanaṃ vyatirekaḥ sa kathyate // DKd_2.180 //

dhairyalāvaṇyagāmbhīryapramukhais tvam udanvataḥ & guṇais tulyo 'si bhedas tu vapuṣaivedṛśena te // DKd_2.181 //

ity ekavyatireko 'yaṃ dharmeṇaikatravartinā & pratītiviṣayaprāpter bhedasyobhayavartinaḥ // DKd_2.182 //

abhinnavelau gambhīrāv amburāśir bhavān api & asāv añjanasaṃkāśas tvaṃ tu cāmīkaradyutiḥ // DKd_2.183 //

ubhayavyatireko 'yam ubhayor bhedakau guṇau & kārṣṇyaṃ piśaṅgatā cobhau yat pṛthag darśitāv iha // DKd_2.184 //

tvaṃ samudraś ca durvārau mahāsattvau satejasau & ayaṃ tu yuvayor bhedaḥ sa jaḍātmā paṭur bhavān // DKd_2.185 //

sa eṣa śleṣarūpatvāt saśleṣa iti gṛhyatām & sākṣepaś ca sahetuś ca darśyate tad api dvayam // DKd_2.186 //

sthitimān api dhīro 'pi ratnānām ākaro 'pi san & tava kakṣāṃ na yāty eva malino makarālayaḥ // DKd_2.187 //

vahann api mahīṃ kṛtsnāṃ saśailadvīpasāgarām & bhartṛbhāvād bhujaṅgānāṃ śeṣas tvatto nikṛṣyate // DKd_2.188 //

śabdopādānasādṛśyavyatireko 'yam īdṛśaḥ & pratīyamānasādṛśyo 'py asti so 'py abhidhīyate // DKd_2.189 //

tvanmukhaṃ kamalaṃ ceti dvayor apy anayor bhidā & kamalaṃ jalasaṃrohi tvanmukhaṃ tvadupāśrayam // DKd_2.190 //

abhrūvilāsam aspṛṣtamadarāgaṃ mṛgekṣaṇam & idaṃ tu nayanadvandvaṃ tava taguṇabhūṣitam // DKd_2.191 //

pūrvasmin bhedamātroktir asminn ādhikyadarśanam & sadṛśavyatirekaś ca punar anyaḥ pradarśyate // DKd_2.192 //

tvanmukhaṃ puṇḍarīkaṃ ca phulle surabhigandhinī & bhramadbhramaram ambhojaṃ lolanetraṃ mukhaṃ tu te // DKd_2.193 //

candro 'yam ambarottaṃso haṃso 'yaṃ toyabhūṣaṇam & nabho nakṣatramālīdam utphullakumudaṃ payaḥ // DKd_2.194 //

pratīymānaśauklyādisāmyayor viyadambhasoḥ & kṛtaḥ pratītaśuddhyoś ca bhedo 'smiṃś candrahaṃsayoḥ // DKd_2.195 //

pūrvatra śābdavat sāmyam ubhayatrāpi bhedakam & bhṛṅganetrādi tulyaṃ tat sadṛśavyatirekatā // DKd_2.196 //

aratnālokasaṃhāryam ahāryaṃ sūryaraśmibhiḥ & dṛṣṭirodhakaraṃ yūnāṃ yauvanaprabhavaṃ tamaḥ // DKd_2.197 //

sajātīvyatireko 'yaṃ tamojāter idaṃ tamaḥ & dṛṣṭirodhitayā tulyaṃ bhinnam anyair adarśi tat //iti vyatirekacakram// // DKd_2.198 //

prasiddhahetuvyāvṛttyā yat kiṃciṭ kāraṇāntaram & yatra svābhāvikatvaṃ vā vibhāvyaṃ sā vibhāvanā // DKd_2.199 //

apītakṣībakādambam asaṃmṛṣṭābhalāmbaram & aprasāditaśuddhāmbu jagad āsīn manoharam // DKd_2.200 //

anañjitāsitā dṛṣṭir bhrūr anāvarjitā natā & arañjito 'ruṇaś cāyam adharas tava sundari // DKd_2.201 //

yad apītādijanyaṃ syāt kṣībatvādyanyahetujam & ahetukaṃ ca tasyeha vivakṣety aviruddhatā // DKd_2.202 //

vaktraṃ nisargasurabhi vapur avyājasundaram & akāraṇaripuś candro nirnimittāsuhṛt smaraḥ // DKd_2.203 //

nisargādipadair atra hetuḥ sākṣān nivartitaḥ & uktaṃ ca surabhitvādi phalaṃ tat sā vibhāvanā //iti vibhāvanācakram// // DKd_2.204 //

vastu kiṃcid abhipretya tattulyasyānyavastunaḥ & uktiḥ saṃkṣeparūpatvāt sā samāsoktir iṣyate // DKd_2.205 //

piban madhu yathākāmaṃ bhramaraḥ phullapaṅkaje & apy asaṃnaddhasaurabhyaṃ paśya cumbati kuḍmalam // DKd_2.206 //

iti prauḍhāṅganābaddharatilīlasya rāgiṇaḥ & kasyāṃ cid iha bālāyām icchāvṛttir vibhāvyate // DKd_2.207 //

viśeṣyamātrabhinnāpi tulyākāraviśeṣaṇā & asty asāv aparāpy asti bhinnābhinnaviśeṣaṇā // DKd_2.208 //

rūḍhamūlaḥ phalabharaiḥ puṣṇann aniśam arthinaḥ & sāndracchāyo mahāvṛkṣaḥ so 'yam āsādito mayā // DKd_2.209 //

analpaviṭapābhogaḥ phalapuṣpasamṛddhimān & socchrayaḥ sthairyavān daivād eṣa labdho mayā drumaḥ // DKd_2.210 //

ubhayatra pumān kaś cid vṛkṣatvenovarṇitaḥ & sarve sādhāraṇā dharmāḥ pūrvatrānyatra tu dvayam // DKd_2.211 //

nivṛttavyālasaṃsargo nisargamadhurāśayaḥ & ayam ambhonidhiḥ kaṣṭaṃ kālena pariśuṣyati // DKd_2.212 //

ity āpūrvasamāsoktiḥ pūrvadharmanivartanāt & samudreṇa samānasya puṃso vyāpattisūcanāt //iti samāsokticakram// // DKd_2.213 //

vivakṣā yā viśeṣasya lokasīmātivartinī & asāv atiśayoktiḥ syād alaṃkārottamā yathā // DKd_2.214 //

mallikāmālabhāriṇyaḥ sarvāṅgīṇārdracandanāḥ [[com: sarvāṅgaṃ vyāpnotīti sarvāṅgīṇam]] & kṣaumavatyo na lakṣyante jyotsnāyām abhisārikāḥ // DKd_2.215 //

candrātapasya bāhulyam uktam utkarṣavattayā & saṃśayātiśayādīnāṃ vyaktyai kiṃ cin nidarśyate // DKd_2.216 //

stanayor jaghanasyāpi madhye madhyaṃ priye tava & asti nāstīti saṃdeho na me 'dyāpi nivartate // DKd_2.217 //

nirṇetuṃ śakyam astīti madhyaṃ tava nitambini & anyathānupapattyaiva payodharabharasthiteḥ // DKd_2.218 //

aho viśālaṃ bhūpāla bhuvanatritayodaram & māti mātum aśakyo 'pi yaśorāśir yad atra te // DKd_2.219 //

alaṃkārāntarāṇām apy ekam āhuḥ parāyaṇam & vāgīśamahitām uktim imām atiśayāhvayam //ity atiśayokticakram// // DKd_2.220 //

anyathaiva sthitā vṛttiś cetanasyetarasya vā & anyathotprekṣyate yatra tām utprekṣāṃ vidur yathā // DKd_2.221 //

mādhyaṃdinārkasaṃtaptaḥ sarasīṃ gāhate gajaḥ & manye mārtaṇḍagṛhyāṇi padmāny uddhartum udyataḥ // DKd_2.222 //

snātuṃ pātuṃ bisāny attuṃ kariṇo jalagāhanam & tadvairaniṣkrayāyeti kavinotprekṣya varṇyate // DKd_2.223 //

karṇasya bhūṣaṇam idaṃ mamāyātivirodhinaḥ & iti karṇotpalaṃ prāyas tava dṛṣṭyā vilaṅghyate // DKd_2.224 //

apāṅgabhāgapātinyā dṛṣṭer aṃśubhir utpalam & spṛśyate vā na vety evaṃ kavinotprekṣya varṇyate // DKd_2.225 //

limpatīva tamo 'ṅgāni varṣatīvāñjanaṃ nabhaḥ & itīdam api bhūyiṣṭham utprekṣālakṣaṇānanvitam // DKd_2.226 //

keṣāṃ cid upamābhrāntir ivaśrutyeha jāyate & nopamānaṃ tiṅantenety atikramyāptabhāṣitam // DKd_2.227 //

upamānopameyatvaṃ tulyadharmavyapekṣayā & limpates tamasaś cāsau dharmaḥ ko 'tra samīkṣyate // DKd_2.228 //

yadi lepanam eveṣṭaṃ limpatir nāma ko 'paraḥ & sa eva dharmo dharmī cety anunmatto na bhāṣate // DKd_2.229 //

kartā yady upamānaṃ syān nyagbhūto 'sau kriyāpade & svakriyāsādhanavyagro nālam anyad apekṣitum // DKd_2.230 //

yo limpaty amunā tulyaṃ tama ity api śaṃsataḥ & aṅgānīti na saṃbaddhaṃ so 'pi mṛgyaḥ samo guṇaḥ // DKd_2.231 //

yathendur iva te vaktram iti kāntiḥ pratīyate & na tathā limpater lepād anyad atra pratīyate // DKd_2.232 //

tad upaśleṣaṇārtho 'yaṃ limpatir dhvāntakartṛkaḥ & aṅgakarmā ca puṃsaivam utprekṣyata itīṣyatām // DKd_2.233 //

manye śaṅke dhruvaṃ prāyo nūnam ityevamādibhiḥ & utprekṣā vyajyate śabdair ivaśabdo 'pi tādṛśaḥ // ity utprekṣācakram// // DKd_2.234 //

hetuś ca sūkṣmaleśau ca vācām uttamabhūṣaṇam & kārakajñāpakau hetū tau cānekavidhau yathā // DKd_2.235 //

ayam āndolitaprauḍhacandanadrumapallavaḥ & utpādayati sarvasya prītiṃ malayamārutaḥ // DKd_2.236 //

prītyutpādanayogyasya rūpasyātropabṛṃhaṇam & alaṃkāratayoddiṣṭaṃ nivṛttāv api tat samam // DKd_2.237 //

candanāraṇyam ādhūya spṛṣṭvā malayanirjharān & pathikānām abhāvāya pavano 'yam upasthitaḥ // DKd_2.238 //

abhāvasādhanāyālam evaṃbhūto hi mārutaḥ & virahajvarasaṃbhūtamanojñārocake jane // DKd_2.239 //

nivartye ca vikārye ca hetutvaṃ tadapekṣayā & prāpye tu karmaṇi prāyaḥ kriyāpekṣaiva hetutā // DKd_2.240 //

hetur nirvartanīyasya darśitaḥ śeṣayor dvayoḥ & dattvodāharaṇadvandvaṃ jñāpako varṇayiṣyate // DKd_2.241 //

utpravālāṇy araṇyāni vāpyaḥ saṃphullapaṅkajāḥ & candraḥ pūrṇaś ca kāmena pānthadṛṣṭer viṣaṃ kṛtam // DKd_2.242 //

mānayogyāṃ karomīti priyasthānasthitāṃ sakhīm & bālā bhrūbhaṅgajihmākṣī paśyati sphuritādharā // DKd_2.243 //

gato 'stam arko bhātīndur yānti vāsāya pakṣiṇaḥ & itīdam api sādhv eva kālāvasthānivedane // DKd_2.244 //

avadhyair indupādānām asādhyaiś candanāmbhasām & dehoṣmabhiḥ subodhaṃ te sakhi kāmāturaṃ manaḥ // DKd_2.245 //

iti lakṣyāḥ prayogeṣu ramyā jñāpakahetavaḥ & abhāvahetavaḥ ke cid vyāhriyante manoharāḥ // DKd_2.246 //

anabhyāsena vidyānām asaṃsargeṇa dhīmatām & anigraheṇa cākṣāṇāṃjāyate vyasanaṃ nṛṇām // DKd_2.247 //

gataḥ kāmakathonmādo galito yauvanajvaraḥ & kṣato mohaś cyutā tṛṣṇā kṛtaṃ puṇyāśrame manaḥ // DKd_2.248 //

vanāny amūni na gṛhāṇy etā nadyo na yoṣitaḥ & mṛgā ime na dāyādās tan me nandati mānasam // DKd_2.249 //

atyantam asad āryāṇāṃ analocitaceṣṭitam & atas teṣāṃ vivardhante satataṃ sarvasaṃpadaḥ // DKd_2.250 //

udyānasahakārāṇām anudbhinnā na mañjarī & deyaḥ pathikanārīṇāṃ satilaḥ salilāñjaliḥ // DKd_2.251 //

prāgabhāvādirūpasya hetutvam iha vastunaḥ & bhāvābhāvasvarūpasya kāryasyotpādanaṃ prati // DKd_2.252 //

dūrakāryas tatsahajaḥ kāryānantarajas tathā & ayuktayuktakāryau cety asaṃkhyāś citrahetavaḥ // DKd_2.253 //

te 'mī prayogamārgeṣu gauṇavṛttivyapāśrayāḥ & atyantasundarā dṛṣṭās tadudāhṛtayo yathā // DKd_2.254 //

tvadapāṅgāhvayaṃ jaitram anaṅgāstraṃ yad aṅgane & muktaṃ tad anyatas tena so 'py ahaṃ manasi kṣataḥ // DKd_2.255 //

āvirbhavati nārīṇāṃ vayaḥ paryastaśaiśavaṃ & sahaiva vividhaiḥ puṃsām aṅgajonmādavibhramaiḥ // DKd_2.256 //

paścāt paryasya kiraṇānudīrṇaṃ candramaṇḍalam & prāg eva hariṇākṣīṇām udīrṇo rāgasāgaraḥ // DKd_2.257 //

rājñāṃ hastāravindāni kuḍmalīkurute kutaḥ & deva tvaccaraṇadvandvarāgabālātapaḥ spṛśan // DKd_2.258 //

pāṇipadmāni bhūpānāṃ saṃkocayitum īśate & tvatpādanakhacandrāṇām arciṣaḥ kundanirmalāḥ // DKd_2.259 //

iti hetuvikalpānāṃ darśitā gatir īdṛśī // iti hetucakram// & iṅgitākāralakṣyo 'rthaḥ saukṣmyāt sūkṣma iti smṛtaḥ // DKd_2.260 //

kadā nau saṃgamo bhāvīty ākīrṇe vaktum akṣamam & avetya kāntam abalā līlāpadmaṃ nyamīlayat // DKd_2.261 //

padmasaṃmīlanād atra sūcito niśi saṃgamaḥ & āśvāsayitum icchantyā priyam aṅgajapīḍitam // DKd_2.262 //

madarpitadṛśas tasyā gītagoṣṭhyām avardhata & uddāmarāgataralā chāyā kāpi mukhāmbuje // DKd_2.263 //

ity anudbhinnarūpatvād ratyutsavamanorathah & anullaṅhgyaiva sūkṣmatvam abhūd atra vyavasthitaḥ //iti sūkṣmacakram// // DKd_2.264 //

leśo leśena nirbhinnavasturūpanigūhanam & udāharaṇa evāsya rūpam āvirbhaviṣyati // DKd_2.265 //

rājakanyānuraktaṃ māṃ romodbhedena rakṣakaḥ & avagaccheyur ā jñātam aho śītānilaṃ vanam // DKd_2.266 //

ānandāśru pravṛttaṃ me kathaṃ dṛṣṭvaiva kanyakām & akṣi me puṣparajasā vātoddhūtena dūṣitam // DKd_2.267 //

ity evam ādisthāne 'yam alaṃkāro 'tiśobhate & leśam eke vidur nindāṃ stutiṃ vā leśataḥ kṛtām // DKd_2.268 //

yuvaiṣa guṇavān rājā yogyas te patir ūrjitaḥ & raṇotsave manaḥ saktaṃ yasya kāmotsavād api // DKd_2.269 //

vīryotkarṣastutir nindaivāsmin bhāvanivṛttaye & kanyāyāḥ kalpate bhogān nirvivikṣor nirantaram // DKd_2.270 //

capalo nirdayaś cāsau janaḥ kiṃ tena me sakhi & āgaḥpramārjanāyaiva cāṭavo yena śikṣitāḥ // DKd_2.271 //

doṣābhāso guṇaḥ ko 'pi darśitaś cāṭukāritā & mānaṃ sakhijanoddiṣṭaṃ kartuṃ rāgād aśaktayā // iti leśacakram// // DKd_2.272 //

uddiṣṭānāṃ padārthānām anūddeśo yathākramam & yathāsaṃkhyam iti proktaṃ saṃkhyānaṃ krama ity api // DKd_2.273 //

dhruvaṃ te coritā tanvi smitekṣaṇamukhadyutiḥ & snātum ambhaḥpraviṣṭāyāḥ kumudotpalapaṅkajaiḥ // iti kramaḥ// // DKd_2.274 //

preyaḥ priyatarākhyānaṃ rasavad rasapeśalam & ūrjasvi rūḍhāhaṃkāraṃ yuktotkarṣaṃ ca tat trayam // DKd_2.275 //

adya yā mama govinda jātā tvayi gṛhāgate & kālenaiṣā bhavet prītis tavaivāgamanāt punaḥ // DKd_2.276 //

ity āha yuktaṃ viduro nānyatas tādṛśī dhṛtiḥ & bhaktimātrasamārādhyaḥ suprītaś ca tato hariḥ // DKd_2.277 //

somaḥ sūryo marudbhūmir vyoma hotānalo jalam & iti rūpāṇy atikramya tvāṃ draṣṭuṃ deva ke vayam // DKd_2.278 //

iti sākṣātkṛte deve rājño yad rātavarmaṇaḥ & prītiprakāśanaṃ tac ca preya ity avagamyatām // DKd_2.279 //

mṛte 'ti pretya saṃgantuṃ yayā me maraṇaṃ matam & saivāvantī mayā labdhā katham atraiva janmani // DKd_2.280 //

prāk prītir darśitā seyaṃ ratiḥ śṛṅgāratāṃ gatā & rūpabāhulyayogena tad idaṃ rasavadvacaḥ // DKd_2.281 //

nigṛhya keśeṣv ākṛṣṭā kṛṣṇā yenāgrato mama & so 'yaṃ duḥśāsanaḥ pāpo labdhaḥ kiṃ jīvati kṣaṇam // DKd_2.282 //

ity āruhya parāṃ koṭiṃ krodho raudrātmatāṃ gataḥ & bhīmasya paśyataḥ śatrum ity etad rasavadvacaḥ // DKd_2.283 //

ajitvā sārṇavām urvīm aniṣṭvā vividhair makhaiḥ & adatvā cārtham arthibhyo bhaveyaḥ pārthivaḥ katham // DKd_2.284 //

ity utsāhaḥ prakṛṣṭātmā tiṣṭhan vīrarasātmanā & rasavattvaṃ girām āsāṃ samarthayitum īśvaraḥ // DKd_2.285 //

yasyāḥ kusumaśayyāpi komalāṅgyā rujākarī & sādhiśete kathaṃ tanvī hutāśanavatīṃ citām // DKd_2.286 //

iti kāruṇyam udriktam alaṃkāratayā smṛtam & tathāpare 'pi bībhatsahāsyādbhutabhayānakāḥ // DKd_2.287 //

pāyaṃ pāyaṃ tavārīṇāṃ śoṇitaṃ pāṇisaṃpuṭaiḥ & kauṇapāḥ saha nṛtyanti kabandhair antrabhūṣaṇāḥ // DKd_2.288 //

idam amlānamānāyā lagnaṃ stanataṭe tava & chādyatām uttarīyeṇa navaṃ nakhapadaṃ sakhi // DKd_2.289 //

aṃśukāni pravālāni puṣpaṃ hārādibhūṣaṇam & śākhāś ca mandirāṇy eṣāṃ citraṃ nandanaśākhinām // DKd_2.290 //

idaṃ maghonaḥ kuliśaṃ dhārāsaṃnihitānalam & smaraṇaṃ yasya daityastrīgarbhapātāya kalpate // DKd_2.291 //

vākyasyāgrāmyatāyonir mādhurye darśito rasaḥ & iha tv aṣṭarasāyattā rasavattā smṛtā girām //iti rasavaccakram// // DKd_2.292 //

apakartāham asmīti hṛdi te mā sma bhūd bhayam & vimukheṣu na me khaḍgaḥ prahartuṃ jātu vāñchati // DKd_2.293 //

iti muktaḥ paro yuddhe niruddho darpaśalinā & puṃsā kenāpi taj jñeyam ūrjasvītyevamādikam //ity ūrjasvi// // DKd_2.294 //

artham iṣṭam anākhyāya sākṣāt tasyaiva siddhaye & yat prakārāntarākhyānaṃ paryāyoktaṃ tad iṣyate // DKd_2.295 //

daśaty asau parabhṛtah sahakārasya mañjarīm & tam ahaṃ vārayiṣyāmi yuvābhyāṃ svairam āsyatām // DKd_2.296 //

saṃgamayya sakhīṃ yūnā saṃkete tadratotsavaṃ & nirvartayitum icchantyā kayāpy apasṛtaṃ tataḥ //iti paryāyoktam// // DKd_2.297 //

kiṃcidārabhamāṇasya kāryaṃ daivavaśāt punaḥ & tatsādhanasamāpattir yā tad āhuḥ samāhitam // DKd_2.298 //

mānam asyā nirākartuṃ pādayor me patiṣyataḥ & upakārāya diṣṭyaitad udīrṇaṃ ghanagarjitam // iti samāhitam// // DKd_2.299 //

āśayasya vibhūter vā yan mahatvam anuttamam & udāttaṃ nāma taṃ prāhur alaṃkāraṃ manīṣibhiḥ // DKd_2.300 //

guroḥ śasanam atyetuṃ na śaśāka sa rāghavaḥ & yo rāvaṇaśiraśchedakāryabhāre 'py aviklavaḥ // DKd_2.301 //

ratnabhittiṣu saṃkrāntaiḥ pratibimbaśatair vṛtaḥ & jñāto laṅkeśvaraḥ kṛcchrād āñjaneyena tattvataḥ // DKd_2.302 //

pūrvatrāśayamāhātmyam atrābhyudayagauravam & suvyañjitam iti proktaṃ udāttadvayam apy adaḥ // ity udāttam// // DKd_2.303 //

apahnutir apahnutya kiṃcid anyārthadarśanam & na pañceṣu smaras tasya sahasraṃ patriṇām iti // DKd_2.304 //

candanaṃ candrikā mando gandhavāhaś ca dakṣiṇaḥ & seyam agnimayī sṛṣṭir mayi śītā parān prati // DKd_2.305 //

śaiśiryam abhyupetyaiva pareṣvātmani kāminā & auṣṇyaprakāśanāt tasya seyaṃ viṣayaniḥnutiḥ // DKd_2.306 //

amṛtasyandikiraṇaś candramā nāmato mataḥ & anya evāyam arthātmā viṣaniṣyandidīdhitiḥ // DKd_2.307 //

iti candratvam evendau nivartyārthāntarātmatā & uktā smarārtenety eṣā svarūpāpahnutir matā // DKd_2.308 //

upamāpahnutiḥ pūrvam upamāsv eva darśitā & ity apahnutibhedānāṃ lakṣyo lakṣyeṣu vistaraḥ //ity apahanutiḥ// // DKd_2.309 //

śliṣṭam iṣṭam anekārtham ekarūpānvitaṃ vacaḥ & tad abhinnapadaṃ bhinnapadaprāyam iti dvidhā // DKd_2.310 //

asāv udayam ārūḍhaḥ kāntimān raktamaṇḍalaḥ & rājā harati lokasya hṛdayaṃ mṛdubhiḥ karaiḥ // DKd_2.311 //

doṣākareṇa saṃbadhnannakṣatrapathavartinā & rājñā pradoṣo mām ittham apriyaṃ kiṃ na bādhate // DKd_2.312 //

upamārūpakākṣepavyatirekādigocarāḥ & prāg eva darśitāḥ śleṣā darśyante ke canāpare // DKd_2.313 //

asty abhinnakriyaḥ kaś cid aviruddhakriyo 'paraḥ & viruddhakarmā cāsty anyaḥ śleṣo niyamavān api // DKd_2.314 //

niyamākṣeparūpoktir avirodhī virodhy api & teṣāṃ nidarśaneṣv eva rūpam āvirbhaviṣyati // DKd_2.315 //

vakrāḥ svabhāvamadhurāḥ śaṃsantyo rāgam ulbaṇam & dṛśo dūtyaś ca karṣanti kāntābhiḥ preṣitāḥ priyān // DKd_2.316 //

madhurā rāgavardhinyaḥ komalāḥ kokilāgiraḥ & ākarṇyante madakalāh śliṣyante cāsitekṣanāḥ // DKd_2.317 //

rāgam ādarśayann eṣa vāruṇīyogavardhitam & tirobhavati dharmāṃśur aṅgajas tu vijṛṃbhate // DKd_2.318 //

nistriṃśatvam asāv eva dhanuṣy evāsya vakratā & śareṣv eva narendrasya mārgaṇatvaṃ ca vartate // DKd_2.319 //

padmānām eva daṇḍeṣu kaṇṭakas tvayi rakṣati & athavā dṛśyate rāgimithunāliṅganeṣv api // DKd_2.320 //

mahībhṛdbhūrikaṭakas tejasvī niyatodayaḥ & dakṣaḥ prajāpatiś cāsīt svāmī śaktidharaś ca saḥ // DKd_2.321 //

acyuto 'py avṛṣacchedī rājāpy aviditakṣayaḥ & devo 'py avibudho jajñe śaṃkaro 'py abhujaṅgavān //iti śleṣacakram// // DKd_2.322 //

guṇajātikriyādīnāṃ yat tu vaikalyadarśanam & viśeṣadarśanāyaiva sā viśeṣoktir iṣyate // DKd_2.323 //

na kaṭhoraṃ na vā tīkṣṇam āyudhaṃ puṣpadhanvanaḥ & tathāpi jitam evāsīd amunā bhuvanatrayam // DKd_2.324 //

na devakanyakā nāpi gandharvakulasaṃbhavā & tathāpy eṣā tapobhaṅgaṃ vidhātuṃ vedhaso 'py alam // DKd_2.325 //

na baddhā bhrūkuṭir nāpi sphurito daśanacchadaḥ & na ca raktābhavad dṛṣṭir jitaṃ ca dviṣatāṃ kulam // DKd_2.326 //

na rathā na ca mātaṅgā na hayā na ca pattayaḥ & strīṇām apāṅgadṛṣṭyaiva jīyate jagatāṃ trayam // DKd_2.327 //

ekacakro ratho yantā vikalo viṣamā hayāḥ & ākrāmaty eva tejasvī tathāpy arko nabhastalam // DKd_2.328 //

saiṣā hetuviśeṣoktis tejasvīti viśeṣaṇāt & ayam eva kramo 'nyeṣāṃ bhedānām api kalpane//iti viśeṣokticakram// // DKd_2.329 //

vivakṣitaguṇotkṛṣtair yat samīkṛtya kasya cit & kīrtanaṃ stutinindārthaṃ sā matā tulyayogitā // DKd_2.330 //

yamaḥ kubero varuṇaḥ sahasrākṣo bhavān api & bibhranty ananyaviṣayāṃ lokapāla iti śrutim // DKd_2.331 //

saṃgatāni mṛgākṣīṇāṃ taḍidvilasitāni ca & kṣaṇadvayaṃ na tiṣṭhanti ghanārabdhāny api svayam //iti tulyayogitā// // DKd_2.332 //

viruddhānāṃ padārthānāṃ yatra saṃsargadarśanam & viśeṣadarśanāyaiva sa virodhaḥ smṛto yathā // DKd_2.333 //

kūjitaṃ rājahaṃsānāṃ vardhate madamañjulam & kṣīyate ca mayūrāṇāṃ rutam utkrāntasauṣṭhavam // DKd_2.334 //

prāvṛṣeṇyair jaladharair ambaraṃ durdināyate & rāgeṇa punar ākrāntaṃ jāyate jagatāṃ manaḥ // DKd_2.335 //

tanumadhyaṃ pṛthuśroṇi raktauṣṭham asitekṣaṇam & natanābhi vapuḥ strīṇāṃ kaṃ na haraty unnatastanam // DKd_2.336 //

mṛṇālabāhu rambhoru padmotpalamukhekṣaṇam & api te rūpam asmākaṃ tanvi tāpāya kalpate // DKd_2.337 //

udyānamārutoddhūtāś cūtacampakareṇavaḥ & udaśrayanti pānthānām aspṛśanto 'pi locane // DKd_2.338 //

kṛṣṇārjunānuraktāpi dṛṣṭiḥ karṇāvalambinī & yāti viśvasanīyatvaṃ kasya te kalabhāṣini // DKd_2.339 //

ity anekaprakāro 'yam alaṃkāraḥ pratīyate //iti virodhacakram// & aprastutapraśaṃsā syād aprakrānteṣu yā stutiḥ // DKd_2.340 //

sukhaṃ jīvanti hariṇā vaneṣv aparasevinaḥ & annair ayatnasulabhais tṛṇadarbhāṅkurādibhiḥ // DKd_2.341 //

seyam aprastutaivātra mṛgavṛttiḥ praśasyate & rājānuvartanakleśanirviṇṇena manasvinā //ity aprastutapraśaṃsā// // DKd_2.342 //

yadi nindann iva stauti vyājastutir asau smrtā & doṣābhāsā guṇā eva labhante hy atra saṃnidhim // DKd_2.343 //

tāpasenāpi rāmeṇa jiteyaṃ bhūtadhāriṇī & tvayā rājñāpi saiveyaṃ jitā mā bhūn madas tava // DKd_2.344 //

puṃsaḥ purāṇād ācchidya śrīs tvayā paribhujyate & rājann ikṣākuvaṃśasya kim idaṃ tava yujyate // DKd_2.345 //

bhujaṅgabhogasaṃsaktā kalatraṃ tava medinī & ahaṅkāraḥ parāṃ koṭim ārohati kutas tava // DKd_2.346 //

iti śleṣānuviddhānām anyeṣāṃ copalakṣyatām & vyājastutiprakārāṇām aparyantas tu vistaraḥ //iti vyājastutiḥ// // DKd_2.347 //

arthāntarapravṛttena kiṃ cit tatsadṛśaṃ phalam & sad asad vā nidarśyeta yadi tat syān nidarśanam // DKd_2.348 //

udayann eṣa savitā padmeṣv arpayati śriyam & vibhāvayitum ṛddhīnāṃ phalaṃ suhṛdanugraham // DKd_2.349 //

yāti candrāṃśubhiḥ spṛṣṭā dhvāntarājī parābhavam & sadyo rājaviruddhānāṃ sūcayantī durantatām //iti nidarśanam// // DKd_2.350 //

sahoktiḥ sahabhāvena kathanaṃ guṇakarmaṇām & arthānāṃ yo vinimayaḥ parivṛttis tu sā smṛtā // DKd_2.351 //

saha dīrghā mama śvāsair imāḥ samprati rātrayaḥ & pāṇḍurāś ca mamaivāṅgeḥ saha tāś candrabhūṣaṇāh // DKd_2.352 //

vardhate saha pānthānāṃ mūrcchayā cūtamañjarī & patanti ca samaṃ teṣām asubhir malayānilāḥ // DKd_2.353 //

kokilālāpasubhagā sugandhivanavāyavaḥ & yānti sārdhaṃ janānandair vṛddhiṃ surabhivāsarāḥ // DKd_2.354 //

ity udāhṛtayo dattāḥ sahokter atra kāś cana //iti sahoktiḥ// & kriyate parivṛtteś ca kiṃ cid rūpanidarśanam // DKd_2.355 //

śastraprahāraṃ dadatā bhujena tava bhūbhujām & cirārjitaṃ hṛtaṃ teṣāṃ yaśaḥ kumudapāṇḍuram //iti parivṛttiḥ// // DKd_2.356 //

āśīrnāmābhilaṣite vastuny āśaṃsanaṃ yathā & pātu vaḥ paramaṃ jyotir avāṅmanasagocaram //ity āśīḥ// // DKd_2.357 //

ananvayasasaṃdehāv upamāsv eva darśitau & upamārūpakaṃ cāpi rūpakeṣv eva darśitam // DKd_2.358 //

utprekṣābheda evāsāv utprekṣāvayavo 'pi ca & nānālaṃkārasaṃsṛṣṭiḥ saṃsṛṣṭis tu nigadyate // DKd_2.359 //

aṅgāṅgibhāvāvasthānaṃ sarveṣāṃ samakakṣatā & ity alaṃkārasaṃsṛṣṭer lakṣaṇīyā dvayī gatiḥ // DKd_2.360 //

ākṣipanty aravindāni mugdhe tava mukhaśriyam & kośadaṇḍasamagrāṇāṃ kim eṣām asti duṣkaram // DKd_2.361 //

limpatīva tamo 'ṅgāni varṣatīvāñjanaṃ nabhaḥ & asatpuruṣaseveva dṛṣṭir niṣphalatāṃ gatā // DKd_2.362 //

śleṣaḥ sarvāsu puṣṇāti prāyo vakroktiṣu śriyam & bhinnaṃ dvidhā svabhāvoktir vakroktiś ceti vāṅmayam //iti saṃsṛṣtiḥ// // DKd_2.363 //

tad bhāvikam iti prāhuḥ prabandhaviṣayaṃ guṇam & bhāvaḥ kaver abhiprāyaḥ kāvyeṣv āsiddhi saṃsthitaḥ // DKd_2.364 //

parasparopakāritvaṃ sarveṣāṃ vastuparvaṇām & viśeṣāṇāṃ vyarthānām akriyā sthānavarṇanā // DKd_2.365 //

vyaktir uktikramabalād gambhīrasyāpi vastunaḥ & bhāvāyattām idaṃ sarvam iti tad bhāvikaṃ viduḥ //iti bhāvikam// // DKd_2.366 //

yac ca saṃdhyaṅgavṛttyaṅgalakṣaṇādy āgamāntare & vyāvarṇitam idaṃ ceṣṭam alaṅkāratayāiva naḥ // DKd_2.367 //

panthāḥ sa eṣa vivṛtaḥ parimāṇavṛttyā saṃhṛtya vistaram anantam alaṅkriyāṇām & vācām atītya viṣayaṃ parivartamānān abhyāsa eva vivarītum alaṃ viśeṣān // DKd_2.368 //

ity ācāryadaṇḍinaḥ kṛtau kāvyādarśe 'rthālaṅkāravibhāgo nāma dvitīyo paricchedaḥ //