VII. (ЦӀулал чу)

Цо росулъ вукӀун вуго кӀудияв инжинер. Цо гӀарцул, цо цӀулал кӀиго устарги вукӀун вуго. Цинги дол кӀиялго дагӀбадун руго. “Дун цӀакъав”, - абун цояв, “дун цӀакъав”, - абун цояв. Цинги гъол кӀиялго ун руго инжинарасухъе. Гъоз досда цӀехон буго: “Ниж кӀиявго устарзаби руго, кинав цӀакъав?”, — абун. [126] Цинги дос абун буго гъал кӀияздаго: “Дида пуж цӀакъав, къадарав лъаларо. Цо анкьидасан цо-цояс цо-цо жо¹ гьабе, дида бихьизе. Эбги босун рачӀа гьанире, гьеб мехалъ бицина дица нужер цӀакъав, къадарав кинавали.” Цинги гъоз ун рокъоргун гьабун буго цо-цо жо. Парцул устарас рукӀкӀеналъул тапанча гьабун буго. ЦӀулал устарас цӀулал чу гьабун буго. Цинги, доб анкь гӀедал, ун руго дов инжинерасда аскӀоре. Доб тапанча столалдаги лъун, долде тӀадеги балагьун, цӀакъ тамаша гьабулев вукӀун вуго инжинер. Цинги, цӀулал чуги азбаралъуб тун, цӀулал устарги досда аскӀове ун вуго. Цинги гьас цӀехон буго: Гьаха, гьанже бице, кинав ниж лъикӀав устар?” Цинги дов инжинерас абун буго: “Доб чодухъги балагьун, гьаб тапанчаялдаги гьабизе гӀайиб дида лъаларо, амма гьаб чу гӀадинаб жо дида бихьичӀо, бицулебги рагӀичӀо.” Цинги гъов гӀарцул устар цӀакъ пашманлъун рукъове ун вуго. Гьав цӀулал устарасда гъов инжинерасул васас абун буго: “Биче жиндие гьеб чу”, - абун. “Бичиларо дица дуе, подарка гьабун кьела гьаб чу”, - абун гъосие гъоб чуги кьун, цӀулал устарги рукъове ун вуго. Цинги цо къоялъ рекӀун гъоб цӀулал чугун, арав гьав вас анкьго ралъадги тун довеххун цо росулъ рештӀун вуго. Дова росулъги цо къорол- чӀужуялъухъе ккун вуго гьав вас. Цинги досда бихьун буго ралъад бакьулъ цо рукъ. Цинги дос дой къорол-чӀужуялда цӀехон буго: “Доб рукъ кинаб, ралъад бакьулъ бугеб?”, - абун. Цинги долъ гьав васасда бицун буго: “Доб рукъ буго цо ханасул, доб рукъойги йиго ханасул яс. «Бихьинчиясда бер чӀвалеб бакӀалда жинца яс теларо» абун, ханас ралъад бакьулъ рукъги гьабун, доя жиндирго ясги, гъаравашги тун йиго, «лъагӀалидасан дозухъ балагьизе живгоги ина»”, — абун дой къоролалъ ав васасда бицун буго. Цинги, гьав васасе дуве ине цӀакъ бокьун буго, цинги рекӀун цӀулал чугун, дове ун вуго. Цинги доб чуги нухда² тун, живго рукъове лъугьун вуго. Досда дора ратун руго расандулел ханасул ясги, гъаравашги. Цинги гьав вас дой ханасул ясалъе цӀакъ вокьун вуго. Гьасие дойги ёкьун йиго. Цинги гьав васасдаса дой къенай лъугьун[127]йиго. ТТинги долъ гьав васасда абун буго: “Гьанже дир эмен тӀаде вачӀине мех щун буго, дица щиб гьабилеб гьанже?”, - абун. Цинги дос цӀулал чуги рекӀун, дойги ячун, дораса, лъутун руго гьал. Щун руго цо рохьил рагӀалде. Дова долъ гьавун вуго цо вас. Дов вас чурун вакъвазе гьавизе цӀа къвари гӀун буго дозие. Цинги дой яс васасда аскӀойги тун, гьав вас ун вуго цӀа босизе. Цинги цо рикӀкӀадаб бакӀалдаса цӀаги босун вачӀунеб мехалъ, досухъа цо гьитинаб цӀа бортун, доб чуялъул цо бурав бухӀун буго. Доб чуги хун буго. Цинги досда дов васги, дой чӀужуги кӀочон руго, чу хведал. Гьанже дов лъугьун вуго чуялъул бурав гьабизе. Бажарун³ гьечӀо досда доб гьабизе. Нахъеги гьабун, нахъеги гьабун, гӀемерав хӀалтӀун, ретӀелги хун, кинабго черхалда расги бижун, гьадаб къагӀидаялда дова хӀалтӀулев довги вукӀун вуго. Гьанже гьай яс, дов васги цо гъотӀол ракьанда лъун, жийго цо кӀкӀалахъе ун йиго. Доба батун буго долда цо гьобоги гьабигьанги. Гьабигьанас цинги гьай яс жиндирго яс гӀадин, цӀакъ лъикӀ хьихьун йиго. Цинги цо къоялъ дов инжинерасул цо анцӀго чи унев вукӀун вуго рохьоре цӀул къотӀизе. Цинги досда ватун вуго дов гьитӀинав вас гъотӀол ракьанда лъун. Цинги доз вачун вуго “Дов вас инжинерасе кьезе”, — абун. “Гъосул васги виланин, гъосие кьелин нилъеца ав”, - абун. Цинги дос вачун вуго дов вас инжинерасе кьезе. Цинги инжинер цӀакъ разилъун, дос лъикӀ хьихьун вуго дов вас. Цинги дов, анцӀила щуго сонги бан, гӀолохъанчи гӀун вуго. Цинги инжинерги, инжинерасул божарал чагӀиги ургъун руго «досие ячине гӀадан щий йигей⁴» абун. Цинги дол гӀадамазда гьоркьоса цояс абун буго: Гьабигьанасул йиго цо берцинай яс. Дой ячизе бегьила гьав васасе.” Цинги инжинерас ун гьабигьанасда абун буго: Гьей дур яс дир васасе кьелариш?”, - абун. Цинги гьабигьанас абун буго: “Кьела”, — абун. Цинги дой яс ячун йиго дов васасе, магьариги лъун. Цинги дов васасул эбел дой йикӀин лъидаго лъалеб букӀун гьечӀо. Амма дой ясалда жиндаго лъалеб букӀун буго, жийго жиндерго васасе чӀужулъун ячуней йигейлъи. Дой, щибниги абичӀого, [128]гӀенеккун чӀун йиго. Цинги ячун йиго дой досие. Цинги бищун цебе досиеги ячун, вегизе дов жинда аскӀове вачӀараб мехалъ, долъ абун буго дов васасда: “Мун дица гьавурав дир вас вуго. Бокьани вега дида аскӀов, бокьани вегуге, дуе бокьараб гьабизе, ихтияр духъ буго.” Цинги дов вас вегун гьечӀо долда аскӀов. Цинги дов цӀакъ гӀемер ургъун вуто: Гьалъ дида абулеб рагӀи щиб?”, - абун. Цинги, радал ун, инсуда бицун буго дов васас: “Дида гьай чӀужуялъ гьадин абулеб буго. Гьаб щиб хабар дида лъаларо.” Цинги дов инсуца дой жиндаго аскӀое ахӀун йиго: “Дуца щиб дир васасда абураб?” “Дица дур васасда абуна битӀараб рагӀи. Дун йикӀана цо ханасул яс. Дун ханас тун йикӀана ралъад бакьулъ цо рукъги гьабун. КъваригӀараб щинаб жоги кьун, гъаравашги кьун. Цинги цо цӀулал чугун цо чи вачӀана нижер рукъове, досдаса дун къенай лъугьана, цинги ниж инсудаса хӀенкъун дураса лъотана. Цинги цо рухьул рагӀалде ниж щвараб мехалъ, гьавуна дица цо вас. Цинги дов вас чурун вукъазе гьавизе абун, цӀа босизе ун вукӀана дов дир рос. Цинги довги нахъе вачӀинчӀого, дица гьав гьитӀинав васги цо гъотӀолъ ракьанда лъун, дунги гьабигьанасухъе ана. Цинги гьев вас дур цӀул къотӀизе рохьоре арал гӀадамазда ватун вуго гьагъав вас. Цинги доз довасаги вачун, дуе кьун вуго гьадав вас. Цинги досие дунги ячана чӀужулъун нужеца. Дов дир вас вуго, дица гьавурав. Гьедин бугелъул абуна дица досда гьагъадин.” Цинги дов инжинерас киналго жиндир росулъ ругел гӀадамал доб рохьоре рахъине гьарун руго, дов цӀулал чугун арав жиндирго вас валагьизе. Цинги дол гӀадамазда ватун вуго дов чи, турун доб чугун. Пемераб дос буцӀун цӀул, хветер гьабун, цо кӀудияб кӀкӀал цӀун батун буго. Цинги дов, жиндаго тӀадги ретӀел гьечӀого, халатаб pacги бижун ватун вуго. Цинги дол гӀадамаз доб расги нахъе ине гьабун, довги рукъове вачун. Дой жиндирго чӀужуги жиндиего ячун, васасеги цоги берцинай лъикӀай яс чӀужулъун ячун йиго.