Vidyākara: Subhāṣitaratnakośa

nānā-kavīndra-vacanāni manoharāṇi saṃkhyāvatāṃ parama-kaṇṭha-vibhūṣaṇāni
ākampakāni śirasaś ca mahā-kavīnāṃ teṣāṃ samuccayam anargham ahaṃ vidhāsye // VidSrk_0.1__1_

(Sbhsu.ā. 74, Subhāṣ 1, Vvām ad. 4.3.7)

1. sugata-vrajyā

ābāhūdgata-maṇḍalāgra-rucayaḥ saṃnaddha-vakṣaḥ-sthalāḥ soṣmāṇo vraṇino vipakṣa-hṛdaya-pronmāthinaḥ karkaśāḥ
utsṛṣṭāmbara-dṛṣṭa-vigraha-bharā yasya smarāgresarā mārā māra-vadhū-stanāś ca na dadhuḥ kṣobhaṃ sa vo 'vyāj jinaḥ // VidSrk_1.1__2_

aśvaghoṣasya --

namrāḥ pāda-nakheṣu yasya daśasu brahmeśa-kṛṣṇāstrayaste devāḥ pratibimbanās tridaśatāṃ suvyaktam āpedire
sa trailokya-guruḥ sudustara-bhavākūpāra-pāraṅgato māra-vyūha-jaya-pragalbha-subhaṭaḥ śāstā tava stān mude // VidSrk_1.2__3_

vasukalpasya --

kāma-krodhau dvayam api yadi pratyanīkaṃ prasiddhaṃ hatvānaṅgaṃ kim iva hi ruṣā sādhitaṃ try-ambakena
yas tu kṣāntyā śamayati śataṃ manmathādīna-rātīn kalyāṇaṃ vo diśatu sa muni-grāmaṇīr arka-bandhuḥ // VidSrk_1.3__4_

saṅgha-śriyaḥ | (Skmsa.u.ka. 241)

śreyāṃsi vaḥ sa sugataḥ kurutād apārasaṃsāra-sāgara-samuttaraṇaika-setuḥ
durvāra-māra-parivāra-balāvalepakalpānta-saṃtata-payaḥ-prasarair ahāryaḥ // VidSrk_1.4__5_

aparājita-rakṣitasya --

śāstā samasta-bhuvanaṃ bhagavān apāyāt pāyād apāsta-timiro mihiropameyaḥ
saṃsāra-bhitti-bhiduro bhava-kanda-kandukandarpa-darpa-dalana-vyasanī munīndraḥ // VidSrk_1.5__6_

vasukalpasya --

kāruṇyāmṛta-kandalī-sumanasaḥ prajñā-vadhū-mauktikagrīvālaṃkaraṇa-śriyaḥ śama-sarit-pūrocchalac-chīkarāḥ
te maulau bhavatāṃ milantu jagatī-rājyābhiṣekocitasrag-bhedā abhaya-pradāna-caraṇa-preṅkhan-nakhāgrāṃśavaḥ // VidSrk_1.6__7_

(Skmsa.u.ka. 243)

śīlāmbhaḥ-pariṣeka-śītala-dṛḍha-dhyānālavāla-sphuraddāna-skandha-mahonnatiḥ pṛthutara-prajñollasat-pallavaḥ
deyāt tubhyaṃ avārtha-vīrya-viṭapaḥ kṣānti-prasūnodgamaḥ succhāyaḥ ṣaḍ-abhijña-kalpa-viṭapī-saṃbodha-bījaṃ phalam // VidSrk_1.7__8_

etau śrīdhara-nandinaḥ | (Skmsa.u.ka. 244)

ekasyāpi mano-bhuvas tad-abalāpāṅgair jagan-nirjaye kāmaṃ nihnuta-sarva-vismaya-rasa-vyakti-prakārā vayam
yas tv enaṃ sabalaṃ ca jetum abhitas tat-kampa-mātraṃ bhruvornārebhe sugatas tu tad-guṇa-kathā stambhāya naḥ kevalam // VidSrk_1.8__9_

kumudākara-mateḥ ||

pratyekānanta-jāti-prativapur amitāvṛttijanmārijair no bhoktṛ-vrātojjhihīrṣā-phala-nilaya-mahā-pauruṣasyāpi śāstuḥ
ke 'py utkarṣaṃ stuvanti smaram api jayatas tad vadāmaḥ kim asmin yo bhasmāsīt kaṭākṣa-jvalana-kaṇikayā drāg umā-kāmukasya // VidSrk_1.9__10_

vallaṇasya --

pāyād vaḥ samayaḥ sa māra-jayino bandhyāyitāstrotkaraḥ krodhād yatra tad-uttamāṅga-kavalonmīlan-mahā-vikramaḥ
āsīd adbhuta-maulir atra-militāṃ vyāttānana-cchāyikām ālokyātmana eva māra-sumaṭaḥ paryasta-dhairyodayaḥ // VidSrk_1.10__11_

khelā-cañcala-saṃcaran-nija-pada-preṅkhola-līlā-milat sadyaḥ-sāndra-parāga-rāga-racitāpūrva-prasūna-śriyaḥ
āśliṣyan-madhu-lampaṭāli-nivahasyoccair mithaś cumbanair vyākoṣaḥ kusumāñjalir diśatu vaḥ śreyo nijāyārpitaḥ // VidSrk_1.11__12_

jitāri-nandinaḥ --

daronmuktārakta-sphurad-adhara-vīthī-krama-vamanmayūkhāntar-mūrcchad-dyuti-daśanam uddeśa-vaśinaḥ
sukhaṃ tad vaḥ śāstur diśatu śivam ajñāna-rajanīvyavacchedodgacchan mahima-ghana-saṃdhyātapa iva // VidSrk_1.12__13_

trilocanasya --

kandarpād api sundarākṛtir iti prauḍhotsalad-rāgayā vṛddhatvaṃ vara-yoṣito 'nayad iti trāsākula-svāntayā
mārasyāpi śarair abhedya-hṛd iti śraddhābhara-prahvayā pāyād vaḥ sphuṭa-bāṣpa-kampa-pulakaṃ ratyā jino vanditaḥ // VidSrk_1.13__14_

tasyaiveti śrutiḥ --

pādāmbhoja-samīpa-sannipatita-svarṇātha-deha-sphurannetra-stomatayā parisphuṭa-milan-nīlābja-pūjā-vidhiḥ
vandārutridaśaudharatramukuṭotsarpat-prabhā-pallavapratyunmīlad-apūrva-cīvara-paṭaḥ śākyo muniḥ pātu vaḥ // VidSrk_1.14__15_

vasu-kalpasya | (Skmsa.u.ka. 242)

ka ekas tvaṃ puṣpāyudha mama samādhi-vyayavidhau suparvāṇaḥ sarve yadi kusuma-śastrās tad api kim
itīvainān nūnaṃ ya iha sumano 'stratvam anayat sa vaḥ śāstā śastraṃ diśatu daśa-diṅ-māra-vijayī // VidSrk_1.15__16_

iti sugata-vrajyā

||1||

2. tato lokeśvara-vrajyā

dyuti-svaccha-jyotsnāpaṭa-paṭala-vṛṣṭyā na kamalaṃ na candraḥ sāndra-śrī-parimala-garimṇāsyam amalam
madhūdrāṇāṃ nidrābhiduram apamudrādbhutamudaś cakorān bibhrāṇaṃ sarasiruha-pāṇer avatu vaḥ // VidSrk_2.1__17_

buddhākara-guptasya | (Skmsa.u.ka. 51?)

varada-kara-saroja-syandamānāmṛtaughavyupaśamita-samasta-preta-saṃghāta-tarṣaḥ
jayati sita-gabhasti-stoma-śubhrānana-śrīḥ sahaja-guru-dayārdrālokano lokanāthaḥ // VidSrk_2.2__18_

ratnakīrteḥ --

atyudgāḍha-raya-sthirākṛti-ghana-dhvāna-bhraman-mandarakṣubdha-kṣīradhi-vīci-saṃcaya-gata-prāleya-pādopamaḥ
śrīmat-potalake gabhīra-vivṛti-dhvāna-pratidhvānite sāndra-svāṃśu-caya-śriyā valayito lokeśvaraḥ pātu vaḥ // VidSrk_2.3__19_

jñāna-śrī-mitrasya --

kṛpā-vṛṣṭi-sphūtāt tava hṛdaya-pīyūṣa-sarasaḥ pravāho nirgatya krama-tanima-ramyaḥ karuṇayā
tṛṣārtānām īṣad vitataṃ adharāntaḥ prati gatipraṇālībhiḥ pañcābhavad iti kiṃ anyad bhuja-karāt // VidSrk_2.4__20_

trilocanasya --

ravim iva dhṛtāmitābhaṃ kavim iva surasārtha-viracita-stotram /
madhum iva saṃbhṛta-karuṇaṃ vidhum iva nāthaṃ kha-sarpaṇaṃ vande // VidSrk_2.5__21__

puruṣottamasya --

udarasyedam aṇutvaṃ sahaja-gurutvaṃ yadi nedaṃ hṛdayasya /
svārthe katham alasatvaṃ katham anusatvaṃ hita-karaṇe matir asya // VidSrk_2.6__22__

jñāna-śrī-mitrasya --

vaktraṃ naiṣa kalānidhir dhavalimā naiṣojjvalā kaumudī netre nīra-rucī na lāñchana-yugaṃ candre 'sty amanda-cchavi
ity unnīya vidhor abhīti-vihasad yat saṃnidhiṃ sādhvagān nūnaṃ nīrajam astu vaḥ śiva-dive tad lokanāthānanam // VidSrk_2.7__23_

jaṭā-jūṭābhyantar-nava-ravir iva śyāma-jalabhṛdvṛtaḥ śoṇāśokastavakam amitābhaḥ praminute
maharṣer yasyendu-dyuti-ghaṭita-mūrter iva sa vaḥ klamaṃ bhindyād dadyāt praśama-sukha-pīyūṣa-laharīm // VidSrk_2.8__24_

buddhākarasyaitau --

|| iti lokeśvara-vrajyā ||

||2||

3. tato mañju-ghoṣa-vrajyā

aṅgāmoda-samocchalad-ghṛṇi-patad-bhṛṅgāvalī-mālitasphūrjal-lañchana-sūtra-gumphita-milan-nīlotpala-śrīr iva
niryat-pāda-nakhonmukhāṃśu-visara-srag-danturaḥ smaryatāṃ mañjuśrīḥ sura-mukta-mañjari-śikhā-varṣair ivābhyarcitaḥ // VidSrk_3.1__25_

śastrodyad-bāhu-deha-sphurad-anala-milad-dhūma-kalpānta-puñjaḥ śṛṅgāntānanta-viśvārpita-mahiṣa-śiro-makṣikā-līvi-kalpaḥ
trāsa-tyakta-sva-parṇāstṛta-sura-ghṛṇayevālasat-pāda-vṛndas tāraugha-pluṣṭa-bhānur jagad avatu naṭad-bhairavātmā kumāraḥ // VidSrk_3.2__26_

vallaṇasyaitau --

khaḍgī sa-śabdam atha pustakavān sa-cintaṃ bālaḥ sa-khelam abhirāma-tamaḥ sa-kāmam
nānā-vidhaṃ sura-vadhūbhir itīkṣito vaḥ pāyāc ciraṃ sugata-vaṃśa-dharaḥ kumāraḥ // VidSrk_3.3__27_

puruṣottamasya --

mugdhāṅgulī-kiśalayāṅghri-suvarṇa-kumbhavāntena kānti-payasā dhusṛṇāruṇena
yo vandamānam abhiṣiñcati dharma-rājye jāgartu vo hita-sukhāya sa mañju-vajraḥ // VidSrk_3.4__28_

jitāripādānām --

amīṣāṃ mañjuśrī-rucira-vadana-śrī-kṛta-rucāṃ śrutaṃ no nāmāpi kva nu khalu himāṃśu-prakṛtayaḥ
mamābhyarṇe dhārṣṭyāc carati punar indīvaram iti krudhevedaṃ prāntāruṇam avatu vo locana-yugam // VidSrk_3.5__29_

iti mañju-ghoṣa-vrajyā

||3||

4. tato maheśvara-vrajyā

śilpaṃ trīṇi jaganti yasya kavitā yasya trivedī guror yaś cakre tripura-vyayaṃ tripathagā yan-mūrdhni mālyāyate
trīn kālān iva vīkṣituṃ vahati yo visphūrjad-akṣṇāṃ trayaṃ sa traiguṇya-paricchedo vijayate devas triśūlāyudhaḥ // VidSrk_4.1__30_

vasukalpa-dattasya || (Skmsa.u.ka. 16)

vāṇībhūta-purāṇa-pūruṣa-dhṛti-pratyāśayā dhāvite nidrāti kṣaṇa-jāśu-śukṣaṇi-kaṇa-klānte śakunteśvare
namronnamra-bhujaṅga-puṅgava-guṇa-vyākṛṣṭa-bāṇāsanakṣiptāstrasya puradruho vijayate saṃdhāna-sīmāśramaḥ // VidSrk_4.2__31_

murāreḥ | (Ar a.rā. 7.114, Skmsa.u.ka. 74)

pīyūṣa-drava-pāna-dohada-rasa-vyagroraga-grāmaṇīdaṣṭaḥ pātu śaśī maheśvara-śiro-mepathya-ratnāṅkuraḥ
yo bimba-pratipūraṇāya vidhṛto niṣpīḍya saṃdaṃśikāyantre śaiva-lalāṭa-locana-śikhā-jvālābhir ābarhyate // VidSrk_4.3__32_

murārer etau --

bhadraṃ candra-kale śivaṃ suranadi śreyaḥ kapālaāvale kalyāṇaṃ bhujagendra-valli kuśalaṃ viśve śaṭā-saṃtate
ity āhur militāḥ parasparam amūr yasmin praśāntiṃ gate kapāntāra-bhaṭī-naṭasya bhavatāt tad vaḥ śriye tāṇḍavam // VidSrk_4.4__33_

devi tvad-vadanopamāna-suhṛdām eṣāṃ sarojanmanāṃ paśya vyomani lohitāyati śanair eṣā daśā vartate
itthaṃ saṃkucad-ambajānukaraṇa-vyājopanītāñjaleḥ śambhor vañcita-pārvatī-kamucitam saṃdhyārcanaṃ pātu vaḥ // VidSrk_4.5__34_

rājaśekharasya --

kasmāt pārvati niṣṭhurāsi sahaja śailīdbhavānām idaṃ niḥsnehāsi kuto na bhasma-paruṣaḥ snehaṃ kvacin nindati
kopas te mayi niṣphalaḥ priyatame sthāṇau phalaṃ kiṃ bhaved itthaṃ nirvacanīkṛto dayitayā śambhuḥ śivāyās tu vaḥ // VidSrk_4.6__35_

bhojadevasya (Skmsa.u.ka. 31)

vapuḥ prādurbhāvād anumitam idaṃ janmani purā purāre na prāyaḥ kvacid api bhavantaṃ praṇatavān
naman janmany asminn aham atanur agre 'py anatibhāṅ maheśa kṣantavyaṃ tad idam aparādha-dvayam api // VidSrk_4.7__36_

muñjasya | (Skmsa.u.ka. 471)

kiṃ vācyo mahimā mahā-jala-nidher yasyendra-vajrāhatas trasto bhū-bhṛd amajjad ambu-nicaye kaulīla-potākṛtiḥ
maināko 'pi gabhīra-nīra-viluṭhan pāṭhīna-pṛṣṭhocchalac chaivālāṅkura-koṭi-koṭara-kuṭī-kuḍyāntare nirvṛtaḥ // VidSrk_4.8__37_

vallaṇasya --

tādṛk-sapta-samudra-mudrita-mahī bhūbhṛdbhir abhraṃ-kaṣais tāvadbhiḥ parivāritā pṛthu-pṛthu-dvīpaiḥ samantād iyam
yasya sphāra-phaṇā-maṇau nilayanāt tiryak-kalaṅkākṛtiḥ śeṣaḥ so 'py agamad yad-aṅgada-padaṃ tasmai namaḥ śambhave // VidSrk_4.9__38_

vallaṇasya | (Skmsa.u.ka. 13)

gāḍha-granthi-praphullad-gala-vikala-phaṇā-pīṭha-niryad-viṣāgnijvālāniṣṭapta-candra-dravad-amṛta-rasa-proṣita-preta-bhāvāḥ
ujjṛmbhā babhru-netra-dyutim asakṛd-asṛk-tṛṣṇayālokayantyaḥ pāntu tvāṃ nāga-nāla-grathita-śava-śiraḥ-śreṇayo bhairavasya // VidSrk_4.10__39_

vallaṇasya (Skmsa.u.ka. 62, bhavabhūteḥ)

babhru-bhrū-śmaśru-keśaṃ śikharam iva girer lagna-dāvāgni-mālaṃ netraiḥ piṅgogra-tārais tribhir iva ravibhiś chidritaḥ kāla-meghaḥ
daṃṣṭrācandra-prabhābhiḥ prakaṭita-subṛhattālu-pātāla-mūlaṃ śambhor vaktraṃ suvaktra-tritaya-bhaya-karaṃ hantv adhaṃ dakṣiṇaṃ vaḥ // VidSrk_4.11__40_

rakṣo-vibhīṣaṇasya --

uddāma-danta-ruci-pallavitārdha-candrajyotsnā-nipīta-timira-prakarāvarodhaḥ
śreyāṃsi vo diśatu tāṇḍavitasya śambhor ambhodharāvali-ghana-dhvanir aṭṭahāsaḥ // VidSrk_4.12__41_

saṅghamitrasya | (Skmsa.u.ka. 37)

tvaṅgad-gaṅgam udañcad-indu-śakalaṃ bhraśyat-kapālāvalikroḍa-bhrāmyad-amanda-māruta-caya-sphārībhavad-bhāṅkṛti
pāyād vo ghana-tāṇḍava-vyatikara-prāg-bhāra-kheda-skhaladbhogīndra-ślatha-piṅgalotkaṭa-jaṭājūṭaṃ śiro dhūrjaṭeḥ // VidSrk_4.13__42_

(Skmsa.u.ka. 41, vīryamitrasya)

nakha-darpaṇa-saṃkrāntapratimā-daśakānvitaḥ
gaurī-pādānataḥ śambhur jayatv ekādaśaḥ svayam // VidSrk_4.14__43_

cūḍāpīḍa-kapāla-saṃkula-patan-mandākinī-vārayo vidyut-prāya-lalāṭa-locana-puṭa-jyotir-vimiśra-tviṣaḥ
pāntu tvām akaṭhora-ketaka-śikhā-saṃdigdha-mugdhendavo bhūteśasya bhugaṅga-valli-valaya-sraṅ-naddha-jūṭā jaṭāḥ // VidSrk_4.15__44_

bhavabhūteḥ (mālavikāgnimā.a.-mitram i. 1.1) --

sa jayati gāṅga-jalaughaḥ śambhor uttuṅga-mauli-viniviṣṭaḥ /
majjati punar unmajjati candra-kalā yatra śapharīva // VidSrk_4.16__45__

sa vaḥ pāyād indur nava-visalatākoṭi-kuṭilaḥ smarārer yo mūrdhni jvalana-kapiśe bhāti nihitaḥ
sravan-mandākinyāḥ prati-divasa-siktena payasā kapālenonmuktaḥ sphaṭika-dhavalenāṅkura iva // VidSrk_4.17__46_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 51, rājaśekharasya)

cyutām indor lekhāṃ ratikalaha-bhagnaṃ ca valayaṃ dvayaṃ cakrīkṛtya prahasita-mukhī śaila-tanayā
avocad yaṃ paśyedty avatu sa śivaḥ sā ca girijā sa ca krīḍā-candro daśana-kiraṇāpūrita-kalaḥ // VidSrk_4.18__47_

vararuceḥ | (Skmsa.u.ka. 55, Svsu.ā. 66, Spdśā.pa. 96)

namas tuṅga-śiraś cumbicandra-cāmara-cārave
trailokya-nagarārambhamūla-stambhāya śambhave // VidSrk_4.19__48_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 13, bāṇasya)

kṣipto hastāvalagnaḥ prasabham abhihato 'py ādadāno 'ṃśukāntaṃ gṛhṇan keśeṣv apāstaś caraṇa-nipatito nekṣitaḥ saṃbhrameṇa
āliṅgan yo 'vadhūtas tripura-yuvatibhiḥ sāśru-netrotpalābhiḥ kāmīvārdrāparādhaḥ sa dahatu duritaṃ śāmbhavo vaḥ śarāgniḥ // VidSrk_4.20__49_

(Amaru 2; Skmsa.u.ka. 76)

saṃdhyā-tāṇḍava-ḍambara-vyasanino bhīmasya caṇḍa-bhramivyānṛtyad-bhuja-daṇḍa-maṇḍala-bhuvo jhañjhānilāḥ pāntu vaḥ
yeṣām ucchalatāṃ javena jhagiti vyūheṣu bhūmībhṛtām uḍḍīneṣu viḍaujasā punar asau dambholir ālokitaḥ // VidSrk_4.21__50_

(Skmsa.u.ka. 100; Smvsū.mu. 2.31)

keśeṣu prāk-pradīpas tvaci vikaṭa-caṭatkāra-sāro 'timātraṃ māṃse mandāyamānaḥ kṣarad-asṛji sṛjann asthiṣu ṣṭhātkṛtāni
majja-prāye 'ṅga-bhāge jhagiti rati-pater jājvalan projjvala-śrīr aśreyo vyasyatād vastrinayana-nayanopāntavānto hutāśaḥ // VidSrk_4.22__51_

pāyāt pārvaṇa-sāndhya-tāṇḍava-vidhau yasyollasat-kānano hemādriḥ karaṇāṅga-hāra-valanaiḥ sārdhendur āndolitaḥ
dhatte 'tyadbhuta-vismayena dharayā dhūtasya kānta-tviṣo lolat-kuntala-kuṇḍalasya śirasaḥ śobhāṃ sa vo dhūrjaṭiḥ // VidSrk_4.23__52_

kapāle gambhīraḥ kuhariṇi jaṭā-sandhiṣu kṛśaḥ samuttālaś cūḍābhujaga-phaṇa-ratna-vyatikare
mṛdur lekhākoṇe raya-vaśa-vilolasya śaśinaḥ punīyād dīrghaṃ svo hara-śirasi gaṅgā-kala-kalaḥ // VidSrk_4.24__53_

(Skmsa.u.ka. 46, yogeśvarasya)

śāntyai vo 'stu kapāla-dāma jagatāṃ patur yadīyāṃ lipiṃ kvāpi kvāpi gaṇāḥ paṭhanti padaśo nāti-prasiddhākṣaram
viśvaṃ srakṣyati rakṣati kṣitim apām īśiṣyate śiṣyate nāgau rāgiṣu raṃsyate syati jagan nirvekṣyati dyām iti // VidSrk_4.25__54_

bhojadevasya | (Skmsa.u.ka. 61)

jvālevordhva-visarpiṇī pariṇatasyāntas tapas tejaso gaṅgā-tuṅga-taraṅga-sarpa-vasatir valmīka-lakṣmīr iva
saṃdhyevārdra-mṛṇāla-komala-tanor indoḥ sahasthāyinī pāyād vas taruṇāruṇāṃśu-kapiśā śambhor jaṭā-saṃhatiḥ // VidSrk_4.26__55_

(Skmsa.u.ka. 56, ravināgasya)

maulau vegād udañcaty api caraṇa-bhara-nyañcad-urvītalatvād akṣuṇṇa-svarga-loka-sthiti-mudita-sura-śreṣṭha-goṣṭhī-stutāya
saṃtrāsān niḥsarantyāpy avirata-visarad-dakṣiṇārdhānu-bandhād atyaktāyādri-putryā tirpurahara-jagat-kleśa-hantre namas te // VidSrk_4.27__56_

(Skmsa.u.ka. 11, bāṇasya)

paryaṅkāśleṣa-bandha-dviguṇita-bhujaga-granthi-saṃvīta-jānor antaḥ-prāṇāvarodhād uparata-sakala-dhyāna-ruddhendriyasya
ātmany ātmānam eva vyapagata-karaṇaṃ paśyatas tattva-dṛṣṭyā śambhor vaḥ pātu śūnya-kṣaṇa-ghaṭita-laya-brahma-lagnaḥ samādhiḥ // VidSrk_4.28__57_

pāyād vārendu-mauler anavarata-bhujāvṛtti-vātormi-vegabhrāmyad-rudrārka-tārā-gaṇa-racita-mahā-lāta-cakrasya lāsyam
nyañcadbhūtsarpad-agni-skhalad-akhila-giritvaṅgad-uttāla-maulisphūrjac-candrāṃśu-niryan-nayana-rucira-sajjāhnavī-nirjharaḥ vaḥ // VidSrk_4.29__58_

mātar jīva kim etad añjali-puṭe tātena gopāyitaṃ vatsa svādu-phalaṃ prayacchati na me gatvā gṛhāṇa svayam
mātraivaṃ prahite guhe vighaṭayaty ākṛṣya saṃdhyāñjaliṃ śambhor bhagna-samādhi-ruddha-rabhaso hāsyodgamaḥ pātu vaḥ // VidSrk_4.30__59_

yogeśvarasya | (Skmsa.u.ka. 38)

evaṃ sthāpaya subhru bāhu-latikām evaṃ kuru sthānakaṃ nātyuccair nama kuñcitāgra-caraṇaṃ māṃ paśya tāvat kṣaṇam
gaurīṃ nartayataḥ sva-vaktra-murajenāmbhodhara-dhvāninā śambhor vaḥ sukhayantu lambhita-layacchedāhatās tālikāḥ // VidSrk_4.31__60_

tasyaiva | (Skmsa.u.ka. 26)

saṃvyānāṃśuka-pallaveṣu taralaṃ veṇī-guṇeṣu sthiraṃ mandaṃ kañcuka-sandhiṣu stana-taṭotsaṅgeṣu dīptārciṣam
ālokya tripurāvarodhana-vadhū-vargasya dhūma-dhvajaṃ hasta-srasta-śarāsano vijayate devo dayārdrekṣaṇaḥ // VidSrk_4.32__61_

(Skmsa.u.ka. 73)

jaṭā-gulmotsaṅgaṃ praviśati śaśī bhasma-gahanaṃ phaṇīndro 'pi skandhād avatarati līlāñcita-phaṇaḥ
vṛṣaḥ śāṭhyaṃ kṛtvā vilikhati khurāgreṇa nayanaṃ yadā śambhuś cumbaty acala-duhitur vaktra-kamalam // VidSrk_4.33__62_

rājaśekharasya --

nānā-vega-viniḥsṛta-tripathagā-vāri-pravāhākulaḥ śīghra-bhrānti-vaśāl-lalāṭa-nayanākālātapād bhīṣaṇaḥ
muṇḍālī-kuhara-prasarpad-anilāsphāla-pramukta-dhvaniḥ prāvṛṭ-kāla ivoditaḥ śiva-śiro-meghaḥ śivāyāstu vaḥ // VidSrk_4.34__63_

kasyacit --

sa pātu viśvam adyāpi yasya mūrdhni navaḥ śaśī
gaurī-mukha-tiraskāralajjayeva na vardhate // VidSrk_4.35__64_

dharmapālasya --

dig-vāsā iti satrapaṃ manasija-dveṣīti mugdha-smitaṃ sāścaryaṃ viṣamekṣaṇo 'yam iti ca trastaṃ kapālīti ca
mauli-svīkṛta-jāhnavīka iti ca prāptābhyasūyaṃ haraḥ pārvatyā sabhayaṃ bhujaṅga-valayīty ālokitaḥ pātu vaḥ // VidSrk_4.36__65_

vinaya-devasya --

phaṇini śikhi-graha-kupite śikhini ca tad-deha-valayitākulite /
avatād vo hara-guhayor ubhaya-paritrāṇa-kātaratā // VidSrk_4.37__66__

jātārdhavardhanasya --

sindūra-śrīr lalāṭe kanaka-rasa-mayaḥ karṇa-pāśāvataṃso vaktre tāmbūla-rāgaḥ pṛthu-kuca-kalase kuṅkumasyānulepaḥ
daityādhīśāṅganānāṃ jaghana-parisare lākṣika-kṣauma-lakṣmīr aśreyāṃsi kṣiṇotu tripura-hara-śarodgāra-janmānalo vaḥ // VidSrk_4.38__67_

maṅgalasya | (Skmsa.u.ka. 77)

pāyād vaḥ sura-jāhnavī-jala-raya-bhrāmyaj-jaṭā-maṇḍalīvega-vyākula-nāganāyaka-phaṇā-phūtkāra-vātocchalam
saptāmbhonidhi-janma-caṇḍa-laharī-majjan-nabho-maṇḍalatrāsa-trasta-surāṅganā-kalakala-vrīḍā-vilakṣo haraḥ // VidSrk_4.39__68_

karkarājasya (Skmsa.u.ka. 99, brahma-hareḥ)

purastād ānamra-tridaśapati-gārutmata-maṇer vataṃsa-trāsārter apasarati mauñjī-phaṇi-patau
purāriḥ saṃvṛṇvan vigalad-upasaṃvyānam ajine punītād vaḥ smera-kṣiti-dhara-sutāpāṅga-viṣayaḥ // VidSrk_4.40__69_

dharmāśokasya --

jīrṇe 'py utkaṭa-kāla-kūṭa-kavale dagdhe haṭhān manmathe nīte bhāsura-bhāla-netra-tanutāṃ kalpānta-dāvānale
yaḥ śaktyā samalaṃkṛto 'pi śaśinaṃ śrī-śailajāṃ svardhunīṃ dhatte kautuka-rāja-nīti-nipuṇaḥ pāyāt sa vaḥ śaṅkaraḥ // VidSrk_4.41__70_

kavirājasya --

iti śrī-maheśvara-vrajyā

||4||

5. tatas tad-varga-vrajyā

devī sūnum asūta nṛtyata gaṇāḥ kiṃ tiṣṭhatety udbhuje harṣād bhṛṅgariṭāvayācita-girā cāmuṇḍayāliṅgite
avyād vo hata-dundubhi-svana-ghana-dhvānātiriktas tayor anyonya-pracalāsthit-pañjara-raṇat-kaṅkāla-janmā ravaḥ // VidSrk_5.1__71_

yogeśvarasya | (Skmsa.u.ka. 158, Smvsū.mu. 2.55)

rakṣatu vaḥ stana-yugalaṃ hari-kari-kumbhānukāri giri-guhituḥ /
śaṅkara-dṛḍha-kaṇṭha-graha-pīḍana-bhasmāṅga-rāga-vicchuritam // VidSrk_5.2__72__

(dakṣasya)

sāvaṣṭambha-niśumbha-saṃbhramanamad-bhūgola-niṣpīḍananyañcat-karpara-kūrma-kampa-vicaṭad-brahmāṇḍa-khaṇḍa-sthiti
pātāla-pratimalla-galla-vivara-prakṣipta-saptārṇavaṃ vande nandita-nīlakaṇṭha-pariṣad-vyakta-rddhi vaḥ krīḍitam // VidSrk_5.3__73_

kasyacit --

bho bho dik-patayaḥ prayāta parataḥ khaṃ muñcatāmbhomucaḥ pātālaṃ vraja medini praviśata kṣoṇī-talaṃ kṣmābhṛtaḥ
brahmann unnaya dūram ātma-sadanaṃ devasya me nṛtyataḥ śambhoḥ saṃkaṭam etad ity avatu vaḥ protsāraṇā nandinaḥ // VidSrk_5.4__74_

(Skmsa.u.ka. 93, yogeśvarasya; Smvsū.mu. 2.30)

svedas te katham īdṛśaḥ priyatame tvan-netra-vahner vibho kasmāt kampitam etad induvadane bhogīndra-bhīter bhava
romāñcaḥ katham eṣa devi bhagavan gaṅgāmbhasāṃ śīkarar itthaṃ bhartari bhāva-gopana-parā gaurī ciraṃ pātu vaḥ // VidSrk_5.5__75_

(Skmsa.u.ka. 116, lakṣmīdharasya)

ārdrāṃ kaṇṭhe mukhābja-srajam avanamayaty ambikā jānulambāṃ sthāne kṛtvendulekhāṃ nibiḍayati jaṭāḥ pannagendreṇa nandī
kālaḥ kṛttiṃ nibadhnāty upanayati kare kāla-rātriḥ kapālaṃ śambhor nṛtyāvatāre pariṣad iti pṛthag vyāpṛtā vaḥ punātu // VidSrk_5.6__76_

(Skmsa.u.ka. 91, śatānandasya, Smvsū.mu. 2.29)

śṛṅgaṃ bhṛṅgin vimuñca tyaja gaja-vadana tvaṃ ca lāṅgūla-mūlaṃ mandānando 'si nandinn alam abala mahākāla kaṇṭha-graheṇa
ity uktvā nīyamānaḥ sukhayatu vṛṣabhaḥ pārvatī-pāda-mūle paśyann akṣair vilakṣaṃ valita-gala-calat-kambalaṃ tryambakaṃ vaḥ // VidSrk_5.7__77_

abhinandasya | (Skmsa.u.ka. 159)

gaurī-vibhajyamānārdhasaṃkīrṇe hara-mūrdhani
amba dviguṇa-gambhīre bhāgīrathi namo 'stu te // VidSrk_5.8__78_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 49, Smvsū.mu. 1.24)

devasyāmbuja-saṃbhavasya bhavanād ambhodhim āgāmukā seyaṃ mauli-vibhūṣaṇaṃ bhagavato bhargasya bhāgīrathī
udyātān apahāya vigraham iha srotaḥ-pratīpān api srotas tīvrataratvarā gamayati drāg brahmalokaṃ janān // VidSrk_5.9__79_

prātaḥ kālāñjana-paricitaṃ vīkṣya jāmātur oṣṭhaṃ kanyāyāś ca stana-mukulayor aṅgulī-bhasma-mudrāḥ
premollāsāj jayati madhuraṃ sasmitābhir vadhūbhir gaurī-mātuḥ kim api kim api vyāhṛtaṃ karṇa-mūle // VidSrk_5.10__80_

śubhāṅgasya --

lākṣā-rāgaṃ harati śikharāj jāhnavī-vāri yeṣāṃ ye tatvanti srajam adhijaṭā-maṇḍalaṃ mālatīnām
pratyutsarpad-vimala-kiraṇair yais tirodhānam indor devyāḥ sthāṇau caraṇa-patite te nakhāḥ pāntu viśvam // VidSrk_5.11__81_

dakṣasya | (Skmsa.u.ka. 107, kasyacit)

miśrībhūtāṃ tava tanulatāṃ bibhrato gauri kāmaṃ devasya syād avirala-parīrambha-janmā pramodaḥ
kintu prema-stimita-madhura-snigdha-mugdhā na dṛṣṭir dṛṣṭety antaḥkaraṇam asakṛt tāmyati tryambakasya // VidSrk_5.12__82_

bhagīrathasya | (Skmsa.u.ka. 139)

avyād vo valikāṅghri-pāta-vicalad-bhūgola-helonmukhabhrāmyad-dik-kari-kalpitānukaraṇo nṛtyad-gaṇa-grāmaṇīḥ
yasyoddaṇḍita-śuṇḍa-puṣkara-marud-vyākṛṣṭa-sṛṣṭaṃ muhus tārā-cakraṃ udakta-śīkara-pṛṣal-līlām ivābhyasyati // VidSrk_5.13__83_

rājaśekharasya --

sānandaṃ nandi-hastāhata-muraja-ravāhūta-kaumāra-barhitrāsān nāsāgra-randhraṃ viśati phaṇi-patau bhoga-saṃkoca-bhāji
gaṇḍoḍḍīnāli-mālā-mukharita-kakubhas tāṇḍave śūla-pāṇer vaināyakyaś ciraṃ vo vadana-vidhutayaḥ pāntu cītkāra-vatyaḥ // VidSrk_5.14__84_

bhavabhūteḥ | (mālatīmādhavamā.mā. 1.2)

yad ambā tāto vā dvayam idam agād eka-tanutāṃ tad-ardhaṃ cārdhaṃ ca kva nu gatam athāryaḥ kathayatu
jagat tat taj jātaṃ sakala-nara-nārī-mayam iti pratītiṃ kurvāṇo jayati śikhi-bhartur gaja-mukhaḥ // VidSrk_5.15__85_

bhava-jaladhi-jalāvalamba-yaṣṭir mahiṣa-mahāsura-śaila-vajra-dhārā /
hara-hṛdaya-taḍāga-rāja-haṃsī diśatu śivaṃ jagataś ciram // VidSrk_5.16__86__

bhagīrathasya (Skmsa.u.ka. 108, bhagīratha-dattasya)

śūlāhata-mahiṣāsura-rudhira-cchuritādharāmbarā gaurī /
puṣpavatīva sa-lajjā hasita-hara-nirīkṣitā jayati // VidSrk_5.17__87__

gonandasya --

pratyāsanna-vivāha-maṅgala-vidhau devārcana-vyastayā dṛṣṭvāgre pariṇetur eva likhitāṃ gaṅgādharasyākṛtim
unmāda-smita-roṣa-lajjitam asau gauryā kathaṃcic cirād vṛddha-strī-vacanāt priye vinihitaḥ puṣpāñjaliḥ pātu vaḥ // VidSrk_5.18__88_

bhāsasya | (Skmsa.u.ka. 112, Spdśā.pa. 102, Smvsū.mu. 2.37)

śikhipatir atidurlaḍitaḥ pitror abhilaṣati madhyam adhiśayitum /
tāv apy eka-śarīrāv iti viṣamāśaś ciraṃ jayati // VidSrk_5.19__89__

ambeyaṃ neyam ambā na hi khara-kapiśaṃ śmaśru tasyā mukhārdhe tāto 'yaṃ naiṣa tātaḥ stanaṃ urasi pitur dṛṣṭavān nāham atra
keyaṃ ko 'yaṃ kiṃ etad yuvatir atha pumān vastu kiṃ syāt tṛtīyaṃ śambhoḥ saṃvīkṣya rūpād apasarati guhaḥ śaṅkitaḥ pātu yuṣmān // VidSrk_5.20__90_

svecchā-ramyaṃ luṭhitvā pitur urasi citā-bhasma-dhūlī-citāṅgo gaṅgā-vāriṇy agādhe jhaṭiti hara-jaṭā-jūṭato datta-jhampaḥ
sadyaḥ sītkāra-kārī jala-jaḍima-raṇa-hanta-paṅktir guho vaḥ kampī pāyād apāyāj jvalita-śikhi-śikhe cakṣuṣi nyasta-hastaḥ // VidSrk_5.21__91_

bāṇasya | (Skmsa.u.ka. 146, Smvsū.mu. 2.43)

haṃsa-śreṇi-kutūhalena kalayan bhūṣā-kapālāvalīṃ bālām indukalāṃ mṛṇāla-rabhasād āndolayan pāṇinā
raktāmbhoja-dhiyā ca locana-puṭaṃ lālāṭam udghāṭayan pāyād vaḥ pitur aṅka-bhāk śiśu-jana-krīḍonmukhaḥ ṣaṇ-mukhaḥ // VidSrk_5.22__92_

balabhadrasya | (Skmsa.u.ka. 149)

kapolād uḍḍīnair bhaya-vaśa-vilolair madhukarair madāmbhaḥ-saṃlobhād upari patituṃ baddha-paṭalaiḥ
calad-barha-cchatra-śriyam iva dadhāno 'tirucirām avighnaṃ herambo jagad-agha-vighātaṃ ghaṭayatu // VidSrk_5.23__93_

(Skmsa.u.ka. 142)

ekaḥ sa eva paripālayatāj jaganti gaurī-girīśa-caritānukṛtiṃ dadhānaḥ
ābhāti yo daśana-śūnya-mukhaika-deśadehārdha-hārita-vadhūka ivaka-dantaḥ // VidSrk_5.24__94_

(Skmsa.u.ka. 141, vasukalpasya)

arciṣmanti vidārya vaktra-kuharāṇy āsṛk-kvaṇo vāsukes tarjanyā viṣa-karburān gaṇayataḥ saṃspṛśya dantāṅkurān
ekaṃ trīṇi navāṣṭa sapta ṣaḍ-ativyastāsta-saṃkhyā-kramā vācaḥ śaktidharasya śaiśava-kalāḥ kurvantu vo maṅgalam // VidSrk_5.25__95_

(Skmsa.u.ka. 147; Spdśā.pa. 105)

suptaṃ pakṣa-puṭe nilīna-śirasaṃ sṛṣṭvā mayūraṃ puraḥ kṛttaṃ kena śiro 'sya tāta katham ity ākrandataḥ śaiśavāt
antarhāsa-pināki-pāṇi-yugala-sphālollasac-cetasas tan-mūrdhekṣaṇa-tarpitasya hasitaṃ pāyāt kumārasya vaḥ // VidSrk_5.26__96_

(Skmsa.u.ka. 148)

carcāyāḥ katham eṣa rakṣati sadā sadyo nṛ-muṇḍa-srajaṃ caṇḍīkeśariṇo vṛṣaṃ ca bhujagān sūnor mayūrād api
ity antaḥparibhāvayan bhagavato dīrghaṃ dhiyaḥ kauśalaṃ kūṣmāṇḍo dhṛti-saṃbhṛtām anudinaṃ puṣṇāti tunda-śriyam // VidSrk_5.27__97_

(Skmsa.u.ka. 157, kasyacit)

kasmāt tvaṃ tāta gehād aparam abhinavā brūhi kā tatra vārtā devyā devo jitaḥ kiṃ vṛṣa-ḍamaru-citā-bhasma-bhogīndra-candrān
ity evaṃ barhināthe kathayati sahasā bhartṛ-bhikṣā vibhūṣā vaiguṇyodvega-janmā jagad avatu ciraṃ hāravo bhṛṅgirīṭeḥ // VidSrk_5.28__98_

tuṅgasya (Skmsa.u.ka. 152, tuṅgokasya)

sthūlo dūramayaṃ na yāsyati kṛśo naiṣa prayāṇa-kṣamas tenaikasya mamaiva tatra kaśipu-prāptiḥ parā dṛśyate
ity ādau paricintitaṃ pratimuhus tad-bhṛṅgi-kūṣmāṇḍayor anyonya-pratikūlam īśa-śivayoḥ pāṇigrahe pātu vaḥ // VidSrk_5.29__99_

(Skmsa.u.ka. 156)

jyākṛṣṭi-baddha-khaṭakāmukha-pāṇi-pṛṣṭhapreṅkhan-nakhāṃśu-caya-saṃvalito 'mbikāyāḥ
tvāṃ pātu mañjarita-pallava-karṇapūralobha-bhramad-bhramara-vibhrama-bhṛt-kaṭākṣaḥ // VidSrk_5.30__100_

[Amaru 1; Skmsa.u.ka. 123]

yātas te 'dhara-khaṇḍanāt paribhavaḥ kāpālikād amba yaḥ sa brahmādiṣu kathyatām iti muhur vāṇīṃ guhe jalpati
gaurīṃ hasta-yugena ṣaṇ-mukha-vaco roddhuṃ nirīkṣyākṣamāṃ vailakṣyāc caturāsya-niṣphala-parāvṛttiś ciraṃ pātu vaḥ // VidSrk_5.31__101_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 5, Smvsū.mu. 2.105)

gonāsāya viyojitāgadarajāḥ sarpāya baddhauṣadhiḥ pāṇisthāya viṣāya vīryamahate kaṇṭhe maṇiṃ bibhratī
bhartur bhūta-gaṇāya gotra-jaratī-nirdiṣṭa-mantrākṣarā rakṣatv adri-sutā vivāha-samaye prītā ca bhītā ca vaḥ // VidSrk_5.32__102_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 111)

dig-vāsā yadi tat kim asya dhanuṣā sāstrasya kiṃ bhasmanā bhasmāṅgasya kim aṅganā yadi ca sā kāmaṃ paridveṣṭi kim
ity anyonya-viruddha-ceṣṭitam idaṃ paśyan nija-svāmino bhṛṅgī sāndra-śirāvanaddha-paruṣaṃ dhatte 'sthi-śeṣaṃ vapuḥ // VidSrk_5.33__103_

(Skmsa.u.ka. 151, yogeśvarasya)

|| iti śiva-gaṇa-vrajyā ||

||5||

6. tato hari-vrajyā

asti śrī-stana-patra-bhaṅgam akarī-mudrāṅkitoraḥ-sthalī devaḥ sarva-jagat-patir madhu-vadhū-vaktrābja-candrodayaḥ
krīḍā-kroḍa-tanor navendu-viśade daṃṣṭrāṅkure yasya bhūr bhāti sma pralayābdhi-palvala-talotkhātaika-mustākṛtiḥ // VidSrk_6.1__104_

vākpatirājasya | (Skmsa.u.ka. 192, nagnasya)

pṛṣṭha-bhrāmyad amanda-mandara-giri-grāvāgra-kaṇḍūyanān nidrāloḥ kamaṭhākṛter bhagavataḥ śvāsānilāḥ pāntu vaḥ
yat-saṃskāra-kalānuvartana-vaśād velā-chalenāmbhasāṃ yātāyātam ayantritaṃ jala-nidher nādyāpi viśrāmyati // VidSrk_6.2__105_

vākpati-rājasya (BhP 12.13.2; Skmsa.u.ka. 186, keśaṭācāryasya, Svsu.ā. 36)

niṣpratyūham upāsmahe bhagavataḥ kaumodakī-lakṣmaṇaḥ koka-prīti-cakora-pāraṇa-paṭū jyotiṣmatī locane
yābhyām ardha-vibodha-mugdha-madhura-śrīr ardha-nidrāyito nābhī-palvala-puṇḍarīka-mukulaḥ kamboḥ sapatnī-kṛtaḥ // VidSrk_6.3__106_

(Ar.a.rā. 1.1)

viramati mahā-kalpe nābhī-pathaika-niketanas tribhuvana-puraḥ-śilpī yasya pratikṣaṇam ātmabhūḥ
kim adhikaraṇā kīdṛk kasya vyavasthitir ity asāvudaram aviśad draṣṭuṃ tasmai jagan-nidhaye namaḥ // VidSrk_6.4__107_

murārer etau | (Ar.a.rā. 1.2, Smvsū.mu. 1.33)

rādhe tvaṃ kupitā tvam eva kupitā ruṣṭāsi bhūmer yato mātā tvaṃ jagatāṃ tvam eva jagatāṃ mātā na vijño 'paraḥ
devi tvaṃ parihāsa-keli-kalahe 'nantā tvam evety asau smero vallava-sundarīm avanamac chauriḥ śriyaḥ vaḥ kriyāt // VidSrk_6.5__108_

vākpatirājasya | (Skmsa.u.ka. 276 vākpateḥ; Pvpadyā.. 284)

ko 'yaṃ dvāri hariḥ prayāhy upavanaṃ śākhāmṛgeṇātra kiṃ kṛṣṇo 'haṃ dayite bibhemi sutarāṃ kṛṣṇaḥ kathaṃ vānaraḥ
mugdhe 'haṃ madhusūdano vraja latāṃ tām eva puṣpāsavām itthaṃ nirvacanīkṛto dayitayā hrīṇo hariḥ pātu vaḥ // VidSrk_6.6__109_

śubhaṅkarasya | (sa.u.ka. Srk 277, Sv.su.ā. 104, Spdśā.pa. 122)

mandra-kvāṇita-veṇur ahni śithile vyāvartayan gokulaṃ barhāpīḍakam uttamāṅga-racitaṃ godhūli-dhumraṃ dadhat
mlāyantyā vana-mālayā parigataḥ śrānto 'pi ramyākṛtir gopa-strī-nayanotsavo vitaratu śreyāṃsi vaḥ keśavaḥ // VidSrk_6.7__110_

kasyacit || (Kvs 22, Skmsa.u.ka. 284, Pvpadyā. 256)

viṣṇor dānava-vāhinī-pramatha-neṣṭyāpūraṇāyādarād āttaḥ pāṇi-yugodareṇa karaja-śreṇyā śriyālambhitaḥ
niryāto vadanena kukṣi-vasateḥ patyus talād arṇasāṃ śaṅkho 'patya-paramparāvṛta iva śreyāṃsi puṇātu vaḥ // VidSrk_6.8__111_

sa jayaty ādi-varāho daṃṣṭrāniṣpiṣṭa-kula-giri-kaseruḥ /
yasya puraḥ sura-kariṇaḥ sāṅkura-māṣopamā jātāḥ // VidSrk_6.9__112__

jīyāsuḥ śakulākṛter bhagavataḥ puccha-cchaṭācchoṭanād udyantaḥ śata-candritāmbara-talaṃ te bindavaḥ saindhavāḥ
yair vyāvṛtya patadbhir aurva-śikhinas tejo-jaṭālaṃ vapuḥ pānādhmāna-vaśād arocaka-rujaś cakre cirasyāspadam // VidSrk_6.10__113_

kutas tvam aṇukaḥ svataḥ svam iti kiṃ na yat kasyacit kim icchasi pada-trayaṃ nanu bhuvā kim ity alpayā
dvijasya śamino mama tribhuvanaṃ tad ity āśayo harer jayati nihnutaḥ prakaṭitaś ca vakroktibhiḥ // VidSrk_6.11__114_

(Skmsa.u.ka. 213, vākpateḥ)

śreyo 'syāś ciram astu mandara-girer māghāni pāśrvair iyaṃ māvaṣṭambhi mahormibhiḥ phaṇipater māle 'pi lālā-viṣaiḥ
ity ākūta-juṣaḥ śriyaṃ jala-nidher ardhotthitāṃ paśyato vācontaḥ-sphuritā bahir vikṛtibhir vyaktā hareḥ pātu vaḥ // VidSrk_6.12__115_

(Skmsa.u.ka. 321)

caṭac-caṭini carmaṇi ccham iti cocchala-cchoṇite dhagad-dhag iti medasi sphuṭataro 'sthiṣu ṣṭhād iti
punātu bhavato harer amara-vairi-nāthorasi kvaṇatkaraja-pañjara-krakaca-kāṣa-janmānalaḥ // VidSrk_6.13__116_

vākpater etau | (Skmsa.u.ka. 197; Spdśā.pa. 126, Smvsū.mu. 2.77)

vande bhuja-bhramita-mandara-mathyamānadugdhābdhi-dugdha-kaṇa-vicchurita-cchavīkam
nakṣatra-karbura-viyat-pratirodhi-nindadunnidra-kairava-taḍāgam uro murāreḥ // VidSrk_6.14__117_

murāreḥ --

bhramati girirāṭ pṛṣṭhe garjaty upaśruti sāgaro dahati vitata-jvālā-jālo jaganti viṣānalaḥ
sa tu vinihita-grīvākāṇḍaḥ kaṭāha-puṭāntare svapiti bhagavān kūrmo nidrābharālasa-locanaḥ // VidSrk_6.15__118_

kasyacit --

bhakti-prahva-vilokana-praṇayinī nīlotpala-spardhinī dhyānālambanatāṃ samādhi-niratair nīte hita-prāptaye
lāvaṇyasya mahā-nidhī rasikatāṃ lakṣmī-dṛśos tanvatī yuṣmākaṃ kurutāṃ bhavārti-śamanaṃ netre tanur vā hareḥ // VidSrk_6.16__119_

pucchodasta-visāriṇo jalanidheḥ svar-gaṅgayā saṃgamaśraddhāhūta-khalat-purātana-munir mīno hariḥ pātu vaḥ
yasminn uddharati śrutīḥ pṛthutarād oṅkāra-sāra-dhvaner madhye-sindhu viyan-mayo jala-mayaḥ stambhas tv abhūd ambare // VidSrk_6.17__120_

jṛmbhāvijṛmbhita-dṛśaḥ prathama-prabuddhalakṣmī-karāmburuha-lālana-lālasasya
gātrāpavṛtti-bhara-kharvita-śeṣam avyād avyāhataṃ murajitaḥ kṛtaka-prasuptam // VidSrk_6.18__121_

mayānviṣṭo dhūrtaḥ sa sakhi nikhilām eva rajanīm iha syād atra syād iti nipuṇam anyām abhisṛtaḥ
na dṛṣṭo bhāṇḍīre taṭa-bhuvi na govardhana-girer na kālindyāḥ kūle na ca nicula-kuñje muraripuḥ // VidSrk_6.19__122_

śyāmoccandrā svapiti na śiśo naiti mām amba nidrā nidrāhetoḥ śṛṇu suta kathāṃ kām apūrvāṃ kuruṣva
vyaktaḥ stambhān naraharir abhūd dānavaṃ dārayiṣyann ity uktasya smitam udayate devakī-nandanasya // VidSrk_6.20__123_

śatānandasya | (Skmsa.u.ka. 257; Pk 151 sarvānandasya; BRK 5.1761)

kharva-granthi-vimukta-sandhi-vikasad-vakṣaḥ-sphurat-kaustubhaṃ niryan nābhi-saroja-kuḍmala-kuṭī-gambhīra-sāmaedhvani
pātrāvāpti-samutsukena balinā sānandam ālokitaṃ pāyād vaḥ krama-vardhamāna-mahimāścaryaṃ murārer vapuḥ // VidSrk_6.21__124_

(Skmsa.u.ka. 220, vākpatirājasya)

uttiṣṭhantyā ratānte bharam uragapatau pāṇinaikena kṛtvā dhṛtvā cānyena vāso vigalita-kabarī-bhāram aṃśaṃ vahantyāḥ
bhūyas tat-kāla-kānti-dviguṇita-surata-prītinā śauriṇā vaḥ śayyām ālambya nītaṃ vapur alasa-lasad-bāhu lakṣmyāḥ punātu // VidSrk_6.22__125_

vara-ruceḥ (Sksa.ka.ā. 2.33, V 165, Vs 1.3; Skmsa.u.ka. 339, Svsu.ā. 79, Spdśā.pa. 135)

saṃpūrṇaḥ punar abhyudeti kiraṇair indus tato dantinaḥ kumbha-dvandvam idaṃ punaḥ surataror agrollasan-mañjarī
itthaṃ yad-vadana-stana-dvaya-valad-romāvalīṣu bhramaḥ kṣīrābdher mathane 'bhavad-diviṣadāṃ lakṣmīr asāv astu vaḥ // VidSrk_6.23__126_

kasyacit || (Skmsa.u.ka. 326)

bha-bha-bhramati medinī la-la-la-landate candramāḥ kṛ-kṛṣṇa vavada drutaṃ ha-ha-hasanti kiṃ vṛṣṇayaḥ
sisīdhu mu-mu-muñca me pa-pa-pa-pāna-pātre sthitaḥ mada-skhalitam ālapan hala-dharaḥ śriyaḥ vaḥ kriyāt // VidSrk_6.24__127_

puruṣottama-devasya | (Skmsa.u.ka. 238; Brsbha.ra.si. 2.4.37)

kiṃ kiṃ siṃhas tataḥ kiṃ nara-sadṛśa-vapur deva citraṃ gṛhīto naivaṃ tat ko 'tra jīva drutam upanaya taṃ nanv ayaṃ prāpta eva
cāpaṃ cāpaṃ na khaḍgaṃ tvaritataram aho karkaśatvaṃ nakhānām itthaṃ daityādhirājaṃ nija-nakha-kuliśair jaghnivān yas sa vo 'vyāt // VidSrk_6.25__128_

śrī-vyāsa-pādānām | (Skmsa.u.ka. 200, Smvsū.mu. 2.76)

devas tvām eka-jaṅghāvalayita-laguḍo mūrdhni vinyasta-bāhur gāyan go-yuddha-gītīr uparacita-śiraḥ-śekharaḥ pragraheṇa
darpa-sphūrjan-mahokṣa-dvaya-samara-rasābaddha-dīrghānurāgaḥ krīḍā-gopāla-mūrtir muraripur avatād ātta-gorakṣa-līlaḥ // VidSrk_6.26__129_

śrī-sonnokasya | (Skmsa.u.ka. 288; Pvpadyā. 152)

jayanti nirdārita-daitya-vakṣaso nṛsiṃha-rūpasya harer nakhāṅkurāḥ
vicintya yeṣāṃ caritaṃ surārayaḥ priyā-nakhebhyo 'pi rateṣu bibhyati // VidSrk_6.27__130_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 205)

ete lakṣmaṇa jānakī-virahiṇaṃ māṃ khedayanty ambudā marmāṇīva ca ghaṭṭayanty alam amī krūrāḥ kadambānilāḥ
itthaṃ vyāhṛta-pūrva-janma-viraho yo rādhayā vīkṣitaḥ serṣyaṃ śaṅkitayā sa vaḥ sukhayatu svapnāyamāno hariḥ // VidSrk_6.28__131_

śubhāṅkasya | (KK 2.69(70); Skmsa.u.ka. 263, Pvpadyā. 252)

mithyā-kaṇḍūti-sācīkṛta-gala-saraṇir yeṣu jāto garutmān ye nidrāṃ nāṭayadbhiḥ śayana-phaṇi-phaṇair lakṣitā na śrutāś ca
ye ca dhyānānubandha-cchala-mukula-dṛśā vedhasā naiva dṛṣṭās te lakṣmīṃ narmayanto nidhuvana-vidhayaḥ pāntu vo mādhavasya // VidSrk_6.29__132_

rājaśekharasya (Skmsa.u.ka. 338)

pratyagronmeṣa-jihmā kṣaṇam anabhimukhī ratna-dīpa-prabhāṇāṃ ātma-vyāpāra-gurvī janita-jalalavā jṛmbhitaiḥ sāṅga-bhaṅgaiḥ
nāgāṅgaṃ moktum icchoḥ śayanaṃ uru-phaṇā-cakravālopadhānaṃ nidrā-cchedābhitāmrā ciram avatu harer dṛṣṭir ākekarā vaḥ // VidSrk_6.30__133_

viśākhadattasya --

daṃṣṭrāpiṣṭeṣu sadyaḥ śikhariṣu na kṛtaḥ skandha-kaṇḍū-vinodaḥ sindhuṣv aṅgāvagāhaḥ khura-kuhara-viśat-toya-tuccheṣu nāptaḥ
prāptāḥ pātāla-paṅke na luṭhanaratayaḥ potramātropayukte yenoddhāre dharitryāḥ sa jayati vibhutā-vighniteccho varāhaḥ // VidSrk_6.31__134_

vākpatirājasya | (Skmsa.u.ka. 191, varāha-mihirasya)

pātu trīṇi jaganti pārśva-kaṣaṇa-prakṣuṇṇa-diṅ-maṇḍalo naikābdhi-stimitodaraḥ sa bhagavān krīḍā-jhaṣaḥ keśavaḥ
tvaṅgan-niṣṭhura-pṛṣṭha-roma-khacita-brahmāṇḍa-bhāṇḍa-sthite yasyotsphāla-kutūhalena katham apy aṅgeṣu jīrṇāyitam // VidSrk_6.32__135_

raghunandasya | (Skmsa.u.ka. 184)

ye saṃtāpita-nābhi-padma-madhavo ye snāpitoraḥ-srajo ye tāpāt taralena talpa-phaṇinā prīta-pratīpojjhitāḥ
ye rādhā-smṛti-sākṣiṇaḥ kamalayā sāsūyam ākarṇitā gāḍhāntar-davathoḥ pratapta-saralāḥ śvāsā hareḥ pāntu vaḥ // VidSrk_6.33__136_

puṣpākasya --

seyaṃ dyos tad idaṃ śaśāṅka-dina-kṛc-cihnaṃ nabhaḥ sā kṣitis tat-pātāla-talaṃ ta eva girayas te 'mbhodharās tā diśaḥ
itthaṃ nābhi-vinirgatena sa-śiraḥ-kampādbhutaṃ vedhasā yasyāntaś ca bahiś ca dṛṣṭam akhilaṃ trailokyam avyāt sa vaḥ // VidSrk_6.34__137_

vākpati-rājasya | (Skmsa.u.ka.. 311)

yuktaṃ mānada mām ananya-manasaṃ vakṣaḥ-sthalasthāyinīṃ bhaktām apy avadhūya kartum adhunā kāntā-sahasraṃ tava
ity uktvā phaṇa-bhṛt phaṇāmaṇi-gatāṃ svām eva matvā tanuṃ nidrā-ccheda-karaṃ harer avatu vo lakṣmyā vilakṣa-smitam // VidSrk_6.35__138_

bhāsasya --

agre gacchata dhenu-dugdha-kalaśān ādāya gopyo gṛhaṃ dugdhe vaskayaṇī-kule punar iyaṃ rādhā śanair yāsyati
ity anya-vyapadeśa-gupta-hṛdayaḥ kurvan viviktaṃ vrajaṃ devaḥ kāraṇa-nanda-sūnur aśivaṃ kṛṣṇaḥ sa muṣṇātu vaḥ // VidSrk_6.36__139_

satrāsarti yaśodayā priya-guṇa-prītekṣaṇaṃ rādhayā lagnair vallava-sūnubhiḥ sarabhasaṃ saṃbhāvitātmorjitaiḥ
bhītānandita-vismitena viṣamaṃ nandena cālokitaḥ pāyād vaḥ kara-padma-susthita-mahā-śailaḥ salīlo hariḥ // VidSrk_6.37__140_

sohnokasya | (Skmsa.u.ka. 264, sollokasya; Pvpadyā. 264, sonnokasya)

daṃṣṭrāsaṃkaṭa-vaktra-gharghara-lalaj-jihvābhṛto havya-bhugjvālā-bhāsura-bhūri-keśari-saṭābhārasya daitya-druhaḥ
vyāvalgad-valavad dhiraṇyakaśipu-kroḍa-sthalī-pāṭanaspaṣṭa-prasphuṭad-asthi-pañjara-rava-krūrā nakhāḥ pāntu vaḥ // VidSrk_6.38__141_

vākpateḥ (Skmsa.u.ka. 201, dakṣasya)

lakṣmyāḥ keśa-prasava-rajasāṃ bindubhiḥ sāndra-pātair udvarṇa-śrīr ghana-nidhuvana-klānti-nidrāntareṣu
dor-daṇḍo 'sau jayati jayinaḥ śārṅgiṇo mandarādrigrāva-śreṇinikaṣamasṛṇa-kṣuṇṇakeyūra-patraḥ // VidSrk_6.39__142_

bhagīrathasya | (Skmsa.u.ka. 292)

nakha-krakaca-dāraṇa-sphuṭita-daitya-vakṣaḥ-sthalakṣarat-kṣata-janir jhara-prativibhāvita-svākṛteḥ
harer apara-keśari-kṣubhita-cetasaḥ pātu vaḥ saroṣa-lalitādhara-bhrukuṭi-bhaṅga-bhīmaṃ mukham // VidSrk_6.40__143_

vākpatirājasya --

vatsa kṣmādhara-gahvareṣu vicaran cāra-pracāre gavāṃ hiṃsrān vīkṣya puraḥ purāṇa-puruṣaṃ nārāyaṇaṃ dhyāsyasi
ity uktasya yaśodayā murāripor avyāj jaganti sphuradbimboṣṭha-dvaya-gāḍha-pīḍana-vaśād avyakta-bhāvaṃ smitam // VidSrk_6.41__144_

(Skmsa.u.ka. 256, abhinandasya; Pvpadyā. 149)

devo harir jayati yajña-varāha-rūpaḥ sṛṣṭi-sthiti-pralaya-kāraṇam eka eva
yasyodara-sthita-jagat-traya-bīja-kośanirgacchad-aṅkura-śikheva vibhāti daṃṣṭrā // VidSrk_6.42__145_

sonnokasya --

bījaṃ brahmaiva devo madhujala-nidhayaḥ karṇikā svarṇa-śailaḥ kando nāgādhirājo viyad api vipulaḥ patrakośāvakāśaḥ
dvīpāḥ patrāṇi meghā madhupakulam abhūt tārakā-garbha-dhūlir yasyaitan-nābhi-padmaṃ bhuvanam iti sa vaḥ śarma devo dadhātu // VidSrk_6.43__146_

halāyudhasya | (Skmsa.u.ka. 314)

kanaka-nikaṣa-svacche rādhā-payodhara-maṇḍale nava-jaladhara-śyāmām ātma-dyutiṃ pratibimbitām
asita-sicaya-prānta-bhrāntyā muhur muhur utkṣipan jayati janita-vrīḍā-namra-priyā-hasito hariḥ // VidSrk_6.44__147_

vaiddokasya --

iti viṣṇu-vrajyā ||

||6||

7. tataḥ sūrya-vrajyā

yasyādhodhas tathoparyupari niravadhi bhrāmyato viśvam aśvair āvṛttālāta-līlāṃ racayati rayato maṇḍalaṃ tigma-dhāmnaḥ
so 'vyād uttapta-kārtasvara-sarala-śara-spardhibhir dhāma-daṇḍair uddaṇḍaiḥ prāpayan vaḥ pracuratama-tamaḥ-stomam astaṃ samastam // VidSrk_7.1__148_

rājaśekharasya --

śuka-tuṇḍa-cchavi savituś caṇḍa-rucaḥ puṇḍarīka-vana-bandhoḥ /
maṇḍalam uditaṃ vande kuṇḍalam ākhaṇḍalāśāyāḥ // VidSrk_7.2__149__

vidyāyāḥ || (Skmsa.u.ka. 8, Spdśā.pa. 86, Ssm 728, Sksa.ka.ā. 1.143)

tuṅgodayādri-bhujagendra-phaṇopalāya vyomendra-nīla-taru-kāñcana-pallavāya
saṃsāra-sāgara-samutkramiyogisārthaprasthāna-pūrṇa-kalasāya namaḥ savitre // VidSrk_7.3__150_

varāha-mihirasya || (Skmsa.u.ka. 6)

saṃsaktaṃ sikta-mūlād abhinava-bhuvanodyāna-kautūhalinyā yāminyā kanyayevāmṛta-karakalaśā-varjitenāmṛtena
arkālokaḥ kriyād vo mudaṃ udaya-śiraś cakravālālavālād udyad-bāla-pravāla-pratima-rucir ahaḥ-pādapa-prāk-pravālaḥ // VidSrk_7.4__151_

mayūrasya | (sūryaśataka 34)

|| iti sūrya-vrajyā ||

||7||

8. tato vasanta-vrajyā

āraktāṅkura-danturā kamalinī nāyāminī yāminī stokonmukta-tuṣāram ambara-maṇer īṣat pragalbhaṃ mahaḥ
apy ete sahakāra-saurabha-muco vācālitāḥ kokilair āyānti priya-viprayukta-yuvatī-marma-cchido vāsarāḥ // VidSrk_8.1__152_

saṅgha-śrīyaḥ | (Skmsa.u.ka. 1236)

naivaike vayam eva kokila-vadhū-kaṇṭhoccarat-pañcamasthānodbodhita-pañca-mārgaṇa-guṇāsphālena romāñcitāḥ
paśyaite taravo 'pi sundari jarat-patra-vyayānantarodbhinna-pāṭala-koṭi-saṃpuṭa-dala-prādurbhavat-kuḍmalāḥ // VidSrk_8.2__153_

vinayadevasya --

malaya-mahī-dhara-pavanaḥ kala-kaṇṭha-kala-dhvanir nikuñja-latāḥ /
utkalikā utkalikāś cetasi janayanti lokasya // VidSrk_8.3__154__

kāntena prahito navaḥ priya-sakhī-vargeṇa baddha-spṛhaś cittenopahṛtaḥ smarāya na samutsraṣṭuṃ gataḥ pāṇinā
āmṛṣṭo muhur īkṣito muhur abhighrāto muhur loṭhitaḥ pratyaṅgaṃ ca muhuḥ kṛto mṛgadṛśā kiṃ kiṃ na cūtāṅkuraḥ // VidSrk_8.4__155_

vākkuṭasya --

dvis triḥ kokilayā rutaṃ tri-caturaiś cūtāṅkurair udgataṃ koṣād bobhrati kiṃśukā madhukara-śreṇī-juṣaḥ pañcaṣān
kvāpi kvāpi madākulākulatayā kāntāparādha-grahagranthi-ccheda-samudyataṃ ca hṛdayaṃ dolāyate subhruvām // VidSrk_8.5__156_

nīlasya --

jambūnāṃ kusumodareṣv atirasādābaddha-pānotsavāḥ kīrāḥ pakva-phalāśayā madhu-karīś cumbanti muñcanti ca
eteṣām api paśya kiṃśukataroḥ patrair abhinna-tviṣāṃ puṣpa-bhrāntibhir āpatanti sahasā cañcūṣu bhṛṅgāṅganāḥ // VidSrk_8.6__157_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 1231, Smvsū.mu. 109.23 vasukasya)

dṛśyante madhumatta-kokila-vadhū-nirdhūta-cūtāṅkuraprāg-bhāra-prasarat-parāga-sikatā-durgās taṭī-bhūmayaḥ
yāḥ kṛcchrād abhilaṅghya lubdhaka-bhayāt tair eva reṇūtkarair dhārā-vāhibhir asti lupta-padavī-niḥśaṅkam eṇī-kulam // VidSrk_8.7__158_

murāreḥ --

aśithila-parispandaḥ kunde tathaiva madhuvrato nayana-suhṛdo vṛkṣāś caite na kuḍmala-śālinaḥ
dalati kalikā cautī nāsmin tathā mṛga-cakṣuṣāṃ atha ca hṛdaye māna-granthiḥ svayaṃ śithilāyate // VidSrk_8.8__159_

kāntāṃ hitvā viraha-vidhurārambha-khedālasāṅgīṃ māṃ ullaṅghya vrajatu pathikaḥ kāpi yady asti śaktiḥ
ity āśokī jagati sakale vallarī cīrikeva prāptārambhe kusuma-samaye kāla-devena dattā // VidSrk_8.9__160_

mandaṃ dakṣiṇam āhvayanti pavanaṃ puṃskokila-vyāhṛtaiḥ saṃskurvanti vana-sthalīḥ kisalayottaṃsir niṣaṇṇālibhiḥ
candraṃ sundarayanti mukta-tuhina-prāvārayā jyotsnayā vardhante ca vivardhayanti ca muhus te 'mī smaraṃ vāsarāḥ // VidSrk_8.10__161_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1237)

hṛdya-snigdhaiḥ parabhṛta-rutair mukta-dīrgha-pravāsaḥ pratyāvṛtto madhur iti vadan dakṣiṇo gandhavāhaḥ
śiñjal-lola-bhramara-valayaḥ kānanālī-vadhūnāṃ sadyaḥ kunda-smita-bṛhatikāḥ pūrṇa-pātrī-karoti // VidSrk_8.11__162_

lolaiḥ kokila-maṇḍalair madhu-lihāṃ cañcūryamāṇair gaṇair nīrandhrair gṛha-vāṭikā-parisareṣv aṅgāritaiḥ kiṃśukaiḥ
prārabdhe timire vasanta-samaya-kṣoṇīpater bhrāmyataḥ prasnigdhā parito dhṛteva kalikā-dīpāvaliś campakaiḥ // VidSrk_8.12__163_

manovinodasyaitau --

cyuta-sumanasaḥ kundāḥ puṣpodgameṣv alasā drumā manasi ca giraṃ grathnantīme kiranti na kokilāḥ
atha ca savituḥ śītollāsaṃ lunanti marīcayo na ca jaṭharatām ālambante klamodaya-dāyinīm // VidSrk_8.13__164_

sāmyaṃ saṃprati sevate vicakilaṃ ṣāṇmāsikair mauktikair vāhlīkī-daśana-vraṇāruṇa-talaiḥ patrair aśokorcitaḥ
bhṛṅgā-laṅghita-koṭi kiṃśukam idaṃ kiṃcid vivṛntāyate māñjiṣṭhair mukulaiś ca pāṭalitaror anyaiva kācil lipiḥ // VidSrk_8.14__165_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 1.25, Skmsa.u.ka. 1242)

garbha-granthiṣu vīrudhāṃ sumanaso madhye 'ṅkuraṃ pallavā vāñchā-mātra-parigrahaḥ pika-vadhū-kaṇṭhodare pañcamaḥ
kiṃ ca trīṇi jaganti jiṣṇu-divasair dvitrair manojanmano devasyāpi cirojjhitaṃ yadi bhaved abhyāsa-vaśyaṃ dhanuḥ // VidSrk_8.15__166_

(rājaśekharasya; Vsbvi.śā.bha. 1.23, Skmsa.u.ka. 1226)

śītās tair iva bhagna-śaiśira-niśā-bhāgair ahaḥ sphāyate garbhaṃ bibhrati kiṃśukā iva diśāṃ tāpāya vahny-aṅkuram
kiṃ ca svāśraya-saṃbhṛta-prathimasu cchāyātapāṅgeṣv ayaṃ lokaḥ stoka-raso 'dya na kvacid api svacchandam ānandati // VidSrk_8.16__167_

trilocanasya --

udbhinna-stavakāvataṃsa-subhagāḥ preṅkhan-marun-nartitāḥ puṣpodgīrṇa-parāga-pāṃśula-lasat-patra-prakāṇḍa-tviṣaḥ
gambhīra-krama-pañcamonmada-pika-dhvānocchalad-gītayaḥ pratyujjīvita-manmathotsava iva krīḍanty amū bhūruhaḥ // VidSrk_8.17__168_

prāg eva jaitram astraṃ sahakāra-latā smarasya cāpabhṛtaḥ /
kiṃ punar analpa-nipatita-madhukara-viṣa-kalka-lepena // VidSrk_8.18__169__

śubhāṅgasya --

svasti śrī-malayācalāt smara-sakhaḥ śrīmān vasantānilaḥ krīḍā-veśmasu kāminaḥ kuśalayaty etac ca vaktītarat
eṣo 'haṃ muditāli-kokila-kulaṃ kurvan vanaṃ prāptavān yuṣmābhiḥ priya-kāminī-parigataiḥ sthātavyam asmād iti // VidSrk_8.19__170_

ete nūtana-cūta-koraka-ghana-dhvānātirekī-bhavatkaṇṭha-dhvāna-juṣo haranti hṛdayaṃ madhye vanaṃ kokilāḥ
yeṣām akṣi-nibhena bhānti bhagavad-bhūteśa-netrānalajvālā-jāla-karāli-tāsamaśarāṅgāra-sphuliṅgā iva // VidSrk_8.20__171_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1246)

kiṃśuka-kalikāntar-gata-candra-kalā-sphardhi keśaraṃ bhāti /
rakta-nicolaka-pihitaṃ dhanur iva jatu-mudritaṃ vitanoḥ // VidSrk_8.21__172__

vallaṇasya --

vāpī danturitodarā kamalinī patrāṅkura-granthibhiś cūtānāṃ kalikāmilan madhulihāṃ kāpi sthitir vartate
kiṃ cānyat kusumāyudho 'dya bhagavān dhatte sa-garvaṃ dhanur jyām unmārṣṭi ca pañcabhiś ca viśikhair jetuṃ jagad vāñchati // VidSrk_8.22__173_

abhinandasya (Skmsa.u.ka. 1235; vīrya-mitrasya)

āraktair nava-pallavair viṭapino netrotsavaṃ tanvate tān dhunvann ayam abhyupaiti madhurāmodo marud dakṣiṇaḥ
tenāliṅgita-mātra eva vidhivat prādur-bhavan nirbharakrīḍā-kūta-kaṣāyitena manasā loko 'yam unmādyate // VidSrk_8.23__174_

kāpy anyā mukulādhikāra-militā lakṣmīr aśokadrume mākandas samayocitena vidhinā dhatte 'bhijātaṃ vapuḥ
kiṃ cāṣāḍha-girer anaṅga-vijaya-prastāvanā-paṇḍitaḥ svairaṃ sarpati bāla-candana-latā-līlā-sakho mārutaḥ // VidSrk_8.24__175_

vahnir manye hima-jala-bhayāt saṃśritaḥ kiṃśukeṣu śyāmaṃ dhūmaiḥ sa khalu kurute kānanaṃ korakākhyaiḥ
saṃtāpārthaṃ katham itarathā pāntha-sīmantinīnāṃ puṣpa-vyājād visṛjati śikhā-śreṇim udgāḍha-śoṇām // VidSrk_8.25__176_

pautāyaneḥ (Skmsa.u.ka. 1243, kasyacit)

śroṇyāṃ citraḥ kuru-baka-guṇaḥ karṇayor mugdhacūtaṃ raktāśokaṃ praṇayi kucayor mādhavī mūrdhajeṣu
sarvāṅgīṇo bakula-rajasā piñjareṇoparāgaḥ straiṇo yūnāṃ bhavatu rataye veśa-sarvābhisāraḥ // VidSrk_8.26__177_

sāvarṇeḥ

mughātāmrair nava-kiśalayaiḥ saṃbhṛtodāra-śobhaṃ prādur-bhūta-bhramara-saraṇī-yauvanodbheda-cihnam
sīmantinyaḥ kusuma-dhanuṣā baddha-sakhyasya māsaḥ snigdha-smerair mukham adhiguṇaṃ dṛṣṭipātaiḥ pibanti // VidSrk_8.27__178_

vāgurasya

śikī-mukhair adya manojña-pakṣair viṣopalepād iva kajjalābhaiḥ /
nitānta-pūrṇā mucakundakoṣā vibhānti tūṇā iva manmathasya // VidSrk_8.28__179__

śubhāṅgasya

snehaṃ sravanti taravaḥ pañcāpi kṣipati mārgaṇān madanaḥ /
parimukta-kaṇṭha-rodhaḥ para-puṣṭaḥ kṣarati mādhuryam // VidSrk_8.29__180__

śrīdharmākarasya

saṃkucitā iva pūrvaṃ durvāra-tuṣāra-janita-jaḍi-mānaḥ /
saṃpraty uparamati hime kramaśo divasāḥ prasāra-juṣaḥ // VidSrk_8.30__181__

śrīdharaṇīdharasya

duḥśliṣṭa-durlakṣya-palāśa-saṃdhīny āpāṭalāgrāṇi harinti mūle /
kuśeśayānāṃ śukaśāvabhāṃsi prādurbabhūvur navakuḍmalāni // VidSrk_8.31__182__

upanayati kapole lola-karṇa-pravālakṣaṇa-mukula-niveśāndolanavyāpṛtānām
parimalita-haridrān saṃprati drāviḍīnāṃ nava-nakha-pada-tiktān ātapaḥ svedabindūn // VidSrk_8.32__183_

yogeśvarasya

sadyas tapto bhramati rajanīṃ vāsaraḥ khaṇḍayitvā kṣīṇa-kṣīṇā tad anu bhajate sāpi saṃyak-prasādam
eko loke kathayati narasyeṣṭa-jāte nisargaṃ nāryāḥ puṃsi sthitim anuguṇāṃ śaṃsati spaṣṭam anyā // VidSrk_8.33__184_

idānīṃ plakṣāṇāṃ jaṭhara-dala-viśleṣa-caturaḥ sthitīnām ābandhaḥ sphuṭati śuka-cañcū-puṭa-nibhaḥ
tataḥ strīṇāṃ hanta kṣamam adhara-kāntiṃ kalayituṃ samantān niryāti sphuṭa-subhaga-rāgaṃ kisalayam // VidSrk_8.34__185_

udgacchaty ali-jhaṃkṛtiḥ smara-dhanur jyā-mañju-guñjā-ravair niryātā viṣa-lipta-bhalli-viṣamāḥ kaṅkelli-phulla-cchaṭāḥ
re saṃpraty apavitram atra pathikāḥ sārambham ujjṛmbhate cūto dūta ivāntakasya kalikā-jāla-sphurat-pallavaḥ // VidSrk_8.35__186_

mithaḥ krīḍā-lola-bhramara-bhara-bhaṅgāṅkura-rasapreseka-pronmīlat-parimala-samālabdha-pavanaḥ
ito 'sty eṣa śrīmān aviralam idānīṃ mukulitaḥ prayacchaty unmādān ahaha sahakāra-druma-yuvā // VidSrk_8.36__187_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1241)

aṅkurite pallavite korakite vikasite ca sahakare /
aṅkuritaḥ pallavitaḥ korakito vikasitaś ca madano 'sau // VidSrk_8.37__188__

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1232)

utphullā nava-mālikā madayati ghrāṇendriyāhlādinī jātaṃ dhūsaram eva kiṃśuka-taror āśyāmalaṃ jālakam
ācinvanti kadambakāni madhunaḥ pāṇḍūni mattālayaḥ strīṇāṃ pīna-ghana-staneṣu kaṇavān svedaḥ karoty āspadam // VidSrk_8.38__189_

bhavabhūteḥ --

sapadi sakhībhir nibhṛtaṃ virahavatīs trātum atra bhajyante /
sahakāra-mañjarīṇāṃ śikhodgama-granthayaḥ prathame // VidSrk_8.39__190__

rājaśekharasya --

|| iti vasanta-vrajyā ||

||8||

9. grīṣma-vrajyā ||

viśleṣo janitaḥ priyair api janair ujjṛmbhitaṃ nālikair mitreṇāpi kharāyitaṃ ratuṇayā dīrghāyitaṃ tṛṣṇayā
gurvī vallabhatā jaḍair adhigatā doṣākaraḥ sevyate hā kālaḥ kim ayaṃ kalir na hi na hi prāptaḥ sa gharmāgamaḥ // VidSrk_9.1__191_

tadātva-snātānāṃ malayaja-rasair ārdra-vapuṣāṃ kucān bibhrāṇānāṃ dara-vikaca-mallī-mukulinaḥ
nidāghārka-proṣa-glapita-mahimānaṃ mṛga-dṛśāṃ pariṣvaṅgo 'naṅgaṃ punar api śanair aṅkurayati // VidSrk_9.2__192_

maṅgalārjunasya | (Skmsa.u.ka. 1266, Spdśā.pa. 3834)

pravṛddha-tāpo divaso 'timātram atyartham eva kṣaṇadā ca tanvī /
ubhau virodha-kriyayā vibhinnau jāyāpatī sānuśayāv iva staḥ // VidSrk_9.3__193__

baṭoḥ --

sarvāśā-rudhi dagdha-vīrudhi sadā sāraṅga-baddha-krudhi kṣāma-kṣmāruhi mandaṃ unmadhulihi svacchanda-kunda-druhi
śuṣyac-chrotasi tapta-bhūmi-rajasi jvālāyamānāmbhasi jyeṣṭhe māsi kharārka-tejasi kathaṃ pāntha vrajan jīvasi // VidSrk_9.4__194_

bāṇasya --

gurur garbhārambhaḥ klamayati kalatraṃ bali-bhujaḥ samagroṣmā cūtaṃ pacati picu-mardaṃ ca divasaḥ
idānīṃ nīhāra-stimita-pavana-prīti-janitāṃ niśā-śeṣo nidrāṃ nudati paṭa-dhūmyāṭa-mukharaḥ // VidSrk_9.5__195_

rājaśekharasya --

sāndra-kṣīṇa-pratata-vitatac-chinna-bhugnonnatābhiḥ prāyaḥ kaśmīraja-ruci-juṣo dāva-vahneḥ śikhābhiḥ
vāyuḥ sañcāriṇa iva likhaty ānane dig-vadhūnāṃ dhūmodgārair aguru-pavanaiḥ sāntarān patra-bhaṅgān // VidSrk_9.6__196_

hindolā-madhuropalālana-rasa-prīta-prapā-pālikāgītāvarjita-mugdha-vāta-hariṇa-śreṇī-parītāntikāḥ
autsukyaṃ janayanti pāntha-pariṣad-gharmāmbu-bindūtkaravyākṣepa-kṣama-manda-manda-maruto mārga-sthalī-pādapāḥ // VidSrk_9.7__197_

cañcac-cañcu-guṇodaraiḥ śithilita-prāyāṃsaṃ utpakṣmalanyañcat-pakṣa-puṭāvakāśa-viramat-pārśvoṣmabhir nīyate
jaṅghā-kuñcana-labdha-nīḍa-niviḍāvaṣṭambha-kaṣṭojjhitakṣepīyaḥ-pavanābhighāta-rabhasotkṣepair ahaḥ pakṣibhiḥ // VidSrk_9.8__198_

dhāsyaty adya sitātapatra-subhagaṃ sā rājahaṃsī śiśoḥ smerāmbhoruha-vāsino 'pi śirasi snehena pakṣa-dvayam
tṛṣṇārtaḥ śuka-śāvako 'pi sutanoḥ pīna-stanāsaṅginīṃ muktāhāra-latāṃ tad-aṅka-vasatis toyāśayā pāsyati // VidSrk_9.9__199_

bhuvāṃ gharmārambhe pavana-calitaṃ tāpa-hṛtaye paṭa-cchatrākāraṃ vahati gaganaṃ dhūli-paṭalam
amī mandārāṇāṃ dava-dahana-saṃdehita-dhiyo na ḍaukante pātuḥ jhaṭiti makarandaṃ madhulihaḥ // VidSrk_9.10__200_

bhava-bhūteḥ (Skmsa.u.ka. 1256)

apāṃ mūle līnaṃ kṣaṇa-paricitaṃ candana-rase mṛṇālī-hārādau kṛta-laghu-padaṃ candramasi ca
muhūrtaṃ viśrāntaṃ sarasa-kadalī-kānana-taṭe priyā-kaṇṭhāśleṣe niviśati padaṃ śaityam adhunā // VidSrk_9.11__201_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1267)

prāntārakta-vilocanāñcala-darī-vyagrālpa-makṣī-bhayaprodbhūtobhaya-śṛṅga-koṭi-vigalac-chaivāla-vallī-sakhaiḥ
pātho-bindubhir akṣi-sandhiṣu śanaiḥ saṃsicyamānaḥ sukhaṃ magno vāriṇi dūra-niḥsahatayā nidrāyate sairibhaḥ // VidSrk_9.12__202_

tāpaṃ stamberamasya prakaṭayati karaḥ śīkaraiḥ kukṣum ukṣatpaṅkāṅkaṃ palvalānāṃ vahati taṭa-vanaṃ māhiṣaiḥ kāya-kāṣaiḥ
uttāmyat-tālavaś ca pratapati taraṇāvāṃśavīṃ tāpa-tandrīṃ adri-droṇī-kuṭīre kuhariṇi hariṇārātayo yāpayanti // VidSrk_9.13__203_

jātāḥ pānthanakhaṃpacāḥ pracayino gantrīpathe pāṃśavaḥ kāsārodaraśeṣam ambu mahiṣo mathnāti tāmyattimi
dṛṣṭir dhāvati dhātakīvanam asṛktarṣeṇa tārakṣavī kaṇṭhād bibhrati viṣkirāḥ śaraśamī-nīḍeṣu nāḍindhamān // VidSrk_9.14__204_

bāṇasyaitau

subhaga-salilāvagāhāḥ pāṭali-saṃsarga-surabhi-vana-vātāḥ /
pracchāya-sulabha-nidrā divasāḥ pariṇāma-ramaṇīyāḥ // VidSrk_9.15__205__

kālidāsasya (śākuntala 1.3)

agre tapta-jalāḥn nitāntaśiśirā mūle muhur bāhubhiḥ vyāmathyoparata-prapeṣu pathikair mārgeṣu madhyandine
ādhārāḥ pluta-bāla-śaivala-dala-cchedāvakīrṇormayaḥ pīyante hala-mukta-magna-mahiṣa-prakṣobha-paryāvilāḥ // VidSrk_9.16__206_

yogeśvarasya --

mṛd-bhūyiṣṭhatayā gurūn pariharan āraṇyakān gomayān valmīkān upagūhati praśithilaṃ jvālābhir udbalvajān
vahnir nīḍi-kiliñja-sañcaya-samutsiktaś caran kānane prasnigdhān iha viṣkirāṇḍakalalān ājyāśayā lumpati // VidSrk_9.17__207_

tasyaiva --

dūrībhūta-śarāri viklava-bakaṃ saṃkrānta-kāraṇḍavaṃ klāmyat-kaṅkam acakravākam amilan-madgu prayāta-plavam
kliṣṭa-krauñcam adhārtarāṣṭram apatat-koyaṣṭi niṣṭīṭibhaṃ sīdat-sāra-sama-prasakta-kuraraṃ kālena jātaṃ saraḥ // VidSrk_9.18__208_

tasyaiva --

toyottīrṇā śrayati kabarī śekharaṃ saptalānāṃ śaityaṃ siñcaty upari kucayoḥ pāṭalākaṇṭha-dāma
kāntaṃ karṇāvabhiniviśate komalāgraṃ śirīṣaṃ strīṇām aṅge vibhajati tapas tatra tatrātma-cihnam // VidSrk_9.19__209_

madhu-śīlasya (Skmsa.u.ka. 1262, madhura-śīlasya)

śuka-patra-harita-komala-kusuma-śatānāṃ śirīṣa-yaṣṭīnām /
talam āśrayati dinātapa-bhayena paripiṇḍitaṃ śaityam // VidSrk_9.20__210__

vāgurasya --

haranti hṛdayāni yac chravaṇa-śītalā veṇavo yad arghati karambitā śiśira-vāriṇā vāruṇī
bhavanti ca himopamāḥ stana-bhuvo yad eṇī-dṛśāṃ śucer upari saṃsthito rati-pateḥ prasādo guruḥ // VidSrk_9.21__211_

rājaśekharasya (Vsbvi.śā.bha. 4.4, Skmsa.u.ka. 1269)

jalārdraṃ saṃvyānaṃ bisa-kisalayaiḥ keli-valayāḥ śirīṣair uttaṃso vicakila-mayī hāra-racanā
śucāv eṇākṣīṇāṃ malayaja-rasārdrāś ca tanavo vinā tantraṃ mantraṃ rati-ramaṇa-mṛtyuñjaya-vidhiḥ // VidSrk_9.22__212_

rājaśekharasya (Vsbvi.śā.bha. 4.3, Skmsa.u.ka. 1261, kasyacit)

rajani-virama-yāmeṣv ādiśantī ratecchāṃ kim api kaṭhinayantī nārikelī-phalāmbhaḥ
api pariṇamayitrī rāja-rambhā-phalānāṃ dina-pariṇati-ramyā vartate grīṣma-lakṣmīḥ // VidSrk_9.23__213_

ete rājaśekharasya --

ambhodher jala-yantra-mandira-parispande 'pi nidrāṇayoḥ śrī-nārāyaṇayor ghanaṃ vighaṭayanty ūṣmā samāliṅganam
kiṃ cottapta-viyat-kapāla-phalake kaṅkāla-śeṣa-śriyaṃ candraṃ marmarayanti parpaṭakara-krūrā raver aṃśavaḥ // VidSrk_9.24__214_

nārāyaṇa-laccheḥ (Skmsa.u.ka. 1259, kasyacit)

|| iti grīṣma-vrajyā ||

||9||

10. tataḥ prāvṛḍ-vrajyā --

vānīra-prasavair nikuñja-saritām āsakta-vāsaṃ payaḥ paryanteṣu ca yūthikā-sumanasām ujjṛmbhitaṃ jālakaiḥ
unmīlat-kuṭaja-prahāsiṣu girer ālambya sānūn itaḥ prāg-bhāreṣu śikhaṇḍi-tāṇḍava-vidhau meghair vitānāyyate // VidSrk_10.1__215_

phala-bhara-pariṇāma-śyāma-jambū-nikuñjaskhalita-tanu-taraṅgām uttareṇa śravantīm
upari-vighaṭamāna-prauḍha-tāpiñja-nīlaḥ śrayati śikharam adrer nūtanas toya-vāhaḥ // VidSrk_10.2__216_

(mā.mā. 9.24)

jṛmbhā-jarjara-ḍimba-ḍambara-ghana-śrīmat-kadamba-drumāḥ śailābhoga-bhuvo bhavanti kakubhaḥ kādambinī-śyāmalāḥ
udyat-kunda-latānta-ketaka-bhṛtaḥ kacchāḥ saric-chrotasāṃ āvir-gandha-śilīndhra-lodhra-kusuma-smerā vanānāṃ gatiḥ // VidSrk_10.3__217_

(mā.mā. 9.16)

utphullārjuna-sarva-vāsita-vahat-paurastya-jhañjhā-marutpreṅkhola-skhalitendra-nīla-śakala-snigdhāmbuda-śreṇayaḥ
dhārā-sikta-vasundharā-surabhayaḥ prāptās ta ete 'dhunā gharmāmbho-vigamāgama-vyatikara-śrī-vāhino vāsarāḥ // VidSrk_10.4__218_

bhavabhūter amī (mā.mā. 9.17) --

eṇī yāti vilokya bāla-śalabhān śaṣpāṅkurāditsayā chatrī-kuḍmalakāni rakṣati cirād aṇḍa-bhramāt kukkuṭī
dhūtvā dhāvati kṛṣṇa-kīṭa-paṭala-śreṇīṃ śikhaṇḍī śiraḥ dūrād eva vanāntare viṣa-dhara-grāsābhilāṣāturaḥ // VidSrk_10.5__219_

āsārānta-mṛdu-pravṛtta-maruto meghopaliptāmbarā vidyut-pāta-muhūrta-dṛṣṭa-kakubhaḥ suptendu-tārā-grahāḥ
dhārā-klinna-kadamba-saṃbhṛta-sudhāmododvahāḥ proṣitair niḥsaṃpāta-visāri-dardura-ravā nītāḥ kathaṃ rātrayaḥ // VidSrk_10.6__220_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 1301, kasyacit)

dāty ūha-dhvani-bhāñji vetasa-śikhā-suptoragāṇi dhvanatkādambāni kuraṅga-yūtha-kalita-stūpāny udambhāṃsi ca
tīrāṇy adya pipīlikā-samudayāvarjaj-jaṭā-lolupavyāptāny unmada-kukkubhāni saritāṃ kurvanti lolaṃ manaḥ // VidSrk_10.7__221_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 1291)

kāntāṃ kvāpi vilambinīṃ kalarutair āhūya bhūyas tataḥ digbhāgān avalokya raṅga-vasudhām utsṛjya padbhyāṃ tataḥ
eṣa sphāra-mṛdaṅga-nāda-madhurair ambho-mucām āravaiḥ barha-śreṇi-kṛtātapatra-racano hṛṣṭaḥ śikhī nṛtyati // VidSrk_10.8__222_

pītāmbhaḥ-stimitāḥ sṛjanti salilāny ābaddha-dhāraṃ ghanāḥ tad-dhārā-dhvani-mīlitāni nayanāny abhyeti nidrāgamaḥ
nidrā-mudrita-locane pratigṛhaṃ mūkāyamāne jane nirdvandvoccarad-ucca-dardura-ravaiḥ kolāhalinyo niśāḥ // VidSrk_10.9__223_

dhārā-nipāta-rava-bodhita-pañjara-sthadātyūha-ḍambara-karambita-kaṇṭha-kūjāḥ
aṭṭeṣu kāṇḍa-paṭa-vārita-śīkareṣu dhanyāḥ pibanti mukha-tāmarasaṃ vadhūnām // VidSrk_10.10__224_

śaila-śreṇir apeta-dāva-dahanā dagdha-prarūḍhaṃ vanaṃ jīmūtāṅkura-danturā daśa diśo bhū-reṇu-muktaṃ nabhaḥ
kiṃ cānyat kalikormi-medura-mukhī jātā kadamba-cchaviś chidyante kiyatā kṣaṇena śikhināṃ mauna-vrata-granthayaḥ // VidSrk_10.11__225_

kedāre nava-vāri-pūrṇa-jaṭhare kiṃcit-kvaṇad-dardure śambū-kāṇḍaka-piṇḍa-pāṇḍura-tata-prānta-sthalīvī-raṇe
ḍimbhā daṇḍaka-pāṇayaḥ pratidiśaṃ paṅka-cchaṭā-carcitāś cubhrūś cubhrur iti bhramanti rabhasād udyāyi-matsyotsukāḥ // VidSrk_10.12__226_

samantāt sa-visphurad-indranīlamaṇi-prabhā-vicchuritāntarālaḥ
martyāvatīrṇasya viḍojaso 'yaṃ nīlāṃśuka-cchatram ivāmbuvāhaḥ // VidSrk_10.13__227_

khadyota-cchuritāndhakāra-paṭalāḥ spaṣṭa-sphurad-vidyutaḥ snigdha-dhvāna-vibhāvitoru-jaladonnāhā raṭat-kambavaḥ
etāḥ ketaka-bheda-vāsita-puro-vātāḥ patad-vārayo na pratyemi janasya yad virahiṇo yāsyanti soḍhuṃ niśāḥ // VidSrk_10.14__228_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1302)

etasmin mada-jarjarair upacite kambūravāḍambaraiḥ staimityaṃ manaso diśaty anibhṛtaṃ dhārādhare mūrcchati
utsaṅge kakubho nidhāya rasitair ambhomucāṃ ghorayan manye mudrita-candra-sūrya-nayanaṃ vyomāpi nidrāyate // VidSrk_10.15__229_

vātokasya (Skmsa.u.ka. 1282)

gambhīrāmbhodharāṇām avirala-nipatad-vāri-dhārā-ninādān īṣan-nidrālasākṣā dṛḍha-gṛha-paṭalārūḍha-kuṣmāṇḍa-bandhyāḥ
dorbhyām āliṅgyamānā jaladhara-samaye patra-ṣaṇḍe niśāyāṃ dhanyāḥ śṛṇvanti suptāḥ stana-yuga-bharitoraḥ-sthalāḥ kāminīnām // VidSrk_10.16__230_

apagata-rajo-vikārā ghana-paṭalākrānta-tārakālokā /
lamba-payodhara-bhārā prāvṛd iyaṃ vṛddha-vaniteva // VidSrk_10.17__231__

ambhodher vaḍavāmukhānala-jhalājvālopagūḍhāntarā vyāmohād apibann apaḥ sphuṭam amī tarṣeṇa paryāvilāḥ
uddeśa-sphurad-indra-cāpa-valaya-jvālāpadeśād aho dahyante katham anyathārdha-malināṅgāra-dyutas toyadāḥ // VidSrk_10.18__232_

kṛtvā picchilatāṃ pathaḥ sthagayatā nirbhartsanaṃ pādayoḥ sāndrair vāri-kaṇaiḥ kapola-phalake vicchittim āchindatā
meghenopakṛtaṃ yad āśu vihitā tasyāgaso niṣkṛtiḥ svairiṇyāḥ priya-veśma-vartma diśatā vidyud-vilāsair muhuḥ // VidSrk_10.19__233_

āsāroparame pragāḍha-timirāḥ kim īrayantyo niśāḥ pāntha-strī-manasāṃ smarānala-kaṇā-saṃtāna-śaṅkā-spṛśaḥ
piṣṭānāṃ prasabhaṃ ghanāghana-ghaṭā-saṃghaṭṭato vidyutāṃ cūrṇābhāḥ paritaḥ patanti taralāḥ khadyotaka-śreṇayaḥ // VidSrk_10.20__234_

hasta-prāpyam ivāmbaraṃ vidadhataḥ kharvā ivāśā-tatīr garjābhiḥ kṣaṇa-jarjarī-kṛta-ghanānuttāla-dhārā-ravāḥ
kvāmagnaṃ sthalam asti nāma tad ibhīvoddāma-saudāminīnetronmeṣa-vilokitākhila-bhuvo varṣanti naktaṃ ghanāḥ // VidSrk_10.21__235_

utpucchānata-dhūta-pakṣa-tatayo jhātkāriṇo vibhramair udvācyās tata-cañcavo laya-vaśād utkṣipta-pādā muhuḥ
paśyanto nija-kaṇṭha-kāṇḍa-malināṃ kādambinīm unnatagrīvābhyarṇa-milat-kalāpa-viṭapā nṛtyanti kekā-bhṛtaḥ // VidSrk_10.22__236_

idānīṃ vaṃśīnāṃ śabara-mithunocchṛṅkhala-rahaḥkriyā-sakhyenālaṃ giri-vana-sarid-grāma-suhṛdām
sphural-loma-śyāma-cchagala-śiśi-karṇa-pratisamacchadāgrābhis tvagbhir valayita-karīrās tala-bhuvaḥ // VidSrk_10.23__237_

pārśvābhyāṃ śirasā nimīlita-dṛśaḥ kāmaṃ nimajya kramād aṃsau pṛṣṭham uraḥ sa-pakṣati-talaṃ gāḍhaṃ spṛśanto muhuḥ
ete kuñcita-jānavo nava-jale nirvānti gharmāhatā bhūyaḥ pakṣa-puṭābhipāta-rabhasotsarpat-kaṇāḥ patriṇaḥ // VidSrk_10.24__238_

majjānam api vilimpati nākṛta-puṇyasya varṣati payode /
nirgama-keli-samutsuka-śiśi-vāraṇa-gāḍha-parirambhaḥ // VidSrk_10.25__239__

ākrandāḥ stanitair vilocana-jalānya-śrānta-dhārāmbudhis tad-viccheda-bhuvaś ca śoka-śikhinas tulyās taḍid-vibhramaiḥ
antar me dayitā-mukhaṃ tava śaśī vṛttiḥ samaivāvayos tat kiṃ mām aniśaṃ sakhe jaladhara tvaṃ dagdhum evodyataḥ // VidSrk_10.26__240_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 993 yaśodharmaṇaḥ, Smvsū.mu. 43.33)

bhuvaḥ kim etā divam utpatanti divo 'thavā bhū-talam āviśanti /
calāḥ sthirā veti vitarkayantyo dhārāḥ karāgrair abalāḥ spṛśanti // VidSrk_10.27__241__

chatrāvalambi vimaloru-payaḥ-pravāhadhārā-bhara-sphaṭika-pañjara-saṃyatāṅgaḥ
pānthaḥ sva-śāsana-vilaṅghana-jāta-kopakāmājñayā priyatamām iva nīyate sma // VidSrk_10.28__242_

adyāmbhaḥ paritaḥ patiṣyati bhuvas tāpo 'dya nirvāsyati kṣetreṣv adya yatiṣyate janapadaḥ sasyeṣu paryutsukaḥ
nartiṣyanti tavodaye 'dya jalada vyālola-puccha-cchadacchatra-cchādita-maulayo diśi diśi krīḍālasāḥ kekinaḥ // VidSrk_10.29__243_

gāyati hi nīlakaṇṭho nṛtyati gaurī taḍit tarala-tārā /
āsphālayati mṛdaṅgaṃ tad-anu ghano 'yaṃ mahā-kālaḥ // VidSrk_10.30__244__

alakeṣu cūrṇa-bhāsaḥ sveda-lavābhān kapola-phalakeṣu /
nava-ghana-kautukinīnāṃ vārikaṇān paśyati kṛtārthaḥ // VidSrk_10.31__245__

kāle vāri-dharāṇām apatitayā naiva śakyate sthātum /
utkaṇṭhitāsi tarale na hi na hi sakhi picchilaḥ panthāḥ // VidSrk_10.32__246__

asita-bhujaga-śiśu-veṣṭitam abhinavam ābhāti ketakī-kusumam /
āyasa-valayākaṅkṛta-viṣāṇam iva dantinaḥ patitam // VidSrk_10.33__247__

stambeṣu ketakīnāṃ yathottaraṃ vāmanair dalair adya /
vidalanti meṣa-tarṇaka-puccha-cchavi-keśarāḥ sūcyaḥ // VidSrk_10.34__248__

dhūlībhiḥ ketakīnāṃ parimalana-samuddhūlitāṅgaḥ samantād antodvellad-balākā-vali-kuṇapa-śiro-naddha-nīlābhra-keśaḥ
preṅkhad-vidyut-patākāvali-rucira-dhanuḥ-khaṇḍa-khaṭvāṅga-dhārī saṃprāptaḥ proṣita-strī-pratibhaya-janakaḥ kāla-kāpāliko 'yam // VidSrk_10.35__249_

megha-śyāma-diśi pravṛtta-dhanuṣi krīḍat-taḍit-tejasi cchannāhar-niśi garjita-pramanasi pramlāna-līlā-ruṣi
pūrṇa-śrotasi śānta-cātaka-tṛṣi vyāmugdha-candra-tviṣi prāṇān pāntha kathaṃ dadhāsi nivasann etādṛśi prāvṛṣi // VidSrk_10.36__250_

kṣapāṃ kṣāmīkṛtya prasabham apahṛtyāmbu-saritāṃ pratāpyorvīṃ vana-taru-gahanam utsādya sakalam
kva saṃpraty uṣṇāṃśur gata iti samanveṣaṇa-parās taḍid-dīpālokair diśi diśi carantīva jaladāḥ // VidSrk_10.37__251_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1287 oṅkaṇṭhasya, Spdśā.pa. 3869, Smvsū.mu. 61.18 both pāṇineḥ)

vidyud-dīdhiti-bheda-bhīṣaṇa-tamaḥ-stomāntarāḥ saṃtataśyāmāmbhodhara-rodha-saṃkaṭa-viyad-viproṣita-jyotiṣaḥ
khadyotonnamitopakaṇṭha-taravaḥ puṣṇanti gambhīratām āsārodakamatta-kīṭa-paṭalī-kvāṇottarā rātrayaḥ // VidSrk_10.38__252_

abhinandasya (Skmsa.u.ka. 1305, kasyacit)

harṣollāsita-cāru-candraka-bṛhad-barhair vanānām amī jātāḥ puṣpita-bāla-śākhina ivābhogā bhujaṅgāśibhiḥ
spṛṣṭāḥ koṭara-nirgatārdha-tanubhiḥ pātuṃ payodānilaṃ niryad-vaṃśa-karīra-koṭaya iva kṣoṇī-bhṛto bhogibhiḥ // VidSrk_10.39__253_

śatānandasya --

etāḥ paṅkila-kūla-rūḍha-nalada-stambhāḥ kvaṇat-kambavaḥ krīḍat-karkaṭa-cakravāla-vilasaj-kambāla-toyābilāḥ
hṛl-lekhaṃ janayanty anūpa-saritāṃ uttuṇḍa-gaṇḍūpadotkīrṇodgīrṇā mṛd-arbuda-sthapuṭita-prāntās taṭī-bhūmayaḥ // VidSrk_10.40__254_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 1292, parameśvarasya)

nave dhārā-sāre pramada-caṭulāyāḥ sthala-juṣaḥ varāṭī-śubhrāyāḥ śaphara-saraṇer ebhir upari
kulīrair bhrāmyadbhir gaṇayitum iva vyāpṛta-karāḥ manaḥ krīṇantīva prakaṭa-vibhavāḥ palvala-bhuvaḥ // VidSrk_10.41__255_

abhiṣekasya --

vindhyādri-mahā-liṅgaṃ snapayati paryanya-dhārmikaḥ śucibhiḥ /
jaladendranīla-gaḍḍūśatojjhitaiḥ saṃprati payobhiḥ // VidSrk_10.42__256__

pibati vyoma-kaṭāhe saṃsakta-calat-taḍil-latā-rasanaḥ /
megha-mahā-mārjāraḥ saṃprati candrātapa-kṣīram // VidSrk_10.43__257__

yogeśvarasyaitau --

ardhodgatena kadalī mṛdu-tāmra-talena garbha-koṣeṇa /
pibati nidāgha-jvaritā ghana-dhārāṃ kara-puṭenaiva // VidSrk_10.44__258__

tasyaiva --

āroha-vallībhir ivāmbu-dhārārājībhir ābhūmi-vilambinībhiḥ
saṃlakṣyate vyoma vaṭa-drumābham ambhodhara-śyāma-dala-prakāśam // VidSrk_10.45__259_

dakṣasya --

nīpaiḥ kāñcī-kṛta-viracanaiḥ piñjaraṃ śroṇibimbaṃ miśrāv aṃsau śravasi vasatā kandalī-kuḍmalena
pāṇḍicchāyaḥ stana-parisaro yūthikā-kaṇṭha-sūtrair ity ākalpaḥ prakṛti-lalito vallabhaḥ sundarīṇām // VidSrk_10.46__260_

lūne kālāñjana-paricaye śīkaraiḥ kāmam akṣṇor ekī-bhūte kuca-kalaśayor vāsasi śyāma-sūkṣme
dṛṣṭe svābhāvika-tanu-guṇe durdina-svairiṇīnāṃ dhanyo veṣāntara-viracanaṃ pratyudāste kṛtārthaḥ // VidSrk_10.47__261_

asau nāstīvenduḥ kvacid api raviḥ proṣita iva grahoḍūnāṃ cakraṃ nabhasi likhita-proñchitam iva
ahar vā rātrir vā dvayam api vilupta-pravicayaṃ ghanair baddha-vyūhaiḥ kim idam iti ghoraṃ vyavasitam // VidSrk_10.48__262_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1290)

tāvad vācaḥ prayuktā manasi vinihitā jīvitāśāpi tāvan vikṣiptau tāvad aṅghrī pathi pathika-janair lambitā tāvad āśā
phullad-dhārā-kadambas tava kavalayitā yāvad ete na dṛṣṭā nirmukta-vyāla-nīla-dyuti-nava-jalada-vyākulā vindhya-pādāḥ // VidSrk_10.49__263_

yogeśvarasya | (Skmsa.u.ka. 911)

kāmaṃ kūle nadīnām anugiri mahiṣī-yūtha-nīḍopakaṇṭhe gāhante śaṣpa-rājīr abhinava-śalabha-grāsa-lokā balākāḥ
antar-vinyasta-vīrut-tṛṇa-maya-puruṣa-trāsa-vighnaṃ kathaṃcit kāpotaṃ kodravāṇāṃ kavalayati kaṇān kṣetra-koṇaika-deśe // VidSrk_10.50__264_

yogeśvarasyaitau --

amuṣmin saṃnaddhe jala-muci samabhyasya katicid kakārān paryanta-dvi-guṇa-mata-repha-prasavinaḥ
sa mādhyandātyūhaś cala-vipula-kaṇṭhaḥ prasarati kramodañcat-tāraḥ krama-vaśa-naman manda-madhuraḥ // VidSrk_10.51__265_

|| iti prāvṛḍ-vrajyā ||

||10||

11. tataḥ śarad-vrajyā

aindraṃ dhanuḥ pāṇḍu-payo-dhareṇa śarad dadhānārdra-nakha-kṣatābham
prasādayantī sa-kalaṅkam induṃ tāpaṃ raver abhyadhikaṃ cakāra // VidSrk_11.1__266_

yadyapy ahaṃ śaśimukhi vimalāmbara-śrīr bandūka-puṣpa-rucirādhara-pallavāpi
dhiṅ māṃ tathāpi galitoru-payodharatvād ity uccakaiḥ śarad iyaṃ vahatīva tāpam // VidSrk_11.2__267_

manovinodasya (Skmsa.u.ka. 1311)

te haṃsātithi-vatsalā jalaruhāṃ kālena pītāyuṣāṃ saṃjīvauṣadhayo jarā jalamucām ete śarad-vāsarāḥ
yeṣv abhyāgata-khañjarīṭa-śabalās toyāpasāra-kramastoka-stoka-taraṅgitānta-pulināḥ karṣanti nadyo manaḥ // VidSrk_11.3__268_

dhūmraiḥ pakṣa-puṭaiḥ patadbhir abhitaḥ pāṇḍūdaraiḥ khañjanair āyāntīṃ śaradaṃ kiranti rabhasāl lājair ivāśāṅganāḥ
maṅgalyaṃ ca kalaṅka-pallava-sakhaṃ smerānanā śarvarī jyotsnā-tarpaṇa-gauram indu-kalaśaṃ vyomāṅgane nyasyati // VidSrk_11.4__269_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1308)

dadhati dhavalāmbhoda-cchāyāṃ sita-cchada-paṅktayo divi payasi ca śvetāmbhoja-bhramaṃ pratimā-śataiḥ
vidadhati na ced utkaṇṭhārdraṃ śaran maṇi-nūpuradhvanita-madhurottāla-snigdhair manaḥ kvaṇitormibhiḥ // VidSrk_11.5__270_

ghanaiḥ śephālīnāṃ hṛdaya-niviḍāśliṣṭa-vasudhaiḥ prasūnair unnālaiḥ pulakitatarodyāna-taravaḥ
niśāntāḥ prīṇanti pramada-kurarodgīta-rabhaso nabhasvad-vyādhūta-sphuṭa-kumuda-gandha-pluta-diśaḥ // VidSrk_11.6__271_

rajaḥ-pāta-jñānāṃ kumuda-sumano-maṇḍala-bhuvi smarasyoccair mantraṃ kim api japatāṃ huṅkṛtim iyam
sthire yūnāṃ māna-graha-paribhave mūrcchati ghano dvirephācāryāṇāṃ madhu-mada-paṭīyān kalakalaḥ // VidSrk_11.7__272_

adhaḥ paśyan pārśva-dvaya-valita-sācīkṛta-śirāḥ śanaiḥ pakṣa-sthairyād divi masṛṇa-cakrākṛti-gatiḥ
cirāc cillas tiryak-tvaritataram āhāra-nipuṇo nipatyaivākasmāc cala-caraṇa-mūrdhaṃ prapatati // VidSrk_11.8__273_

dūrotpucchaḥ salaya-caraṇo lamba-lolat-patattūḥ kaṇṭenoccair mada-kala-ruta-stoka-vācāla-cañcuḥ
harṣāśrūrmi-stimita-nayana-nyasta-sotkaṇṭha-dṛṣṭeḥ kaṃcit kālaṃ naṭati nikaṭe khañjarīṭaḥ priyāyāḥ // VidSrk_11.9__274_

manovinodasyāmī | (Skmsa.u.ka. 1321)

toyāntar-līna-mīna-pracaya-vicaya-navyāpṛta-troṭi-koṭiprāg-bhāga-prahva-kaṅkāvali-dhavala-rucaḥ paryaṭat-khañjarīṭāḥ
kūjat-kādambarājī-pihita-parisarāḥ śāradīnāṃ nadīnāṃ tīrāntā mañju-guñjan-mada-kalakuraba-śreṇayaḥ prīṇayanti // VidSrk_11.10__275_

tīkṣṇaṃ ravis tapati nīca ivācirāḍhyaḥ śṛṅgaṃ rurus tyajati mitram ivākṛtajñaḥ
toyaṃ prasīdati muner iva dharma-cintā kāmī daridra iva śoṣam upaiti paṅkaḥ // VidSrk_11.11__276_

bhāsasya (Skmsa.u.ka. 1313, Svsu.ā. 1821, Spdśā.pa. 3907, Smvsū.mu. 62.3)

saṃtāpinī sama-dahaṃsa-kalābhilāpā prāleya-dhāma-dhavalāmbaram ādadhānā
āpāṇḍu-pīvara-payodharam udvahantī kācid vadhūr virahiṇīva śarad vibhāti // VidSrk_11.12__277_

śanaiḥ śāntākūtāḥ sita-kala-dhara-ccheda-pulināḥ purastād ākīrṇāḥ kala-virutibhiḥ sārasa-kulaiḥ
citāś citrākārair niśi vikacana-kṣatra-kumudair nabhastaḥ syandante sarita iva dīrghā daśa diśaḥ // VidSrk_11.13__278_

āpīna-pravisāritoru-vikaṭaiḥ paścārdha-bhāgair gurur vellat-pīvara-kambalālasa-rasad-gambhīra-ghaṇṭākulaḥ
grāmānteṣu navīna-sasya-hariteṣūddāma-candrātapasmerāsu kṣaṇadāsu dhena-dhavalī-vargaḥ parikrāmati // VidSrk_11.14__279_

pṛṣṭheṣu śaṅkha-śakala-cchaviṣu cchadānāṃ rājībhir aṅkitam alaktaka-lohitābhiḥ
go-rocanā-harita-babhru bahiḥ palāśam āmodate kumudam ambhasi palvalasya // VidSrk_11.15__280_

sāndra-sthūla-naloparodha-viṣamāḥ śaṅkyāvatārāḥ puraḥ toyottīrṇa-nivṛtta-nakra-jaṭhara-kṣuṇṇa-sthalī-bālukāḥ
vyakta-vyāghra-padāṅka-paṅkti-nicitonmudrārdra-paṅkodarās saṃtrāsaṃ janayanti kuñja-saritaḥ kācābhahnīlodakāḥ // VidSrk_11.16__281_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 2047)

ikṣu-tvak-kṣoda-sārāḥ śakaṭa-saraṇayo dhīra-dhūlī-patākāḥ pāka-svīkāra-namre śirasi niviśate śūka-śāleḥ śukālī
kedārebhyaḥ praṇālaiḥ praviśati śapharī-paṅktir ādhāram ārād acchaḥ kaccheṣu paṅkaḥ sukhayati saritām ātapād ukṣa-pālam // VidSrk_11.17__282_

abhinandasya --

sadyaḥ-snātānuliptā iva dadhati rucaṃ pallavāḥ kardamāṅkāḥ kacchāntāḥ kāśa-tūlaiḥ pavana-vaśa-gatair meṣa-yūthopameyāḥ
nadyaḥ pratyagra-tīropanati-sarabhasaiḥ khañjanaiḥ sāñjanākṣā haṃsāḥ kaṃsāri-deha-tviṣi gagana-tale śaṅkha-śobhāṃ vahanti // VidSrk_11.18__283_

haṃsānāṃ ninadeṣu yaiḥ kavalitair āsajyate kūjatām anyaḥ ko 'pi kaṣāya-kaṇṭha-luṭhanād āghargharo nisvanaḥ
te saṃpraty akaṭhora-vāraṇa-vadhūdantāṅkura-spardhino niryātāḥ kamalākareṣu bisinī-kandāgrima-granthayaḥ // VidSrk_11.19__284_

kamalāyudhasya (dhva. 4.7, Skmsa.u.ka. 1309)

varāhānākṣeptuṃ kalama-kavala-pratyabhimukhān idānīṃ sīmānaḥ prati vihita-mañcāḥ svapatibhiḥ
kapotaiḥ potārthaṃ kṛta-niviḍa-nīḍā viṭapinaḥ śivābhir valmīkāḥ khara-nakhara-khātodara-mṛdaḥ // VidSrk_11.20__285_

śatānandasya (Skmsa.u.ka. 1312)

lālā-kalpais tridaśa-kariṇāṃ dig-vadhū-hāsa-bhūtair adhva-śrānta-pravahaṇa-harit-phena-śaṅkāṃ diśadbhiḥ
vātodastaiḥ śaśadhara-kalā-komalair indra-tūlair līlottaṃsaṃ racayitum alaṃ kanyakāḥ kautukinyaḥ // VidSrk_11.21__286_

śubhāṅgasya --

hāra-cchāyāṃ vahati kucayor antarāle mṛṇālī karṇopānte nava-kuvalayair acyutaḥ karṇikārthaḥ
yā sīmante maṇibhir aruṇaiḥ sā cchavir bandhu-jīvair veśaḥ śobhāṃ diśati paramām ārtavaḥ śāli-gopyāḥ // VidSrk_11.22__287_

madhuśīlasya --

dūrāpāya-prakaṭa-viṭapāḥ paryaṭat-khañjarīṭakrānta-prāntāḥ prasabha-vilasad-rājahaṃsāvataṃsāḥ
adyānandaṃ dadhati vicarac-cakravākopacañcugrāsa-trāsa-pracala-śaphara-smera-nīrās taṭinyaḥ // VidSrk_11.23__288_

ḍimbokasya (Skmsa.u.ka. 1319)

unmagna-cañcala-vanāni vanāpagānām āśyānasaikata-taraṅga-paramparāṇi
nimnāvaśiṣṭa-salilāni mano haranti rodhāṃsi haṃsa-pada-mudrita-kardamāni // VidSrk_11.24__289_

vyālī-vimarda-vigalaj-jala-koṭarāṇi śākhā-vilambi-mṛta-śaivala-kandalāni
dūrībhavanti saritāṃ taṭa-kānanāni pūrva-pravāha-mahimānam udāharanti // VidSrk_11.25__290_

śubhāṅgasya --

tṛṇa-rāja-pāka-saurabha-sugandhayaḥ pariṇatāśavo divasāḥ /
ādya-kulopanimantraṇa-suhita-dvija-duḥsahoṣmāṇaḥ // VidSrk_11.26__291__

yogeśvarasya --

āḍhyān nivāpalambho niketa-gāmī ca picchilaḥ panthāḥ /
dvayam ākulayati cetaḥ skandhāvāra-dvijātīnām // VidSrk_11.27__292__

vāgurasya --

|| iti śarad-vrajyā ||

||11||

12. tato hemanta-vrajyā

yātrā-lagnaṃ tuhina-marutāṃ bāndhavaḥ kunda-lakṣyāḥ kālaṃ so 'yaṃ kamala-sarasāṃ saṃpadaḥ kāla-dūtaḥ
nidrā-vyājāj jaḍima-vidhurā yatra gāḍhe 'pi mantau vāmāḥ kaṇṭha-graham aśithilaṃ preyasām ādriyante // VidSrk_12.1__293_

kasyacit (Srkm 1326)

agre śyāmala-bindu-baddha-tilakair madhye 'pi pākānvayaprauḍhī-bhūta-paṭola-pāṭalatarair mūle manāg babhrubhiḥ
vṛnte karkaśa-kīra-piccha-haribhiḥ sthūlaiḥ phalair bandhurāḥ saṃpraty utsukayanti kasya na manaḥ pūga-drumāṇāṃ chaṭāḥ // VidSrk_12.2__294_

dalānāṃ mūleṣu stimita-patitaṃ kesara-rajaḥ samīro nedānīṃ harati haritāla-dyuti-haram
kumudvatyāḥ koṣe madhu śiśira-miśraṃ madhuliho lihanti pratyūṣe virasa-virasaṃ manda-rucayaḥ // VidSrk_12.3__295_

āvāti sphuṭita-priyaṅgu-surabhir nīhāra-vāri-cchalāt svacchandaṃ kamalākareṣu vikiran pracchanna-vahni-cchaṭāḥ
prātaḥ kunda-samṛddhi-darśana-rasa-prīti-prakarṣollasanmālākāra-vadhū-kapola-pulaka-sthairya-kṣamo mārutaḥ // VidSrk_12.4__296_

garvāyante palālaṃ prati pathika-śataiḥ pāmarāḥ stūyamānā gopān go-garbhinīnāṃ sukhayati bahalo rātri-romantha-bāṣpaḥ
prātaḥ pṛṣṭhāvagāḍha-prathama-ravi-rucir grāma-sīmopaśalye śete siddhārtha-puṣpa-cchadana-cita-hima-klinna-pakṣmā mahokṣaḥ // VidSrk_12.5__297_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 1327)

kaṭu-madhurāṇy āmodaiḥ parṇair utkīrṇa-patra-bhaṅgāni /
damanaka-vanāni saṃprati kāṇḍair ekānta-pāṇḍūni // VidSrk_12.6__298__

laghuni tṛṇa-kuṭīre kṣetra-koṇe yavānāṃ nava-kalama-palāla-srastare sopadhāne
pariharati suṣuptaṃ hālika-dvandvam ārāt stana-kalaśa-mahoṣmābaddha-rekhas tuṣāraḥ // VidSrk_12.7__299_

bhavabhūteḥ (Drda.rū. 4.22, Svsu.ā. 1840, Skmsa.u.ka. 1336, Spdśā.pa. 3922, Smvsū.mu. 63.15)

kṣetropānta-palāyamāna-śaśaka-dvandvaṃ parīkṣyāparān āhūyātirasena karṣaka-janān ābaddha-kolāhalāḥ
hastāropita-dātra-rajju-laguḍair vṛddhair avṛddhaiḥ saha tyaktvā śāli-cikartiṣām ita ito dhāvanty amī pāmarāḥ // VidSrk_12.8__300_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1340)

kṛtvā pṛṣṭhatare paṭac-caram atha jyotiḥ-prataṅkāṅkayoḥ ūrvor antarayor niṣeduṣi karau kṛtvā kukūlānale
pārśvau kampa-jaḍau pidhāya kaphaṇi-dvandvena romāñcitā prātar no na ca sāyam adya jaratī gehodaraṃ muñcati // VidSrk_12.9__301_

vaiśyasya --

dhūma-prāyaḥ prati-muhur atikṣobhanodvānta-tejāḥ kārīṣāgniḥ satatam ṛtunā sevyatāṃ nīyamānaḥ
bāhu-kṣepāt stana-parisarād asta-līlāṃśukābhiḥ ghoṣa-strībhir divasa-viratau bhāti nirviśyamānaḥ // VidSrk_12.10__302_

ābhoginaḥ kim api saṃprati vāsarānte saṃpanna-śāli-khala-pallavitopaśalyāḥ
grāmās tuṣāra-bhara-bandhura-gomayāgnidhūmāvalī-valaya-mekhalino haranti // VidSrk_12.11__303_

abhinandasya (Skmsa.u.ka. 1351)

mūle harinti kiṃcit pārśve pītāni lohitāny agre /
madhura-surabhīṇi saṃpraty agāḍha-pākāni badarāṇi // VidSrk_12.12__304__

tasyaiva --

bhadraṃ te sadṛśaṃ yad-adhvaga-śataiḥ kīrti-stavodghuṣyate sthāne rūpam anuttamaṃ sukṛtinā dānena karṇo jitaḥ
ity ālokya ciraṃ dṛśā kṛpaṇayā dūrāgatena stutaḥ pānthenaika-palāla-muṣṭi-rucinā garvāyate hālikaḥ // VidSrk_12.13__305_

yogeśvarasya (Sksa.ka.ā. 3.8, Skmsa.u.ka. 1338, Spdśā.pa. 581, Smvsū.mu. 96.2)

iti hemanta-vrajyā

||12||

13. tataḥ śiśira-vrajyā

kundasyāpi na pūjana-vyatikare nāpy ātmano maṇḍane vyāpāre 'pi tathā praheṇaka-vidher nārghanti baddhādarāḥ
nāryaḥ kunda-caturthikā-mahasam ārambhābhiṣeke yathā hūtānaṅgam ulūlu-kākala-ravaiḥ prīṇanti yūnāṃ manaḥ // VidSrk_13.1__306_

durlakṣyā syād damanaka-vane dhūma-dhūmre patantī kārīṣāgneḥ paṭamaya-gṛhā vāma-līlāṃ tanoti
prādurbhāvaṃ tirayati raver adhvagānām idānīṃ sarvāṅgīṇaṃ diśati palitaṃ lomalagnā himānī // VidSrk_13.2__307_

pūṣā prātar gagana-pathikaḥ prasthitaḥ pūrva-śailāt sūcī-bhedya-prabala-mahikā-jāla-kanthāvṛtāṅgaḥ
rātriṃ sarvāṃ hutavaha-pariṣvaṅga-bhājo 'pi manye jāḍyābaddhān tvarayitum ayaṃ drāṅ na śaknoti pādān // VidSrk_13.3__308_

pānthasyārāt kṣaṇam iva gater mandimānaṃ diśanti pratyūṣeṣu pratanu-salilodgīrṇa-bāṣpa-pravāhāḥ
vārāṃ pūrṇā iva sacakitā vāra-pārīṇa-dṛṣṭer dūrottānā api śikhariṇāṃ nirjhara-droṇi-mārgāḥ // VidSrk_13.4__309_

dūra-proṣitakair avākara-parīhāsāḥ sva-kāntāśmasu prāleya-snapiteṣu mukta-salilotpāda-spṛhā-kelayaḥ
kṣīyante suratāntare 'pi na dṛśāṃ pātrīkṛtāṃ kāmibhiḥ saubhāgyāpagamād ivendu-mahasāṃ lāvaṇya-śūnyāḥ śriyaḥ // VidSrk_13.5__310_

haṃsair jarjara-rūkṣa-pakṣa-malinair naktaṃ divāntar-bahis tiṣṭhadbhiḥ parivārya bandhubhir iva snigdhaiḥ kṛtāvekṣaṇam
pratyāsīdati vallabhe jalaruhāṃ kṣāmāyamāṇa-dyutau bāṣpān ujjhati vāri vāri-ruhiṇī-nāśād ivopārjitān // VidSrk_13.6__311_

dhanyānāṃ nava-pūga-pūrita-mukha-śyāmāṅganāliṅganprāptāneka-sukha-pramoda-vapuṣāṃ ramyas tuṣārāgamaḥ
asmākaṃ tu vidīrṇa-daṇḍita-paṭī-pracchāditodghāṭitakroḍa-svīkṛta-jānu-vepathumatāṃ cetaḥ paraṃ sīdati // VidSrk_13.7__312_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1346)

kampante kapayo bhṛśaṃ jala-kṛśaṃ gojāvikaṃ glāyati śvā cullīkuharodaraṃ kṣaṇam api kṣipto 'pi naivojjhati
śītārti-vyasanāturaḥ punar ayaṃ dīno janaḥ kūrvavat svāny aṅgāni śarīra eva hi nije nihnotum ākāṅkṣati // VidSrk_13.8__313_

lakṣmīdharasya (Sksa.ka.ā. 3.10, Skmsa.u.ka. 1349 śatānandasya, Smvsū.mu. 63.17)

idānīm arghanti prathama-kalama-ccheda-muditā navāgrānna-sthāle parimala-muco hālika-gṛhāḥ
udañcad-dor-vallī-valita-valayābhir yuvatibhir gṛhīta-protkṣipta-bhramita-masṛṇodīrṇa-musalāḥ // VidSrk_13.9__314_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 1337)

pāka-kṣāma-tilāḥ samutsukayituṃ śaktāḥ kapotān bhuvaḥ śyāmatvaṃ phala-pīḍyamāna-kusumān āpadyate sarṣapān
vāyur vyasta-śaṇas tuṣāra-kaṇavān abhyeti kampa-pradaḥ pānthaiḥ śuṣka-vivāda-baddha-kalahaiḥ puṇyāgnir āsevyate // VidSrk_13.10__315_

tasyaiva (Skmsa.u.ka. 1350)

siddhārthāḥ phala-sūci-bandha-gurubhir lolanty amī pallavair ucchindanty adha eva bandhuratayā kolī-phalāny arbhakāḥ
pāka-praślatha-patra-koṣa-dalanavyaktāṅkura-granthayo niṣṭhīvanty api hasta-yantra-kalitāḥ puṇḍrekṣa-yaṣṭyo rasam // VidSrk_13.11__316_

vācaspateḥ (Skmsa.u.ka. 1357)

vyathita-vanitā-vaktraupamyaṃ bibharti niśāpatir galita-vibhavasyājhevādya dyutir masṛṇā raveḥ
abhinava-vadhū-roṣa-svāduḥ karīṣa-tanūnapād asarala-janāśelṣa-krūras tuṣāra-samīraṇaḥ // VidSrk_13.12__317_

abhinandasya (Skmsa.u.ka. 1347 bhāsasya)

vāraṃ vāraṃ tuṣārānila-tulita-palāloṣmaṇāṃ pāmarāṇāṃ daṇḍa-vyāghaṭṭanābhiḥ krama-pihita-rucau bodhyamāne kṛśānau
uddhūmair bīja-koṣoccaṭana-paṭu-ravaiḥ sarṣapa-kṣoda-kūṭaiḥ koṇe koṇe khalānāṃ parisara-sa-kaṭuḥ kīryate ko 'pi gandhaḥ // VidSrk_13.13__318_

yogeśvarasya --

naṣṭa-prāyāḥ pralayamahikā-juṣṭa-jīrṇaiḥ pratānair bījāny evonmada-para-bhṛtālocanāpāṭalāni
utpākatvād vighaṭita-śamī-koṣa-saṃdarśitāni vyākurvanti sphuṭa-sahacarī-vīrudhaḥ kṛṣṇalānām // VidSrk_13.14__319_

sāvarṇeḥ --

śuka-snigdhaiḥ patrair yuvati-kara-dīrghaiḥ kiśalayaiḥ phalinyo rājante hima-samaya-saṃvardhita-rucaḥ
manojñā mañjaryo harita-kapiśaiḥ pāṃsu-mukulaiḥ sphuṭanti pratyaṅgaṃ paṭu-parimalāhūta-madhupāḥ // VidSrk_13.15__320_

śatānandasya --

māṣīṇaṃ muṣitaṃ yaveṣu yavasa-śyāmā cchaviḥ śīryate grāmāntāś ca masūra-dhūsara-bhuvaḥ smeraṃ yamānī-vanam
puṣpāḍhyāḥ śata-puṣpikāḥ phala-bhṛtaḥ siddhyanti siddhārthakāḥ snigdhāḥ vāstuka-vāstavaḥ stavakita-stambā ca kustumbinī // VidSrk_13.16__321_

śubhāṅgasya (Skmsa.u.ka. 1356, śubhāṅkasya)

puraḥ pāṇḍu-prāyaṃ tad-anu kapilimnā kṛta-padaṃ tataḥ pākotsekād aruṇa-guṇa-saṃsargita-vapuḥ
śanaiḥ śoṣārambhe sthapuṭa-nija-viṣkambha-viṣamaṃ vane vītāmodaṃ badaram arasatvaṃ kalayati // VidSrk_13.17__322_

|| iti śiśira-vrajyā ||

||13||

14. tato madana-vrajyā

ayaṃ sa bhuvana-traya-prathita-saṃyamī śaṅkaro bibharti vapuṣādhunā viraha-kātaraḥ kāminīm
anena kila nirjitā vayam iti prayāyāḥ karaṃ kareṇa parilālayañ jayati jāta-hāsaḥ smaraḥ // VidSrk_14.1__323_

nīlapaṭahasya | (Skmsa.u.ka. 468)

bhrū-śārṅgākṛṣṭa-muktāḥ kuvalaya-madhupa-stoma-lakṣmī-muṣo ye kṣepīyāḥ kṛṣṇasārā nara-hṛdaya-bhidas tārava-krūra-śalyāḥ
te dīrghāpāṅga-puṅkhāḥ smita-viṣa-viṣamāḥ pakṣmalāḥ strī-kaṭākṣāḥ pāyāsur vo 'tivīryās tribhuvana-jayinaḥ pañcabāṇasya bāṇāḥ // VidSrk_14.2__324_

manasi kusuma-bāṇair eka-kālaṃ trilokīṃ kusuma-dhanur anaṅgas tāḍayaty aspṛśadbhiḥ
iti vitata-vicitrāścarya-saṃkalpa-śilpo jayati manasijanmā janmibhir mānitājñaḥ // VidSrk_14.3__325_

manovinodasya | (Skmsa.u.ka. 464)

śatruḥ kāraṇaṃ manmano 'pi bhagavān vāmāṅga-nityāṅganaḥ svar-lokasya sudhaika-pāna-caṣako mitraṃ ca tārā-patiḥ
cumbanto jagatāṃ manaḥ sumanaso marm-aspṛśaḥ sāyakāḥ dārāḥ prīti-ratī iti kva mahimā kāmasya nālaukikaḥ // VidSrk_14.4__326_

manivinodasyāmī --

kula-gurur abalānāṃ keli-dīkṣā-pradāne parama-suhṛd-ananṅgo rohiṇī-vallabhasya
api kusuma-pṛṣatkair deva-devasya jetā jayati suratalīlā-nāṭikā-sūtra-dhāraḥ // VidSrk_14.5__327_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 1.1, Skmsa.u.ka. 469, Spdśā.pa. 3077, Smvsū.mu. 1.25)

vande devam anaṅgam eva ramaṇī-netrotpala-cchadmanā pāśenāyata-śālinā suniviḍaṃ saṃyamya loka-trayam
yenāsāv api bhasma-lāñchita-tanur devaḥ kapālī balāt prema-kruddhanagātmajāṅghri-vinati-krīḍā-vrate dīkṣitaḥ // VidSrk_14.6__328_

(Skmsa.u.ka. 466, lalitokasya)

sa jayati saṃkalpa-bhavo rati-mukha-śata-patra-cumbana-bhramaraḥ /
yasyānurakta-lalanā-nayanānta-vilokitaṃ vasatiḥ // VidSrk_14.7__329__

dāmodara-guptasya --

aho dhanuṣi naipuṇyaṃ manmathasya mahātmanaḥ
śarīram akṣataṃ kṛtvā bhinatty antargataṃ manaḥ // VidSrk_14.8__330_

dhanur mālā maurvī kvaṇad-alikulaṃ lakṣyam abalāmano-bhedyaṃ śabda-prabhṛtaya ime pañca-viśikhāḥ
iyāṃ jetuṃ yasya tribhuvanam adehasya vibhavaḥ sa vaḥ kāmaḥ kāmān diśatu dayitāpāṅga-vasatiḥ // VidSrk_14.9__331_

kasyacit | (Svsu.ā. 82, Skmsa.u.ka. 470)

jayati sa mada-lekhocchṛṅkhala-prema-rāmālalita-surata-līlā-daivataṃ puṣpa-cāpaḥ
tribhuvana-jaya-siddhyai yasya śṛṅgāra-mūrter upakaraṇam apūrvaṃ mālyam indur madhūni // VidSrk_14.10__332_

(Skmsa.u.ka. 463, utpalarājasya)

yācyo na kaścana guruḥ pratimā ca kāntā pūjā vilokana-vigūhana-cumbanāni
ātmā nivedyam itara-vrata-sāra-jetrīṃ vandāmahe makara-ketana deva dīkṣām // VidSrk_14.11__333_

(Skmsa.u.ka. 465, vallanasya)

|| iti madana-vrajyā ||

||14||

15. tato vayaḥ-sandhi-vrajyā

bhruvoḥ kācil līlā pariṇatir apūrvā nayanayoḥ stanābhogo 'vyaktaṃ taruṇima-samārambha-samaye
idānīm bālāyāḥ kim amṛta-mayaḥ kim madhu-mayaḥ kim ānandaḥ sākṣāt dhvanati madhuraḥ pañcama-layaḥ // VidSrk_15.1__334_

vīryamitrasya | (Skmsa.u.ka. 482 rājokasya, Spdśā.pa. 3274, Smvsū.mu. 51.7)

unnālālaka-bhañjanāni kabarī-pāśeṣu śikṣā-raso dantānāṃ parikarma nīvi-nahanaṃ bhrū-lāsya-yogyāgrahaḥ
tiryag-locana-ceṣṭitāni vacasi cchekokti-saṃkrāntayaḥ strīṇāṃ glāyati śaiśave pratikalaṃ ko 'py eṣa keli-kramaḥ // VidSrk_15.2__335_

vidhatte sollekhaṃ katarad iha nāṅgaṃ taruṇimā tathāpi prāgalbhyaṃ kim api caturaṃ locana-yuge
yad ādatte dṛśyād akhilam api bhāva-vyatikaraṃ mano-vṛttiṃ draṣṭuḥ prathayati ca dṛśyaṃ prati janam // VidSrk_15.3__336_

etau rājaśekharasya --

etad dadhāti nava-yauvana-nartakasya kaśmīraja-cchurita-tālaka-yugmala-kṣmīm
madhye samucchvasita-vṛtti manāg upānte labdhātma-sīma kuca-kuḍmala-yugmam asyāḥ // VidSrk_15.4__337_

yauvana-nagarārambhe rāmā-hṛdaya-sthalīṣu kusumeṣoḥ /
makara-patākeveyaṃ rājati romāvalī ramyā // VidSrk_15.5__338__

etau laḍahacandrasya --

calita-śiśu-daśānāṃ yauvanārambha-rekhāparicaya-paricumbat-prema-kautūhalānām
ucita-sahaja-lajjā-durbalā bālikānāṃ guru-jana-bhaya-bhājāṃ ke 'pi te bhrū-vilāsāḥ // VidSrk_15.6__339_

guṇeśvarasya --

naitat samunnamita-cūcuka-mudram antaḥsaṃkrānta-sīma-kuca-koraka-cakram asyāḥ
saṃketitāṅga-nava-yauvana-nāṭakasya kaśmīraja-cchurita-nūtana-kāṃsya-tālam // VidSrk_15.7__340_

nitambaḥ saṃvādaṃ masṛṇa-maṇi-vedyā mṛgayate manāg gaṇḍaḥ pāṇḍur madhu-mukula-lakṣmīṃ tulayati
viśantyās tāruṇyaṃ ghusṛṇa-ghana-lāvaṇya-payasi prakāmaṃ pronmajjad vapur api ca tasyā vijayate // VidSrk_15.8__341_

udbhinna-stana-kuḍmala-dvayam uraḥ kiṃcit kapola-sthalīṃ limpaty eva madhūka-kāntir adharaḥ saṃmugdha-lakṣmī-mayaḥ
pratyāsīdati yauvane mṛga-dṛśaḥ kiṃ cānyad āvirbhaval lāvaṇyāmṛta-paṅka-lepa-laḍaha-cchāyaṃ vapur vartate // VidSrk_15.9__342_

gehād bahir virama cāpalam astu dūram adyāpi śaiśava-daśā-laḍitāni tāni
āpyāyamāna-jaghana-sthala-pīḍyamānam ardhorukaṃ truṭati putri tava kṣaṇena // VidSrk_15.10__343_

premāsaṅgi ca bhaṅgi ca prativaco 'py uktaṃ ca guptaṃ tathā yatnād yācitam ānanaṃ prati samādhāne ca hāne ca dhīḥ
ity anyo madhuraḥ sa ko 'pi śiśutā-tāruṇyayor antare vartiṣṇor mṛga-cakṣuṣo vijayate dvaividhya-mugdho rasaḥ // VidSrk_15.11__344_

lakṣmīdharasya --

nitambaḥ svāṃ lakṣmīm abhilaṣati nādyāpi labhate samantāt sābhogaṃ na ca kuca-vibhāgāñcitam uraḥ
dṛśor līlāmudrā sphurati ca na cāpi sthitimatī tad asyās tāruṇyaṃ prathamam avatīrṇaṃ vijayate // VidSrk_15.12__345_

śāridyūtakathākutūhali manaś chekoktiśikṣāratiḥ nityaṃ darpaṇapāṇitā sahacarīvargeṇa cācāryakam
prauḍhastrīcaritānuvṛttiṣu raso bālyena lajjā manāk stokārohiṇi yauvane mṛgadṛśaḥ ko 'py eṣa kelikramaḥ // VidSrk_15.13__346_

dṛṣṭiḥ śaiśava-maṇḍanā pratikalaṃ prāgalbhyam abhyasyate pūrvākāram uras tathāpi kucayoḥ śobhāṃ navām īhate
no dhatte gurutāṃ tad apy upacitābhogā nitamba-sthalī tanvyāḥ svīkṛta-manmathaṃ vijayate netraikapeyaṃ vapuḥ // VidSrk_15.14__347_

ākaṇṭhārpita-kañcukāñcalam uro hastāṅgulī-mudraṇāmātrā-sūtrita-hāsyam āsyam alasāḥ pañcālikā-kelayaḥ
tiryag-locana-ceṣṭitāni vacasāṃ chekokti-saṃkrāntayas tasyāḥ sīdati śaiśave pratikalaṃ ko 'py eṣa keli-kramaḥ // VidSrk_15.15__348_

dor-mūlāvadhi-sūtrita-stanam uraḥ snihyat-kaṭākṣe dṛśāv īṣat-tāṇḍava-paṇḍite smita-sudhā-cchekoktiṣu bhrū-late
cetaḥ kandalita-smara-vyatikaraṃ lāvaṇyam aṅgair vṛtaṃ tanvaṅgyās taruṇimni sarpati śanair anyaiva kācid gatiḥ // VidSrk_15.16__349_

vāraṃ vāram anekadhā sakhi mayā cūta-drumāṇāṃ vane pīta-karṇa-darī-praṇāla-valitaḥ puṃskokilānāṃ dhvaniḥ
tasminn adya punaḥ śruti-praṇayini pratyaṅgam utkampitaṃ tāpaś cetasi netrayos taralimā kasmād akasmān mama // VidSrk_15.17__350_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 496)

darottānaṃ cakṣuḥ kalita-viralāpāṅga-valanaṃ bhaviṣyad-vistāri-stana-yugala-garbhālasam uraḥ
nitambe saṃkrāntāḥ katipaya-kalā gaurava-juṣo vapur muñcad bālyaṃ kim api kamanīyaṃ mṛga-dṛśaḥ // VidSrk_15.18__351_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 483, Smvsū.mu. 51.10)

gaṇita-garimā śroṇir madhyaṃ nibaddha-vali-trayaṃ hṛdayam udayal-lajjaṃ sajjac-cirantana-cāpalam
mukulita-kucaṃ vakṣaś cakṣur manāg-vṛta-vakrima krama-parigalad-bālyaṃ tanvyā vapus tanute śriyam // VidSrk_15.19__352_

bālo 'dyāpi kileti lakṣitam alaṃkartuṃ nijair bhūṣaṇai rāmābhiś ciram udyate hṛdi lihann icchām anicchāṃ vahan
snihyat-tāram athānya-dṛṣṭi-virahe yaḥ saṃmukhaṃ vīkṣito namraḥ smera-mukhī-bhavann iti vayaḥ-sandhi-śriyāliṅgitaḥ // VidSrk_15.20__353_

vallaṇasya --

mādhyasthyaṃ ca samasta-vastuṣu paripraśne śiro-ghūrṇanaṃ preyasyāṃ param arpitāntara-bahir-vṛtti-prapañca-kramaḥ
kiṃ cāpi sphuṭa-dṛṣṭi-vibhrama-kalā-nirmāṇa-śikṣā-rasaḥ pratyaṅgaṃ smara-keli-mudritam aho bālā vayo-vibhrame // VidSrk_15.21__354_

padbhyāṃ muktās tarala-gatayaḥ saṃśritā locanābhyāṃ śroṇī-bandhas tyajati tanutāṃ sevate madhya-deśaḥ
dhatte vakṣaḥ kuca-sacivatām advitīyatvam āsyaṃ tad-gātrāṇāṃ guṇa-vinimayaḥ kalpito yauvanena // VidSrk_15.22__355_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 484, Spdśā.pa. 3282, Smvsū.mu. 52.4)

bālyaṃ yad asyās trivalī-taṭinyās taṭe vinaṣṭaṃ saha cāpalena
tad-artham utthāpita-cāru-caityakalpau stanau pāṇḍutarau taruṇyāḥ // VidSrk_15.23__356_

tadātva-pronmīlan-mradima-ramaṇīyāt kaṭhinatāṃ nicitya pratyaṅgād iva taruṇa-bhāvena ghaṭitau
stanau saṃbibhrāṇāḥ kṣaṇa-vinaya-vaijātya-masṛṇasmaronmeṣāḥ keṣām upari na rasānāṃ yuvatayaḥ // VidSrk_15.24__357_

murāreḥ (anargha-rāghava.rā. 3.7)

bhrū-līlā caturā tribhāga-valitā dṛṣṭir gatir mantharā visrabdhaṃ hasitaṃ kapola-phalake vaidagdhya-vakraṃ vacaḥ
noddiṣṭaṃ guruṇā na bandhu-kathitaṃ dṛṣṭaṃ na śāstre kvacid bālāyāḥ svayam eva manmatha-kalā-pāṇḍityam unmīlati // VidSrk_15.25__358_

lāvaṇyāmṛta-sāndra-sindhu-laharī-saṃsiktam asyā vapur jātas tatra navīna-yauvana-kalā-līlālatā-maṇḍapaḥ
tatrāyaṃ spṛhaṇīya-śītalatara-cchāyāsu suptotthitaḥ saṃmugdho madhu-bāndhavaḥ sa bhagavān adyāpi nidrālasaḥ // VidSrk_15.26__359_

vīryamitrasya | (Skmsa.u.ka. 480, bhikṣoḥ)

bhruvir līlaivānyā dara-hasitam abhyasyati mukhaṃ dṛśor vakraḥ panthās taruṇima-samārambha-sacivaḥ
idānīm etasyāḥ kuvalaya-dṛśaḥ pratyaham ayaṃ nitambasyābhogo nayati maṇi-kāñcīm adhikatām // VidSrk_15.27__360_

rājya-pālasya --

madhyaṃ baddha-vali-trayaṃ vijayate niḥsandhi-bandhonnamad vistāri-stana-bhāra-mantharam uro mugdhā kapola-śriyaḥ
kiṃ cāmugdha-vilola-nīraja-dṛśas tāruṇya-puṇyātither asyāḥ kuṅkuma-paṅka-lepa-naḍaha-cchāyaṃ vapur vartate // VidSrk_15.28__361_

vajramuṣṭeḥ | (Srkm 490, kasyacit)

samastaṃ vijñāya smara-narapateś cāru-caritaṃ caraś cakṣuḥ karṇe kathayitum agāt satvaram iva
prayāṇaṃ bālyasya pratipadam abhūd vigraha-bharaḥ parispando vācām api ca kucayoḥ sandhir abhavat // VidSrk_15.29__362_

utkhelat-trivalī-taraṅga-taralā romāvalī-śaivalasrag-valir yuvatī dhruvaṃ jana-mano-nirvāṇa-vārāṇasī
etasyā yad uras-taṭī-parisare yad bālya-cāpalyayoḥ sthāne yauvana-śilpi-kalpita-citā-caitya-dvayaṃ dṛśyate // VidSrk_15.30__363_

bhavasya --

stanodbhedaḥ kiṃcit tyajati tanutāyāḥ paricayaṃ tathā madhyo bhāgas trivali-valayebhyaḥ spṛhayati
nitambe ca svairaṃ vilasati vilāsa-vyasanitā mṛgākṣyāḥ pratyaṅgaṃ kṛta-padam ivānaṅga-laḍitam // VidSrk_15.31__364_

yat pratyaṅgaṃ sphuṭam anusaranty ūrmayo vibhramāṇāṃ kṣobhaṃ dhatte yad api bahalaḥ snigdha-lāvaṇya-paṅkaḥ
unmagnaṃ yat sphurati ca manāk kumbhayor dvandvam etat tan manye 'syā smara-gaja-yuvā gāhate hṛt-taḍāgam // VidSrk_15.32__365_

vidhūkasya (Skmsa.u.ka. 481)

kṛta-nibhaśataṃ niṣkrāmantīṃ sakhībhir anūddhṛtāṃ katham api haṭhād ākṛṣyānte paṭasya niveśitām
nava-nidhuvana-krīḍārambha-prakampa-vivartinīṃ anubhava-mṛdū-bhūta-trāsāṃ manaḥ smarati priyām // VidSrk_15.33__366_

smitaṃ kiṃcin-mugdhaṃ tarala-madhuro dṛṣṭi-vibhavaḥ parispando vācām abhinava-vilāsokti-sarasaḥ
gatīnām ārambhaḥ kisalayita-līlā-parimalaḥ spṛśantyās tāruṇyaṃ kim iva na manojñaṃ mṛgadṛśaḥ // VidSrk_15.34__367_

asti bhayam asti kautukam asti ca mandākṣam asti cotkaṇṭhā /
bālānāṃ praṇayi-jane bhāvaḥ ko 'py eṣa naika-rasaḥ // VidSrk_15.35__368__

pragalbhānām ante nivasati śṛṇoti smara-kathāṃ svayaṃ tat-tac-ceṣṭā-śatam abhinayenārpayati ca
spṛhām antaḥ kānte vahati na samabhyeti nikaṭaṃ yathaiveyaṃ bālā harati ca tathaiveyam adhikam // VidSrk_15.36__369_

anyonyāntara-nirgatāṅguli-dala-śreṇī-bhavan-niścalagranthi-pragrathitaṃ kara-dvayam upary uttānam āvibhratā
seyaṃ vibhrama-toraṇa-praṇayinā jṛmbhābharottambhitenoccair bāhu-yugena śaṃsati manojanma-praveśotsavam // VidSrk_15.37__370_

śatānandasya --

sa eṣa yauvanācāryaḥ siddhaye smara-bhūbhujaḥ
priyāyāṃ balim uddiśya tanoti stana-maṇḍalam // VidSrk_15.38__371_

bibhratyā vapur unnamat-kuca-yugaṃ prādurbhavad-vibhramaṃ bālāyā lasad-aṅga-sandhi-viramad-bālyaṃ valad-bhrū-latam
antar visphurati smaro bahir api vrīḍā samunmīlate svairaṃ locana-vakrimā vilasati śrīḥ kācid ujjṛmbhate // VidSrk_15.39__372_

rudrasya --

sutanur adhunā seyaṃ nimnāṃ svanābhim abhīkṣate kalayati parāvṛttenākṣṇā nitambasamunnatim
rahasi kurute vāsoguptau svamadhyakadarthanāṃ api ca kim api vrīḍāṃ krīḍāsakhīm iva manyate // VidSrk_15.40__373_

yad anyonya-prema-pravaṇa-yuvatī-manmatha-kathāsamārambhe stambhībhavati pulakair añcita-tanuḥ
tathā manye dhanyaṃ parama-surata-brahma-nirataṃ kuraṅgākṣī dīkṣā-gurum akṛta kañcit sukṛtinam // VidSrk_15.41__374_

narasiṃhasya (Skmsa.u.ka. 505)

tarantīvāṅgāni sphurad-amala-lāvaṇya-jaladhau prathimnaḥ prāgalbhyaṃ stana-jaghanam unmudrayati ca
dṛśor līlārambhāḥ sphuṭam apavadante saralatām aho sāraṅgākṣyās taruṇimani gāḍhaḥ paricayaḥ // VidSrk_15.42__375_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 486)

gatir mandā sāndraṃ jaghanam udaraṃ kṣāmam atanuḥ stanābhogaḥ stokaṃ vacanam atimugdhaṃ ca hasitam
viloka-bhrū-vallī-calana-laya-lolaṃ ca nayanaṃ kva jātaṃ bālāyāḥ kva ca viṣayam akṣṇor iyam agāt // VidSrk_15.43__376_

sudokasya --

haratitarāṃ jana-hṛdayaṃ kalikopagatā latā ca dayitā ca /
yadi punar atanu-śilīmukha-samākulā kiṃ na paryāptam // VidSrk_15.44__377__

gobhaṭasya --

dhṛtam iva puraḥ paścāt kaiścit praṇunnam ivollasatpulakam iva yat prāptocchvāsa-vyudasta-mitho 'ntaram
atigata-sakhī-hastonmāna-kramaṃ divasa-kramair idam anubhavad-vāñchā-pūrti-kṣamarddhi kuca-dvayam // VidSrk_15.45__378_

stana-taṭam idam uttuṅgaṃ nimno madhyaḥ samunnataṃ jaghanam /
iti viṣame hariṇākṣyā vapuṣi nave ka iha na skhalati // VidSrk_15.46__379__

mātrā-nartana-paṇḍita-bhru vadanaṃ kiṃcit-pragalbhe dṛśau stokodbheda-niveśita-stanam uro madhyaṃ daridrāti ca
asyā yaj jaghanaṃ ghanaṃ ca kalayā pratyaṅgam eṇīdṛśaḥ satyaṅkāra iva smaraika-suhṛdā tad yauvanenārpitam // VidSrk_15.47__380_

rājaśekharasya --

ayi purāri parunmalayānilā vavur amī jagur eva ca kokilāḥ /
kalamalotkalitaṃ tu na me manaḥ sakhi babhūva vṛthaiva yathaiṣamaḥ // VidSrk_15.48__381__

utpalarājasya --

skhalati vayasi bāle nirjite rājanīva sphurati rati-nidhāne yauvane jetarīva
mada-madana-vivṛddhi-spardhayevābalānāṃ kim api vapuṣi līlā-kuḍmalāni sphuṭanti // VidSrk_15.49__382_

dṛṣṭyā varjitam ārjavaṃ samatayā dattaṃ payo vakṣase kṣīṇāyur gatiṣu tvarā smitam api bhrū-lāsya-līlā-sakham
satyā na prakṛtau guraḥ śiśutayā prasthāna-dattārghayā kāpy anyā hariṇī-dṛśaḥ pariṇatiḥ kandarpa-mudrāṅkitā // VidSrk_15.50__383_

rājaśekharasya --

|| iti vayaḥ-sandhi-vrajyā ||

||15||

16. tato yuvativarṇana-vrajyā

yāsāṃ saty api sad-guṇānusaraṇe doṣānubandhaḥ sadā yāḥ prāṇān varam arpayanti na punaḥ saṃpūrṇa-dṛṣṭiṃ priye
atyantābhimate 'pi vastuni vidhir yāsāṃ niṣedhātmakas tās trailokya-vilakṣaṇa-prakṛtayo vāmāḥ prasīdantu vaḥ // VidSrk_16.1__384_

bibhokasya | (sā.da. 3.116, Skmsa.u.ka. 581, Spdśā.pa.. 3079)

kaṇṭhe mauktika-mālikā stana-taṭe kārpūra-madhyaṃ rajaḥ sāndraṃ candanam aṅgake valayitā pāṇau mṛṇālī-latā
tanvī naktam iyaṃ cakāsti śucinī cīnāṃśuke bibhratī śītāṃśor adhidevateva galitā vyomāgram ārohitaḥ // VidSrk_16.2__385_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 3.16, Skmsa.u.ka. 1019)

līlā-skhalac-caraṇa-cāru-gatāgatāni tiryag-vivartita-vilocana-vīkṣitāni
vāma-bhruvāṃ mṛdu ca mañju ca bhāṣitāni nirmāyam āyudham idaṃ makara-dhvajasya // VidSrk_16.3__386_

dṛṣṭā kāñcana-yaṣṭir adya nagaropānte bhramantī mayā tasyām adbhutam padmam ekam aniśaṃ protphullam ālokitam
tatrobhau madhupau tathopari tayor ekoṣṭamī-candramās tasyāgre paripuñjitena tamasā naktaṃ divaṃ sthīyate // VidSrk_16.4__387_

tasyaiva (Skmsa.u.ka. 492)

madhye hema-lataṃ kapittha-yugalaṃ prādurbabhūva kramaprāptau tāla-phala-dvayaṃ tad anu tan niḥsandhi bhāva-sthitam
paścād tulya-samunnati-vyatikaraṃ sauvarṇa-kumbha-dvayākāreṇa sphuṭam eva tat-pariṇataṃ kvedaṃ vadāmodbhutam // VidSrk_16.5__388_

vittokasya (Skmsa.u.ka. 491, vetokasya)

smita-jyotsnā-liptaṃ mṛgamada-masī-patra-hariṇaṃ mukhaṃ tan-mugdhāyā harati hariṇāṅkasya laḍitam
kva candre saundaryaṃ tad-adhara-ruciḥ sātiśayinī kva bālāyās te kva caṭula-kaṭākṣā naya-muṣaḥ // VidSrk_16.6__389_

yāgokasya --

āścaryam ūrjitam idaṃ kim u kiṃ madīyaś citta-bhramo yad ayam indur anambare 'pi
tatrāpi kāpi nanu citra-parampareyam ujjṛmbhitaṃ kuvalaya-dvitayaṃ yad atra // VidSrk_16.7__390_

śrīharṣapāla-devasya --

nija-nayana-pratibimbair ambuni bahuśaḥ pratāritā kāpi /
nīlotpale 'pi vimṛśati karam arpayituṃ kusumalāvī // VidSrk_16.8__391__

dharaṇīdharasya | (Skmsa.u.ka. 822, Smvsū.mu. 67.13, Sdsā.da. 8.19)

yauvana-śilpi-sukalpita-nūtana-tanu-veśma viśati rati-nāthe /
lāvaṇya-pallavāṅgau maṅgala-kalaśau stanāv asyāḥ // VidSrk_16.9__392__

ekam eva baliṃ baddhvā jagāma harir unnatim
asyās trivali-bandhena saiva madhyasya namratā // VidSrk_16.10__393_

romāvalī kanaka-campaka-dāma-gauryā lakṣmīṃ tanoti nava-yauvana-saṃbhṛta-śrīḥ
trailokya-labdha-vijayasya manobhavasya saurvarṇa-paṭṭa-likhiteva jaya-praśastiḥ // VidSrk_16.11__394_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 856)

dṛśā dagdhaṃ manasijaṃ jīvayanti dṛśaiva yāḥ
virūpākṣasya jayinīs tāḥ stuve vāma-locanāḥ // VidSrk_16.12__395_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 582, Vsbvi.śā.bha. 1.2, Sv.su.ā. 1309, Spdśā.pa. 3078, Smvsū.mu. 37.2)

so 'yam abhyuditaḥ paśya priyāyā mukha-candramāḥ
yasya pārvaṇa-candreṇa tulyataiva hi lāñchanam // VidSrk_16.13__396_

vidhāyāpūrva-pūrṇendum asyā mukham abhūd dhruvam
dhātā jināsanāmbhojavinimīlana-duḥsthitaḥ // VidSrk_16.14__397_

śrīharṣa-devasya --

maikaṃ tamaḥ-stabakam ūrdhvam apākṛthās tvam eṇaṃ tyajāsya vimale nayane gṛhāṇa
lolālakaṃ tarala-vīkṣitam āyatākṣyāḥ sākṣān mukhaṃ yadi bhavān anukartu-kāmaḥ // VidSrk_16.15__398_

etasmin avadāta-kāntini kuca-dvandve kuraṅgī-dṛśaḥ saṃkrānta-pratibimbam aindavam idaṃ dvedhā vibhaktaṃ vapuḥ
ānandottaralasya puṣpa-dhanuṣas tat-kāla-nṛtyotsavaprāpti-prodyata-kāṃsya-tāla-yugala-prāyaṃ samālokyate // VidSrk_16.16__399_

vasukalpasya --

ghanāv ūrū tasyā yadi yadi vidagdho 'yam adharaḥ stana-dvandvaṃ sāndraṃ yadi yadi mukhābjaṃ vijayate
hatau rambhā-stambhau hatam ahaha bandhūka-kusumaṃ hatau hemnaḥ kumbhāv ahaha vihataḥ pārvaṇa-śaśī // VidSrk_16.17__400_

yad api vibudhaiḥ sindhor antaḥ kathaṃcid upārjitaṃ tad api sakalaṃ cāru-strīṇāṃ mukheṣu vibhāvyate
sura-sumanasaḥ śvāsāmode śaśī ca kapolayor amṛtam adhare tiryag-bhūte viṣaṃ ca vilocane // VidSrk_16.18__401_

lakṣmīdharasya | (Skmsa.u.ka. 836, Smvsū.mu. 53.31)

tarala-nayanā tanvaṅgīyaṃ payodhara-hāriṇī racana-paṭunā manye dhātrā śaśi-drava-nirmitā
bhavatu mahimā lāvaṇyānām ayaṃ katham anyathā vigalita-tanur lekhāśeṣaḥ kathaṃ ca niśākaraḥ // VidSrk_16.19__402_

suvarṇarekhasya --

so 'naṅgaḥ kusumāni pañca viśikhāḥ puṣpāṇi bāṇāsanaṃ svacchanda-cchidurā madhuvratamayī paṅktir guṇaḥ kārmuke
etat-sādhana utsaheta sa jagaj jetuṃ kathaṃ manmathas tasyāmogham amūr bhavanti nahi ced astraṃ kuraṅgī-dṛśaḥ // VidSrk_16.20__403_

amara-siṃhasya | (Skmsa.u.ka. 583)

gurutāṃ jaghana-stanayoḥ sraṣṭur muṣṭyonnamayya tulitavataḥ /
magnāṅguli-sandhi-traya-nirgata-lāvaṇya-paṅktilā trivalī // VidSrk_16.21__404__

asāraṃ saṃsāraṃ parimuṣita-ratnaṃ tribhuvanaṃ nirālokaṃ lokaṃ maraṇa-śaraṇaṃ bāndhava-janam
adarpaṃ kandarpaṃ jana-nayana-nirmāṇam aphalaṃ jagaj jīrṇāraṇyaṃ katham asi vidhātuṃ vyavasitaḥ // VidSrk_16.22__405_

bhavabhūteḥ (mā.mā. 5.30)

tvad-gaṇḍa-sthala-pāṇḍu dehi lavalaṃ dehi tvad-oṣṭhāruṇaṃ bimbaṃ dehi nitambini tvad-alaka-śyāmaṃ ca me jāmbavam
ity akṣuṇṇa-manojña-cāṭu-janita-vrīḍaḥ purandhrī-janā dhanyānāṃ bhavaneṣu pañjara-śukair āhāram abhyarthyate // VidSrk_16.23__406_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1178, vākkūṭasya)

dūrvā-śyāmo jayati pulakair eṣa kāntaḥ kapolaḥ kastūrībhiḥ kim iha likhito drāviḍaḥ patra-bhaṅgaḥ
pratyagrāṇi priya-kara-ruha-krīḍitāny eva mugdhe śobhā-bhāñji stana-kalaśayos tanvi hāro 'pi bhāraḥ // VidSrk_16.24__407_

janaḥ puṇyair yāyāj jaladhi-jala-bhāvaṃ jala-mucaṃ tathāvasthaṃ cainaṃ vidadhati śubhaiḥ śukti-vadane
tatas tāṃ śreyobhiḥ pariṇatim asau vindati yayā ruciṃ tanvan pīna-stani hṛdi tavāyaṃ vilasati // VidSrk_16.25__408_

acalasiṃhasya acala-siṃhasya --

na nīlābjaṃ cakṣuḥ sarasiruham etan na vadanaṃ na bandhūkasyedaṃ mukulam adharas taddyuti-dharaḥ
mamāpy eṣā bhrāntiḥ prathamam abhavad bhṛṅga kim u te kṛtaṃ yatnair ebhyo virama viramety añjalir ayam // VidSrk_16.26__409_

rājaśekharasya | (Srk sa.u.ka. 955)

manasija-vijayāstraṃ netra-viśrāma-pātraṃ tava mukham anukartuṃ tanvi vāñchā dvayoś ca
iti janita-virodhād bhūta-kopād ivāyaṃ harati tuhina-raśmiḥ paṅkajānāṃ vikāśam // VidSrk_16.27__410_

dharmākarasya --

ceto-bhuvo racita-vibhrama-saṃvidhānaṃ nūnaṃ na gocaram abhūd dayitānanaṃ vaḥ
tat-kānti-saṃpadam avāpsyata cec cakorāḥ pānotsavaṃ kim akariṣyata candrikāsu // VidSrk_16.28__411_

yad gīyate jagati śastra-hatā vrajanti nūnaṃ surālayam iti sphuṭam etad adya
sūcyagra-mātra-parikhaṇḍita-vigraheṇa prāptaṃ yataḥ stana-taṭaṃ tava kañcukena // VidSrk_16.29__412_

anena kumbha-dvaya-saṃniveśasaṃlakṣyamāṇena kuca-dvayena
unmajjatā yauvana-vāraṇena vāpīva tanvaṅgi taraṅgitāsi // VidSrk_16.30__413_

bhāgurasya --

satyaṃ śaraiḥ sumanasāṃ hṛdayaṃ tavaital lolākṣi nirbharam apūri manobhavena
āmodam ulbaṇam akṛtrimam udvahanti śvāsāḥ svabhāva-subhagaṃ katham anyathaite // VidSrk_16.31__414_

sutanu bhava-gabhīraṃ gartam utpādya nābhīm adha upari nidhāya stambhikāṃ roma-rājīm
stana-yuga-bhara-bhaṅgāśaṅkiteneva dhātrā trivali-valaya-baddhaṃ madhyam ālokayāmaḥ // VidSrk_16.32__415_

muhuḥ śastra-cchedair muhur asama-pāṣāṇa-kaṣaṇair muhur jyotiḥ-kṣepaiḥ payasi paritāpaiḥ pratimuhuḥ
tad evaṃ tanvaṅgyāḥ katham api nitamba-sthalam idaṃ mayā labdhaṃ puṇyair iti raṇati kāñcī-parikaraḥ // VidSrk_16.33__416_

guṇa-vṛddhir varṇa-lopa-dvandva-nipātopasarga-saṃkīrṇā /
durghaṭa-paṭavākyārthā vyākaraṇa-prakriyevāsau // VidSrk_16.34__417__

nayana-cchalena sutanor vadana-jite śaśini kula-vibhau krodhāt /
nāsānāla-nibaddhaṃ sphuṭitam ivendīvaraṃ dvedhā // VidSrk_16.35__418__

cakṣur mecakam ambujaṃ vijayate vaktrasya mitraṃ śaśī bhrū-sūtrasya sanābhi manmatha-dhanur lāvaṇya-puṇyaṃ vapuḥ
rekhā kāpi rada-cchade ca sutanor gātre ca tat kāminīṃ enāṃ varṇayitā smaro yadi sa ced vaidarbhyam abhyasyati // VidSrk_16.36__419_

rājaśekharasyaitau --

caṇḍīśa-darpa-dalanāt prabhṛti smarasya vāma-bhruvāṃ vadanam eva hi rājadhānī
niḥśaṅkam aṅkurita-puṣpita-kānti-kāśe tatrādhunā tuhina-dhāmni mṛgāś caranti // VidSrk_16.37__420_

sarokasya --

lāvaṇya-kānti-paripūrita-diṅ-mukhe 'smin smere 'dhunā tava mukhe taralāyatākṣi
kṣobhaṃ yad eti na manāg api tena manye suvyatam eva jala-rāśir ayaṃ payodhiḥ // VidSrk_16.38__421_

ānandavardhanasya --

adhīrākṣyāḥ pīna-stana-kalasam āskandasi muhuḥ kramād ūru-dvandvaṃ kalayasi ca lāvaṇya-lalitam
bhujāśliṣṭo harṣād anubhavasi hastāhṛti-kalām aye vīṇā-daṇḍa prakaṭaya phalaṃ kasya tapasaḥ // VidSrk_16.39__422_

vācaspateḥ | (Skmsa.u.ka. 954)

na tāvad bimboṣṭhi sphuritanavarāgo 'yam adharo na cāmī te dantāḥ sudati jita-kundendu-mahasaḥ
imāṃ manye mudrām atanutara-sindūra-subhagāṃ idaṃ muktā-ratnaṃ madana-nṛpater mudritam iva // VidSrk_16.40__423_

kamalādharasya --

imau rambhā-stambhau dvirada-pati-kumbha-dvayam idaṃ tad etad līlābjaṃ śarad-amṛta-raśmiḥ sphuṭam ayam
kim aṅge tanvaṅgyāḥ kalayati jagat kāntam adhikaṃ yad etasyāṃ śaśvat paravaśam ivonmattam iva ca // VidSrk_16.41__424_

janānandaś candro bhavati na kathaṃ nāma sukṛtī prayātovasthābhis tisṛbhir api yaḥ koṭim iyatīm
bhruvor līlāṃ bālaḥ śiryam alika-paṭṭasya taruṇo mukhendoḥ sarvasvaṃ harati hariṇākṣyāḥ pariṇataḥ // VidSrk_16.42__425_

vāmadevasya | (Skmsa.u.ka. 374, murāreḥ; Smvsū.mu. 53.33)

lāvaṇya-sindhur aparaiva hi keyam atra yatrotpalāni śaśinā saha saṃplavante
unmajjati dvirada-kumbha-taṭī ca yatra yatrāpare kadala-kāṇḍa-mṛṇāla-daṇḍāḥ // VidSrk_16.43__426_

śrī-vikramāditya-devasya (Sksa.ka.ā. 4.102, Smvsū.mu. 49.17, Skmsa.u.ka. 494)

iyaṃ gehe lakṣmīr iyam amṛta-vartir nayanayoḥ asāv asyāḥ sparśo vapuṣi balahaś candana-rasaḥ
ayaṃ kaṇṭhe bāhuḥ śiśira-masṛṇo mauktika-rasaḥ kim asyā na preyo yadi param asahyas tu virahaḥ // VidSrk_16.44__427_

bhavabhūteḥ | (u.rā.ca. 1.38)

nitamba-śrīḥ kaṃ na svagata-mita-yānaṃ janayati stanābhogo mugdhe hṛdayam aparasyāpi harati
tavākṣṇo 'pabhraṣṭaṃ smara-jara-śarendīvara-dalaṃ mukhaṃ tad yasyenduḥ prathama-likhana-proñchana-padam // VidSrk_16.45__428_

vallaṇasya --

sa-janmānau tulyāv abhijana-bhuvājanma ca saha pravṛddhau nāmnā ca stana iti samānāv udayinau
mithaḥ sīmā-mātre yad idam anayor maṇḍalavator rapi spardhā yuddhaṃ tad iha hi namasyaḥ kaṭinimā // VidSrk_16.46__429_

bhāvaka-devyāḥ | (Skmsa.u.ka. 854)

śṛṅgāra-druma-mañjarī sukha-sudhā-sarva-sva-nikṣepa-bhūḥ sargābhyāsa-phalaṃ vidher madhu-mayī vartir jagac-cakṣuṣām
līlā-nirjhariṇī manoja-nṛpater lāvaṇya-sindhor iyaṃ velā kasya mṛgekṣaṇā sukṛtinaḥ saundarya-sīmā-sthalī // VidSrk_16.47__430_

himāṅgasya --

kim iyam amṛta-vartiḥ kiṃ nu lāvaṇya-sindhuḥ kim atha nalina-lakṣmīḥ kiṃ nu śṛṅgāra-vallī
iti nava-hariṇākṣyāḥ kāntim ālokayanto jagad akhilam asāraṃ bhāram ālocayāmaḥ // VidSrk_16.48__431_

smita-jyotsnā-dhautaṃ sphurad-adhara-patraṃ mṛgadṛśāṃ mukhābjaṃ cet pītaṃ tad alam iha pīyūṣa-kathayā
aho mohaḥ ko 'yaṃ śatamakha-mukhānāṃ sumanasāṃ yad asyārthe 'tyarthaṃ jaladhi-mathanāyāsam aviśan // VidSrk_16.49__432_

etad locanam utpala-bhrama-vaśāt padma-bhramād ānanaṃ bhrāntyā bimba-phalasya cājani dadhad vāmādharo vedhasā
tasyāḥ satyam anaṅga-vibhrama-bhuvaḥ pratyaṅgam āsaṅginī bhrāntir viśva-sṛjo 'pi yatra kiyatī tatrāsmad-āder matiḥ // VidSrk_16.50__433_

vīryamitrasya --

ānīla-cūcuka-śilīmukham udgataikaromāvalī-vipula-nālam idaṃ priyāyāḥ
uttuṅga-saṃgata-payodhara-padma-yugmaṃ nābher adhaḥ kathayatīva mahā-nidhānam // VidSrk_16.51__434_

yan-nāmāpi sukhākaroti kalayaty urvīm api dyām iva prāptir yasya yad-aṅga-saṅga-vidhinā kiṃ yan na nihnūyate
antaḥ kiṃ ca sudhā-sapatnam aniśaṃ jāgarti yad-rāgiṇāṃ visrambhāspadam adbhutaṃ kim api tat-kānteti tattvāntaram // VidSrk_16.52__435_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 584)

tanvaṅgyāḥ stana-yugmena mukhaṃ na prakaṭīkṛtam
hārāya guṇine sthānaṃ na dattam iti lajjayā // VidSrk_16.53__436_

bhojyadevasya --

hantu nāma jagat sarvam aviveki kuca-dvayam
prāpra-śravaṇayor akṣṇor na muktaṃ jana-māraṇam // VidSrk_16.54__437_

dharmakīrteḥ --

tanvaṅgīnāṃ stanau dṛṣṭvā śiraḥ kampāyate yuvā
tayor antara-saṃlagnāṃ dṛṣṭim utpāṭayann iva // VidSrk_16.55__438_

pāṇineḥ --

śikhariṇi kva nu nāma kiyac ciraṃ kim abhidhānam asāv akarot tapaḥ
taruṇi yena tavādhara-pāṭalaṃ daśati bimba-phalaṃ śuka-śāvakaḥ // VidSrk_16.56__439_

dharma-kīrteḥ | (Svsu.ā. 2030, Sdsā.da. under 4.9, Skmsa.u.ka. 951)

yātā locana-gocaraṃ yadi vidher eṇekṣaṇā sundarī neyaṃ kuṅkuma-paṅka-piñjara-mukhī tenojjhitā syāt kṣaṇam
nāpy āmīlita-locanasya racanād rūpaṃ bhaved īdṛśaṃ tasmāt sarvam akartṛkaṃ jagad idaṃ śreyo mataṃ saugatam // VidSrk_16.57__440_

dharma-kīrteḥ --

vyarthaṃ vilokya kusumeṣum asuvyaye 'pi gaurī-patīkṣaṇa-śikhi-jvalito manobhūḥ
roṣād vaśīkaraṇam astram upādade yat sā subhruvāṃ vijayate jagati pratiṣṭhā // VidSrk_16.58__441_

manovinodasya | (Skmsa.u.ka. 585)

ārabdhe dayitā-mukha-pratisame nirmātum asmin api vyaktaṃ janma-samāna-kāla-militām aṃśu-cchaṭāṃ varṣati
ātma-drohiṇi rohiṇī-parivṛḍhe paryaṅka-paṅkeruhaḥ saṃkocād atiduḥsthitasya na vidhes tac chilpam unmīlitam // VidSrk_16.59__442_

(Spdśā.pa. 3325)

anena rambhoru bhavan-mukhena tuṣāra-bhānos tulayā jitasya
ūnasya nūnaṃ paripūraṇāya tārāḥ sphuranti pratimāna-khaṇḍāḥ // VidSrk_16.60__443_

(Spdśā.pa. 3321)

gotre sākṣād ajani bhagavān eṣa yat padmayoniḥ śayyotthāyaṃ yad akhila-mahaḥ prīṇayanti dvirephān
ekāgrāṃ yad dadhati bhagavaty uṣṇa-bhānau ca bhaktiṃ tat prāpus te sutanu vadanaupamyam ambhoruhāṇi // VidSrk_16.61__444_

murārer amī (Smvsū.mu. 74.12) --

koṣaḥ sphītataraḥ sthitāni paritaḥ patrāṇi durgaṃ jalaṃ maitraṃ maṇḍalam ujjvalaṃ ciram adho-nītās tathā kaṇṭakāḥ
ity ākṛṣṭa-śilīmukhena racanāṃ kṛtvā tad atyadbhutaṃ yat-padmena jigīṣuṇāpi na jitaṃ mugdhe tvadīyaṃ mukham // VidSrk_16.62__445_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 840, Svsu.ā. 1523, Spdśā.pa. 3322)

sā rāmaṇīyaka-nidher adhidevatā vā saundarya-sāra-samudāya-niketanaṃ vā
tasyāḥ sakhe niyatam indu-sudhāmṛṇālajyotsnādi kāraṇam abhūn madanaś ca vedhāḥ // VidSrk_16.63__446_

bhavabhūteḥ (mā.mā. 1.24)

upaprākārāgraṃ prahiṇu nayane tarkaya manāg anākāśe ko 'yaṃ galita-hariṇaḥ śīta-kiraṇaḥ
sudhā-baddha-grāsair upavana-cakorair anusṛtāṃ kiran jyotsnām acchāṃ nava-lavala-pāka-praṇayinīm // VidSrk_16.64__447_

rājaśekharasya --

candro jaḍaḥ kadala-kāṇḍam akāṇḍa-śītam indīvarāṇi ca visūtrita-vibhramāṇi
yenākriyanta sutanoḥ sa kathaṃ vidhātā kiṃ candrikāṃ kvacid aśīta-ruciḥ prasūte // VidSrk_16.65__448_

ayam api tasyaiva --

alīka-vyāmukta-pracura-kabarī-bandhanam iṣād udañcad-dor-vallī-dvaya-dhṛta-parīveśa-nihitaḥ
ayaṃ jṛmbhārambha-sphaṭika-śuci-dantāṃśu-nicayo mukhendur gaurāṅgyā galita-mṛga-lakṣmā vijayate // VidSrk_16.66__449_

rambhoru kṣipa locanārdham abhito bāṇān vṛthā manmathaḥ saṃdndhattāṃ dhanur ujjhatu kṣaṇam ito bhrū-vallim ullāsaya
kiṃ cāntar nihitānurāga-madhurām avyakta-varṇa-kramāṃ mugdhe vācam udīrayāstu jagato vīṇāsu bherī-bhramaḥ // VidSrk_16.67__450_

bherī-bhramarasya | (Srk sa.u.ka. 716)

pāṇau padma-dhiyā madhūka-kusuma-bhrāntyā tathā gaṇḍayor nīlendīvara-śaṅkayā nayanayor bandhūka-buddhyādhare
līyante kabarīṣu bāndhava-jana-vyāmoha-jāta-spṛhā durvārā madhupāḥ kiyanti taruṇi sthānāni rakṣiṣyasi // VidSrk_16.68__451_

pāṇineḥ | (Skmsa.u.ka. 1081, Smvsū.mu. 65.10)

dṛṣṭāḥ śaivala-mañjarī-paricitāḥ sindhoś ciraṃ vīcayo ratnāny apy avalokitāni bahuśo yuktāni muktā-phalaiḥ
yat tu projjhita-lāñchane hima-rucāv unnidram indīvaraṃ saṃsaktaṃ ca mitho rathāṅga-mithunaṃ tat kutra dṛṣṭaṃ punaḥ // VidSrk_16.69__452_

vikramādityasya (Skmsa.u.ka. 493, rathāṅgasya)

anyonyopamitaṃ yugaṃ nirupamaṃ te 'yugmam aṅgeṣu yat so 'yaṃ sikthakam āsya-kānti-madhunas tanvaṅgi candras tava
tvad-vācāṃ svara-mātrikāṃ mada-kalaḥ puṃskokilo ghoṣayaty abhyāsasya kim asty agocaram iti pratyāśayā mohitaḥ // VidSrk_16.70__453_

lāvaṇya-draviṇa-vyayo na gaṇitaḥ kleśo mahān svīkṛtaḥ svacchandaṃ vasato janasya hṛdaye cintā-jvaro nirmitaḥ
eṣāpi sva-guṇānurūpa-ramaṇābhāvād varākī hatā ko 'rthaś cetasi vedhasā vinihitas tanvyās tanuṃ tanvatā // VidSrk_16.71__454_

dharma-kīrteḥ (Kuvalkuval. ayāvalī 100, aucitya-vicāra-carcā 11, Skmsa.u.ka. 814)

kiṃ kaumudīḥ śaśikalāḥ sakalā vicūrṇya saṃyojya cāmṛta-rasena punaḥ prayatnāt
kāmasya ghora-hara-hūṅkṛti-dagdha-mūrteḥ saṃjīvanauṣadhir iyaṃ vihitā vidhātrā // VidSrk_16.72__455_

bhaṭṭodbhaṭasya --

asyāḥ sarga-vidhau prajāpatir abhūc candro nu kānti-pradaḥ śṛṅgāraika-rasaḥ svayaṃ tu madano māsaḥ sa puṣpākaraḥ
vedābhyāsa-jaḍaḥ kathaṃ nu viṣaya-vyāvṛtta-kautūhalo nirmātuṃ prabhaven manoharam idaṃ rūpaṃ purāṇo muniḥ // VidSrk_16.73__456_

kālidāsasya (vikramorvaśīya 1.8)

tad-vaktraṃ yadi mudritā śaśikathā hā hema sā ced dyutis tac cakṣur yadi hāritaṃ kuvalayais tac cet smitaṃ kā sudhā
dhik kandarpa-dhanur-bhruvau ca yadi te kiṃ vā bahu brūmahe yat satyaṃ punarukta-vastu-vimukhaḥ sarga-kramo vedhasaḥ // VidSrk_16.74__457_

rājaśekharasya | (Brbā.rā. 2.17, Sksa.ka.ā. 4.72, Vsbvi.śā.bha. 1.14, Sdsā.da. under 10.113, Skmsa.u.ka. 966, Spdśā.pa. 3373)

tasyā mukhasyāyata-locanāyāḥ kartuṃ na śaktaḥ sadṛśaṃ priyāyāḥ
itīva śīta-dyutir ātma-bimbaṃ nirmāya nirmāya punar bhinatti // VidSrk_16.75__458_

tulitas tvan-mukhenāyaṃ yad unnamati candramāḥ
avanamra-mukhi vyaktam etenaivāsya lāghavam // VidSrk_16.76__459_

taspasyatīva candro 'yaṃ tvan-mukhendu-jigīṣayā
kṛśaḥ śambhu-jaṭājūṭataṭinī-taṭam āśritaḥ // VidSrk_16.77__460_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 838)

tava tanvi stanav etau kurvāte vigrahaṃ gurum
anyonya-maṇḍalākrāntau naṣṭa-sandhī nṛpāv iva // VidSrk_16.78__461_

prāyaḥ stana-taṭī-bhūmiḥ prakāma-phala-dāyinī
yasyām agre karaṃ dattvā yojyate nakha-lāṅgalam // VidSrk_16.79__462_

amīṣāṃ maṇḍalābhogaḥ stanānām eva śobhate
yeṣām upetya sotkampā rājāno 'pi kara-pradāḥ // VidSrk_16.80__463_

lakṣmīṃ vakṣasi kaustubha-stavakini premṇā karoty acyuto dehārdhe vahati tripiḍapa-gurur gaurīṃ svayaṃ śaṅkaraḥ
śaṅke paṅkaja-saṃbhavas tu bhagavān adyāpi bālyāvadhiḥ sarvāṅga-praṇayāṃ priyāṃ kalayituṃ dīrghaṃ tapas tapyate // VidSrk_16.81__464_

|| iti yuvati-varṇana-vrajyā ||

||16||

17. tato 'nurāga-vrajyā

dattvā vāma-karaṃ nitamba-phalake līlāvalan-madhyayā vyāvṛtta-stanam aṅga-cumbi-cibukaṃ sthitvā tayā māṃ prati
antar-visphurad-indranīla-maṇiman-muktāvalīm-āṃsalāḥ sa-prema prahitāḥ smara-jvara-muco dvitrāḥ kaṭākṣa-cchaṭāḥ // VidSrk_17.1__465_

ākarṇānta-visarpiṇaḥ kuvalaya-cchāyā-muṣaś cakṣuṣaḥ kṣepā eva tavāharanti hṛdayaṃ kiṃ saṃbhrameṇāmunā
mugdhe kevalam etad āhita-nakhotkhātāṅkam utpāṃśulaṃ bāhvor mūlam alīka-mukta-kabarī-bandha-cchalād darśitam // VidSrk_17.2__466_

tarat-tāraṃ tāvat prathamam atha citrārpitam iva kramād evāpāṅge sahajam iva līlā-mukulitam
tataḥ kiṃcit phullaṃ tad anu ghana-bāṣpāmbu-laharīparikṣāmaṃ cakṣuḥ patatu mayi tasyā mṛga-dṛśaḥ // VidSrk_17.3__467_

vīryamitrasya | (Skmsa.u.ka. 939, Smvsū.mu. 43.12)

līlā-tāṇḍavita-bhru vibhrama-valad vaktraṃ kuraṅgīdṛśā sākūtaṃ ca sakautukaṃ ca suciraṃ nyastāḥ kilāsmān prati
nīlābja-vyatimiśra-ketaka-dala-drāghīyasīnāṃ srajāṃ sodaryāḥ suhṛdaḥ smarasya sudhayā digdhāḥ kaṭākṣa-cchaṭāḥ // VidSrk_17.4__468_

rājaśekharasya --

dṛṣṭā dṛṣṭim adho dadāti kurute nālāpam ābhāṣitā śayyāyāṃ parivṛtya tiṣṭhati balād āliṅgitā vepate
niryāntīṣu sakhīṣu vāsa-bhavanān nirgantum evehate jātā vāmatayaiva me 'dya sutarāṃ prītyai navoḍhā priyā // VidSrk_17.5__469_

śrī-harṣa-devasya | (Nn nāgānanda 3.4, Svsu.ā. 2072, Skmsa.u.ka. 516, 1126, Spdśā.pa. 3672, Smvsū.mu. 77.2)

tad-vrīḍābhara-bhugnam āsya-kamalaṃ vinyasya jānūpari prodyat-pakṣma-nirīkṣitaṃ vijayate sa-prema vāma-bhruvaḥ
hāsya-śrī-lava-lāñchitā ca yad asāv asyāḥ kapola-sthalī lolal-locana-gocaraṃ vrajati sa svargād apūrvo vidhiḥ // VidSrk_17.6__470_

pradyumnasya | (Skmsa.u.ka. 940)

bisaka-valana-līlā-magna-pūrvārdha-kāyaṃ kamalam iti gṛhītaṃ haṃsam āśu tyajantyāḥ
virata-carita-tāra-sphāra-netraṃ yad asyāś cakitam iha na dṛṣṭaṃ mūḍha tad vañcito 'si // VidSrk_17.7__471_

ayaṃ lolan-muktāvali-kiraṇa-mālā-parikaraḥ sphuṭasyendor lakṣmīṃ kṣapayitum alaṃ manmatha-suhṛt
viśālaḥ śyāmāyāḥ skhalita-ghana-nīlāṃśuka-vṛtiḥ stanābhogaḥ snihyan-masṛṇa-ghusṛṇālepa-subhagaḥ // VidSrk_17.8__472_

manovinodasya | (Skmsa.u.ka. 853)

manye hīnaṃ stana-jaghanayor ekam āśaṅkya dhātrā prārabdho 'syāḥ parikalayituṃ pāṇinādāya madhyaḥ
lāvaṇyārdre katham itarathā tatra tasyāṅgulīnāṃ āmagnānāṃ trivali-valaya-cchadmanā bhānti mudrāḥ // VidSrk_17.9__473_

yatraitan mṛganābhi-patra-tilakaṃ puṣṇāti lakṣma-śriyaṃ yasmin hāsa-mayo vilimpati diśo lāvaṇya-bālātapaḥ
tan mitraṃ kusumāyudhasya dadhatī bālāndhakārāñcitā tāraikāvali-maṇḍaneyam anaghā śyāmā vadhūr dṛśyatām // VidSrk_17.10__474_

manovinodasyāmī --

vaktrāmbujaṃ bhuja-mṛṇāla-lataṃ priyāyā lāvaṇya-vāri vali-vīci vapus taḍāgam
tat-prema-paṅka-patito na samujjihīte mac-citta-kuñjara-patiḥ parigāhamānaḥ // VidSrk_17.11__475_

kṛcchreṇoru-yugaṃ vyatītya suciraṃ bhrāntvā nitamba-sthale madhye 'syās trivalī-vibhaṅga-viṣame niṣpandatām āgatā
mad-dṛṣṭis tṛṣiteva saṃprati śanair āruhya tuṅgau stanau sākāṅkṣaṃ muhur īkṣate jala-lava-prasyandinī locane // VidSrk_17.12__476_

śrīharṣa-devasya --

alam aticapalatvāt svapna-māyopamatvād pariṇati-virasatvāt saṃgamena priyāyāḥ
iti yadi śatakṛtvas tattvam ālokayāmas tad api na hariṇākṣīṃ vismaraty antarātmā // VidSrk_17.13__477_

napuṃsakam iti jñātvā tāṃ prati prahitaṃ manaḥ
ramate tac ca tatraiva hatāḥ pāṇininā vayam // VidSrk_17.14__478_

hāro 'yaṃ hariṇākṣīṇāṃ luṭhati stana-maṇḍale
muktānām apy avastheyaṃ ke vayaṃ smara-kiṅkarāḥ // VidSrk_17.15__479_

dharmakīrter amī --

sā sundarīti taruṇīti tanūdarīti mugdheti mugdha-vadaneti muhur muhur me
kāntām ayaṃ virahiṇīm anurantu-kāmaḥ kāmāturo japati mantram ivāntarātmā // VidSrk_17.16__480_

vīryamitrasya --

sā bālā vayam apragalbha-manasaḥ sā strī vayaṃ kātarāḥ sā pīnonnatimat payodhara-yugaṃ dhatte sakhedā vayam
sākrāntā jaghana-sthalena guruṇā gantuṃ na śaktā vayaṃ doṣair anya-janāśritair apaṭavo jātāḥ sma ity adbhutam // VidSrk_17.17__481_

[Amaru amaru 30, Skmsa.u.ka. 872, Sbhsu.ā. 1346, SK 3.42]

alasa-valita-mugdha-snigdha-niṣpanda-mandair adhika-vikasad-antar-vismaya-smera-tāraiḥ
hṛdayam aśaraṇaṃ me pakṣma-lākṣyāḥ kaṭākṣair apahṛtam apaviddhaṃ pītam unmūlitaṃ ca // VidSrk_17.18__482_

yāntyā muhur valita-kandharam ānanaṃ tad āvṛtta-vṛnta-śatapatra-nibhaṃ vahantyā
digdho 'mṛtena ca viṣeṇa ca pakṣmalākṣyā gāḍhaṃ nikhāta iva me hṛdaye kaṭākṣaḥ // VidSrk_17.19__483_

(mā.mā. 1.32)

pariccheda-vyaktir bhavati na purasthe 'pi viṣaye bhavaty abhyaste 'pi smaraṇam atathābhāva-viramam
na saṃtāpa-cchedo hima-sarasi vā candramasi vā mano niṣṭhā-śūnyaṃ bhramati ca kim apy ālikhati ca // VidSrk_17.20__484_

(mā.mā. 1.34)

paricchedātītaḥ sakala-vacanānām aviṣayaḥ punar-janmany asmin anubhava-pathaṃ yo na gatavān
viveka-pradhvaṃsād upacita-mahāmoha-gahano vikāraḥ ko 'py antar jaḍayati ca tāpaṃ ca kurute // VidSrk_17.21__485_

bhavabhūter amī (mā.mā. 1.33)

gacchantyā muhur arpitaṃ mṛgadṛśā tāra-sphurad-vīkṣaṇaṃ prānta-bhrāmyad-asañjita-bhru yad idaṃ kiṃ tan na jānīmahe
kvāpi sveda-samuccayaḥ snapayati kvāpi prakamodgamaḥ kvāpy aṅgeṣu tuṣānala-pratisamaḥ kandarpa-darpa-kramaḥ // VidSrk_17.22__486_

amṛta-siktam ivāṅgam idaṃ yadi bhavati tanvi tavādbhuta-vīkṣitaiḥ /
adharam indukarād api śubhrayanty aruṇayanty aruṇād api kiṃ dṛśam // VidSrk_17.23__487__

sā netrāñjanatāṃ punar vrajati me vācām ayaṃ vibhramaḥ pratyāsanna-kara-graheti ca karī hastodare śāyitaḥ
etāvad bahu yad babhūva katham apy ekatra manvantare nirmāṇaṃ vapuṣo mamoru-tapasas tasyāś ca vāma-bhruvaḥ // VidSrk_17.24__488_

vallaṇasya --

nūnam ājñā-karas tasyāḥ subhruvo makara-dhvajaḥ
yatas tan-netra-sañcārasūciteṣu pravartate // VidSrk_17.25__489_

ādau vismaya-nistaraṅgam anu ca preṅkholitaṃ sādhvasaiḥ vrīḍā-namram atha kṣaṇaṃ pravikasat-tāraṃ didṛkṣā-rasaiḥ
ākṛṣṭaṃ sahajābhijātya-kalanāt premṇā puraḥ preritaṃ cakṣur bhūri kathaṃ kathaṃcid agamat preyāṃsam eṇīdṛśaḥ // VidSrk_17.26__490_

gacchati puraḥ śarīraṃ dhāvati paścād asaṃsthitaṃ cetaḥ /
cīnāṃśukam iva ketoḥ prativātaṃ nīyamānasya // VidSrk_17.27__491__

kālidāsasya (śākuntala 1.30)

ayaṃ te vidruma-cchāyo maru-deśa ivādharaḥ
karoti kasya no mugdhe pipāsā-taralaṃ manaḥ // VidSrk_17.28__492_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 833)

asyās tuṅgam iva stana-dvayam idaṃ nimneva nābhiḥ sthitā dṛśyante viṣamonnatāś ca valayo bhittau samāyām api
aṅge ca pratibhāti mārdavam idaṃ snigdha-svabhāvaś ciraṃ premṇā man-mukha-candram īkṣita eva smereva vaktīti ca // VidSrk_17.29__493_

svacchandaṃ sva-gṛhāṅgaṇaṃ bhramati sā mad-darśanād līyate dhanyān paśyati locanena sakalenārdhena māṃ vīkṣate
anyān mantrayate punar mayi gate maunaṃ samālambate nīto dūram ahaṃ tayā dayitayā sāmānya-lokād api // VidSrk_17.30__494_

sa khalu sukṛti-bhājām agraṇīḥ so 'tidhanyaḥ vinihita-kuca-kumbhā pṛṣṭhato yan mṛgākṣī
bahalatara-nakhāgra-kṣoda-vinyasta-mārge śirasi ṭasiti likṣāṃ hanti hūṅkāra-garbham // VidSrk_17.31__495_

alasayati gātram adhikaṃ bhramayati cetas tanoti saṃtāpam /
mohaṃ ca muhuḥ kurute viṣama-viṣaṃ vīkṣitaṃ tasyāḥ // VidSrk_17.32__496__

mattebha-kumbha-pariṇāhini kuṅkumārdre kāntā-payodhara-yuge rati-kheda-khinnaḥ
vakṣo nidhāya bhuja-pañjara-madhya-vartī dhanyaḥ kṣapāḥ kṣapayati kṣaṇa-labdha-nidraḥ // VidSrk_17.33__497_

dhik tasya mūḍha-manasaḥ kukaveḥ kavitvaṃ yaḥ strī-mukhaṃ ca śaśinaṃ ca samīkaroti
bhrū-bhaṅga-vibhrama-vilāsa-nirīkṣitāni kopa-prasāda-hasitāni kutaḥ śaśāṅke // VidSrk_17.34__498_

tāvaj jarā-maraṇa-bandhu-viyoga-śokasaṃvega-bhinna-manasām apavarga-vāñchā
yāvan na vakra-gatir añjana-nīla-rocir eṇīdṛśāṃ daśati locana-danta-śūkaḥ // VidSrk_17.35__499_

sā yair dṛṣṭā na vā dṛṣṭā muṣitāḥ samam eva te
hṛtaṃ hṛdayam ekeṣām anyeṣāṃ cakṣuṣaḥ phalam // VidSrk_17.36__500_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 969)

sā bāleti mṛgekṣaṇeti vikasat-padmānaneti kramapronmīlat-kuca-kuḍmaleti hṛdaya tvāṃ dhig vṛthā śrāmyasi
māyeyaṃ mṛgatṛṣṇikāsv api payaḥ pātuṃ samīhā tava tyaktavye pathi mā kṛthāḥ punar api prema-pramādāspadam // VidSrk_17.37__501_

dharmakīrteḥ --

avacanaṃ vacanaṃ priya-saṃnidhāvanavalokanam eva vilokanam
avayavāvaraṇaṃ ca yad añcalavyatikareṇa tad-aṅga-samarpaṇam // VidSrk_17.38__502_

kālidāsasya | (Skmsa.u.ka. 514, Smvsū.mu. 88.18)

alasa-valitaiḥ premārdrārdrair muhur mukulī-kṛtaiḥ kṣaṇam abhimukhair lajjālolair nimeṣa-parāṅmukhaiḥ
hṛdaya-nihitaṃ bhāvākūtaṃ vamadbhir ivekṣaṇaiḥ kathaya sukṛtī ko 'yaṃ mugdhe tvayādya vilokyate // VidSrk_17.39__503_

amaroḥ (Amaru 4; Skmsa.u.ka. 658)

yadi sarojam idaṃ kva niśi prabhā yadi niśāpatir ahni kuto nu saḥ
racayatobhaya-dharmi tavānanaṃ prakaṭitaṃ vidhinā bahu naipuṇam // VidSrk_17.40__504_

abhimukhe mayi saṃvṛtam īkṣitaṃ hasitam anya-nimitta-kathodayam
vinaya-vārita-vṛttir atas tayā na vivṛto madano na ca saṃvṛtaḥ // VidSrk_17.41__505_

ko 'sau kṛtī kathaya ko madanaika-bandhur udgrīvam arcayasi kasya mṛgākṣi mārgam
nīlābja-karburita-madhya-vinidra-kundadāmābhirāma-rucibhis taralaiḥ kaṭākṣaiḥ // VidSrk_17.42__506_

guruṇā stana-bhāreṇa mukha-candreṇa bhāsvatā
śanaiścarābhyāṃ pādābhyāṃ reje graha-mayīva sā // VidSrk_17.43__507_

sāvarṇeḥ (śṛṅgāra-śataka 17, sūktimuktāvalī)

alasa-valitaiḥ premārdrārdrair nimeṣa-parāṅmukhaiḥ kṣaṇam abhimukhaṃ lajjā-lolair muhur mukulīkṛtaiḥ
hṛdaya-nihitaṃ bhāvākūtaṃ vamadbhir ivekṣaṇaiḥ kathaya sukṛtī ko 'sau mugdhe tvayādya vilokyate // VidSrk_17.44__508_

śrīharṣasya --

upari kabarī-bandha-granther atha grathitāṅgurīn nija-bhuja-late tiryak tanvyā vitatya vivṛttayā
vivṛta-vilasad-vāmāpāṅga-stanārdha-kapolayā kuvalaya-dala-srak-saṃdigdha-śriyaḥ prahitā dṛśaḥ // VidSrk_17.45__509_

parameśvarasya | (Skmsa.u.ka. 1078)

sākūtaṃ dayitena sā parijanābhyāśe samālokitā svākūta-pratipādanāya rabhasād āśvāsayantī priyam
vaidarbhākṣara-garbhiṇīṃ giram udīryānyāpadeśād śiśuṃ prītyā karṣati cumbati tvarayati śliṣyaty asūyaty api // VidSrk_17.46__510_

vyāvṛttyā śithilīkaroti vasanaṃ jāgraty api vrīḍayā svapna-bhrānti-pariplutena manasā gāḍhaṃ samāliṅgati
dattvāṅgaṃ svapiti priyasya rataye vyājena nidrāṃ gatā tanvy-aṅgyā viphalaṃ viceṣṭitam aho bhāvānabhijñe jane // VidSrk_17.47__511_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 895, amaroḥ)

āyāte dayite marusthala-bhuvām utprekṣya durlaṅghyatāṃ gehinyā paritoṣa-bāṣpa-taralām āsajya dṛṣṭiṃ mukhe
dattvā pīlu-śamīkarīra-kavalān svenāñcalenādarādāmṛṣṭaṃ karabhasya kesara-saṭābhārāvalagnaṃ rajaḥ // VidSrk_17.48__512_

keśaṭasya | (Sksa.ka.ā. 5.120, Drda.rū. 4.14a, Skmsa.u.ka. 771, Svsu.ā. 2075, Smvsū.mu. 54.4)

darbhāṅkureṇa caraṇaḥ kṣata ity akāṇḍe tanvī sthitā katicid eva padāni gatvā
āsīd vivṛtta-vadanā ca vimocayantī śākhāsu valkalam asaktam api drumāṇām // VidSrk_17.49__513_

kālidāsasya (śākuntala 2.12)

dūrād eva kṛto 'ñjalir na sa punaḥ pānīya-pānocito rūpālokana-vismitena calitaṃ mūrdhnā na śāntyā tṛṣaḥ
romāñco 'pi nirantaraṃ prakaṭitaḥ prītyā na śaityād apāṃ akṣuṇṇo vidhir adhvagena ghaṭito vīkṣya prapā-pālikām // VidSrk_17.50__514_

bāṇasya --

calāpāṅgāṃ dṛṣṭiṃ spṛśasi bahuśo vepathumatīṃ rahasyākhyāyīva mṛśasi mṛdu karṇāntika-gataḥ
karaṃ vyādhunvatyāḥ pibasi rati-sarvasvam adharaṃ vayaṃ tattvānveṣān madhukara hatās tvaṃ khalu kṛtī // VidSrk_17.51__515_

[śaku. 1.20]

snigdhaṃ vīkṣitam anyato 'pi nayane yat preṣayantyā tayā yātaṃ yac ca nirambayor gurutayā mandaṃ viṣādād iva
mā gā ity uparuddhayā yad api tat sāsūyam uktā sakhī sarvaṃ tat kila mat-parāyaṇam aho kāmaḥ svatāṃ paśyati // VidSrk_17.52__516_

kālidāsasyaitau (śākuntala 2.2)

vaktra-śrī-jita-lajjitendu-malinaṃ kṛtvā kare kandukaṃ krīḍā-kautuka-miśra-bhāvam anayā tāmraṃ vahanty ānanam
bhṛṅgāgra-graha-kṛṣṭa-ketaka-dala-spardhāvatīnāṃ dṛśāṃ dīrghāpāṅga-taraṅgaṇaika-suhṛdām eṣo 'smi pātrīkṛtaḥ // VidSrk_17.53__517_

rājaśekharasya --

taraṅgaya dṛśo 'ṅgane patatu citram indīvaraṃ sphuṭīkuru rada-cchadaṃ vrajatu vidrumaḥ śvetatām
manāg vapur apāvṛṇu spṛśatu kāñcanaṃ kālikāṃ udañcaya nijānanaṃ bhavatu ca dvi-candraṃ nabhaḥ // VidSrk_17.54__518_

eko jayati sad-vṛttaḥ kiṃ punar dvau susaṃhatau
kiṃ citraṃ yadi tanvaṅgyāḥ stanābhyāṃ nirjitaṃ jagat // VidSrk_17.55__519_

praṇālī-dīrghasya pratikalam apāṅgasya suhṛdaḥ kaṭākṣa-vyākṣepāḥ śiśu-śaphara-phāla-pratibhuvaḥ
dadhānāḥ sarvasvaṃ kusuma-dhanuṣo 'smān prati sakhe navaṃ netrādvaitaṃ kuvalaya-dṛśaḥ saṃnidadhati // VidSrk_17.56__520_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 4.18, Skmsa.u.ka. 1076)

bhavana-bhuvi sṛjantas tāra-hārāvatārān diśi diśi vikirantaḥ ketakānāṃ kuṭumbam
viyati ca racayantaś candrikāṃ dugdha-mugdhāṃ pratinayana-nipātāḥ subhruvo vibhramanti // VidSrk_17.57__521_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 4.17, Skmsa.u.ka. 938)

yat paśyanti jhagity apāṅga-saraṇi-droṇī-juṣā cakṣuṣā viṅkhanti krama-dolitobhaya-bhujaṃ yan nāma vāma-bhruvaḥ
bhāṣante ca yad uktibhiḥ stavakitaṃ vaidagdhya-mudrātmabhisḥ tad devasya rasāyanaṃ rasanidher manye manojanmanaḥ // VidSrk_17.58__522_

krama-saralita-kaṇṭha-prakramollāsitoras taralita-bali-rekhā-sūtra-sarvāṅgam asyāḥ
sthita-mati-ciram uccair agrapādāṅgulībhiḥ kara-kalita-sakhīkaṃ māṃ didṛkṣoḥ smarāmi // VidSrk_17.59__523_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 3.3, Skmsa.u.ka. 936, kālidāsasya)

smara-śaradhi-sakāśaṃ karṇa-pāśaṃ kṛśāṅgī raya-vigalita-tāḍīpatra-tāḍaṅkam ekam
vahati hṛdaya-coraṃ kuṅkuma-nyāsa-gauraṃ valayitam iva nālaṃ locanendīvarasya // VidSrk_17.60__524_

kasyacit || (Skmsa.u.ka. 829)

celāñcalena cala-hāra-latā-prakāṇḍair veṇī-guṇena ca balād valayī-kṛtena
svecchāhita-bhramaraka-bhrami-maṇḍalībhir anyaṃ rasaṃ racayatīva ciraṃ nata-bhrūḥ // VidSrk_17.61__525_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 2.9, Skmsa.u.ka. 868)

amanda-maṇi-nūpura-kvaṇata-cāru-cārī-kramaṃ jhaṇaj-jhaṇita-mekhalā-skhalita-tāra-hāra-cchaṭam
idaṃ tarala-kaṅkaṇāvali-viśeṣa-vācālitaṃ mano harati subhruvaḥ kim api kanduka-krīḍitam // VidSrk_17.62__526_

tasyaiva | (Vsbvi.śā.bha. 2.6, Skmsa.u.ka. 866, Smvsū.mu. 66.6)

sā dugdha-mugdha-madhura-cchavi-raṅga-yaṣṭis te locane taruṇa-ketaka-patra-dīrghe
kambor viḍambana-karaś ca sa eva kaṇṭhaḥ saiveyam indu-vadanā madanāyudhāya // VidSrk_17.63__527_

kva pātavyā jyotsnāmṛta-bhavana-garbhāpi tṛṣitair mṛṇālī-tandūbhyaḥ sicaya-racanā kutra bhavatu
kva vā pārīmeyo bata bakula-dāmnāṃ parimalaḥ kathaṃ svapnaḥ sākṣāt kuvalaya-dṛśaṃ kalpayatu tām // VidSrk_17.64__528_

[NOTE: kva peyaṃ jyotsnāmbho vadata visavallī-saraṇibhir] rājaśekharasya | (Sksa.ka.ā. 2.60, Skmsa.u.ka. 949)

rasavad amṛtaṃ kaḥ saṃdeho madhūny api nānyathā madhuram adhikaṃ cūtasyāpi prasanna-rasaṃ phalam
sakṛd api punar madhyasthaḥ san rasāntara-vijjano vadatu yad ihānyat svādu syāt priyāradana-cchadāt // VidSrk_17.65__529_

kasyacit | (Sksa.ka.ā. 1.110, Svsu.ā. 1511, Skmsa.u.ka. 1101, Spdśā.pa. 3312, Smvsū.mu. 53.21)

kuvalaya-vanaṃ pratyākhyātaṃ navaṃ madhu ninditaṃ hasitam amṛtaṃ hanta svādoḥ paraṃ rasa-saṃpadaḥ
viṣam upahitaṃ cintāvyājān manasy api kāmināṃ alasa-madhurair līlā-tantrais tayārdha-vilokitaiḥ // VidSrk_17.66__530_

cañcac-colāñcalāni pratisaraṇa-raya-vyasta-veṇīni bāhoḥ vikṣepād dakṣiṇasya pracalita-valayāsphāla-kolāhalāni
śvāsa-truṭyad-vacāṃsi drutam itara-karotkṣipta-lolālakāni srasta-srañji pramodaṃ dadhati mṛgadṛśāṃ kanduka-krīḍitāni // VidSrk_17.67__531_

prahara-viratau madhye vāhnas tato 'pi pare 'thavā kim uta sakale jāte vāhni-priya tvam ihaiṣyasi
iti dina-śata-prāpyaṃ deśaṃ priyasya yiyāsato harati gamanaṃ bālālāpaiḥ sabāṣpa-galaj-jalaiḥ // VidSrk_17.68__532_

jhalajjhalasya (Amaru 12; Skmsa.u.ka. 921, Sbhsu.ā. 1048, Spdśā.pa. 3389, Smvsū.mu. 37)

kalyāṇaṃ parikalpyatāṃ pika-kule rohantu vāñcāptayoaḥ haṃsānām udayo 'stu pūrṇa-śaśinaḥ stād bhadram indīvare
ity udbāṣpa-vadhū-giraḥ pratipadaṃ saṃpūrayanty āntike kāntaḥ prasthiti-kalpitopakaraṇaḥ sakhyā bhṛśaṃ vāritaḥ // VidSrk_17.69__533_

śṛṅgārasya --

sāmānya-vāci padam apy abhidhīyamānaṃ māṃ prāpya jātam abhidheya-viśeṣa-niṣṭham
strī kācid ity abhihite hi mano madīyaṃ tām eva vāma-nayanāṃ viṣayī-karoti // VidSrk_17.70__534_

|| ity anurāga-vrajyā ||

||17||

18. dūtī-vacana-vrajyā

lāvaṇyena pidhīyateṅgatanimā saṃdndhāryate jīvitaṃ tvad-dhyānaiḥ satataṃ kuraṅgaka-dṛśaḥ kintv etad āste navam
niḥśvāsaiḥ kuca-kumbha-pīṭha-luṭhana-pratyudgamān māṃsalaiḥ śyāmībhūta-kapolam indur adhunā yat tan mukhaṃ spardhate // VidSrk_18.1__535_

śṛṅgārasya | (Srk sa.u.ka. 617)

sodvegā mṛga-lāñchane mukham api svaṃ nekṣate darpaṇe trastā kokila-kūjitād api giraṃ nonmudrayaty ātmanaḥ
itthaṃ duḥsaha-dāha-dāyini dhṛta-dveṣāpi puṣpāyudhe mugdhā sā subhage tvayi pratimuhuḥ premādhikaṃ puṣyati // VidSrk_18.2__536_

tasyaiva | (Skmsa.u.ka. 647)

vilimpanty etasmin malaya-jarasārdreṇa mahasā diśaṃ cakraṃ candre sukṛtamaya tasyā mṛga-dṛśaḥ
dṛśor bāṣpaḥ pāṇau vadanam asavaḥ kaṇṭha-kuhare hṛdi tvaṃ hrīḥ pṛṣṭhe vacasi ca guṇā eva bhavataḥ // VidSrk_18.3__537_

acala-siṃhasya | (Skmsa.u.ka. 621, Sksa.ka.ā.v 614, Smvsū.mu. 44.7)

ambhoruhaṃ vadanam ambakam indukāntaḥ pāthonidhiḥ kusuma-cāpa-bhṛto vikāraḥ
prādurbabhūva subhaga tvayi dūrasaṃsthe caṇḍāla-candra-dhavalāsu niśāsu tasyāḥ // VidSrk_18.4__538_

caṇḍāla-candrasya | (Skmsa.u.ka. 652)

vaktrendor na haranti bāṣpa-payasāṃ dhārā-manojñāṃ śriyaṃ niḥśvāsā na kadarthayanti madhurāṃ bimbādharasya dyutim
tasyās tvad-virahe vipakva-lavalī-lāvaṇya-saṃvādinī chāyā kāpi kapolayor anudinaṃ tasyāḥ paraṃ śuṣyati // VidSrk_18.5__539_

dharmakīrteḥ | (Skmsa.u.ka. 616)

tāpo 'mbhaḥ prasṛtiṃ pacaḥ pracayavān bāṣpaḥ praṇālocitaḥ śvāsānartita-dīpa-varti-latikāḥ pāṇḍimni magnaṃ vapuḥ
kiṃ cānyat kathayāmi rātrim akhilāṃ tvad-vartma-vātāyane hasta-cchatra-niruddha-candra-mahasas tasyāḥ sthitir vartate // VidSrk_18.6__540_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 2.21, Skmsa.u.ka. 653)

candraṃ candana-kardamena likhitaṃ sā mārṣṭi daṣṭādharā vandyaṃ nindati yac ca manmatham asau bhaṅktvāgrahas tāṅgulīḥ
kāmaḥ puṣpa-śaraḥ kileti sumano-vargaṃ lunīte ca yat tat kāṃ sā subhaga tvayā varat-tanur bātūlatāṃ lambhitā // VidSrk_18.7__541_

tasyaiva | (Vsbvi.śā.bha. 2.20, Skmsa.u.ka. 623, Smvsū.mu. 44.9)

vapuḥ śāraṅgākṣyās tad avirala-romāñca-nicayaṃ tvayi svapnāvāpte snapayati paraḥ kheda-visaraḥ
balākarṣa-tryuṭyad-valayaja-kaḍatkāra-ninadair vinidrāyāḥ paścād anavarata-bāṣpāmbu-nivahāḥ // VidSrk_18.8__542_

vasukalpasya

no śakyā gadituṃ smarānala-daśā yāsyās tvayi prasthite patraiḥ sāsra-sakhī-janoparacite talpe luṭhantyā muhuḥ
yad liptaṃ kuca-candanena sutanor adyāpi candra-cchalāc chvāsoḍḍīna-viśuṣka-pāṇḍu-bisinī-patraṃ divi bhrāmyati // VidSrk_18.9__543_

rudrasya

prakaṭayati kṣaṇa-bhaṅgaṃ paśyati sarvaṃ jagad gataṃ śūnyam /
ācarati smṛti-bāhyaṃ jātā sā bauddha-buddhir iva // VidSrk_18.10__544__

tvad-arthinī candana-bhasma-digdhā lalāṭa-lekhāśru-jalābhiṣiktā
mṛṇāla-cīraṃ dadhatī stanābhyāṃ smaropadiṣṭaṃ carati vrataṃ sā // VidSrk_18.11__545_

kasyacit | (Svsu.ā. 1393, Skmsa.u.ka. 618)

ye nirdahanti daśana-śvasitāvalokaiḥ krūraṃ dvi-jihva-kuṭilāḥ kva vilāsinas te
bhīṣmoṣmabhiḥ smaraṇa-mātra-viṣais taveyam avyāla mārayati kāpi bhujaṅga-bhaṅgiḥ // VidSrk_18.12__546_

svedāpūra-vilupta-kuṅkuma-rasāśleṣāvila-pracchadāt talpād vyakta-manobhavānala-śikhālīḍhād ivāśaṅkitā
sā bālā balavan-mṛgāṅka-kiraṇair utpāditāntar-jvarā tvat-saṃkalpa-jaḍe tva-aṅka-śayane nidrā-sukhaṃ vāñchati // VidSrk_18.13__547_

dhūmeneva hate dṛśau visṛjato bāṣpaṃ pravāha-kṣama kathotpheṇam ivātta-candana-rasaṃ svedaṃ vapur muñcati
antaḥprajvalitasya kāma-śikhino dāhārjitair bhasmabhiḥ śvāsā-vega-vinirgatair iva tanoḥ pāṇḍutvam unmīlati // VidSrk_18.14__548_

manovinodasyaitau --

atraiva svayam eva citra-phalake kampa-skhalal-lekhayā saṃtāpārtivinodanāya katham apy ālikhya sakhyā bhavān
bāṣpa-vyākulam īkṣitaḥ sapulakaṃ cūtāṅkurair arcito mūrdhnā ca praṇataḥ sakhīṣu madana-vyājena cāpahnutaḥ // VidSrk_18.15__549_

vākkūṭasya | (Skmsa.u.ka. 634)

sā sundarī tava viyoga-hutāśane 'sminn abhyukṣya bāṣpa-salilair nija-deha-havyam
janmāntare viraha-duḥkha-vināśa-kāmā puṃskokilābhihiti-mantra-padair juhoti // VidSrk_18.16__550_

prabhākarasya --

subhaga sukṛta-prāpyo yadyapy asi tvam asāv api priya-sahacarī nādhanyānām upaiti vidheyatām
tad alam adhunā nirbandhena prasīda parasparaṃ praṇaya-madhuraḥ sad-bhāvo vāṃ cirāya vivardhatām // VidSrk_18.17__551_

vākkūṭasya --

dolālolāḥ śvasana-marutaś cakṣuṣī nirjharābhe tasyāḥ śuṣyat-tagara-sumanaḥ-pāṇḍurā gaṇḍa-bhittiḥ
tad-gātrāṇāṃ kim iva hi bahu brūmahe durbalatvaṃ yeṣām agre pratipad uditā candralekhāpy atanvī // VidSrk_18.18__552_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 641)

asyās tāpam ahaṃ mukunda kathayāmy eṇīdṛśas te kathaṃ padminyāḥ sarasaṃ dalaṃ vinihitaṃ yasyāḥ satāpe hṛdi
ādau śuṣyati saṃkucaty anu tataś cūrṇatvam āpadyate paścān murmuratāṃ dadhad dahati ca śvāsāvadhūtaḥ śikhī // VidSrk_18.19__553_

kasyacit | (Smvsū.mu. 44.25 utpalarāja; Skmsa.u.ka. 626 kasyacit; Pvpadyā. 356 śāntikarasya)

viṣaṃ candrālokaḥ kumuda-vana-vāto hutavahaḥ kṣata-kṣāro hāraḥ sa khalu puṭa-pāko malayajaḥ
aye kiṃcid vakre tvayi subhaga sarve katham amī samaṃ jātās tasyām ahaha viparīta-prakṛtayaḥ // VidSrk_18.20__554_

acala-siṃhasya | (Skmsa.u.ka. 648)

tvāṃ cintā-parikalpitaṃ subhaga sā saṃbhāvya romāñcitā śūnyāliṅgana-saṃcalad-bhuja-yugenātmānam āliṅgati
kiṃ cānyad-viraha-vyathā-praṇayiṇīṃ saṃprāpya mūrcchāṃ cirāt pratyujjīvati karṇa-mūla-paṭhitais tvan-nāma-mantrākṣaraiḥ // VidSrk_18.21__555_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 631, Spdśā.pa. 3487)

gāḍhāv adhaḥ-kṛta-bali-tritayau susaṅga tuṅgau stanāv iti tayos talam ārtam āgāt /
tasyāḥ sphuṭaṃ hṛdayam ity api na smareṣūnta rakṣataḥ praviśato vimukho 'tha vā kva // VidSrk_18.22__556__

vallaṇasya --

mṛga-śiśu-dṛśas tasyās tāpaṃ kathaṃ kathayāmi te dahana-patitā dṛṣṭā mūrtir mayā na hi vaidhavī
iti tu niyataṃ nārī-rūpaḥ sa loka-dṛśāṃ priyas tava śaṭhatayā śilpotkarṣo vidher vighaṭiṣyate // VidSrk_18.23__557_

vācaspateḥ | (Drda.rū. 2.29, Skmsa.u.ka. 637)

punaruktāvadhi-vāsaram etasyāḥ kitava paśya gaṇayantyāḥ /
iyam iva karajaḥ kṣīṇas tvam iva kaṭhorāṇi parvāṇi // VidSrk_18.24__558__

dharaṇīdharasya (Skmsa.u.ka. 633)

|| iti dūtīvacana-vrajyā ||

||18||

19. tataḥ saṃbhoga-vrajyā

prauḍha-prema-rasān nitamba-phalakād viśraṃsite 'py aṃśuke kāñcī-dāma-maṇi-prabhābhir anu cārabdhe dukūlāntare
kāntenāśu mudhā vilokitam atho tanvyā mudhā lajjitaṃ bhūyo 'nena mudhāvakṛṣṭam atha tat tanvyā mudhā saṃvṛtam // VidSrk_19.1__559_

rūḍhe rati-vyatikare karaṇīya-śeṣam āyāsa-bhāji dayite muhur āturāyāḥ
pratyakṣaraṃ madana-mantharam arthayantyāḥ kiṃ kiṃ na hanta hṛdayaṅgamam aṅganāyāḥ // VidSrk_19.2__560_

ratānta-śrāntāyāḥ stana-jaghana-saṃdānita-dṛśi smarāveśa-vyagre davayati dukūlaṃ praṇayini
kṣaṇaṃ śroṇau pāṇī kṣaṇam api kucāgre priya-dṛśoḥ kṣaṇaṃ vinyasyantyār jagad api na mūlyaṃ mṛgadṛśaḥ // VidSrk_19.3__561_

tais tair vijṛmbhita-śatair madanopadeśair mugdhā vidhāya laḍitāni ca tāni tāni
aṅke nilīya kamituḥ śithilāṅga-mudrā nidrāti nālpa-tapasaḥ phala-saṃpad eṣā // VidSrk_19.4__562_

yad vrīḍā-bhara-bhugnam āsya-kamalaṃ yac cakṣur atyullasat-d pakṣma-śreṇi yad aṅgam aṅgaja-mano-rājya-śriyām āśrayaḥ
yad vardhiṣṇu manobhava-pranayitā yan manda-manyu-grahasḥ tenaiveha mano haraty adharita-prauḍhā navoḍhā na kim // VidSrk_19.5__563_

sa svargād aparo vidhiḥ sa ca sudhāsekaḥ kṣaṇaṃ netrayos tat-sāmrājyam agañjitaṃ tad aparaṃ premṇaḥ pratiṣṭhāspadam
yad bālā balavan manobhava-bhaya-bhraśyat-trapaṃ satrapā tat-kālocita-narma-karma dayitādamyāsyam abhyasyati // VidSrk_19.6__564_

kasyāpi | (Skmsa.u.ka. 1167)

samāliṅgaty aṅgair apasarati yat preyasi vapuḥ pidhātuṃ yad dṛśyaṃ ghaṭayati ghanāliṅganam api
tapobhir bhūyobhiḥ kim u na kamanīyaṃ sukṛtinām idaṃ ramyaṃ vāmyaṃ madana-vivaśāyā mṛgadṛśaḥ // VidSrk_19.7__565_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1133)

idam amṛtam ameyaṃ seyam ānanda-sindhur madhu-madhuram apīdaṃ kiṃcid antar dhunoti
yad ayam udaya-līlā-lālasānāṃ vadhūnāṃ rati-vinimaya-bhājāṃ kelibhir yāti kālaḥ // VidSrk_19.8__566_

ko 'sau sundari puṣpa-sāyaka-sakhaḥ saubhāgya-vārāṃ-nidhaḥ ko 'sāv indumukhi prasanna-hṛdayaḥ kaḥ kumbhi-kumbha-stani
yasmin vismayanīya-tapta-tapase svairaṃ samucchṛṅkhalā viśrāmyanti tava smara-jvara-harāḥ kandarpa-keli-śriyaḥ // VidSrk_19.9__567_

pradyumnasya --

ātte vāsasi roddhum akṣamatayā doḥ-kandalībhyāṃ stanau tasyoraḥ-sthalam uttarīya-viṣaye sadyo mayā sañjitam
śroṇīṃ tasya kare 'dhirohati punar vrīḍāmbudhau mām atho majjantīm udatārayan manasijo devaḥ sa mūrcchā-guruḥ // VidSrk_19.10__568_

vallaṇasya (Skmsa.u.ka. 1173)

yad etad dhanyānām urasi yuvatī-saṅga-samaye samārūḍhaṃ kiṃcit pulakam idam āhuḥ kila janāḥ
matis tv eṣāsmākaṃ kuca-yuga-taṭī-cumbaka-śilāniveśād ākṛṣṭaḥ smara-śara-śalākotkara iva // VidSrk_19.11__569_

saṃkarṣaṇasya --

aṃsākṛṣṭa-dukūlayā sarabhasaṃ gūḍhau bhujābhyāṃ stanāv ākṛṣṭe jaghanāṃśuke kṛtam adhaḥ saṃsaktam ūru-dvayam
nābhī-mūla-nibaddha-cakṣuṣi tayā brīḍānatāṅgyā priye dīpaḥ phūtkṛti-vāta-vepita-śikhaḥ karṇotphalenāhataḥ // VidSrk_19.12__570_

karṇotpalasya | (Srk sa.u.ka. 570, Spdśā.pa. 3674)

jihremi jāgarti gṛhopakaṇṭhe sakhī-jano vallabha-kautukena
tad-aṃśukā-kṣepam adhīra-pāṇe vimuñca kāñcī-maṇayo raṇanti // VidSrk_19.13__571_

mahodadheḥ --

kānte talpam upāgate vigalitā nīvī svayaṃ tat-kṣaṇāt tad-vāsaḥ ślatha-mekhalā-guṇa-dhṛtaṃ kiṃcin nitambe sthitam
etāvat sakhi vedmi kevalam ahaṃ tasyāṅga-saṅge punaḥ ko 'sau kāsmi rataṃ tu kiṃ katham iti svalpāpi me na smṛtiḥ // VidSrk_19.14__572_

vikaṭa-nitambāyāḥ | (āmaruśataka 97, Sksa.ka.ā. 5.44, Drda.rū.. under 2.18, Svsu.ā. 2147, Spdśā.pa. 3747, Smvsū.mu. 86.17, Skmsa.u.ka. 1171)

atiprauḍhā rātrir bahala-śikha-dīpaḥ prabhavati priyaḥ premārabdha-smara-vidhi-rasajñaḥ param asau
sakhi svairaṃ svairaṃ suratam akarod vrīḍita-vapuḥ yataḥ paryaṅgo 'yaṃ ripur iva kaḍat-kāra-mukharaḥ // VidSrk_19.15__573_

dhanyāsi yat kathayasi priya-saṃgamena narma-smitaṃ ca vadanaṃ ca rasaṃ ca tasya
nīvīṃ prati praṇihite tu kare priyeṇa sakhyaḥ śapāmi yadi kiṃcid api smarāmi // VidSrk_19.16__574_

vidyāyāḥ | (Sdsā.da. under 3.73, Spdśā.pa. 376, Skmsa.u.ka. 1172)

jayati samara-tāntān dolanā-pāṇḍa-gaṇḍasthala-kṛta-nija-vāsa-kheda-pūrānujanmā
ślatha-tanu-bhuja-bandha-prāpra-dīrgha-prasāro mukha-parimala-mugdhaḥ kāntayoḥ śvāsavātaḥ // VidSrk_19.17__575_

manojanma-prauḍha-vyatikara-śatāyāsa-vidhiṣu priyaḥ prāyo mugdho jhagiti kṛta-ceto-bhava-vidhiḥ
sahūṅkārojjṛmbhā smara-paravaśā kānta-vimukhaṃ mukhaṃ mugdhāpāṅgaṃ kṣipati virasaṃ prauḍha-yuvatī // VidSrk_19.18__576_

nava-nava-raho-līlābhyāsa-prapañcita-manmathavyatikara-kalā-kallolāntar-nimagna-manaskayoḥ
api taruṇayoḥ kiṃ syāt tasyāṃ divi spṛhayālutāḥ mukulita-dṛśor udbhidyante na ced viraha-tviṣaḥ // VidSrk_19.19__577_

tasyāpāṅga-vilokitasya madhura-prollāsitārdha-bhruvas tasya smera-śuceḥ kramasya ca girāṃ mugdhākṣarāṇāṃ hriyā
bhāvānām api tādṛśāṃ mṛgadṛśo hāvānugānām aho nādhanyaḥ kurute prarūḍha-pulakair ātithyam aṅgair janaḥ // VidSrk_19.20__578_

samākṛṣṭaṃ vāsaḥ katham api haṭhāt paśyati tadā kramād ūru-dvandvaṃ jaraṭha-śara-gauraṃ mṛga-dṛśaḥ
tayā dṛṣṭiṃ dattvā mahati maṇi-dīpe nipuṇayā niruddhaṃ hastābhyāṃ jhagiti nija-netrotpala-yugam // VidSrk_19.21__579_

kasyacit | (Spdśā.pa. 3677, Smvsū.mu. 77.5, Skmsa.u.ka. 1122)

analpaṃ saṃtāpaṃ śamayati manojanma-janitaṃ tathā śītaṃ sphītaṃ himavati niśīthe glapayati
tad evaṃ ko 'py ūṣmā ramaṇa-parirambhotsava-milatpurandhrī-nīrandhra-stana-kalaśa-janmā vijayate // VidSrk_19.22__580_

nādhanyānvi-parīta-mohana-rasa-preṅkhan-nitamba-sthalīlolad-bhūṣaṇa-kiṅkiṇī-kala-rava-vyāmiśra-kaṇṭha-svanam
saṃrambha-ślatha-keśa-bandha-vigalan-muktā-kalāpa-drutachvāsa-ccheda-taraṅgita-stana-yugaṃ prīṇāti śṛṅgāriṇī // VidSrk_19.23__581_

sonnokasya | (Skmsa.u.ka. 1142)

sītkāravanti dara-mīlita-locanāni romāñca-muñci makara-ketu-niketanāni
eṇī-dṛśāṃ makara-ketu-niketanāni vandāmahe surata-vibhrama-ceṣṭitāni // VidSrk_19.24__582_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1169)

muhur vrīḍāvatyāḥ pratihasitavatyāḥ pratimuhur muhur viśrāntāyā muhur abhiniviṣṭa-vyavasiteḥ
śramāmbhobhis tamyat-tilaka-malikā-ghūrṇa-dalakaṃ mukhaṃ līlāvatyā harati viparīta-vyatikare // VidSrk_19.25__583_

surabheḥ --

āstāṃ dūreṇa viśleṣaḥ priyām āliṅgato mama
svedaḥ kiṃ na sarinnātho romāñcaḥ kiṃ na parvataḥ // VidSrk_19.26__584_

cirārūḍha-prema-praṇaya-parihāsena hṛtayā tad-ārabdhaṃ tanvyā na tu yad abalāyāḥ samucitam
anirvyūḍhe tasmin prakṛti-sukumārāṅga-latayā punar lajjālolaṃ mayi vinihitaṃ locana-yugam // VidSrk_19.27__585_

koṅkasya | (Skmsa.u.ka. 1150)

nakha-daśana-nipāta-jarjarāṅgī rati-kalahe paripīḍitā prahāraiḥ
sapadi maraṇam eva sā tu yāyād yadi na pibed adharāmṛtaṃ priyasya // VidSrk_19.28__586_

mugdhe tavāsmi dayitā dayito bhava tvam ity uktayā na hi na hīti śiro 'vadhūya
svasmāt karān mama kare valayaṃ kṣipantyā vācaṃ vinābhyupagamaḥ kathito mṛgākṣyā // VidSrk_19.29__587_

patatu tavorasi satataṃ dayitā-dhammilla-mallikā-prakaraḥ /
rati-rasa-rabhasa-kaca-graha-lulitālaka-vallarī-galitaḥ // VidSrk_19.30__588__

bāṇasya --

āvṛṇvānā jhagiti jaghanaṃ mad-dukūlāñcalena preṅkhat-krīḍākulita-kabarī-bandhana-vyagra-pāṇiḥ
ardhocchvāsa-sphuṭa-nakha-padālaṃkṛtābhyāṃ stanābhyāṃ dṛṣṭā dhārṣṭya-smṛti-nata-mukhī mohanānte mayā sā // VidSrk_19.31__589_

rājaśekharasya | (Smvsū.mu. 80.5, Skmsa.u.ka. 1151)

harati rati-vimarde lupta-pātrāṅkuratvātd prakaṭa-nakha-padāṅkaḥ kiṃ ca romāñca-mudraḥ
hariṇa-śiśu-dṛśo 'syā mugdha-mugdhaṃ hasantyāḥ pariṇata-śara-kāṇḍa-snigdha-pāṇḍuḥ kapolaḥ // VidSrk_19.32__590_

vīryamitrasya --

kara-kisalayaṃ dhūtvā dhūtvā vilambita-mekhalā kṣipati sumano-mālā-śeṣaṃ pradīpa-śikhāṃ prati
sthagayati karaiḥ patyur netre vihasya samākulā surata-viratau ramyaṃ tanvī punaḥ punar īkṣitum // VidSrk_19.33__591_

kasyāpi | (Svsu.ā. 2105, Spdśā.pa. 3706, Smvsū.mu. 80.3, Skmsa.u.ka. 1152)

viśrāntiṃ nūpure yāte śrūyate rasanā-dhvaniḥ
prāyaḥ kānte rati-śrānte kāminī puruṣāyate // VidSrk_19.34__592_

bhāvodgāḍham upoḍha-kampa-pulakair aṅgaiḥ samāliṅgitaṃ rāgāc cumbitam apy upetya vadanaṃ pītaṃ ca vaktrāmṛtam
jalpantyaiva muhur naneti nibhṛtaṃ pradhvasta-cāritrayā niḥśeṣeṇa samāpito rati-vidhir vācā tu nāṅgīkṛtaḥ // VidSrk_19.35__593_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1137)

yat pīna-stana-bhāra-lālasa-lasad-vāsaḥ sphurad-gaṇḍayā tanvaṅgyā rabhasārpitaṃ sarabhasaṃ vaktraṃ muhuḥ pīyate
tac chlāghyaṃ surataṃ ca tat tad amṛtaṃ tad vastu tad brahma tac ceto-hāri tad eva tat kim api tat tattvāntaraṃ sarvathā // VidSrk_19.36__594_

na bata vidhṛtaḥ kāñcī-sthāne karaḥ ślatha-vāsasi prahitam asakṛd dīpe cakṣur ghana-sthira-tejasi
kuca-kalaśayor ūḍhaḥ kampas tayā mama saṃnidhau manasija-rujo bhāvair uktā vacobhir apahnutāḥ // VidSrk_19.37__595_

abhinandasya --

harṣāśru-dūṣita-vilocanayā mayādya kiṃ tasya tat sakhi nirūpitam aṅgam aṅgam
romāñca-kañcuka-tiraskṛta-dehayā vā jñātāni tāni parirambha-sukhāni kiṃ vā // VidSrk_19.38__596_

acalasya | (Srkm 1174, acala-dāsasya)

sa kasmān me preyān sakhi katham ahaṃ tasya dayitā yato māṃ spṛṣṭvaiva snapayati karaṃ sveda-payasā
vilokyāśleṣād apy avahita ivāmīlya nayane vyudañcad-romāñca-sthagita-vapur āliṅgati samām // VidSrk_19.39__597_

kim api kim api mandaṃ mandam āsatti-yogād avicalita-kapolaṃ jalpatoś ca krameṇa
aśithila-parirambha-vyāpṛtaikaika-doṣṇor avidita-gata-yāmā rātrir eva vyaraṃsīt // VidSrk_19.40__598_

bhavabhūteḥ (u.rā.ca. 1.27)

dākṣiṇyād abhimānato rasa-vaśād viśrāma-hetor mama prāgalbhyāt yad anuṣṭhitaṃ mṛgadṛśā śakyaṃ na tad yoṣitām
nirvyūḍhaṃ na yadā tayā tad akhilaṃ khinnais tatas tārakaiḥ sa-vrīḍaiś ca vilokitair mayi punar nyastaḥ samasto vyayaḥ // VidSrk_19.41__599_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1149, mahākaveḥ)

valita-manasor apy anyonyaṃ samāvṛta-bhāvayoḥ punar upacita-prāya-premṇoḥ punas trapa-māṇayoḥ
iha hi niviḍa-vrīḍānaṅga-jvarātura-cetasor nava-taruṇayoḥ ko jānīte kim adya phaliṣyati // VidSrk_19.42__600_

lakṣmīdharasya --

draṣṭuṃ ketaka-patra-garbha-subhagām ūru-prabhām utsukas tat-saṃvāhana-līlayā ca śanakair utkṣipta-caṇḍātakaḥ
lajjā-mugdha-vilocana-smita-sudhā-nirdhauta-bimbādharaṃ kampa-praślatha-bāhu-bandhanam asāv āliṅgito bālayā // VidSrk_19.43__601_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1098)

nidrārtaṃ kila locanaṃ mṛgadṛśā viśleṣayantyā kathāṃ dīrghāpāṅga-sarit-taraṅga-taralaṃ śayyām anupreṣitam
ujjṛmbhaḥ kila vallabho 'pi virate vastuny api prastute ghūrṇantī kila sāpi hūṅkṛtavatī śūnyaṃ sakhī dakṣiṇā // VidSrk_19.44__602_

dṛṣṭvaikāsana-saṃshtite priyatame paścād upetyādarād ekasyā nayane pidyāya vihita-krīḍānubandha-cchalaḥ
īṣad-vakrima-kandharaḥ sa-pulakaḥ premollasan-mānasām antar-hāsa-lasat-kapola-phalakāṃ dhūrto 'parāṃ cumbati // VidSrk_19.45__603_

[Amaru 16; Skmsa.u.ka. 881, Sv.su.ā. 2069, Spdśā.pa. 3575]

kucopāntaṃ kānte likhati nakharāgrair akalitaṃ tataḥ kiṃcit paścād valati ca mukhendau mṛgadṛśaḥ
bahir vyājāmarṣa-prasara-paruṣāntar-gata-rasā nirīkṣyā re māyī kim idam iti pūrvā vijayate // VidSrk_19.46__604_

jīvacandrasya --

āśleṣaḥ prathamaṃ krameṇa vijite kṛtye dhanasyārpaṇaṃ keli-dyūta-vidhau paṇaṃ priyatame kāntāṃ punaḥ pṛcchati
antar-gūḍha-vigāḍha-saṃbhrama-rasa-sphārī-bhavad-gaṇḍayā tūṣṇīṃ śāri-visāraṇāya nihitaḥ khedāmbu-garbhaḥ karaḥ // VidSrk_19.47__605_

rājaśekharasya | (Srk sa.u.ka. 1067 yogeśvarasya, Spdśā.pa. 3664, Smvsū.mu. 75.5)

āśleṣa-cumbana-ratotsava-kautukāni krīḍā durotdara-paṇaḥ pratibhūr anaṅgaḥ
bhogaḥ sa yadyapi jaye ca parājaye ca yūnor manas tad api vāñchati jetum eva // VidSrk_19.48__606_

murāreḥ | (Ar 7.115, Spdśā.pa. 3661, Smvsū.mu. 75.7, Skmsa.u.ka. 1066)

kalaha-kalayā yat saṃvṛtyai trapāvanatānanā pihita-pulakodbhedaṃ subhrūś cakarṣa na kañcukam
dayitam abhitas tām utkaṇṭhāṃ vivavrur anantaraṃ jhaṭiti jhaṭiti truṭyanto 'ntaḥ stanāṃśuka-sandhayaḥ // VidSrk_19.49__607_

rati-pati-dhanur-jyā-ṭaṅkāro mada-dvipa-ḍiṇḍimaḥ sa-pulaka-jala-prema-prāvṛṭ-payodhara-garjitam
nidhuvana-yudhas tūryātodyaṃ jahāra nata-bhruvāṃ jaghana-sarasī-haṃsa-svānaḥ śrutiṃ rasanā-ravaḥ // VidSrk_19.50__608_

yugalam agalat tarṣotkarṣe tarūtpala-gaurayoḥ paṭu-vighaṭanād ūrvoḥ pūrvaṃ priye paripaśyati
śruti-kuvalayaṃ dīpocchittyai nirāsa yad aṅganā jvalati rasanā-rocir dīpe tad āpa nirarthatām // VidSrk_19.51__609_

(kapphiṇābhyudaya 14.24)

daśana-daśanair oṣṭho mamlau na pallava-komalo vyasahata nakha-cchedānaṅgaṃ śirīṣa-mṛdu-cchavi
na bhuja-latikā-gāḍhāśleṣaiḥ śramaṃ lalitā yayur yuvatiṣu kim apy avyākhyeyaṃ smarasya vijṛmbhitam // VidSrk_19.52__610_

(kapphiṇābhyudaya 14.28)

kim upagamitā bhartrā tapta-dviloha-vedakatāṃ uta ramayituḥ syūtāṅge 'ṅge śitaiḥ smara-sāyakaiḥ
vilayanam atha prāptā rāgānaloṣmabhir ity aho na pati-bhujayor niṣyandāntaḥ priyā niravīyata // VidSrk_19.53__611_

kāśmīra-bhaṭṭa-śrī-śiva-svāminaś caite (kapphiṇābhyudaya 14.29)

|| iti saṃbhoga-vrajyā ||

||19||

20. tataḥ samāpta-nidhuvana-cihna-vrajyā

rājanti kānta-nakhara-kṣatayo mṛgākṣyā lākṣā-rasa-drava-mucaḥ kucayor upānte
antaḥ-pravṛddha-makara-dhvaja-pāvakasya śaṅke vibhidya hṛdayaṃ niraguḥ sphuliṅgāḥ // VidSrk_20.1__612_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 1111, kasyāpi)

jayanti kāntā-stana-maṇḍaleṣu viṭārpitāny ārdra-nakha-kṣatāni
lāvaṇya-saṃbhāra-nidhāna-kumbhe mudrākṣarāṇīva manobhavasya // VidSrk_20.2__613_

kasyacit | (Svsu.ā. 1541, Skmsa.u.ka. 1112)

kvacit tāmbūlāṅkaḥ kvacid agaru-paṅkāṅka-malinaḥ kvacic cūrṇodgāraiḥ kvacid api ca sālaktaka-padaḥ
valī-bhaṅgābhogeṣv alaka-patitākīrṇa-kusumaḥ striyāḥ sarvāvasthaṃ kathayati rataṃ pracchada-paṭaḥ // VidSrk_20.3__614_

pīna-tuṅga-kaṭhina-stanāntare kānta-dattam abalā nakha-kṣatam
āvṛṇoti vivṛṇoti cekṣate labdha-ratnam iva duḥkhito janaḥ // VidSrk_20.4__615_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1113)

uṣasi guru-samakṣaṃ lajjamānā mṛgākṣīr atirutam anukartuṃ rājakīre pravṛtte
tirayati śiśu-līlānartana-cchadma-tālapracala-valaya-mālāsphāla-kolāhalena // VidSrk_20.5__616_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1179, bhavabhūteḥ)

pradoṣe dampatyor nija-ruci-vibhinne praṇayinor vibhinne saṃpanne ghana-timira-saṃketa-gahane
ratautsukyāt tāmyat-tarala-manasoḥ paryavasite kṛtārthatve 'nyonyaṃ tad anu viditau kiṃ na kurutām // VidSrk_20.6__617_

paśyasi nakha-saṃbhūtāṃ rekhāṃ varatanu payodharopānte /
kiṃ vāsasā stanāntaṃ ruṇatsi hima-ruci-kṛte vacmi // VidSrk_20.7__618__

yad rātrau rahasi vyapeta-vinayaṃ dṛṣṭaṃ rasāt kāminor anyonyaṃ śayanīyam īhita-rasa-vyāpti-pravṛtta-spṛham
tat sānanda-milad-dṛśoḥ katham api smṛtvā gurūṇāṃ puroaḥ hāsodbheda-nirodha-manthara-milat-tāraṃ kathaṃcit sthitam // VidSrk_20.8__619_

kiṃ bhūṣaṇena racitena hiraṇmayena kiṃ rocanādi-racitena viśeṣakeṇa
ārdrāṇi kuṅkuma-rucīni vilāsinīnām aṅgeṣu kiṃ nakha-padāni na maṇḍalāni // VidSrk_20.9__620_

dampatyor niśi jalpator gṛha-śukenākarṇitaṃ yad-vacas tat prātar guru-sannidhau nigadatas tasyopahāraṃ vadhūḥ
karṇālaṃkṛti-padma-rāga-śakalaṃ vinyasya cañcū-puṭe vrīḍārtā prakaroti dāḍima-phala-vyājena vāg-bandhanam // VidSrk_20.10__621_

[Amaru 15, Kuval 173, Skmsa.u.ka. 1180, Sbhsu.ā. 2214, Spdśā.pa. 3743]

prayacchāhāraṃ me yadi tava raho-vṛttam akhilaṃ mayā vācyaṃ noccair iti gṛha-śuke jalpati śanaiḥ
vadhū-vaktraṃ vrīḍābhara-namitam antar vihasitaṃ haraty ardhonmīlan-nalina-malināvarjitam iva // VidSrk_20.11__622_

kasyacit (Smvsū.mu. 77.12, Skmsa.u.ka. 1176, ḍimbokasya)

nakha-kṣataṃ yan nava-candra-sannibhaṃ sthitaṃ kṛśāṅgi stana-maṇḍale tava
idaṃ tarītuṃ trivalī-taraṅgiṇīṃ virājate pañca-śarasya naur iva // VidSrk_20.12__623_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1114)

haṃho kānta raho-gatena bhavatā yat-pūrvam āveditaṃ nirbhinnā tanur āvayor iti mayā taj-jātam adya sphuṭam
kāminyā smara-vedanākula-dṛśā yaḥ keli-kāle kṛtaḥ so 'tyarthaṃ katham anyathā dahati mām eṣa tvad-oṣṭha-vraṇaḥ // VidSrk_20.13__624_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 591)

abhimukha-patayālubhir lalāṭa-śrama-salilair avidhauta-patra-lekhaḥ /
kathayati puruṣāyitaṃ vadhūnāṃ mṛdita-hima-dyuti-durmanāḥ // VidSrk_20.14__625__

murāreḥ | (anargha-rāghava.rā. 7.107)

nakha-pada-valinābhīsandhi-bhāgeṣu lakṣyaḥ kṣatiṣu ca daśanānām aṅganāyāḥ sa-śeṣaḥ
api rahasi kṛtānāṃ vāg-vihīno 'pi jātaḥ surata-vilasitānāṃ varṇako varṇako 'sau // VidSrk_20.15__626_

(śiśupālavadha 11.29)

nava-nakha-padam aṅgaṃ gopayasy aṃśukena sthagayasi punar oṣṭhaṃ pāṇinā danda-daṣṭam
pratidiśam apara-strī-saṃga-śaṃsī visarpan nava-parimala-gandhaḥ kena śakyo varītum // VidSrk_20.16__627_

māghasyaitau (śiśupālavadha 11.34)

kāśmīra-paṅka-khacita-stana-pṛṣṭha-tāmrapaṭṭāvakīrṇa-dayitārdra-nakha-kṣatālī
eṇīdṛśaḥ kusuma-cāpa-narendra-dattā jaitra-praśastir iva citra-lipir vibhāti // VidSrk_20.17__628_

dakṣasya | (Skmsa.u.ka. 1115)

adharaḥ padmarāgo 'yam anarghaḥ sa-vraṇo 'pi te
mugdhe hastaḥ kim-artho 'yam apārtha iha dīyate // VidSrk_20.18__629_

dara-mlānaṃ vāso lulita-kusumālaṃkṛti śiraḥ ślathālokaṃ cakṣuḥ sarasa-nakha-lekhāṅkitam uraḥ
lasat-kāñcī-granthi-sphurad-aruṇa-ratnāṃśu jaghanaṃ priyāṅgonmṛṣṭāṅgyā viṣam idam iyad bhāvaka-nṛṇām // VidSrk_20.19__630_

vallaṇasya --

pratyūṣe guru-sannidhau gṛha-śuke tat-tad-raho-jalpitaṃ prastotuṃ parihāsa-kāriṇi padair ardhoditair udyate
krīḍā-śārikayā nilīya nibhṛtaṃ trotuṃ trapārtāṃ vadhūṃ prārabdhaḥ sahasaiva saṃbhrama-karo mārjāra-garjā-ravaḥ // VidSrk_20.20__631_

(Skmsa.u.ka. 1177, mārjārasya)

talpe campaka-kalpite sakhi gṛhodyāne 'dya suptāsi kiṃ tat-kiñjalka-cayaṃ na paśyasi kucopānte vimardāruṇam
āḥ kiṃ chadma-vidagdha-mānini mayi brūṣe puro-bhāgini krūrair ullikhitāsmi tatra kusumāny uccinvatī kaṇṭakaiḥ // VidSrk_20.21__632_

sonnokasya --

itaḥ paurastyāyāṃ kakubhi vivṛṇoti krama-dalattamisrā-marmāṇaṃ kiraṇa-kaṇikām ambara-maṇiḥ
ito niṣkrāmantī nava-rati-guroḥ proñchati vadhūḥ sva-kastūrī-patrāṅkura-makarikā-mudritam uraḥ // VidSrk_20.22__633_

(anargha-rāghava.rā. 4.3)

prabhāte pṛcchantīr anurahasi-vṛttaṃ sahacarīr navoḍhā na vrīḍā-mukulita-mukhīyaṃ sukhayati
likhantīnāṃ patrāṅkuram aniśam asyās tu kucayoś camatkāro gūḍhaṃ karaja-padam āsāṃ kathayati // VidSrk_20.23__634_

murārer etau (anargha-rāghava 4.6) murāreḥ |etau

|| iti samāpta-nidhuvana-cihna-vrajyā ||

||20||

21. atha māninī-vrajyā --

mānonnatety asahanety atipaṇḍiteti mayy eva dhik-kṛtir aneka-mukhī sakhīnām
ākāra-mātra-masṛṇena viceṣṭitena dhūrtasya tasya hi guṇān upavarṇayanti // VidSrk_21.1__635_

lakṣmīdharasya --

valatu taralā dṛṣṭā dṛṣṭiḥ khalā sakhi mekhalā skhalatu kucayor utkampān me vidīryantu kañcukam
tad api na mayā saṃbhāṣyo 'sau punar dayitaḥ śaṭhaḥ sphuṭati hṛdayaṃ maunenāntar na me yadi tat-kṣaṇāt // VidSrk_21.2__636_

amaroḥ | (Skmsa.u.ka. 701)

tad evājihmākṣaṃ mukham aviṣadās tā gira imāḥ sa evāṅgākṣepo mayi sarasam āśliṣyati tanum
yad uktaṃ pratyuktaṃ tad apaṭu śiraḥ kampana-paraṃ priyā mānenāho punar api kṛtā me nava-vadhūḥ // VidSrk_21.3__637_

śambūkasya --

yadi vinihitā śūnyā dṛṣṭiḥ kim u sthira-kautukā yadi viracito maune yatnaḥ kim u sphurito 'dharaḥ
yadi niyamitaṃ dhyāne cakṣuḥ kathaṃ pulakodgamaḥ kṛtam abhinayair dṛṣṭo mānaḥ prasīda kim ucyatām // VidSrk_21.4__638_

amaroḥ | (Svsu.ā. 1625, Skmsa.u.ka. 719)

ekatrāsana-saṃsthitiḥ parihatā pratudgamād dūratas tāmbūlānayana-cchalena rabhasāśelṣo 'pi saṃvighnitaḥ
ālāpo 'pi na miśritaḥ parijanaṃ vyāpārayanty āntike kāntaṃ pratyupacārataś caturayā kopaḥ kṛtārthīkṛtaḥ // VidSrk_21.5__639_

tasyaiva (Amaru 17, Skmsa.u.ka. 692, Svsu.ā. 1583, Spdśā.pa. 3534, Smvsū.mu. 55.6, Drda.rū. 2.19, Rask 2.67g)

tad-vaktrābhimukhaṃ mukhaṃ vinamitaṃ dṛṣṭiḥ kṛtā cānyatas tasyālāpa-kutūhalākulatare śrotre niruddhe mayā
hastābhyām api vāritaḥ sapulakaḥ svedodgamo gaṇḍayoḥ sakhyaḥ kiṃ karavāṇi yānti sahasā yat kañcuke sandhayaḥ // VidSrk_21.6__640_

amaroḥ (Amaru 11, Svsu.ā. 1581, Spdśā.pa. 3535, Skmsa.u.ka. 704)

dūrād utsukam āgate vivalitaṃ saṃbhāṣiṇi sphāritaṃ saṃśliṣyaty aruṇaṃ gṛhīta-vasane kiṃcin nata-bhrū-latam
māninyāś caraṇānati-vyatikare bāṣpāmbu-pūrṇekṣaṇaṃ cakṣur jātam aho prapañca-caturaṃ jātāgasi preyasi // VidSrk_21.7__641_

tasyaiva | (Amaru 44, Smvsū.mu. 55.3, Skmsa.u.ka. 724)

vaco-vṛtir mā bhūd valatu ca na vā vaktram abhito na nāma syād bāṣpāgamam aviṣadaṃ locana-yugam
samāśvāsas tena praṇata-śirasaḥ patyur abhavat priyā prauḍha-krodhāpy apahṛtavatī yan na caraṇau // VidSrk_21.8__642_

bopālitasya --

kiṃ pādānte luṭhasi vimanāḥ svāmino hi svatantrāḥ kañcit kālaṃ kvacid abhiratas tatra kas te 'parādhaḥ
āgaskāriṇy aham iha yayā jīvitaṃ tad-viyoge bhartṛ-prāṇāḥ striya iti nanu tvaṃ mamaivānuneyaḥ // VidSrk_21.9__643_

vākkūṭasya (SKM sa.u.ka. 2.47.1706, bhāvadevyāḥ; Skm padyā. 381 383 kasyacit; Smvsū.mu. 57.14)

yad gamyaṃ guru-gauravasya suhṛdo yasmin labhante 'ntaraṃ yad-dākṣiṇya-rasād bhiyā ca sahasā narmopacārāṇy api
yal lajjā niruṇaddhi yatra śapathair utpādyate pratyayaḥ tat kiṃ prema sa ucyate paricayas tatrāpi kopena kim // VidSrk_21.10__644_

bhrū-bhedo racitaḥ ciraṃ nayanayor abhyastam āmīlanaṃ roddhuṃ śikṣitam ādareṇa hasitaṃ maune 'bhiyogaḥ kṛtaḥ
dhairyaṃ kartum api sthirīkṛtam idaṃ cetaḥ kathaṃcin mayā baddho māna-parigrahe parikaraḥ siddhis tu daiva-sthitā // VidSrk_21.11__645_

[Amaru 92; Skmsa.u.ka. 703, Pvpadyā.. 231]

tathābhūd asmākaṃ prathamam avibhinnā tanur iyaṃ tato nu tvaṃ preyān aham api hatāśā priyatamā
idānīṃ nāthas tvaṃ vayam api kalatraṃ kim aparaṃ mayāptaṃ prāṇānāṃ kuliśa-kaṭhinānāṃ phalam idam // VidSrk_21.12__646_

amaroḥ | (Amaru 66, Svsu.ā. 1622, Skmsa.u.ka. 707)

yadā tvaṃ candro 'bhūr avikala-kalā-peśala-vapus tadāhaṃ jātā drāk śaśadhara-maṇīnāṃ pratikṛtiḥ
idānīm arkas tvaṃ khara-ruci samutsārita-rasaḥ kirantī kopāgnīn aham api ravi-grāva-ghaṭitā // VidSrk_21.13__647_

acala-siṃhasya | (Spdśā.pa. 3564, Smvsū.mu. 57.20, Skmsa.u.ka. 710)

kopo yatra bhrū-kuṭi-racanā nigraho yatra maunaṃ yatrānyonya-smitam anunayo yatra dṛṣṭiḥ prasādaḥ
tasya premṇas tad idam adhunā vaiṣamaṃ paśya jātaṃ tvaṃ pādānte luṭhasi nahi me manyu-mokṣaḥ khalāyāḥ // VidSrk_21.14__648_

tasyaiva (Amaru 34; Drda.rū.. 2.19, Svsu.ā. 1630, Spdśā.pa. 3562, Smvsū.mu. 84.7, Skmsa.u.ka. 709)

śaṭhānyasyāḥ kāñcī-maṇi-raṇitam ākarṇya sahasā samāśliṣyann eva praśithila-bhuja-granthir abhavaḥ
tad etat kvācakṣe ghṛta-madhu-maya tvan-mṛdu-vacoviṣeṇāghūrṇantī kim api na sakhīyaṃ gaṇayati // VidSrk_21.15__649_

hiṅgokasya ||

mugdhāsi nāyam aparādhyati maivam āli keyaṃ ruṣā paruṣitā likhitāpy anena
keli-skhalad-vasanam utpulakāṅga-bhaṅgam uttuṅga-pīna-kucam ālikhitā tvam eva // VidSrk_21.16__650_

vīrya-mitrasya ||

pāṇau śoṇatale tanūdari dara-kṣāmā kapola-sthalī vinyastāñjana-digdha-locana-jalaiḥ kiṃ mlānimānīyate
mugdhe cumbatu nāma cañcalatayā bhṛṅgaḥ kvacit kandalīm unmīlan-nava-mālatī-parimalaḥ kiṃ tena vismaryate // VidSrk_21.17__651_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 715)

kopaḥ sakhi priyatame nanu vañcanaiva tan muñca mānini ruṣaṃ kriyatāṃ prasādaḥ
prāṇeśvaraś caraṇayoḥ patitas tavāyaṃ saṃbhāṣyatāṃ vikasatā nayanotpalena // VidSrk_21.18__652_

bāle nātha vimuñca mānini ruṣaṃ roṣān mayā kiṃ kṛtaṃ khedo 'smāsu na me 'parādhyati bhavān sarve 'parādhā mayi
tat kiṃ rodiṣi gadgadena vacasā kasyāgrato rudyate nanv etan mama kā tavāsmi dayitā nāsmīty ato rudyate // VidSrk_21.19__653_

amaroḥ (Amaru 53; Drda.rū. 2.17; Svsu.ā. 1614, Spdśā.pa. 3554, Smvsū.mu. 57.1, Srk sa.u.ka. 691)

gata-prāyā rātriḥ kṛśa-tanu śaśī śīryata iva pradīpo 'ya nidrā-vaśam upagato ghūrṇata iva
praṇāmānto mānas tyajasi na tathāpi krudham aho kuca-pratyāsattyā hṛdayam api te caṇḍi kaṭhinam // VidSrk_21.20__654_

kasyacit --

gato dūraṃ candro jaṭhara-lavalī-pāṇḍara-vapur diśaḥ kiṃcit kiṃcit taraṇi-kiraṇair lohita-rucaḥ
idaṃ nidrā-cchede rasati sarasaṃ sāra-sakulaṃ cakorākṣi kṣipraṃ jahihi jahihi prema-laḍitam // VidSrk_21.21__655_

kasyacit

mayā tāvad-gotra-skhalita-hatakopāntaritayā na ruddho nirgacchann ayam iti vilakṣaḥ priyatamaḥ
ayaṃ tvākūtajñaḥ pariṇati-parāmarśa-kuśalaḥ sakhī līko 'py āsīl likhita iva citreṇa kim idam // VidSrk_21.22__656_

bimbokasya | (Smvsū.mu. 84.4, Skmsa.u.ka. 672)

bhavatu viditaṃ chadmālāpair alaṃ priya gamyatāṃ tanur api na te doṣo 'smākaṃ vidhis tu parāṅmukhaḥ
tava yathā tathābhūtaṃ prema prapannam imāṃ daśāṃ prakṛti-capale kā naḥ pīḍā gate hata-jīvite // VidSrk_21.23__657_

dharmakīrteḥ (Amaru 27; Svsu.ā. 1617, Smvsū.mu. 57.6, Skmsa.u.ka. 708 bimbokasya, Pvpadyā. 223)

asad-vṛtto nāyaṃ na ca sakhi guṇair eṣa rahitaḥ priyo muktāhāras tava caraṇa-mūle nipatitaḥ
gṛhāṇainaṃ mugdhe vrajatu tava kaṇṭha-praṇayitām upāyo nāsty anyo hṛdaya-paritāpopaśamane // VidSrk_21.24__658_

bhaṭṭahareḥ | (Smvsū.mu. 56.10, Skmsa.u.ka. 712, bimbokasya)

anālocya premṇaḥ pariṇatim anādṛtya suhṛdas tvayākāṇḍe mānaḥ kim iti sarale preyasi kṛtaḥ
samākṛṣṭā hy ete viraha-dahanodbhāsura-śikhāḥ sva-hastenāñgārās tad alam adhunāraṇya-ruditaiḥ // VidSrk_21.25__659_

vikaṭa-nitambāyāḥ (Amaru 66; Sbhsu.ā.v 1170; Smvsū.mu. 56.9, Skmsa.u.ka. 681)

mā rodīḥ sakhi naśyad-andhatamasaṃ paśyāmbaraṃ jyotsnayā śītāṃśuḥ sudhayā vilimpati sakhā rājño manojanmanaḥ
kaḥ kopāvasaraḥ prasīda rahasi svedāmbhasaṃ bindavo lumpantu stana-patra-bhaGgam akarīḥ saudhā-guru-śyāmalāḥ // VidSrk_21.26__660_

kasyacit --

mā rodīḥ jara-pallava-praṇayinīṃ kṛtvā kapola-sthalīṃ mā bhaṅgīḥ parikheda-sākṣibhir iva śvāsair mukhendoḥ śriyam
mugdhe dagdha-giraḥ skhalanti śataśaḥ kiM kupyasi preyasi prāṇās tanvi mamāsi nocitam idaṃ tad vyartham uttāmyasi // VidSrk_21.27__661_

kasyacit --

yad etan netrāmbhaḥ patad api samāsādya taruṇīkapola-vyāsaṅgaṃ kuca-kalaśam asyāḥ kalayati
tataḥ śroṇī-bimbaṃ vyavasita-vilāsaṃ tad ucitaṃ svabhāva-svacchānāṃ vipad api sukhaṃ nāntarayati // VidSrk_21.28__662_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1171, Smk 38.19, Srb 51, 234 Any 144.27)

pakṣmāntaḥ skhalitāḥ kapola-phalake lolaṃ luṭhantaḥ kṣaṇaṃ dhārālās taralocchalat-tanu-kaṇāḥ pīna-stanāsphālanāt
kasmād brūhi tavādya kaṇṭha-vigalan-muktāvalī-vibhramaṃ bibhrāṇā nipatanti bāṣpa-payasāṃ prasyandino bindavaḥ // VidSrk_21.29__663_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 614)

kapole patrālī karatala-nirodhena mṛditā nipīto niḥśvāsair ayam amṛta-hṛdyo 'dhara-rasaḥ
muhuḥ kaṇṭhe lagnas taralayati bāṣpaḥ stana-taṭaṃ priyo manyur jātas tava niranurodhe na tu vayam // VidSrk_21.30__664_

[Amaru 67; Skmsa.u.ka. 720, Sksa.ka.ā.v 489, Svsu.ā. 1627]

dhik dhik tvām ayi kena durmukhi kṛtaṃ kiṃ kiṃ na kāya-vrataṃ dvitrāṇy atra dināni ko na kupitaḥ ko nābhavan mānuṣaḥ
smaḥ kecin na vayaṃ yad ekam aparasyāpy uktam ākarṇyatāṃ atyunmāthini candane 'pi niyataṃ nāmāgnir uttiṣṭhati // VidSrk_21.31__665_

vallaṇasya --

sphuṭatu hṛdayaṃ kāmaṃ kāmaṃ karatu tanuṃ tanuṃ na sakhi caṭula-premṇā kāryaṃ punar dayitena me
iti sarabhasaṃ mānāṭopād udīrya vacas tayā ramaṇa-padavī sāraṅgākṣyā sa-śaṅkitam īkṣitā // VidSrk_21.32__666_

[Amaru 71 (61); Skmsa.u.ka. 705, Smvsū.mu. 55.1]

ekasmin śayane parāṅ-mukhatayā vītottaraṃ tāmyator anyonyasya hṛdi sthite 'py anunaye saṃrakṣator gauravam
dampatyoḥ śanakair apāṅga-valanān miśrī-bhavac-cakṣuṣor bhagno mānakaliḥ sahāsa-rabhasaṃ vyāsakta-kaṇṭha-graham // VidSrk_21.33__667_

amaroḥ (Amaru 19, Svsu.ā. 2112, Spdśā.pa. 3715, Smvsū.mu. 81.8, Skmsa.u.ka. 723)

kandarpa-kandali salīka-dṛśā lunīhi kopāṅkuraṃ caraṇayoḥ śaraṇātithiḥ syām
paśya prasīda caramācala-cūla-cumbi bimbaṃ vidhor lavala-pāṇḍu-rasas tam eti // VidSrk_21.34__668_

aho divyaṃ cakṣur vahasi tava sāpi praṇayinī parākṣṇām agrāhyaṃ yuvatiṣu vapuḥ saṃkramayati
samānābhijñānaṃ katham itarathā paśyati puro bhavān ekas tasyāḥ pratikṛti-mayīr eva ramaṇīḥ // VidSrk_21.35__669_

manovinodasya

priye maunaṃ muñca śrutir amṛta-dhārāṃ pibatu me dṛśāv unmīlyetāṃ bhavatu jagad indīvara-mayam
prasīda premāpi praśamayatu niḥśeṣam adhṛtīr abhūmiḥ kopānāṃ nanu niraparādhaḥ parijanaḥ // VidSrk_21.36__670_

ḍimbokasya | (Skmsa.u.ka. 718)

kopas tvayā yadi kṛto mayi paṅkajākṣi so 'stu priyas tava kim asti vidheyam anyat
āśleṣam arpaya mad-arpita-pūrvam uccair uccaiḥ samarpaya mad-arpita-cumbanaṃ ca // VidSrk_21.37__671_

śatānandasya --

sakhi kalitaḥ skhalito 'yaṃ heyo naiva praṇāma-mātreṇa /
ciram anubhavatu bhavatyā bāhu-latā-bandhanaṃ dhūrtaḥ // VidSrk_21.38__672__

gonandasya --

jāte keli-kalau kṛte kamitari vyarthānunītau cirānd māne mlāyati manmathe vikasati kṣīṇe kṣapānehasi
māyā-svāpam upetya tan-nipuṇayā nidrāndhyam āceṣṭitaṃ māna-mlānir abhūn na yena ca na cāpy āsīd rahaḥk-haṇḍanam // VidSrk_21.39__673_

kathaṃcin naidāghe divasa iva kope vigalite prasattau prāptāyāṃ tad-anu ca niśāyām iva śanaiḥ
smita-jyotsnārambha-kṣapita-viraha-dhvānta-nivahoaḥ mukhendur māninyāḥ sphurati kṛta-puṇyasya surate // VidSrk_21.40__674_

māna-vyādhi-nipīḍitāham adhunā śaknomi tasyāntikaṃ no gantuṃ na sakhī-jano 'sti caturo yo māṃ balān neṣyati
mānī so 'pi jano na lāghava-bhayād abhyeti mātaḥ svayaṃ kālo yāti calaṃ ca jīvitam iti kṣuṇṇaṃ manaś cintayā // VidSrk_21.41__675_

yāvan no sakhi gocaraṃ nayanayor āyāti tāvad drutaṃ gatvā brūhi yathādya te dayitayā mānaḥ samālambitaḥ
dṛṣṭe dhūrta-viceṣṭite tu dayite tasmin avaśyaṃ mama svedāmbhaḥ-pratirodhi-nirbharatara-smeraṃ mukhaṃ jāyate // VidSrk_21.42__676_

((ṣsūktimuktāvalī 55.10, (vardhakasya)

dṛṣṭā muṣṭibhir āhatā hṛdi nakhair ācoṭitā pārśvayor ākṛṣṭā kabarīṣu gāḍham adhare śītkurvatī khaṇḍitā
tvat-kṛtyaṃ tvad-agocare 'pi hi kṛtaṃ sarvaṃ mayaivādhunā mām ājñāpaya kiṃ karomi sarale bhūyaḥ sapatnyās tava // VidSrk_21.43__677_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 889)

sutanu jahihi kopaṃ paśya pādānataṃ māṃ na khalu tava kadācit kopa evaṃ vidho 'bhūt
iti nigadati nāthe tiryag-āmīlitākṣyā nayana-jalam analpaṃ muktam uktaṃ na kiṃcit // VidSrk_21.44__678_

tasyaiva (Amaru 35, Svsu.ā. 1600, Spdśā.pa. 3577, Smvsū.mu. 57.33, Skmsa.u.ka. 725)

cetasy aṅkuritaṃ visāriṇi dṛśor dvandve dvipatrāyitaṃ prāyaṃ pallavitaṃ vacasy upacitaṃ prauḍhaṃ kapola-sthale
tat-tat-kopa-viceṣṭite kusumitaṃ pādānate tu priye māninyāṃ phalitaṃ tu māna-taruṇā paryanta-bandhyāyitam // VidSrk_21.45__679_

rājaśekharasya (Skmsa.u.ka. 722)

kiyan-mātraṃ gotra-skhalanam aparāddhaṃ caraṇayoś ciraṃ loṭhaty eṣa grahavati na mānād viramasi
ruṣaṃ muñcāmuñca priyam anugṛhānāyatihitaṃ śṛṇu tvaṃ yad brūmaḥ priya-sakhi na māne kuru matim // VidSrk_21.46__680_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 711)

daivād ayaṃ yadi jano vidito 'parādhī dāsocitaiḥ paribhavair ayam eva śāsyaḥ
eṣā kapola-phalake 'garu-patra-vallī kiṃ pīḍyate sutanu bāṣpa-jala-praṇālaiḥ // VidSrk_21.47__681_

kṛtvāgaḥ sa ca nāgato 'pi kim api vyaktaṃ mano manyate tat kvāse kam upaimi jaṅgama-vane ko mām ihāśvāsayet
ity uktvāśru-galan-mukhī viṭa-sakhī dhvastā viśantī gṛhaṃ dhanyenādhim upāśruṇor asi kṛtātyantaṃ priyā roditā // VidSrk_21.48__682_

vallaṇasya --

kapolaṃ pakṣmabhyaḥ kalayati kapolān kuca-taṭaṃ kucān madhyaṃ madhyān nava-mudita-nābhī-sarasijam
na jānīmaḥ kiṃ nu kva nu kiyad anena vyavasitaṃ yad asyāḥ pratyaṅgaṃ nayana-jala-bindur viharati // VidSrk_21.49__683_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 615)

vikira nayane manda-cchāyaṃ bhavatv asitotpalaṃ vitara dayite hāsa-jyotsnāṃ nimīlatu paṅkajam
vada suvadane lajjā-mūkā bhavantu śikhaṇḍinaḥ paraparibhavo māna-sthānair na mānini sahyate // VidSrk_21.50__684_

ayaṃ dhūrto māyāvinayamadhurād asya vacasaḥ sakhi pratyeṣi tvaṃ prakṛti-sarale paśyasi na kim
kapole yal-lākṣā-bahala-rasa-rāga-praṇayinīm imāṃ dhatte mudrām anaticira-vṛttānta-piśunām // VidSrk_21.51__685_

(Skmsa.u.ka. 592, solhokasya)

aprāpta-keli-sukhayor atimāna-ruddhasaṃdhānayo rahasi jāta-ruṣor akasmāt
yūnor mitho 'bhilaṣatoḥ prathamānunītiṃ bhāvāḥ prasāda-piśunāḥ kṣapayanti nidrām // VidSrk_21.52__686_

sonnokasyaitau --

śravasi na kṛtāste tāvantaḥ sakhī-vacana-kramāś caraṇa-patitoṅguṣṭhāgreṇāpy ayaṃ na hato janaḥ
kaṭhina-hṛdaye mithyā-mauna-vrata-vyasanād ayaṃ parijana-parityāgopāyo na māna-parigrahaḥ // VidSrk_21.53__687_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 683)

na mando vaktrenduḥ śrayati na lalāṭaṃ kuṭilatā na netrābjaṃ rajyaty anuṣajati na bhrūr api bhidām
idaṃ tu preyasyāḥ prathayati ruṣo 'ntarvikasitāḥ śate 'pi praśnānāṃ yad abhidura-mudrodhara-puṭaḥ // VidSrk_21.54__688_

vaidyadhanyasya | (Skmsa.u.ka. 696)

tat tad vadaty api yathāvasaraṃ hasaty apy āliṅgane 'pi na niṣadhati cumbane 'pi
kiṃ tu prasādana-bhayād atinihnutena kopena ko 'pi nihito 'dya rasāvatāraḥ // VidSrk_21.55__689_

mahāvratasya --

āśleṣeṇa payodhara-praṇiyinīṃ pratyādiśantyā dṛśaṃ dṛṣṭvā cādhara-baddha-tṛṣṇam adharaṃ nirbhartsayantyā mukham
ūrvor gāḍha-nipīḍanena jaghane pāṇiṃ ca ruddhvānayā patyuḥ prema na khaṇḍitaṃ nipuṇayā māno 'pi naivojjhitaḥ // VidSrk_21.56__690_

dīrghocchvāsa-vikampitākula-śikhā yatra pradīpāḥ kule dṛṣṭir yatra ca dīrgha-jāgara-guruḥ kope madīye tava
visrambhaika-rasa-prasāda-madhurā yatra pravṛttāḥ kathās tāny anyāni dināni muñca caraṇau saivāham anyo bhavān // VidSrk_21.57__691_

parīrambhārambhaḥ spṛśati param icchāṃ na tu bhujau bhajante vijñānaṃ na tu giram anūrodha-vidhayaḥ
manasvinyāḥ svairaṃ prasarati niśā-sīma-samaye manaḥ pratyāvṛttaṃ kamitari kathaṃcin na tu vapuḥ // VidSrk_21.58__692_

cakrapāṇeḥ --

adyodyāna-gṛhāṅgaṇe sakhi mayā svapnena lākṣāruṇaḥ protkṣipto 'yam aśoka-dohada-vidhau pādaḥ kvaṇan-nūpuraḥ
tāvat kiṃ kathayāmi keli-paṭunā nirgatya kuñjodarād ajñātopanatena tena sahasā mūrdhnaiva saṃbhāvitaḥ // VidSrk_21.59__693_

madhukūṭasya --

sakhi sa subhago manda-sneho mayīti na me vyathā vidhi-pariṇataṃ yasmāt sarvo janaḥ sukham aśnute
mama tu manasaḥ saṃtāpo 'yaṃ priye vimukho 'pi yat katham api hata-vrīḍaṃ ceto na yāti virāgitām // VidSrk_21.60__694_

kasyacit | (Svsu.ā. 1118, Skmsa.u.ka. 676, amaroḥ)

bhrū-bhaṅge racite 'pi dṛṣṭir adhikaṃ sotkaṇṭham udvīkṣate kārkaśyaṃ gamite 'pi cetasi tanū-romāñcam ālambate
ruddhāyām api vāci sasmitam idaṃ dagdhānanaṃ jāyate dṛṣṭe nirvahaṇaṃ bhaviṣyati kathaṃ mānasya tasmin jane // VidSrk_21.61__695_

[Amaru 24; Skmsa.u.ka. 702, Sbhsu.ā. 1580; UN 5.25]

preyān so 'yam apākṛtaḥ sa-śapathaṃ pādānataḥ kāntayā dvitrāṇy eva padāni vāsa-bhavanād yāvan na yāty ātmanā
tāvat pratyuta pāṇi-saṃpuṭa-lasan-nīvī-nibandhaṃ dhṛto dhāvitv eva kṛta-praṇāmakam aho premṇo vicitrā gatiḥ // VidSrk_21.62__696_

kasyacit --

gate premā-bandhe praṇaya-bahu-māne vigalite nivṛtte sad-bhāve jana iva jane gacchati puraḥ
tad utprekṣyotprekṣya priyasakhi gatāṃs tāṃś ca divasān na jāne ko hetur dalati śatadhā yan na hṛdayam // VidSrk_21.63__697_

[Amaru 38, Skmsa.u.ka. 1368, Sbhsu.ā. 1141, Spdśā.pa. 3545, Smvsū.mu. 84.1, Rask 2.263c]

sutanu nitambas tava pṛthur akṣṇor api niyatam arjuno mahimā /
madhyaḥ savalir idāniṃ māndhātā kuca-taṭaḥ kriyatām // VidSrk_21.64__698__

dāmodarasya --

dṛṣṭe locanavan-manāṅ-mukulitaṃ pārśva-sthite vaktravan nyag-bhūtaṃ bahir āsthitaṃ pulakavat saṃsparśam ātanvati
nīvī-bandhavadāgataṃ śithilatāṃ saṃbhāṣamāṇe tato mānenāpasṛtaṃ hriyeva sudṛśaḥ pāda-spṛśi preyasi // VidSrk_21.65__699_

kasyacit | (Sksa.ka.ā.v 15.496, Spdśā.pa. 3581, Smvsū.mu. 58.2, Skmsa.u.ka. 721)

|| iti māninī-vrajyā ||

||21||

22. tato virahiṇī-vrajyā

tāpas tat-kṣaṇa-māhitāsu visinīṣv aṅgāra-kārāyate bāṣpaḥ pāṇḍu-kapolayor upari vai kulyāmbu-pūrāyate
kiṃ cāsyā malaya-druma-drava-bharair limpāmi yāvat karaṃ tāvac chvāsa-samīraṇa-vyatikarair uddhūlitr āsīt karaḥ // VidSrk_22.1__700_

acyutasya --

devena prathamaṃ jito 'si śaśabhṛl-lekha-bhṛtānantaraṃ buddhenoddhata-buddhinā smara tataḥ kāntena pānthena me
tvyaktvā tān bata haṃsi mām api kṛśāṃ bālām anāthāṃ striyaṃ dhik tvā dhik tava pauruṣaṃ dhig udayaṃ dhik kārmukaṃ dhik śarān // VidSrk_22.2__701_

śrī-rājyapālasya | (Skmsa.u.ka. 987, vidyāyāḥ)

karṇe yan na kṛtaṃ sakhījana-vaco yan nādṛtā bandhu-vāk yat-pāde nipatann api priyatamaḥ karṇotpalenāhṛtaḥ
tenendur dahanāyate malayajālepaḥ sphuliṅgāyate rātriḥ kalpa-śatāyate visalatāhāro 'pi bhārāyate // VidSrk_22.3__702_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 671)

āhāre viratiḥ samasta-viṣaya-grāme nivṛttiḥ parā nāsāgre nayanaṃ yad etad aparaṃ yac caikatānaṃ manaḥ
maunaṃ cedam idaṃ ca śūnyam akhilaṃ yad viśvam ābhāti te tad brūyāḥ sakhi yoginī kim asi bhoḥ kiṃ vā viyoginy api // VidSrk_22.4__703_

rājaśekharasya (SKM sa.u.ka. 597, Pvpadyā. 238, Srk 703 Rajasekhara, UN 13.75)

vatse naite payodāḥ surapati-kariṇo no bakāḥ karṇa-śaṅkāḥ saudāminyo 'pi naitāḥ kanaka-mayam idaṃ bhūṣaṇaṃ kumbha-pīṭhe
naitat toyaṃ nabhastaḥ patati mada-jalaṃ śvāsa-vātāvadhūtaṃ tat kiṃ mugdhe vṛthā tvaṃ malinayasi mukhaṃ prāvṛḍ ity aśru-pātaiḥ // VidSrk_22.5__704_

nākānokaha-saṃbhavaiḥ sakhi sudhācyotallavaiḥ pallavaiḥ palyaṅkaṃ kṣaṇa-mātram āstṛṇu vidhuṃ gaṇḍopadhānīkuru
no cet sneha-rasāvaseka-vikasaj-jvālāvalī-dāruṇo dārūṇīva na me viraṃsyati dahann aṅgāny anaṅgānalaḥ // VidSrk_22.6__705_

cakrasya --

asau gataḥ saugata eva yasmāt kuryān nirālambanatāṃ mamaiva
sakhi priyas te kṣaṇikaḥ kim anyan nirātmakaḥ śūnyatamaḥ sa vandyaḥ // VidSrk_22.7__706_

bhojadevasya --

pūrṇaṃ kapola-talam aśru-jalair yad asyā yad dhūsaraṃ vadana-paṅkajam āyatākṣyāḥ
ardhāvadagdha-galad-aṅga-rasāvasiktam ardrendhanaṃ tad iva bhasma-kaṇānuyātam // VidSrk_22.8__707_

kasyacit --

ayaṃ dhārāvāhastaḍid iyam iyaṃ dagdha-karakā sa cāyaṃ nirghoṣaḥ sa ca rava-vaśo bheka-nicayaḥ
itīva pratyaṅga-prathita-madanāgniṃ kṛśa-tanur ghana-śvāsotkṣepair jvalayati muhur mṛtyu-vaśinī // VidSrk_22.9__708_

kasyacit --

parimlānaṃ pīna-stana-jaghana-saṅgād ubhayatas tanor madhyasyāntaḥ parimalanam aprāpya haritam
idaṃ vyasta-nyāsaṃ ślatha-bhuja-latākṣepa-valanaiḥ kṛśāṅgyāḥ saṃtāpaṃ vadati visinī-patra-śayanam // VidSrk_22.10__709_

kasyacit | (Ratnāvalī 2.12, Dhvanyāloka 1.14)

mano-rāgas tīvraṃ vyathayati visarpann avirataṃ pramāthī nirdhūmaṃ jvalati vidhutaḥ pāvaka iva
hinasti pratyaṅgaṃ jvara iva garīyān ita ito na māṃ trātuṃ tātaḥ prabhavati na cāmbā na bhavatī // VidSrk_22.11__710_

kasyacit --

etasyāḥ viraha-jvaraḥ karatala-sparśaiḥ parīkṣya na yaḥ snigdhenāpi janena dāha-bhayataḥ prasthaṃ pacaḥ pāthasām
niḥśaktīkṛta-candanauṣadhi-vidhāv tasmiṃś camat-kāriṇo lāja-sphoṭam amī sphuṭanti maṇayo viśve 'pi hāra-srajām // VidSrk_22.12__711_

rājaśekharasya | (Brbā.rā. 5.11, Srk sa.u.ka. 638)

yat tādī-dala-pāka-pāṇḍu vadanaṃ yan netrayor durdinaṃ gaṇḍaḥ pāṇiniṣevaṇāc ca yad ayaṃ saṃkrānta-pañcāṅguliḥ
gaurī krudhyatu vartate yadi na te tat ko 'pi citte yuvā dhig dhik tvāṃ saha-pāṃśu-khelana-sakhī-loke 'pi yan nihnavaḥ // VidSrk_22.13__712_

rājaśekharasya | (Vid. 2.14, Srb 286.26; Smk 39.2; śb Sb 2.17, 4.555; Srkm 598)

keyūrīkṛta-kaṅkaṇāvalir asau karṇāntikottaṃsitavyālolālaka-paddhatiḥ pathi puro baddhāñjaliḥ pṛcchati
yāvat kiṃcid udantam ātmakam itus tāvat sa evety atha vrīḍā-vakrita-kaṇṭha-nālam abalā kaiḥ kair na bhinnā rasaiḥ // VidSrk_22.14__713_

kasyacit | (Smvsū.mu. 54.10, Skmsa.u.ka. 772)

priya-viraha-mahoṣmāmarmarām aṅga-lekhām api hataka-himāṃśo mā spṛśa krīḍayāpi
iha hi tava luṭhantaḥ ploṣa-pīḍāṃ bhajante dara-jaṭhara-mṛṇālī-kāṇḍa-mugdhā mayūkhāḥ // VidSrk_22.15__714_

kasyacit | (Vsbvi.śā.bha. 3.23, Skmsa.u.ka. 982)

yad daurbalyaṃ vapuṣi mahatī sarvataś cāspṛhā yan nāsālakṣyaṃ yad api nayanaṃ maunam ekāntato yat
ekādhīnaṃ kathayati manas tāvad eṣā daśā te kosāv ekaḥ kathaya sumukhi brahma vā vallabho vā // VidSrk_22.16__715_

lakṣmīdharasya | (Skmsa.u.ka. 600)

nikāmaṃ kṣāmāṅgī sarasa-kadalī-garbha-subhagā kalāśeṣā mūrtiḥ śaśina iva netrotsava-karī
avasthām āpannā madana-dahanoddāha-vidhurām iyaṃ naḥ kalyāṇī ramayati matiṃ kalpayati ca // VidSrk_22.17__716_

bhavabhūteḥ | (Māl. 2.3)

nidre bhadram avasthitāsi kuśalaṃ saṃvedane kiṃ tava kṣemaṃ te sakhi nirvṛte na tu samaṃ kāntena yūyaṃ gatāḥ
kiṃ cānyat priya-saṃgame 'dya calito gacchan vipad-vatsalo mūrcchā-vismṛti-vedanā-parijano dṛṣṭo 'smadīyo na vā // VidSrk_22.18__717_

aravindasya | (Skmsa.u.ka. 773)

madhye sadma samudgatā tad anu ca dvārāntarālaṃ gatā niryātātha kathaṃcid aṅgaṇam api preyāṃs tu nālokitaḥ
haṃho vāyasa rājahaṃsa śuka he he sārike kathyatāṃ kā vārteti mṛgīdṛśo vijayate bāṣpāntarāyaṃ vacaḥ // VidSrk_22.19__718_

citrāṅgasya | (Skmsa.u.ka. 736, mahodadheḥ)

dara-dalita-haridrā-granthi-gaure śarīre sphurati viraha-janmā ko 'py ayaṃ pāṇḍu-bhāvaḥ
balavati sati yasmin sārdham āvartya hemnā rajatam iva mṛgākṣyāḥ kalpitāny aṅgakāni // VidSrk_22.20__719_

rājaśekharasya | (Vid. 3.17, Kkk ad. 5.1; Srb 275.23)

priye prayāte hṛdayaṃ prayātaṃ nidrā gatā cetanayā sahaiva
nirlajjā he jīvita na śrutaṃ kiṃ mahājano yena gataḥ sa panthāḥ // VidSrk_22.21__720_

dharmakīrteḥ --

bāṣpaṃ cakṣuṣi nāñjanaṃ kara-tale vaktraṃ na līlāmbujaṃ gaṇḍe pāṇḍurimā na patra-makarī śvāsā mukhe na smitam
itthaṃ yasya viyoga-yoga-vidhuraṃ mugdhe tavedaṃ vapur no jāne katamaḥ sa puṣpa-dhanuṣā nītaḥ prasāda-śriyam // VidSrk_22.22__721_

bhramara-devasya --

kasmād idaṃ nayanam astamitāñjana-śri viśrānta-patra-racanau ca kutaḥ kapolau
śṛṅgāra-vāri-ruha-kānana-rāja-haṃsi kasmāt kṛśāsi virasāsi malīmasāsi // VidSrk_22.23__722_

viṣṇuhareḥ --

aratir iyam upaiti māṃ na nidrā gaṇayati tasya guṇān mano na doṣān
viramati rajanī na saṅgam āśā vrajati tanus tanutāṃ na cānurāgaḥ // VidSrk_22.24__723_

pravarasenasya | (Pvpadyā. 214; Spdśā.pa. 3427 bilhaṇasya, Skmsa.u.ka. 660, Srb su.ra.bhā. 284.17)

asāv ahaṃ loha-mayī sa yasyāḥ krūraḥ sakhi prastara eṣa kāntaḥ
ākarṣaka-drāvaka-cumbakeṣu naiko 'py asau bhrāmaka ity avaihi // VidSrk_22.25__724_

śabdārṇavasya --

nāvasthā vapuṣo mameyam avadher uktasya nātikramo nopālambha-padāni vāpy akaruṇe tatrābhidheyāni te
praṣṭavyaḥ śivamāli kevalam asau kaccid bhavad-gocare nāyātaṃ malayānilair mukulitaṃ kaccin na cūtair iti // VidSrk_22.26__725_

vākkūṭasya | (Skmsa.u.ka. 752)

svapne 'pi priya-saṃgama-vyasaninī śete na nidrāgamaś citreṇālikhituṃ tam icchati yadi svedaḥ sapatnī-janaḥ
mugdheyaṃ kurute 'tha tad-guṇa-kathāṃ manyur girām argalaḥ prāyaḥ puṇya-dinānubhāva-valanād āśaṃsitaṃ sidhyati // VidSrk_22.27__726_

taraṇi-nandanasya --

vyoma-śrī-hṛdayaika-mauktika-late mātar balākāvali brūyās taṃ janam ādaraḥ khalu mahān prāṇeṣu kāryas tvayā
etāṃ mlānim upāgatāṃ srajam iva tyaktvā tanuṃ durvahām eṣāhaṃ sukhinī bhavāmi na sahe tīvrāṃ viyoga-vyathām // VidSrk_22.28__727_

kasyacit | (Amaru 76, Sbhsu.ā. 1056, Srb 359.86, Daś 2.27 ad, Ssm 483)

ādṛṣṭi-prasarāt priyasya padavīm udvīkṣya nirviṇṇayā viśrānteṣu pathiṣv ahaḥ-pariṇatau dhvānte samutsarpati
yāntyaiva sva-niveśanaṃ pratipathaṃ pāntha-striyāsmin kṣaṇe mā bhūd āgata ity amanda-valitodgrīvaṃ muhur vīkṣitam // VidSrk_22.29__728_

siddhokasya | (Amaru 64, Drda.rū. 2.27a, Svsu.ā. 1056, Skmsa.u.ka. 765)

śvāsās tāṇḍavitālakāḥ karatale suptā kapola-sthalī netre bāṣpa-taraṅginī pariṇataḥ kaṇṭhe kalaḥ pañcamaḥ
aṅgeṣu prathama-prabuddha-phalinī lāvaṇya-saṃpādinī pāṇḍimnā virahocitena gamitā kāntiḥ kathā-gocaram // VidSrk_22.30__729_

śadhokasya | (Skmsa.u.ka. 601)

smita-jyotsnādānād upakuru cakora-praṇayinīr vidhehi bhrū-līlāṃ smaratu dhanuṣaḥ pañca-viśikhaḥ
api stokonnidrair nayana-kumudair modaya diśoaḥ viśeṣās te mugdhe dadhatu kṛtināṃ cetasi padam // VidSrk_22.31__730_

aparājita-rakṣitasya --

kim iti kabarī yādṛk tādṛg dṛśau kim akajjale mṛgamada-masī-patra-nyāsaḥ sa kiṃ na kapolayoḥ
ayam asamayaṃ kiṃ ca klāmyaty asaṃsmaraṇena te śaśimukhi sakhī-hasta-nyasto vilāsa-paricchadaḥ // VidSrk_22.32__731_

abhinandasya | (Sksa.ka.ā. 4.193, Skmsa.u.ka. 717)

vāraṃ vāram alīka eva hi bhavān kiṃ vyāhṛtair gamyatām ity udgamya sumanda-bāhu-latikām utthāpayantyā ruṣā
saṃkrāntair valayair alaṃkṛta-galo yuṣmad-viyogocitāṃ tanvaṅgyāḥ prakaṭīkarīti tanutām aṅge bhraman vāyasaḥ // VidSrk_22.33__732_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 768)

pakṣmāgra-grathitāśru-bindu-visarair muktā-phala-spardhibhiḥ kurvantyā hara-hāsa-hāri hṛdaye hārāvalī-bhūṣaṇam
bāle bāla-mṛṇāla-nāla-valayālaṃkāra-kānte kare vinyasyānanam āyatākṣi sukṛtī ko 'yaṃ tvayā smaryate // VidSrk_22.34__733_

dahati viraheṣv aṅgān īrṣyāṃ karoti samāgame harati hṛdayaṃ dṛṣṭaḥ spṛṣṭaḥ karoty avaśāṃ tanum
kṣaṇam api sukhaṃ yasmin prāpte gate ca na labhyate kim aparam ataś citraṃ yan me tathāpi sa vallabhaḥ // VidSrk_22.35__734_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 675)

ko 'sau dhanyaḥ kathaya subhage kasya gaṅgā-sarayvos toyāsphāla-vyatikara-khaṇat-kāri kaṅkālam āste
yaṃ dhyāyantyāḥ sumukhi likhitaṃ kajjala-kleda-bhāñji vyālumpanti stana-kalasayoḥ patram aśrūṇy ajasram // VidSrk_22.36__735_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 612)

tvac-cheṣeṇa cchurita-karayā kuṅkumenādadhatyā śoṇa-cchāyāṃ bhavana-bisinī-haṃsake kautukinyā
koka-bhrānti-kṣaṇa-virahiṇīyan mayākāri haṃsī tasyaitan me phalam upanataṃ nātha yat te viyogaḥ // VidSrk_22.37__736_

śvāsotkampa-taraṅgiṇi stana-taṭe dhautāñjana-śyāmalāḥ kīryante kaṇaśaḥ kṛśāṅgi kim amī bāṣpāmbhasāṃ bindavaḥ
kiṃ cākuñcita-kaṇṭha-rodha-kuṭilāḥ śrotrāmṛta-syandinoaḥ hūṅkārāḥ kala-pañcama-praṇayinas truṭyanti niryānti ca // VidSrk_22.38__737_

idānīṃ tīvrābhir dahana iva bhābhiḥ parigatoaḥ mamāścaryaṃ sūryaḥ kim u sakhi rajanyām udayate
ayaṃ mugdhe candraḥ kim iti mayi tāpaṃ prakaṭayaty anāthānāṃ bāle kim iha viparītaṃ na bhavati // VidSrk_22.39__738_

mā muñcāgni-mucaḥ karān himakara prāṇāḥ kṣaṇaṃ sthīyatāṃ nidre mudraya locane rajani he dīrghātidīrghā bhava
svapnāsādita-saṃgame priyatame sānandam āliṅgite svacchando bhavatāṃ bhaviṣyati punaḥ kaṣṭo viceṣṭā-rasaḥ // VidSrk_22.40__739_

diśatu sakhi sukhaṃ te pañcabāṇaḥ sa sākṣād anayana-patha-vartī yas tvayālekhi nāthaḥ
taralita-kara-śākhā-mañjarīkaḥ śarīre dhanuṣi ca makare ca svastha-rekhā-niveśaḥ // VidSrk_22.41__740_

kasmān mlāyasi mālatīva mṛditety ālījane pṛcchati vyaktaṃ noditam ārtayāpi virahe śālīnayā bālayā
akṣṇor bāṣpa-cayaṃ nigṛhya katham apy ālokitaḥ kevalaṃ kiṃcit-kuḍmala-koṭi-bhinna-śikharaś cūta-drumaḥ prāṅgaṇe // VidSrk_22.42__741_

vākkūṭasya | (Skmsa.u.ka. 602 bāhvaṭasya)

ucchūnāruṇam aśru-nirgama-vaśāc cakṣur manāṅ mantharaṃ soṣma-śvāsa-kadarthitādhara-rucir vyastālakā bhrū-bhuvaḥ
āpāṇḍuḥ kara-pallave ca nibhṛtaṃ śete kapola-sthalī mugdhe kasya tapaḥ-phalaṃ pariṇataṃ yasmai taveyaṃ daśā // VidSrk_22.43__742_

yaśovarmaṇaḥ --

kena prāpto bhuvana-vijayaḥ kaḥ kṛtī kaḥ kalāvān kenāvyājaṃ smara-caraṇayor bhaktir āpāditā ca
yaṃ dhyāyantī sutanu bahula-jvāla-kandarpa-vahniprodyad-bhasma-pracaya-racitāpāṇḍimānaṃ dadhāsi // VidSrk_22.44__743_

dagdhavyeyaṃ nava-kamalinī-pallavotsaṅga-śayyā taptāṅgara-prakara-vikaraiḥ kiṃ dhutais tāla-vṛntaiḥ
tatraivāstāṃ dahati nayane candravac candanāmbhaḥ sakhyas toyendhana iva śikhī vipratīpo 'yam ādhiḥ // VidSrk_22.45__744_

abhinandasya --

saudhād udvijate tyajaty upavanaṃ dveṣṭi prabhām aindavīṃ dvārāt trasyati citra-keli-sadaso veśaṃ viṣaṃ manyate
āste kevalam abjinī-kisalaya-prastāri-śayyā-tale saṃkalpopanata-tvad-ākṛtir asāyat tena cittena sā // VidSrk_22.46__745_

rājaśekharasya | (Brbā.rā. 5.8, Sksa.ka.ā.v 208, Vsbvi.śā.bha. 3.2, Skmsa.u.ka. 646)

antas tāraṃ taralita-talāḥ stokam utpīḍa-bhājaḥ pakṣāgreṣu grathita-pṛṣataḥ kīrṇa-dhārāḥ krameṇa
cittātaṅkaṃ nija-garimataḥ samyag āsūtrayanto niryānty asyāḥ kuvalaya-dṛśo bāṣpa-vārāṃ pravāhāḥ // VidSrk_22.47__746_

muktvānaṅgaḥ kusumaviśikhān pañca kuṇṭhīkṛtāgrān manye mugdhāṃ praharati haṭhāt patriṇā vāruṇena
vārāṃ pūraḥ katham aparathā sphāra-netra-praṇālīvaktrodvāntas trivali-vipine sāraṇī-sāmyam eti // VidSrk_22.48__747_

rājaśekharasyāmī (sa.u.ka. 613)

unmīlyākṣi sakhīr na paśyasi na cāpy uktā dadāsy uttaraṃ no vetsīdṛśam atra nedṛśam imāṃ śūnyām avasthāṃ gatā
talpādṛśya-karaṅka-pañjaram idaṃ jīvena liptaṃ manāṅ muñcantī kim u kartum icchasi kuru premānya-deśa-gate // VidSrk_22.49__748_

kiṃ vātena vilaṅghitā na na mahā-bhūtārditā kiṃ na na bhrāntā kiṃ na na saṃnnipāta-laharī-pracchāditā kiṃ na na
tat kiṃ roditi muhyati śvasiti kiṃ smeraṃ ca dhatte mukhaṃ dṛṣṭaḥ kiṃ katham apy akāraṇa-ripuḥ śrī-bhojya-devo 'nayā // VidSrk_22.50__749_

chittapasya | (Skmsa.u.ka. 1399)

kucau dhattaḥ kampaṃ nipatati kapolaḥ karatale nikāmaṃ niḥśvāsaḥ sakalam alakaṃ tāṇḍavayati
dṛśaḥ sāmarthyāni sthagayati muhur bāṣpa-salilaṃ prapañco 'yaṃ kiṃcit tava sakhi hṛdi-sthaṃ kathayati // VidSrk_22.51__750_

narasiṃhasya | (Skmsa.u.ka. 596)

tyajasi na śayanīyaṃ nekṣase svām avasthāṃ viśadayasi na keśān ākula-granthi-bandhān
kim api sakhi kuru tvaṃ deha-yātrānurūpaṃ śatam iha virahiṇyo nedṛśaṃ kvāpi dṛṣṭam // VidSrk_22.52__751_

|| iti virahiṇī-vrajyā ||

||22||

23. tato virahi-vrajyā

gamanam alasaṃ śūnyā dṛṣṭiḥ śarīram asauṣṭhavaṃ śvasitam adhikaṃ kiṃ tv etat syāt kim anyad ato 'tha vā
bhramati bhuvane kandarpājñā vikāri ca yauvanaṃ lalita-madhurās te te bhāvāḥ kṣipanti ca dhīratām // VidSrk_23.1__752_

vāraṃ vāraṃ tirayati dṛśor udgamaṃ bāṣpa-pūras tat-saṃkalpopahati-jaḍima stambham abhyeti gātram
sadyaḥ svidyann ayam aviratotkampa-lolāṅgulīkaḥ pāṇir lekhā-vidhiṣu nitarāṃ vartate kiṃ karomi // VidSrk_23.2__753_

unmīlan-mukula-karāla-kunda-koṣapraścyotad-ghana-makaranda-gandha-garbhaḥ
tām īṣat-pracala-vilocanāṃ natāṅgīm āliṅgan pavana mama spṛśāṅgam aṅgam // VidSrk_23.3__754_

dalati hṛdayaṃ gāḍhodvegaṃ dvidhā na tu bhidyate vahati vikalaḥ kāyo mohaṃ na muñcate cetanām
jvalati ca tanūm antar-dāhaḥ karoti na bhasmasāt praharati vidhir marma-cchedī na kṛntati jīvitam // VidSrk_23.4__755_

bhavabhūteḥ (mā.mā. 9.12 = u.rā.ca. 3.31)

nādatse haritāṅkurān kvacid api sthairyaṃ na yad gāhase yat paryākula-locano 'si karuṇaṃ kūjan diśaḥ paśyasi
daivenāntarita-priyo 'si hariṇa tvaṃ cāpi kiṃ yac ciraṃ pradadri pratikandaraṃ pratinadi prayūṣaraṃ bhrāmyasi // VidSrk_23.5__756_

muñjasya | (Skmsa.u.ka. 1857, keśaṭasya)

kasrāghātaiḥ surabhir abhitaḥ satvaraṃ tāḍanīyaḥ gāḍhāmreḍaṃ malaya-marutaḥ śṛṅkhalādāma datta
kārāgāre kṣipata tarasā pañcamaṃ rāgarājaṃ candraṃ cūrṇī-kuruta ca śilā-paṭṭake piṣṭa-peṣam // VidSrk_23.6__757_

hriyā saṃsaktāṅgaṃ tad-anu madanājñā-praśithilaṃ sanāthaṃ māñjiṣṭha-prasara-kṛśa-rekhair nakha-padaiḥ
ghanoru-prāg-bhāraṃ nidhi-mukham ivāmudritam aho kadā nu drakṣyāmo vigalita-dukūlaṃ mṛga-dṛśaḥ // VidSrk_23.7__758_

ete cūta-mahīruho 'py aviralair dhūmāyitāḥ ṣaṭpadair ete prajvalitāḥ sphuṭat-kisalayodbhedair aśoka-drumāḥ
ete kiṃśuka-śākhino 'pi malinair aṅgāritāḥ kuḍmalaiḥ kaṣṭaṃ viśramayāmi kutra nayane sarvatra vāmo vidhiḥ // VidSrk_23.8__759_

vākkūṭasya | (Skmsa.u.ka. 973)

savyādheḥ kṛśatā kṣatasya rudhiraṃ daṣṭasya lālā-sravaḥ sarvaṃ naitad ihāsti tat katham asau pānthas tapasvī mṛtaḥ
ā jñātaṃ madhulampaṭair madhukarair ābaddha-kolāhale nūnaṃ sāhasikena cūta-mukule dṛṣṭiḥ samāropitā // VidSrk_23.9__760_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 905, Spdśā.pa. 3822)

manasiśaya kṛśāṅgyāḥ svāntam antar-niśātair iṣubhir aśani-kalpair mā vadhīs tvaṃ mameva
api nanu śaśalakṣman mā mucas tvaṃ ca tasyāṃ akaruṇa-kiraṇolkāḥ kandalī-komalāyām // VidSrk_23.10__761_

rājaśekharasyaitau --

cakṣuś-cumaba-vighnitādhara-sudhā-pānaṃ mukhaṃ śuṣyati dveṣṭi svaṃ ca kaca-graha-vyavahita-śroṇī-vihāraḥ karaḥ
nidre kiṃ viratāsi tāvad aghṛṇe yāvan na tasyāś cirāt krīḍanti kramaśaḥ kṛśīkṛta-ruṣaḥ pratyaṅgam aṅgāni me // VidSrk_23.11__762_

abhinandasya --

jāne sā gagana-prasūna-kali-kevātyantam evāsatī tat-saṃbhoga-rasāś ca tat-parimalollāsā ivāsattamāḥ
svapnena dviṣatendra-jālam iva me saṃdarśitā kevalaṃ cetas tat-parirambhaṇāya tad api sphīta-spṛhaṃ tāmyati // VidSrk_23.12__763_

kasyacit || (Skmsa.u.ka. 946)

dyūte paṇaḥ praṇaya-keliṣu kaṇṭha-pāśaḥ krīḍā-pariśrama-haraṃ vyajanaṃ ratānte
śayyā-niśītha-kalaheṣu mṛgekṣaṇāyāḥ prāptaṃ mayā vidhi-vaśād idam uttarīyam // VidSrk_23.13__764_

dhīranāgasya --

deśair antaritā śataiś ca saritām urvī-bhṛtāṃ kānanair yatnenāpi na yāti locana-pathaṃ kānteti jānann api
udgrīvaś caraṇārdha-ruddha-vasudhaḥ kṛtvāśru-pūrṇāṃ dṛśaṃ tām āśāṃ pathikas tathāpi kim api dhyāyaṃś ciraṃ vīkṣate // VidSrk_23.14__765_

[Amaru 93 (72); Skmsa.u.ka. 901, Spdśā.pa. 3445]

prauḍhānaṅga-rasāvilākula-manāṅ nyañcat-tiro-ghūrṇitasnigdhāhlādi madāndham adhvani tayā yac cakṣur āndolitam
tenāsmākam iyaṃ gatir matir iyaṃ saṃvṛttir evaṃvidhā tāpo 'yaṃ tanur īdṛśī sthitir iyaṃ tasyā apīti śrutiḥ // VidSrk_23.15__766_

vallaṇasya --

sa evāyaṃ deśaḥ sara iva vilūnāmbuja-vanaṃ tanoty antas tāpaṃ nabha iva vilīnāmṛta-ruci
viyoge tanvaṅgyāḥ kalayati sa evāyam adhunā himartur naidāghīm ahaha viṣamāṃ tāpana-rujam // VidSrk_23.16__767_

sṛṣṭā vayaṃ yadi tataḥ kim iyaṃ mṛgākṣī seyaṃ vayaṃ yadi tataḥ kim ayaṃ vasantaḥ
so 'py astu nāma jagataḥ pratipakṣa-bhūtaś cūta-drumaḥ kim iti nirmita eṣa dhātrā // VidSrk_23.17__768_

te bāṇāḥ kila cūta-kuḍmala-mayāḥ pauṣpaṃ dhanus tat kila kruddha-tryambaka-locanāgni-śikhayā kāmo 'pi dagdhaḥ kila
kiṃ brūmo vayam apy anena hatakenāpuṅkha-magnaiḥ śarair viddhā eva na cedṛśaḥ parikarasyaivaṃ-vidhā vedanā // VidSrk_23.18__769_

vīryamitrasya --

raktas tvaṃ nava-pallavair aham api ślāghyaiḥ priyāyā guṇais tvām āyānti śilīmukhāḥ smara-dhanur-muktās tathā mām api
kāntāpāda-talāhatis tava mude tadvan mamāpy āvayoḥ sarvaṃ tulyam aśoka kevalam ahaṃ dhātrā sa-śokaḥ kṛtaḥ // VidSrk_23.19__770_

(dhvanyāloka 2.18-19)

āpuṅkhāgram amī śarā manasi me magnāḥ samaṃ pañca te nirdagdhaṃ virahāgninā vapur idaṃ tair eva sārdhaṃ mama
kaṣṭaṃ kāma nirāyudho 'si bhavatā jetuṃ na śakyo jano duḥkhī syām aham eka eva sakalo lokaḥ sukhaṃ jīvatu // VidSrk_23.20__771_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 988)

vilīyenduḥ sākṣād amṛta-rasavāpī yadi bhavet kalaṅgas tatratyo yadi ca vikacendīvara-vanam
tataḥ snāna-krīḍā-janita-jaḍa-bhāvair avayavaiḥ kadācin muñceyaṃ madana-śikhi-pīḍā-paribhavam // VidSrk_23.21__772_

rājaśekharasyaitau --

yadi kṣāmā mūrtiḥ pratidivasam aśrūṇi dṛśi cet śrutau dūtī-vaktraṃ yadi mṛgadṛśo bhūṣaṇa-dhiyā
idaṃ cāsmat-karṇe yadi bhavati kenāpi kathitaṃ tad icchāmaḥ saṅgād viraha-bharam ekatra vasatau // VidSrk_23.22__773_

vallaṇasya --

tava kusuma-śaratvaṃ śīta-raśmitvam indor dvayam idam ayathārthaṃ dṛśyate mad-vidheṣu
visṛjati hima-garbhair agnim indur mayūkhais tvam api kusuma-bāṇān vajra-sārī-karoṣi // VidSrk_23.23__774_

kālidāsasya (śākuntala 3.3)

saṃbhūyaiva sukhāni cetasi paraṃ bhūmānam ātanvate yatrāloka-pathāvatāriṇi ratiṃ prastauti netrotsavaḥ
yad bālendu-kalodayād avacitaiḥ sārair ivotpāditaṃ tat paśyeyam anaṅga-maṅgala-gṛhaṃ bhūyo 'pi tasyā mukham // VidSrk_23.24__775_

bhavabhūteḥ | (mā.mā. 5.9)

śarān muñcaty uccair manasija-dhanur makṣi-karavā rujantīme bhāsaḥ kirati dahanābhā himaruciḥ
jitās tu bhrū-bhaṅgārcana-vadana-lāvaṇya-rucibhiḥ saroṣā no jāne mṛgadṛśi vidhāsyanti kim amī // VidSrk_23.25__776_

śāntākaraguptasya --

api sa divasaḥ kiṃ syād yatra priyā-mukha-paṅkaje madhu madhukarīvāsmad-dṛṣṭir vikāsini pāsyati
tad anu ca mṛdu-snigdhālāpa-kramāhita-narmaṇaḥ surata-sacivair aṅgaiḥ saṅgo mamāpi bhaviṣyati // VidSrk_23.26__777_

(Skmsa.u.ka. 933, vārtika-kārasya)

sā lambālakam ānanaṃ namayati pradveṣṭy ayaṃ māṃ śaśī naivonmuñcati vācam añcita-kalā vighnanti māṃ kokilāḥ
bhrū-bhaṅgaṃ kurute na sā dhṛta-dhanur mathnāti māṃ manmathaḥ ko vā tām abalāṃ vilokya sahasā nātropakṛcchro bhavet // VidSrk_23.27__778_

śṛṅgārasya --

bāṇān saṃhara muñca kārmuka-latāṃ lakṣyaṃ tava tryambakaḥ ke nāmātra vayaṃ śirīṣa-kalikā-kalpaṃ yadīyaṃ manaḥ
tat-kāruṇya-parigrahāt kuru dayām asmin vidheye jane svāmin manmatha tādṛśaṃ punar api svapnādbhutaṃ darśaya // VidSrk_23.28__779_

vivekād asmābhiḥ parama-puruṣābhyāsa-rasikaiḥ kathaṃcin nīyante rati-ramaṇa-bāṇair api hataiḥ
priyāyā bālatvād abhinava-viyogāt tava tanor na jānīmas tasyā bata katham amī yānti divasāḥ // VidSrk_23.29__780_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 916)

skhalal-līlālāpaṃ vinipatita-karṇotpala-dalaṃ śrama-sveda-klinnaṃ surata-virati-kṣāma-nayanam
kacākarṣa-krīḍā-sarala-surala-śreṇī-subhagaṃ kadā tad draṣṭavyaṃ vadanam avadātaṃ mṛgadṛśaḥ // VidSrk_23.30__781_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 935)

aham iva śūnyam araṇyaṃ vayam iva tanutāṃ gatāni toyāni /
asmākam ivocchvāsā divasā dīrghāś ca taptāś ca // VidSrk_23.31__782__

līneva pratibimbiteva likhitevotkīrṇa-rūpeva ca pratyupteva ca vajra-lepa-ghaṭitevāntar-nikhāteva ca
sā naś cetasi kīliteva viśikhaiś ceto-bhuvaḥ pañcabhiś cintā-saṃtati-tantu-jāla-niviḍasyūteva lagnā priyā // VidSrk_23.32__783_

netrendīvariṇī mukhāmbu-ruhiṇī bhrū-valli-kallolinī bāhu-dvandva-mṛṇālinī yadi vadhūr vāpī punaḥ sā bhavet
tal-lāvaṇya-jalāvagāhana-jaḍair aṅgair anaṅgānalajvālā-jāla-mucas tyajeyam asamāḥ prāṇa-cchido vedanāḥ // VidSrk_23.33__784_

prahartā kvānaṅgaḥ sa ca kusuma-cāpo 'lpa-viśikhaś calaṃ sūkṣmaṃ lakṣyaṃ vyavahitam amūrtaṃ kva ca manaḥ
itīmām udbhūtāṃ sphuṭam anupapattiṃ manasi me rudām āvirbhāvād anubhava-virodhaḥ śamayati // VidSrk_23.34__785_

mṛgarājasya | (Skmsa.u.ka. 926)

antar-nibaddha-guru-manyu-paramparābhir icchocitaṃ kim api vaktum aśaknuvatyāḥ
avyakta-hūṅkṛti-calat-kuca-maṇḍalāyās tasyāḥ smarāmi muhur ardha-vilokitāni // VidSrk_23.35__786_

bhraśyad-vivakṣitam asaṃphalad-akṣarārtham utkampamāna-daśana-cchadam ucchvasantyā
adya smarāmi parimṛjya paṭāñcalena netre tayā kim api yat punaruktam uktam // VidSrk_23.36__787_

sonnokasya | (Skmsa.u.ka. 934, sollokasya)

dagdha-prarūḍha-madana-druma-mañjarīti lāvaṇya-paṅka-paṭalodgata-padminīti
śītāṃśu-bimba-galitāmṛta-nirmiteti bālām abāla-hariṇāṅka-mukhīṃ smarāmi // VidSrk_23.37__788_

madhūdgāra-smera-bhramara-bhara-hūṅkāra-mukharaṃ śaraṃ sākṣān mīna-dhvaja-vijaya-cāpa-cyutam iva
nilīyānyonyasmin upari sahakārāṅkura-mayī samīkṣante pakṣmāntara-tarala-tārā virahiṇaḥ // VidSrk_23.38__789_

sā na cen mṛga-śāvākṣī kim anyāsāṃ kathāvyayaḥ
kalā na yadi śītāṃśor ambare kati tārakāḥ // VidSrk_23.39__790_

upari ghanaṃ ghana-paṭalaṃ dūre kāntā tad etad āpatitam /
himavati divyauṣadhayaḥ krodhāviṣṭaḥ phaṇī śirasi // VidSrk_23.40__791__

sthagitaṃ navāmbuvāhair uttānāsyo vilokayan vyoma /
saṃkramayatīva pathikas taj-jala-nivahaṃ sva-locanayoḥ // VidSrk_23.41__792__

jayīkasya --

te jaṅghe jaghanaṃ ca tat tad udaraṃ tau ca stanau tat smitaṃ sūktiḥ sā ca tad īkṣaṇotpala-yugaṃ dhammilla-bhāraḥ sa ca
lāvaṇyāmṛta-bindu-varṣi vadanaṃ tac caivam eṇīdṛśas tasyās tad vayam ekam evam asakṛd dhyāyanta evāsmahe // VidSrk_23.42__793_

narasiṃhasya --

yadi śaśadharas tvad-vaktreṇa prasahya tiraskṛtas tad ayam adayo mahyaṃ mugdhe kim evam asūyati
yad amṛta-rasāsārasrudbhir dhinoty akhilaṃ jagaj jvalayati tu mām ebhir vahni-cchaṭā-kaṭubhiḥ karaiḥ // VidSrk_23.43__794_

parameśvarasya --

līlā-tāṇḍavita-bhruvaḥ smita-sudhā-prasyanda-bhājo dalannīlābja-dyuti-nirbharā dara-valat-pakṣmāvalī-cāravaḥ
prāptās tasya viyoginaḥ smṛti-pathaṃ khedaṃ samātanvate premārdrāḥ sudṛśo vikuñcana-tati-preṅkhat-kaṭākṣā dṛśaḥ // VidSrk_23.44__795_

visphārāgrās tarala-taralair aṃśubhir visphurantas tāsāṃ tāsāṃ nayanam asakṛn naipuṇād vañcayitvā
muktās tanvyā masṛṇa-paruṣās te kaṭākṣa-kṣuraprāś chinnaṃ chinnaṃ hṛdayam adayaiś chidyate 'dyāpi yair me // VidSrk_23.45__796_

parameśvarasya --

śyāmāṃ śyāmalimānam ānayata bhoḥ sāndrair masī-kūrcakais tantraṃ mantram atha prayujya harata śvetotpalānāṃ smitam
candraṃ cūrṇayata kṣaṇāc ca kaṇaśaḥ kṛtvā śilā-paṭṭake yena draṣṭum ahaṃ kṣame daśa diśas tad vaktra-mudrāṅkitāḥ // VidSrk_23.46__797_

tasmin pañcaśare smare bhagavatā bhargeṇa bhasmīkṛte jānāmy akṣaya-sāyakaṃ kamala-bhūḥ kāmāntaraṃ nirmame
yasyāmībhir itas tataś ca viśikhair āpuṅkha-magnātmabhir jātaṃ me vidalat-kadamba-mukula-spaṣṭopamānaṃ manaḥ // VidSrk_23.47__798_

sūtir dugdha-samudrato bhagavataḥ śrī-kaustubhau sodarau sauhārdaṃ kumudākareṣu kiraṇāḥ pīyūṣa-dhārā-kiraḥ
spardhā te vadanāmbujair mṛga-dṛśāṃ tat-sthāṇu-cūḍāmaṇe haṃho candra kathaṃ nu muñcasi mayi jvālā-muco vedanāḥ // VidSrk_23.48__799_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 3.13, Skmsa.u.ka. 983)

tato virahi-vrajyā

ayi pibata cakorāḥ kṛtsnam unnāmi-kaṇṭha-krama-saralita-cañcac-cañcavaś candrikāmbhaḥ /
viraha-vidhuritānāṃ jīvita-trāṇa-hetor bhavati hariṇa-lakṣmā yena tejo-daridraḥ // VidSrk_23.49__800__

(Vsbvi.śā.bha. 3.15 = Bā.rā. 5.73)

rājaśekharasyaitau

śītāṃśur viṣa-sodaraḥ phaṇa-bhṛtāṃ līlāspadaṃ candanaṃ hārāḥ kṣāra-payomucaḥ priya-suhṛt-paṅkeruhaṃ bhāsvataḥ
ity eṣāṃ kim ivāstu hanta madana-jyotir-vighātāya yad bāhyākāra-paribhrameṇa tu vayaṃ tattva-tyajo vañcitāḥ // VidSrk_23.50__801_

(Vsbvi.śā.bha. 3.19)

vyajana-marutaḥ śvāsa-śreṇīm imām upacinvate malayaja-raso dhārā-bāṣpaṃ prapañcayituṃ prabhuḥ
kusuma-śayanaṃ kāmāstrāṇāṃ karoti sahāyatāṃ dvi-guṇa-harimā māronmāthaḥ kathaṃ nu viraṃsyati // VidSrk_23.51__802_

rājaśekharasyaite (Vsbvi.śā.bha. 3.20)

hāro jalārdra-śayanaṃ nalinī-dalāni prāleya-śīkara-mucas tuhinādri-vātāḥ
yasyendhanāni sarasāny api candanāni nirvāṇam eṣyati kathaṃ sa manobhavāgniḥ // VidSrk_23.52__803_

kasyacit | [Amaru 134; Sbhsu.ā. 1087 bāṇa-kaveḥ; Auc. 14 bhaṭṭa-bāṇasya]

mandādaraḥ kusuma-patriṣu pelaveṣu nūnaṃ bibharti madanaḥ pavanāstram adya
hāra-prakāṇḍa-saralāḥ katham anyathāmī śvāsāḥ parvartita-dukūla-daśāḥ saranti // VidSrk_23.53__804_

kasyacit | [Vid. 2.3]

akṛta-premaiva varaṃ na punaḥ saṃjāta-vighaṭita-premā /
uddhṛta-nayanas tāmyati yathā hi na tatheha jātāndhaḥ // VidSrk_23.54__805__

kasyacit | [Sbhsu.ā. 1389 raviguptasya]

svapna prasīda bhagavan punar eka-vāraṃ saṃdarśaya priyatamāṃ kṣaṇa-mātram eva
dṛṣṭvā satī niviḍa-bāhu-nabandha-lagnaṃ tatraiva māṃ nayati sā yadi vā na yāti // VidSrk_23.55__806_

kālidāsasya | (Skmsa.u.ka. 948)

|| iti virahi-vrajyā ||

||23||

24. tato 'satī-vrajyā

dṛṣṭiṃ he prativeśini kṣaṇam ihāpy asmin gṛhe dāsyasi prāyo naiva śiśoḥ pitādya virasāḥ kaupīrapaḥ pāsyati
ekākiny api yāmi tad varam itaḥ srotas tamālākulaṃ nīrandhrās tanum ālikhantu jaṭhara-cchedānala-granthayaḥ // VidSrk_24.1__807_

vidyāyāḥ | (Drda.rū. 2.21a, Spdśā.pa. 3769, Smvsū.mu. 87.7, Skmsa.u.ka. 541)

teṣāṃ gopa-vadhū-vilāsa-suhṛdāṃ rādha-rahaḥ-sākṣiṇāṃ kṣemaṃ bhadra kalinda-rāja-tanayā-tīre latā-veśmanām
vicchinne smara-talpa-kalpana-vidhi-cchedopayoge 'dhunā te jāne jaraṭhī-bhavanti vigalan nīla-tviṣaḥ pallavāḥ // VidSrk_24.2__808_

vidyāyāḥ --

sika-tila-talāḥ sāndra-cchāyās taṭānta-vilambinaḥ śiśira-marutāṃ līlā-vāsāḥ kvaṇaj-jala-raṅkavaḥ
avinayavatī-nirviccheda-smara-vyaya-dāyinaḥ kathaya murale kenāmī te kṛtā nicula-drumāḥ // VidSrk_24.3__809_

vidyāyāḥ | (Skmsa.u.ka. 531)

pāntha svaira-gatiṃ vihāya jhaṭiti prasthānam ārabhyatām atyantaṃ kari-śūkarāhit-gavayir bhīmaṃ puraḥ kānanam
caṇḍāṃśor api raśmayaḥ pratidiśaṃ mlānās tvam eko yuvā sthānaṃ nāsti gṛhe mamāpi bhavato bālāham ekākinī // VidSrk_24.4__810_

(Skmsa.u.ka. 550; Slp 361)

viṭapini śiśira-cchāye kṣaṇam iha viśramya gamyatāṃ pathikāḥ /
ataru-ravārir ataḥ param asama-śilā-durgamo mārgaḥ // VidSrk_24.5__811__

ambā śete 'tra vṛddhā pariṇata-vayasām agraṇīr atra tāto niḥśeṣāgāra-karma-śrama-śithila-tanur kubmha-dāsī tatheha
asmin pāpāham ekā katipaya-divasa-proṣita-prāṇa-nāthā pānthāyetthaṃ yuvatyā kathitam abhimataṃ vyāhṛti-vyāja-pūrvam // VidSrk_24.6__812_

(Skmsa.u.ka. 548, Smvsū.mu. 87.12 rudrasya, Sbhsu.ā. 2247, Rasg, p. 262, Citkh, p.32, Dhv. ad 2.24)

smara-vivaśayā kiṃcin mithyā-niṣedha-manojñayā diśi diśi bhayād bhūyo bhūyaḥ pravartita-netrayā
kuvalaya-dṛśā śūnye daivād atarkita-labdhayā nibhṛta-nibhṛtaṃ ye cumbyante ta eva viduḥ sukham // VidSrk_24.7__813_

vyapeta-vyāhāraṃ gata-vividha-śilpa-vyatikaraṃ kara-sparśārambha-pragalita-dukūlānta-śayanam
muhur baddhotkampaṃ diśi diśi muhuḥ-preṣita-dṛśor ahalyā-sutrāmṇoḥ kṣaṇikam iva tat-saṃgatam abhūt // VidSrk_24.8__814_

yogeśvarasya | (Smvsū.mu. 87.10, Sksa.ka.ā.b 5.276a, Śṛṅgāra-prakāśa 3.178, 3.235, 3.308, 4.453, 4.514)

yaḥ kaumāra-haraḥ sa eva hi varas tā eva caitra-kṣapās te conmīlita-mālatī-surabhayaḥ prauḍhāḥ kadambānilāḥ
sā caivāsmi tathāpi tatra surata-vyāpāra-līlā-vidhau revā-rodhasi vetasī-taru-tale cetaḥ samutkaṇṭhate // VidSrk_24.9__815_

(Skmsa.u.ka. 533; Spdśā.pa. 3768; Smvsū.mu. 87.9; SD 1.2, Pvpadyā. 382, CC 2.1.58, 2.13.121, 3.1.78.)

kva prasthitāsi karabhoru ghane niśīthe prāṇādhiko vasati yatra janaḥ priyo me
ekākinī vada kathaṃ na bibheṣi bāle nanv asti puṅkhita-śaro madanaḥ sahāyaḥ // VidSrk_24.10__816_

(amaroḥ 71, Sbhsu.ā. 1946, Śp 3610, Sksa.ka.ā.b 2.354, ŚB 2.287, 3.363, 4.475, 4.545, 4.843, Sksa.ka.ā. 5.169, Bps 63, Sab 3.63, 21b, Ssm 453)

udeti yasyāṃ na niśākaro ripus tithir nu kā puṇyavatībhir āpyate
itīva duṣṭyā paridevite muhuḥ kuhū kuhūr ity alam āha kokilaḥ // VidSrk_24.11__817_

mātar gehini yady ayaṃ hata-śukaḥ saṃvardhanīyas mayā lauhaṃ pañjaram asya durṇayavato gāḍhāṃ tadā kāraya
adyainaṃ vadarī-nikuñja-kuhare līnam pracaṇḍorage karṣantyā mama tāvad aṅga-likhanair evāpad eṣā gatā // VidSrk_24.12__818_

(Skmsa.u.ka. 545)

dhvastaṃ kena vilepanaṃ kuca-yuge kenāñjanaṃ netrayo rāgaḥ kena tavādhare pramathitaḥ keśeṣu kena srajaḥ
tenāśeṣa-janaugha-kalmaṣam uṣā nīlābja-bhāsā sakhi kiṃ kṛṣṇena na yāmunena payasā kṛṣṇānurāgas tava // VidSrk_24.13__819_

ākṛṣyādāv amanda-grahamalakacayaṃ vaktram āsajya vaktre kaṇṭhe lagnaḥ sukaṇṭhaḥ punar api kucayor datta-gāḍhāṅga-saṅgaḥ
baddhāsaktir nitambe patati caraṇayor yaḥ sa tādṛk priyo me bāle lajjā praṇaṣṭā na hi na hi kuṭile colakaḥ kiṃ trapā-kṛt // VidSrk_24.14__820_

(Sbhsu.ā. 1164)

āmodinā samadhunā paridhūsareṇa savyākula-bhramavatā patatā purastāt
āyāsitāsmi sakhi tena divāvasāne mattena kiṃ praṇayinā na hi kesareṇa // VidSrk_24.15__821_

pānthe padmasaro 'ntaśādvala-bhuvi nyasyāñcalaṃ śāyini tvaṃ śrāntāsyavahaṃ ca vartma vasati-grāmo na velāpy agāt
uttāna-dviguṇāsamañjasa-milaj-jānūdarāstāṃśukastokonmīlad-asañjitoru vayam apy ekākinaḥ kiṃ tv idam // VidSrk_24.16__822_

vallaṇasya --

indur yatra na nindyate na madhuraṃ dūtī-vacaḥ śrūyate nālāpā nipatanti bāṣpa-kaluṣā nopaiti kārśyaṃ tanuḥ
svādhīnāmanukūlinīṃ sva-gṛhiṇīm āliṅgya yat supyate tat kiṃ prema gṛhāśrama-vratam idaṃ kaṣṭaṃ samācaryate // VidSrk_24.17__823_

lakṣmīdharasya | (Sbhsu.ā. 2398, Śp 3782, Smvsū.mu. 75.4, Srb 353.49, Sksa.ka.ā.b 5.192, Śb 3.397, Sab 4.148, Sksa.ka.ā. 5.298, Ssm 937)

praṇaya-viśadāṃ vaktre dṛṣṭiṃ dadāti viśaṅkitā ghaṭayati ghanaṃ kaṇṭhāśleṣaṃ sakampa-payodharā
vadati bahuśo gacchāmīti prayatna-dhṛtāpy aho ramayatitarāṃ saṃketasthā tathāpi hi kāminī // VidSrk_24.18__824_

śrī-harṣasya -- (Ratnāvalī 3.9, Sbhsu.ā. 2058, Drda.rū. ad. 1.38; Smvsū.mu. 70.10, nāṭ ad. 53)

durdina-niśītha-pavane niḥsaṃcārāsu nagara-vīthīṣu /
patyau videśayāte paraṃ sukhaṃ jaghana-capalāyāḥ // VidSrk_24.19__825__

(Sbhsu.ā. 1937, Srb 352.4, Shv D 24a; Pvpadyā. 4.48 309, Śp 3767, Ssm 409)

mārge paṅkini toyadāndha-tamase niḥśabda-saṃcārakaṃ gantavyā dayitasya me 'dya vasatir mugdheti kṛtvā matim
ājānuūddhṛta-nūpurā karatalenācchādya netre bhṛśaṃ kṛcchrāl labdha-paristhitiḥ sva-bhavane panthānam abhyasyati // VidSrk_24.20__826_

(Sbhsu.ā. 1948, Sp 3614, Smk 71.2, Srb 357.32, Sab 3.73, 4.148, Ssm 454, Sksa.ka.ā. 5.170)

bibhrāṇārdra-nakha-kṣatāni jaghane nānyatra gātre bhayān netre cumbana-pāṭale ca dadhatī nidrālase nivraṇe
svaṃ saṃketam adūram eva kamitur bhrū-saṃjñayā śaṃsatī siddhiṃ yāti viṭaika-kalpa-latikā raṇḍā na puṇyair vinā // VidSrk_24.21__827_

(Sbhsu.ā. 2373)

adya svāṃ jananīm akāraṇa-ruṣā prātaḥ sudūraṃ gatāṃ pratyānektum ito gato gṛha-patiḥ śrutvaiva madhyaṃ-dine
paṅgutvena śarīra-jarjaratayā prāyaḥ sa lakṣyākṛtir dṛṣṭo 'sau bhavatā na kiṃ pathika he sthitvā kṣaṇaṃ kathyatām // VidSrk_24.22__828_

vastra-prota-duranta-tanū purmukhāḥ saṃyamya nīvī-maṇīn udgāḍhāṃśuka-pallavena nibhṛtaṃ dattābhisāra-kramāḥ
etāḥ kuntala-mallikā-parimala-vyālola-bhṛṅgāvalījhaṅkārair vikalīkṛtāḥ pathi bata vyaktaṃ kuraṅgī-dṛśaḥ // VidSrk_24.23__829_

(Skmsa.u.ka. 785)

patir durvañco 'yaṃ vidhuramalino vartma viṣamaṃ janaś chidrānveṣī praṇayi-vacanaṃ duṣpariharam
ataḥ kācit tanvī rati-vidita-saṃketa-gataye gṛhād vāraṃ vāraṃ nirasarad atha prāviśad atha // VidSrk_24.24__830_

(Skmsa.u.ka. 776)

udeṣyat-pīyūṣa-dyuti-ruci-kaṇārdrāḥ śaśi-maṇisthalīnāṃ panthāno ghana-caraṇa-lākṣā-lipi-bhṛtaḥ
cakorair uḍḍīnair jhaṭiti kṛta-śaṅkāḥ pratipadaṃ parāñcaḥ saṃcārāna-vinayavatīnāṃ vivṛṇute // VidSrk_24.25__831_

(Anr 7.90)

malayaja-paṅka-lipta-tanavo nava-hāra-latā-vibhūṣitāḥ sitatara-danta-patra-kṛta-vaktra-ruco rucirāmalāṃśukāḥ
śaśabhṛti vitata-dhāmni dhavalayati dharām avibhāvyatāṃ gatāḥ priya-vasatiṃ vrajanti sukham eva mitho nirasta-bhiyo 'bhisārikāḥ // VidSrk_24.26__832_

bāṇasya | (Skmsa.u.ka. 797; Vām ad 4.310, Ak p.396, As. ad 71, Srb 299.23, Kpd ad. 10.48)

niśāndhakāre vihitābhisārāḥ sakhīḥ śapantīha nitānta-mugdhā /
pathi skhalantī bata vāridhārām āliṅgituṃ vāñchanti vāri-dānām // VidSrk_24.27__833__

puruṣottamasya --

kṛtvā nūpura-mūkatāṃ caraṇayoḥ saṃyamya nīvī-maṇīn uddāma-dhvani-piṇḍitān parijane kiṃcic ca nidrāyite
kasmai kupyasi yāvad asmi calitā tāvad vidhi-preritaḥ kāśmīrī-kuca-kumbha-saṃbhrama-haraḥ śītāṃśur abhyudyataḥ // VidSrk_24.28__834_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 899; Smvsū.mu. 70.13, kāśmīra-bilhaṇasya)

urasi nihitas tāro hāraḥ kṛtā jaghane ghane kalakalavatī kāñcī pādau kvaṇanmaṇinūpurau
priyamabhisarasyevaṃ mugdhe samāhataḍiṇḍimā yadi kimadhikatrāsotkampaṃ diśaḥ samudīkṣase // VidSrk_24.29__835_

devaguptasya (Amaru 28, Drda.rū. 2.27b, Svsu.ā. 1947, Spdśā.pa. 3613, Skmsa.u.ka. 783)

anumatam ivānetuṃ joṣaṃ tamī-tamasāṃ kulaṃ diśi diśi dṛśo vinyasyantyaḥ śiryāṅkuritāñjanāḥ
madana-huta-bhug-dhūma-cchāyaiḥ paṭair asitair vṛtāḥ prayayur arasad-bhūṣair aṅgaiḥ priyānabhisārikāḥ // VidSrk_24.30__836_

bhaṭṭa-śiva-svāminaḥ ||

ity asatī-vrajyā

||24||

25. tato dūtikopālambha-vrajyā

niḥśeṣa-cyuta-candanaḥ stana-taṭo niryāta-rāgo 'dharo netre dūram anañjane jala-lava-prasyandinī te tanuḥ
āśā-cchedini dūti bāndhava-janasyājñāta-pīḍāgame vāpīṃ snātum ito gatāsi na punas tasyādhamasyāntikam // VidSrk_25.1__837_

kasyacit | (Sksa.ka.ā. 4.236, SD under 2.23, Smvsū.mu. 48.2, Skmsa.u.ka. 1036 suvibhokasya)

kiṃ tvaṃ nigūhase dūti stanau vaktraṃ ca pāṇinā
savraṇā eva śobhante śūrādhara-payodharāḥ // VidSrk_25.2__838_

(Skmsa.u.ka. 1040)

sādhu dūti punaḥ sādhu kartavyaṃ kim ataḥ param
yan mad-arthe virugṇāsi dantair api nakhair api // VidSrk_25.3__839_

(Skmsa.u.ka. 1039)

vihāraḥ kaṇṭha-deśas te dūti pravrajitāsi kim
adharo vīta-rāgas te kaṣāye tava locane // VidSrk_25.4__840_

(Skmsa.u.ka. 1038)

dūti kiṃ tena pāpena śāstrātikrama-kāriṇā
pañca pañcanakhā bhakṣyāḥ ṣaṣṭhī tvaṃ yena khāditā // VidSrk_25.5__841_

nāyātaḥ sāmadānābhyām iti bhede 'pi darśite
sādhu yad durvinītasya tvayā daṇḍo nipātitaḥ // VidSrk_25.6__842_

anena vīta-rāgeṇa buddhenevādhareṇa te
dūti virvyājam ākhyātā sarva-vastuṣu śūnyatā // VidSrk_25.7__843_

pārśvānbhyāṃ sa-prahārābhyām adhare vraja-khaṇḍite
dūti saṃgrāma-yogyāsi na yogyā dūta-karmaṇi // VidSrk_25.8__844_

tvayā dūti kṛtaṃ karma yat tad anyena duṣkaram
śaraṇāgata-vidhvaṃsī chidrānveṣī nipātitaḥ // VidSrk_25.9__845_

(Sbhsu.ā. 143)

kṣāmā tanur gatiḥ khinnā netre vyālola-tārake
vāg aspṛṣṭā ślathaṃ vāso dūti tvaṃ jvaritāsi kim // VidSrk_25.10__846_

rajanyām anyasyāṃ surata-parivartād anucitaṃ madīyaṃ yad vāsaḥ katham api hṛtaṃ tena suhṛdā
tvayā prītyānītaṃ sva-nivasana-dānāt punar idaṃ kutas tvādṛg dūti skhalita-śamanopāya-nipuṇā // VidSrk_25.11__847_

(Smvsū.mu. 48.7, Śp 3509 bījākarasya; Sbhsu.ā. 1437 bījakasya, Ssm 497, Sab 3.48 bījāṅkurasya; Sg 64b)

nāyāto yadi tādṛśaṃ sa śapathaṃ kṛtvāpi dūti priyas tat kiṃ kopanayā tvayā sva-daśanair agrādharaḥ khaṇḍitaḥ
svedāmbhaḥ-kaṇa-dāyi vepanam idaṃ tyaktvā bhaja svasthatāṃ ko lokasya sakhi svabhāva-kuṭilasyāntargataṃ jñāsyati // VidSrk_25.12__848_

(Smvsū.mu. 486, Sbhsu.ā. 1438)

romāñcaṃ vahasi śvasiṣy avirataṃ dhyānaṃ kim apy āśritā dṛṣṭis te bhramati prakampa-capale vyaktaṃ ca te śītkṛtam
taṃ labdhvā khalu bandhakīva surata-vyāpāra-dakṣaṃ janaṃ kiṃ dūti jvaritāsi pāpam athavā spṛṣṭvā bhavanty āpadaḥ // VidSrk_25.13__849_

śvāsaḥ kiṃ tvaritā gatiḥ pulakitā kasmāt prasādyāgatā veṇī bhraśyati pādayor nipatanāt kṣāmā kim ity uktibhiḥ
svedārdraṃ mukham ātapena galitā nīvī gamād āgamād dūti mlāna-saroruha-dyuti-muṣaḥ svauṣṭhasya kiṃ vakṣyasi // VidSrk_25.14__850_

(smv 48.5 śilābhaṭṭārikāyāḥ)

adhareṇonnati-bhājā bhujaṅga-paripīḍitena te dūti /
saṃkṣobhitaṃ mano me jalanidhir iva manda-rāgeṇa // VidSrk_25.15__851__

sad-bhāvopagatā sama-praṇayinī dārāḥ parasyeti vā dūte rāga-parābhavaḥ kriyata ity etan na mīmāṃsitam
yenāmbhoruha-saṃnibhasya vadanasyāpāṇḍutā te kṛtā dūti bhraṣṭa-guṇasya tasya nilayaṃ svapne 'pi mā gāḥ punaḥ // VidSrk_25.16__852_

sva-kārya-buddhyaiva sadā mad-arthe dūti pravṛttiṃ pratipālayantyā
tvayā phalenaiva vibhāvito 'yaṃ mayā sahābhinna-śarīra-vādaḥ // VidSrk_25.17__853_

vittokasya | (Skmsa.u.ka. 1037)

|| iti dūtikopālambha-vrajyā ||

||25||

26. tataḥ pradīpa-vrajyā

ruddhe vāyau niṣiddhe tamasi śubha-vaśonmīlitāloka-śaktiḥ kasmān nirvāṇa-lābhī na bhavatu parama-brahmavad vīkṣya dīpaḥ
nidrāṇa-strī-nitambāmbara-haraṇa-raṇan-mekhalārāva-dhāvatkandarpānaddha-bāṇa-vyatikara-taralaṃ kāminaṃ yāminīṣu // VidSrk_26.1__854_

atipītāṃ tamo-rājīṃ tanīyān soḍhum akṣamaḥ
vamatīva śanair eṣa pradīpaḥ kajjala-cchalāt // VidSrk_26.2__855_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1215)

nirvāṇa-gocara-gato 'pi muhur pradīpaḥ kiṃ vṛttakaṃ taruṇayoḥ suratāvasāne
ity evam ākalayituṃ sakalaṅka-lajjadudgrīvikām iva dadāti rati-pradīpaḥ // VidSrk_26.3__856_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1212)

bālāṃ kṛśāṅgīṃ suratānabhijñāṃ gāḍhaṃ navoḍhām upagūḍhavantam
vilokya jāmātaram eṣa dīpo vātāyate kampam upaiti bhītaḥ // VidSrk_26.4__857_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1213)

|| iti pradīpa-vrajyā ||

||26||

27. tato 'parāhṇa-vrajyā

nidrāndhānāṃ dinamaṇi-karāḥ kāntim ambhoruhāṇāṃ uccityaite bahu-guṇam ivābibhrataḥ śoṇimānam
cakrāṅkāṇām avirala-jalair ārdra-viśleṣa-bhājāṃ vakṣaḥ-sparśair iva śiśiratāṃ yānti nirvāpyamāṇāḥ // VidSrk_27.1__858_

dāvāstra-śaktir ayam eti ca śīta-bhāvaṃ bhāsvān jvalanti hṛdayāni ca koka-yūnām
kiṃ brūmahe 'bhyudayate ca jagat-pidhānaṃ dhvāntaṃ bhavanti ca viśuddha-dṛśo divāndhāḥ // VidSrk_27.2__859_

unmuktābhir divasam adhunā sarvatas tābhir eva svacchāyābhir niculitam iva prekṣyate viśvam etat
paryanteṣu jvalati jaladhau ratnasānau ca madhye citrāṅgīyaṃ ramayati tamaḥ-stoma-līlā dharitrī // VidSrk_27.3__860_

cūḍā-ratnaiḥ sphuradbhir viṣadhara-vivarāṇy ujjvalāny ujjvalāni prekṣyante cakravākī-manasi niviśate sūrya-kāntāt kṛśānuḥ
kiṃ cāmī śalyayantas timiram ubhayato nirbharāhas tamisrāsaṃghaṭṭotpiṣṭa-saṃdhyā-kaṇa-nikara-parispardhino bhānti dīpāḥ // VidSrk_27.4__861_

paṭu-kaṭu-koṣmabhiḥ kaṭaka-dhātu-rasasya gireḥ kuhara-kaṭāhakeṣu ravi-dhāmabhir utkvathataḥ
upari-bharād ivotsalitayā chaṭayā gaganaṃ prati-nava-saṃdhyayā sapadi saṃvalitaṃ śuśubhe // VidSrk_27.5__862_

astaṃ bhāsvati loka-locana-kalāloke gate bhartari strī-lokocitam ācaranti sukṛtaṃ vahnau vilīya tviṣaḥ
apy etās tu cikīrṣayeva tapasāṃ tārākṣa-mālā diśo manye khañjana-kaṇṭha-komala-tamaḥ-kṛṣṇājinaṃ bibhrati // VidSrk_27.6__863_

yāvad bhāskara-kesarī pravitata-jyotiḥ-saṭā-bhāsuro hatvā vāsara-vāraṇaṃ vana-darīm astācalasyāsthitaḥ
tāvat saṃtama-sāccha-bhalla-pariṣat-saṃdhyāstram āpīyate kumbha-bhraṃśa-vikīrṇa-mauktika-ruco rājanty amūs tārakāḥ // VidSrk_27.7__864_

asta-vyāstān krama-tata-gatīn patri-mālā-taraṅgān veṇī-daṇḍān iva dhṛtavatī mukta-saṃdhyāṅga-rāgā
dhvānta-mlānāṃśuka-paricaya-cchanna-lāvaṇya-śocyā dyauḥ pratyagra-dyumaṇi-virahād vāntam akṣṇor na yāti // VidSrk_27.8__865_

parāvṛttā gāvas taruṣu vayasāṃ kūjati kulaṃ piśācīnāṃ cetaḥ spṛśati gṛha-kṛtya-pravaṇatā
ayaṃ nandī saṃdhyā-samaya-kṛta-kṛtya-vyavasitis tri-netrābhiprāya-pratisadṛśam unmārṣṭi murajān // VidSrk_27.9__866_

śitkaṇṭhasya --

utsarpad-dhūma-lekhā-tviṣi tamasi manāg visphuliṅgāyamānair udbhedais tārakāṇāṃ viyati parigate paścimāśām upetā
khedenevānatāsu skhalad-ali-rasanāsv abjinī-preyasīṣu prāyaḥ saṃdhyātapāgniṃ viśati dinapatau dahyate vāsara-śrīḥ // VidSrk_27.10__867_

prārabdho maṇi-dīpa-yaṣṭiṣu vṛthā pātaḥ pataṅgair itoaḥ gandhāndhair abhito madhuvrata-kulair utpakṣmabhiḥ sthīyate
vellad-bāhu-latā-viloka-valaya-svānair itaḥ sūcitavyāpārāś ca niyojayanti vividhān varāṅganā varṇakān // VidSrk_27.11__868_

vrajati kalita-stokāloko navīna-javāruṇacchavi-ravir asau svecchā-dṛśyau diśaṃ bhṛśam ap-pateḥ
kakubhi kakubhi prāptāhārāḥ kulāyamahī-ruhāṃ śirasi śirasi svairaṃ svairaṃ patanti patattriṇaḥ // VidSrk_27.12__869_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1199)

kāla-vyāla-hataṃ vīkṣya patantaṃ bhānum ambarāt
oṣadhīśaṃ samādāya dhāvatīva pitṛ-prasūḥ // VidSrk_27.13__870_

jagan-netra-jyotiḥ pibati śanakair andha-tamasaṃ kulāyair ākṛṣṭāḥ kṣaṇa-virata-kūjā bali-bhujaḥ
tatholūkaḥ stoka-vyapagata-bhayaḥ koṭara-mukhād vapur magna-grīvo ḍamaritaśirāḥ paśyati diśaḥ // VidSrk_27.14__871_

viddūkasya --

tārā-praroha-dhavalotkaṭa-danta-paṅkter dhvāntābhinīla-vapuṣo rajanī-piśācyāḥ
jihveva sārdra-rudhirāruṇa-sūrya-māṃsagrāsārthinī nabhasi visphurati sma saṃdhyā // VidSrk_27.15__872_

snātīva mandara-nago 'stamite 'dy mitre sindhūdvṛtendu-kalaśa-skhalad-aṃśu-toyaiḥ
etaj jagan-nayana-hāri ghanaṃ tamo 'sya pṛṣṭhe śriyaṃ vitata-kuntalavat tanoti // VidSrk_27.16__873_

pṛthu-gagana-kabandha-skandha-cakraṃ kim etat kim u rudhira-kapālaṃ kāla-kāpālikasya
lalala-bharitam antaḥ kiṃ nu tārkṣyāṇḍa-khaṇḍaṃ janayati hi vitarkān sāndhyam arkasya bimbam // VidSrk_27.17__874_

yāte bhāsvati vṛddha-sārasa-śiraḥ-śoṇesta-śṛṅgāśrayaṃ vyāliptaṃ timiraiḥ kaṭhora-bali-bhuk-kaṇṭhābhinīlair nabhaḥ
māhendrī dig api prasanna-nalinā candrodayākāṅkṣiṇī bhāty eṣā cira-viprayukta-śavarī-gaṇḍāvapāṇḍu-cchaviḥ // VidSrk_27.18__875_

acalasiṃhasya acala-siṃhasya | (Skmsa.u.ka. 1196, malayarājasya)

atiharita-patra-parikara-saṃpanna-spandanaika-viṭapasya /
ghana-vāsanair mayūkhaiḥ kusumbha-kusumāyate taraṇiḥ // VidSrk_27.19__876__

cakrapāṇeḥ --

dinamaṇir anargha-mūlyo dina-vaṇijārgha-prasārito jagati /
anurūpārgham alabdhvā punar iva ratnākare nihitaḥ // VidSrk_27.20__877__

śrī-dharmapālasya --

niryad-vāsara-jīva-piṇḍa-karaṇiṃ bibhrat kavoṣṇaiḥ karair māñjiṣṭhaṃ ravi-bimbam ambara-talād astācale luṇṭhati
kiṃ ca stoka-tamaḥ-kalāpa-kalanā-śyāmāyamānaṃ manāg dhūma-dhyāma-purāṇa-citra-racanā-rūpaṃ jagaj jāyate // VidSrk_27.21__878_

rājaśekharasya --

gharma-tviṣi sphurita-ratna-śilā-krameṇa meror nitamba-kaṭakān avagāhamāne
valgat-turaṅga-khura-cūrṇita-padma-rāgadhūlīva vāta-valitollasati sma saṃdhyā // VidSrk_27.22__879_

astādri-śiro-vinihita-ravi-maṇḍala-sarasa-yāva-ghaṭṭāṅkam /
nayatīva kāla-kaulaḥ kvāpi nabhaḥ-sairibhaṃ siddhyai // VidSrk_27.23__880__

prathamam alasaiḥ paryastāgraṃ sthitaṃ pṛthu-kesarair virala-viralair antaḥ-patrair manāṅ militaṃ tataḥ
tad-anu valanā-mātraṃ kiṃcid vyadhāyi bahir dalair mukulana-vidhau vṛddhābjānāṃ babhūva kadarthanā // VidSrk_27.24__881_

dagdha-dhvānta-dinasya gharma-dina-kṛt-saṃvṛtta-saptārciṣā taptāṅgāra-gurūccaya-śriyam ayaṃ badhnāti saṃdhyā-tapaḥ
nirvāṇāj jala-viprakīrṇa-nivaha-śyāmatvam ātanvate prāg-vipluṣṭa-tamo-guror abhinavās tasyās tamisra-tviṣaḥ // VidSrk_27.25__882_

buddhākarasya --

astopadhāna-vinihita-ravi-bimba-śiro-nikuñcita-dig-aṅgaḥ /
vaste 'ndhakāra-kambalam amara-śayane dinādhvanyaḥ // VidSrk_27.26__883__

malayavātasya --

nṛtya-śramāt kara-nakhodara-pītavāntaiḥ svedārdra-bhasma-maya-bindubhir indu-gauraiḥ
saṃtyajya tārakitam etad iti pravādaṃ vyomāṅgaṇaṃ gaṇaya citritam īśvareṇa // VidSrk_27.27__884_

lakṣmīdharasya --

|| ity aparāhṇa-vrajyā ||

||27||

28. tato 'ndhakāra-vrajyā

kiṃ svarbhānur asau vilimpati jagad dehaprabhāvistaraiḥ tīvrāṃśoḥ patataḥ pataty atha karālambāvakṛṣṭaṃ nabhaḥ
kiṃ sāmbhodhikulābalāṃ vasumatīṃ svasmin vidhatte hariḥ saṃkalpān iti māṃsalaṃ vitanute kādambanīlaṃ tamaḥ // VidSrk_28.1__885_

niṣyandasphuritābhir oṣadhirucāṃ śailāḥ śikhābhaktibhiḥ śabdaiḥ prāṇabhṛto gṛhītasumanovāsair marudbhir drumāḥ
dhvānte limpati mattakokilavadhūkaṇṭhābhinīle jagad lakṣyante bhavanāni jālavivaroddhāntaiḥ pradīpāṃśubhiḥ // VidSrk_28.2__886_

manovinodasya --

drākparyastagabhastir astamayate māṇikyaśoṇo raviḥ sāndhyaṃ dhāma nabhoṅgaṇaṃ kulayati dvitrisphurattārakam
śocyante vayasāṃ gaṇair ita itaḥ paryantacaityadrumāḥ kiṃ cābhyarṇaparākrameṇa tamasā prorṇūyate rodasī // VidSrk_28.3__887_

cakṣurlagnam ivātimāṃsalamasīvarṇāyate yan nabhaḥ pārśvasthā iva bhānti hanta kakubho niḥsandhiruddhāntarāḥ
vinyastātmapadapramāṇakam idaṃ bhūmītalaṃ jñāyate kiṃ cānyat karasaṃgamaikagamakaḥ svāṅge 'pi saṃpratyayaḥ // VidSrk_28.4__888_

ghanatamatimiraghuṇotkarajagdhānām iva patanti kāṣṭhānām /
chidrair amībhir uḍubhiḥ kiraṇavyājena cūrṇāni // VidSrk_28.5__889__

(anargha-rāghava 2.53 murāreḥ | (a.rā. 2.53)

rahaḥ-saṃketa-stho ghanatama-tamaḥ-puñja-pihitavṛthonmeṣaṃ cakṣur muhur upadadhānaḥ pathi pathi
sa-ḍatkārād alpād api nibhṛta-saṃprāpta-ramaṇībhrama-bhrāmyad-bāhur dama-damikayottāmyati yuvā // VidSrk_28.6__890_

noḥ ||

hā kaṣṭaṃ ka iha kṣamaḥ pratikṛtau kasyaitad āvedyatāṃ grastaṃ hanta niśācarair iva tamaḥ-stobhaiḥ samastaṃ jagat
kālaḥ so 'pi kim asti yatra bhagavān udgamya śīta-dyutir dhvāntaughād bhuvam uddhariṣyati hariḥ pātāla-garbhād iva // VidSrk_28.7__891_

vijayendrasya --

utsārito hasita-dīdhitibhiḥ kapolād ekāvalībhir avadhūta iva stanebhyaḥ
aṅgeṣv alabdha-paribhoga-sukho 'ndhakāro gṛhṇāti keśa-racanāsu ruṣeva nārīḥ // VidSrk_28.8__892_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1207, gaṇapateḥ)

vyomnas tāpiccha-gucchāvalibhir iva tamo-vallarībhir vriyante paryantāḥ prānta-vṛttyā payasi vasumatī nūtane majjatīva
vātyāsaṃvega-viṣvag-vitata-valayita-sphīta-dhūmyāprakāśaṃ prārambhe 'pi triyāmā taruṇayati nijaṃ nīlimānaṃ vaneṣu // VidSrk_28.9__893_

atyutsārya bahir-viṭaṅga-vaḍabhī-gaṇḍa-sthala-śyāmikāṃ bhinnābhinna-gavākṣa-jāla-virala-cchidraiḥ pradīpāṃśavaḥ
ārūḍhasya bhareṇa yauvanam iva dhvāntasya naktaṃ mukhe niryātāḥ kapilāḥ karāla-virala-śmaśrū-prarohā iva // VidSrk_28.10__894_

bhaṭṭa-gaṇapateḥ --

tanu-lagnā iva kakubhaḥ kṣmā-valayaṃ caraṇa-cāra-mātram iva /
viyad iva cālika-daghnaṃ muṣṭi-grāhyaṃ tamaḥ kurute // VidSrk_28.11__895__

(Vsbvi.śā.bha. 3.6)

uttaṃsaḥ keki-picchair marakata-valaya-śyāmale doḥ-prakāṇḍe hāraḥ sārendra-nīlair mṛgamada-racito vaktra-patra-prapañcaḥ
nīlābjaiḥ śekhara-śrī-rasita-vasanatā cety abhīkābhisāre saṃpraty eṇekṣaṇānāṃ timira-bhara-sakhī vartate veśa-līlā // VidSrk_28.12__896_

rājaśekharasyaitau (Vsbvi.śā.bha. 3.7)

|| ity andhakāra-vrajyā ||

||28||

29. tataś candra-vrajyā

śṛṅgāre sūtradhāraḥ kusuma-śara-muner āśrame brahmacārī nārīṇām ādidevas tribhuvana-mahito rāga-rājye purodhāḥ
jyotsnāsatraṃ dadhānaḥ pura-mathana-jaṭājūṭa-koṭīśayālur devaḥ kṣīroda-janmā jayati kumudinī-kāmukaḥ śveta-bhānuḥ // VidSrk_29.1__897_

vasukalpasya (Skmsa.u.ka. 356)

śaśadharaḥ kumudākara-bāndhavaḥ kamala-ṣaṇḍa-nimīlana-paṇḍitaḥ
ayam udeti kareṇa dig-aṅganāḥ parimṛṣann iva kuṅkuma-kāntinā // VidSrk_29.2__898_

rājaśriyaḥ --

lokāḥ śokaṃ tyajata na cira-sthāyinī dhvānta-vṛttir bhadre yāyāḥ kumudini mudaṃ muñca mohaṃ cakora
svaccha-jyotsnāmṛta-rasa-nadī-srotasām eka-śailaḥ so 'yaṃ śrīmān udayati śaśī viśva-sāmānya-dīpaḥ // VidSrk_29.3__899_

etau rājaśriyaḥ --

karpūraiḥ kim apūri kiṃ malayajair ālepi kiṃ pāradair akṣāli sphaṭikopalaiḥ kim aghaṭi dyāv-āpṛthivyor vapuḥ
etat tarkaya kairava-klama-hare śṛṅgāra-dīkṣā-gurau dikkāntāmukure cakora-suhṛdi prauḍhe tuṣāra-tviṣi // VidSrk_29.4__900_

(Spdśā.pa. 3639, Skmsa.u.ka. 371, vasukalpasya)

kalādhāro vakraḥ sphurad-adhara-rāgo nava-tanur galan-mānāveśās taruṇa-ramaṇīr nāgara iva
ghana-śroṇī-bimbe nayana-mukule cādhara-dale kapole grīvāyāṃ kuca-kalaśayoś cumbati śaśī // VidSrk_29.5__901_

śrīkaṇṭhasya | (Srkm 415)

saṃbandhī raghu-bhūbhujāṃ manasija-vyāpāra-dīkṣā-gurur gaurāṅgī-vadanopamā-paricitas tārā-vadhū-vallabhaḥ
candraḥ sundari dṛśyatām ayam itaś caṇḍīśa-cūḍāmaṇiḥ sadyo-mārjita-dākṣiṇātya-yuvatī-dantāvadāta-dyutiḥ // VidSrk_29.6__902_

lekhām anaṅga-puratoraṇa-kānti-bhājam indor vilokaya tanūdari nūtanasya
deśāntara-praṇayinor api yatra yūnor nūnaṃ mithaḥ sakhi milanti vilokitāni // VidSrk_29.7__903_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 362, vasukalpasya)

naitan nabho lavaṇa-toya-dhireṣa paśya chāyā-pathaś ca na bhavaty ayam asya setuḥ
nāyaṃ śaśi niviḍa-piṇḍita-bhoga eṣa śeṣo na lāñchanam idaṃ harir eṣa suptaḥ // VidSrk_29.8__904_

kapāle mārjāraḥ paya iti karān leḍhi śaśinaḥ taru-cchidra-protān bisam iti karī saṃkalayati
ratānte talpa-sthān harati vanitāpy aṃśukam iva prabhā-mattaś candro jagad idam aho viklavayati // VidSrk_29.9__905_

rājaśekharasya (Kp 546, Sv.su.ā. 1994, Sksa.ka.ā. 3.114, Skmsa.u.ka. 382)

bhavati bhaviṣyati kim idaṃ nipatiṣyati bimbam ambarād śaśinaḥ /
aham api candana-paṅkair aṅkam anaṅkaṃ kariṣyāmi // VidSrk_29.10__906__

bhikṣusumateḥ --

citācakraṃ candraḥ kusuma-dhanuṣo dagdha-vapuṣaḥ kalaṅkas tatratyo vahati malināṅgāra-tulanām
idaṃ tv asya jyotir dara-dalita-karpūra-dhavalaṃ marudbhir bhasmeva prasarati vikīrṇaṃ diśi diśi // VidSrk_29.11__907_

(Skmsa.u.ka. 419, rājaśekharasya)

sadyaḥ kuṅkuma-paṅka-picchilam iva vyomāṅgaṇaṃ kalpayan paśyairāvata-kānta-danta-musala-cchedopameyākṛtiḥ
udgacchaty ayam accha-mauktika-maṇi-prālamba-lambaiḥ karair mugdhānāṃ smara-lekha-vācana-kalā-keli-pradīpaḥ śaśī // VidSrk_29.12__908_

rājaśekharasya | (Skmsa.u.ka. 377)

asāv eka-dvi-tri-prabhṛti-paripāṭyā prakaṭayan kalāḥ svairaṃ svairaṃ nava-kamala-kandāṅkura-rucaḥ
purandhrīṇāṃ preyo-viraha-dahanoddīpita-dṛśāṃ kaṭākṣebhyo bibhyan nibhṛtam iva candro 'bhyudayate // VidSrk_29.13__909_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1218, rājaśekharasya)

unmīlanti mṛṇāla-komala-ruco rājīva-saṃvartikāsaṃvarta-vrata-vṛttayaḥ katipaye pīyūṣa-bhānoḥ karāḥ
apy usrair dhavalī-bhavatsu giriṣu kṣubdho 'yam unmajjatā viśveneva tamo-mayo nidhir apām ahnāya phenāyate // VidSrk_29.14__910_

(anargha-rāghava 2.70)

kāśmīreṇa dihānam ambara-talaṃ vāma-bhruvām ānanadvairājyaṃ vidadhānam indu-dṛṣadāṃ bhindānam ambhaḥ-śirāḥ
pratyudyat-puruhūta-pattana-vadhū-dattārgha-dūrvāṅkurakṣīvotsaṅga-kuraṅgam aindavam idaṃ tad bimbam ujjṛmbhate // VidSrk_29.15__911_

(anargha-rāghava 2.72)

naivāyaṃ bhagavān udañcati śaśī gavyūti-mātrīm api dyām adyāpi tamas tu kaurava-kula-śrī-cāṭu-kārāḥ karāḥ
mathnanti sthala-sīmni śaila-gahanotsaṅgeṣu saṃrundhate jīva-grāham iva kvacit kvacid api cchāyāsu gṛhṇanti ca // VidSrk_29.16__912_

(anargha-rāghava 2.74)

kiṃ nu dhvānta-payodhir eṣa kataka-kṣodair ivendoḥ karair atyaccho 'yam adhaś ca paṅkam akhilaṃ chāyāpadeśād abhūt
kiṃ vā tat-kara-kartarībhir abhito nistakṣaṇād ujjvalaṃ vyomaivedam itas tataś ca patitāś chāyā-chalena tvacaḥ // VidSrk_29.17__913_

(anargha-rāghava 2.75)

dala-vitati-bhṛtāṃ tale tarūṇāṃ iha tila-taṇḍulitaṃ mṛgāṅka-rociḥ
mada-capala-cakora-cañcu-koṭīkavalana-tuccham ivāntarāntar ābhūt // VidSrk_29.18__914_

(anargha-rāghava 2.76)

tathā paurastyāyāṃ diśi kumuda-kedāra-kalikākapāṭaghnīm induḥ kiraṇa-laharīm ullalayati
samantād unmīlad-bahu-jala-bindustabakino yathā puñjāyante prati-guṇa-kameṇāṅka-maṇayaḥ // VidSrk_29.19__915_

murāreḥ | (Ar 2.78, Skmsa.u.ka. 407)

bhūyas tarāṇi yad amūni tamasvinīṣu jyotsnīṣu ca praviralāni tataḥ pratīmaḥ
saṃdhyānalena bhṛśam ambara-mūṣikāyām āvartitair uḍubhir eva bhṛto 'yam induḥ // VidSrk_29.20__916_

(anargha-rāghava 2.81)

yaṃ prāk pratyag avāg udañci kakubhāṃ nāmāni saṃbibhrataṃ jyotsnā-jāla-jhala-jjhalābhir abhito lumpantam andhaṃ tamaḥ
prācīnād acalād itas tri-jagatām āloka-bījād bahir niryāntaṃ hariṇāṅkam aṅkuram iva draṣṭuṃ jano jīvati // VidSrk_29.21__917_

(anargha-rāghava 7.60)

prācīnācala-cūla-candra-maṇibhir nirvyūḍha-pādyaṃ nijair niryāsair uḍubhir nijena vapuṣā dattārghalājāñjali
antaḥ-prauḍha-kalaṅka-tuccham abhitaḥ sāndraṃ paristīryate bimbād aṅkura-bhagna-naiśika-tamaḥ-saṃdoham indor mahaḥ // VidSrk_29.22__918_

murārer amī (anargha-rāghava 7.72)

śaśinam asūta prācī nṛtyati madano hasanti kakubho 'pi /
kumuda-rajaḥ-paṭa-vāsaṃ vikirati gaganāṄgane pavanaḥ // VidSrk_29.23__919__

dharma-kīrteḥ | (Skmsa.u.ka. 406)

kahlāra-sparśi-garbhaiḥ śiśira-parigamāt kāntimadbhiḥ karāgraiś candreṇāliṅgitāyās timira-nivasane sraṃsamāne rajanyāḥ
anyonyālokanībhiḥ paricaya-janita-prema-nisyandinībhir dūrārūḍhe pramode hasitam iva parispaṣṭam āśā-vadhūbhiḥ // VidSrk_29.24__920_

pāṇineḥ || (Skmsa.u.ka. 411)

adyāpi stana-śaila-durga-viṣame sīmantinīnāṃ hṛdi sthātuṃ vāñchati māna eṣa dhig iti krodhād ivālohitaḥ
udyad-dūratara-prasārita-karaḥ karṣaty asau tat-kṣaṇāt phullat-kairava-kośa-niḥsara-dali-śreṇī-kṛpāṇaṃ śaśī // VidSrk_29.25__921_

vasukalpasya | (Mn 2.41, Skmsa.u.ka. 376, Spdśā.pa. 3636, Sdsā.da. under 7.4, Kp 237)

yātasyāstam anantaraṃ dina-kṛto veśena rāgānvitaḥ svairaṃ śītakaraḥ karaṃ kamalinīm āliṅgituṃ yojayan
śīta-sparśam avāpya saṃprati tathā gupte mukhāmbhoruhe hāseneva kumudvatī-vanitayā vailakṣya-pāṇḍū-kṛtaḥ // VidSrk_29.26__922_

vasukalpasya | (Skmsa.u.ka. 413, Mn 2.42)

tathoddāmair indoḥ sarasa-visa-daṇḍa-dyuti-dharair mayūkhair vikrāntaṃ sapadi paritaḥ pīta-timiraiḥ
dinaṃ-manyā rātriś cakita-cakitaṃ kauśika-kulaṃ praphullaṃ nidrāṇaiḥ katham api yathāmbhoruha-vanaiḥ // VidSrk_29.27__923_

dhoyīkasya (Skmsa.u.ka. 420, yogeśvarasya)

uddarpa-hūṇa-taruṇī-ramaṇopamardabhugnonnata-stana-niveśa-nibhaṃ himāṃśoḥ
bimbaṃ kaṭhora-visakāṇḍa-kaḍāra-gaurair viṣṇoḥ padaṃ prathamam agrakarair vyanakti // VidSrk_29.28__924_

aparājita-rakṣitasya | (Skmsa.u.ka. 367)

tamobhir dikkālair viyad api vilaṅghya kva nu gataṃ gatā drāṅmudrāpi kva nu kumuda-koṣasya sarasaḥ
kva dhairyaṃ tac cābdher viditam udayādreḥ pratisarasthalī-madhyāsīne śaśini jagad apy ākulam idam // VidSrk_29.29__925_

aparājitsya | (Skmsa.u.ka. 434, aparājita-rakṣitasya)

prathamam aruṇa-cchāyas tāvat tataḥ kanaka-prabhas tad anu virahottāmyat-tanvī-kapola-tala-dyutiḥ
prasarati punar dhvānta-dhvaṃsa-kṣamaḥ kṣaṇadāmukhe sarasa-bisinī-kanda-ccheda-cchavir mṛga-lāñchanaḥ // VidSrk_29.30__926_

kasyacit | (Kp 139, Svsu.ā. 2004, Smvsū.mu. 72.4, Skmsa.u.ka. 396, rājaśekharasya)

candraḥ kṣīram iva kṣaraty avirataṃ dhārā-sahasrotkarair udgrīvais tṛṣitair ivādya kumudair jyotsnā-payaḥ pīyate
kṣīrodāmbhasi majjatīva divasa-vyāpāra-khinnaṃ jagat tat kṣobhāj jala-budbudā iva tarantyālohitās tārakāḥ // VidSrk_29.31__927_

caturṇām | (Skmsa.u.ka. 390, vikramāditya-caṇḍāla-vidyā-kāli-dāsānām)

sphaṭikāla-vāla-lakṣmīṃ pravahati śaśi-bimbam ambarodyāne /
kiraṇa-jala-sikta-lāñchana-bāla-tamālaika-viṭapasya // VidSrk_29.32__928__

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 394, rājaśekharasya)

iha bahalitam indor dīdhitīnāṃ prabhābhir mada-vikala-cakorī-cañcu-mudrāṅkitābhiḥ
rati-bhara-parikheda-srastarārthaṃ vadhūnāṃ kara-kisalaya-līlā-bhañjana-vyañjikābhiḥ // VidSrk_29.33__929_

rajani-purandhri-rodhra-tilakas timira-dvipa-yūtha-kesarī rajata-mayo 'bhiṣeka-kalaśaḥ kusumāyudha-medinī-pateḥ
ayam udayācalaika-cūḍāmaṇir abhinava-darpaṇo diśāṃ udayati gagana-sarasi haṃsasya hasann iva vibhramaṃ śaśī // VidSrk_29.34__930_

bāṇasya --

eṣa sāndra-timire gaganānte vāriṇīva maline yamunāyāḥ
bhāti pakṣa-puṭa-gopita-cañcū rāja-haṃsa iva śīta-mayūkhaḥ // VidSrk_29.35__931_

gagana-tala-taḍāga-prānta-sīmni pradoṣaprabalatara-varāhotkhanyamānaś cakāsti
parikalita-kalaṅkaḥ stoka-paṅkānulepo nija-kiraṇa-mṛṇālī-mūla-kando 'yam induḥ // VidSrk_29.36__932_

(Srkm 932418)

pariṇata-lavalī-phalābhipāṇḍus tanur abhavan malinodarā himāṃśoḥ
jana-hṛdaya-vibheda-kuṇṭhiteṣor viśikha-niśāta-śileva manmathasya // VidSrk_29.37__933_

labdhodaye suhṛdi candramasi sva-vṛddhir āsādya bhinna-samayas tridaśoddhṛtāni
ratnāni lipsur iva dig-bhuvanāntarāle jyotsnā-chalena dhavalo jaladhir jagāha // VidSrk_29.38__934_

gaṇapateḥ --

pinaṣṭīva taraṅgāgrair arṇavaḥ phena-candanam
tad ādāya karair indur limpatīva dig-aṅganām // VidSrk_29.39__935_

sarvasvaṃ gagana-śriyā rati-pater viśvāsa-pātraṃ sakhā vāstavyo hara-mūrdhni sarva-bhuvana-dhvāntaugha-muṣṭindhayaḥ
kṣīrāmbhodhi-rasāyanaṃ kamalinī-nidrauṣadhī-pallavo devaḥ kānti-mahā-dhano vijayate dākṣāyaṇī-vallabhaḥ // VidSrk_29.40__936_

karpūra-dravaśīkarotkara-mahā-nīhāra-magnām iva pratyagrāmṛta-phena-paṅka-paṭalī-lepopadigdhām iva
svacchaika-sphaṭikāśma-veśma-jaṭhara-kṣiptām iva kṣmām imāṃ kurvan pārvaṇa-śarvarī-patir asāv uddāmam uddyotate // VidSrk_29.41__937_

(Skmsa.u.ka. 388, parameśvarasya)

asau bibhrat-tāmra-tviṣam udaya-śailasya śirasi skhalan prāleyāṃśur yadi bhavati matto haladharaḥ
tadānīm etat tu pratinava-tamāla-dyuti-haraṃ tamo 'pi vyālolaṃ vigalati tadīyaṃ nivasanam // VidSrk_29.42__938_

yogeśvarasya --

yathāyaṃ bhāty aṃśūn diśi diśi kiran kunda-viśadān śaśāṅkaḥ kāśmīrī-kuca-kalaśa-lāvaṇya-laḍitaḥ
tathāyaṃ kastūrī-mada-likhita-patrāvali-tulāṃ navāmbhoda-ccheda-cchavir api samārohati mṛgaḥ // VidSrk_29.43__939_

śarvasya | (Skmsa.u.ka. 395)

yathaivaiṣa śrīmāṃś carama-giri-vaprānta-jaladhau sudhā-sūtiś cetaḥ kanaka-kamalā-śaṅki kurute
tathāyaṃ lāvaṇya-prasara-makaranda-drava-tṛṣāpatad-bhṛṅga-śreṇi-śriyam api kalaṅkaḥ kalayati // VidSrk_29.44__940_

(Skmsa.u.ka. 426)

sphuṭa-kokanadāruṇaṃ purastād atha jāmbūnada-patra-piñjarābham
krama-laṅghita-mugdha-bhāvam indoḥ sphaṭika-ccheda-nibhaṃ vibhāti bimbam // VidSrk_29.45__941_

bhagīrathasya | (Skmsa.u.ka. 368)

viyati visarpatīva kumudeṣu bahūbhavatīva yoṣitāṃ pratiphalatīva jaṭharaśarakāṇḍavipāṇḍuṣu gaṇḍabhittiṣu
ambhasi vikasatīva hasatīva sudhādhavaleṣu dhāmasu dhvajapaṭapallaveṣu lalatīva samīracaleṣu candrikā // VidSrk_29.46__942_

analasa-javā-puṣpotpīḍa-cchavi prathamaṃ tataḥ samadaya-vanī-gaṇḍa-cchāyaṃ punar madhu-piṅgalam
tad anu ca nava-svarṇāmbhoja-prabhaṃ śaśinas tatas taruṇi tagarākāraṃ bimbaṃ vibhāti nabhas-tale // VidSrk_29.47__943_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 366)

raktaḥ karaṃ kirati pāṇḍu-payodharāgre candro vidhūya timirāvaraṇaṃ niśāyāḥ
dig-yoṣitas tad avalokya kutūhalinyo hrīṇāś ca sa-smitam ivāpasaranti dūram // VidSrk_29.48__944_

go-rocanārucaka-bhaṅga-piśaṅgitāṅgas tārāpatir masṛṇam ākramate krameṇa
gobhir navīna-bisa-tantu-vitāna-gaurair āḍhyambhaviṣṇur ayam ambaram āvṛṇoti // VidSrk_29.49__945_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 379)

asau samālokita-kānanāntare vikīrṇa-vispaṣṭa-marīci-kesaraḥ
vinirgataḥ siṃha ivodayācalād gṛhīta-niṣpanda-mṛgo niśākaraḥ // VidSrk_29.50__946_

pāṇineḥ --

indum indra-dig asūta sarasvān uttaraṅga-bhuja-rājir anṛtyan
ujjaharṣa jhaṣa-ketur avāpuḥ ṣaṭpadāḥ kumuda-bandhana-mokṣam // VidSrk_29.51__947_

abhinandasya

mṛgendrasyeva candrasya mayūkhair nakharair iva
pāṭita-dhvānta-mātaṅgamuktābhā bhānti tārakāḥ // VidSrk_29.52__948_

(Skmsa.u.ka. 401)

gaura-tviṣāṃ kuca-taṭeṣu kapola-pīṭheṣv eṇīdṛśāṃ rabhasa-hāsam ivārabhante
tanvanti vellana-vilāsam ivāmalāsu muktāvalīṣu viśadāḥ śaśino mayūkhāḥ // VidSrk_29.53__949_

kara-mūla-baddha-pannaga-viṣāgni-dhūma-hata-madhyam /
aiśānam iva kapālaṃ sphuṭa-lakṣma sphurati śaśibimbam // VidSrk_29.54__950__

dakṣasya (Skmsa.u.ka. 369, Jh 7.17)

gate jyotsnāsita-vyomaprāsādād dṛg-atulyatām
himāṃśu-maṇḍale lakṣma nīla-pārāvatāyate // VidSrk_29.55__951_

sadyaḥ-pāṭita-ketakodara-dala-śreṇī-śriyaṃ bibhratī yeyaṃ mauktika-dāma-gumphana-vidhau yogya-cchaviḥ prāg abhūt
unmeyākulaśībhir añjali-puṭair grāhyā mṛṇālāṅkuraiḥ pātavyā ca śaśiny-amugdha-vibhave sā vartate candrikā // VidSrk_29.56__952_

rājaśekharasya | (sa.u.ka. 389, Spdśā.pa. 3638, Smvsū.mu. 72.15, Skm 389)

ye pūrvaṃ yava-śūca-sūtra-suhṛdo ye ketakāgra-cchadacchāyā-dhāma-bhṛto mṛṇāla-latikā lāvaṇya-bhājo 'tra ye
ye dhārāmbu-viḍambinaḥ kṣaṇam atho ye tāra-hāra-śriyas te 'mī sphāṭika-daṇḍa-ḍambara-jito jātāḥ sudhāṃśoḥ karāḥ // VidSrk_29.57__953_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 3.10, Skmsa.u.ka. 381)

triyāmāv āmāyāḥ kamala-mṛdu-gaṇḍa-sthala-dhṛtipragalbho gaṇḍālī na vidhur ayam akṣuṇṇa-kiraṇaḥ
tad akṣaṇaḥ sīmneyaṃ yad-urasi manāg añjana-mayī mṛga-cchāyā daivād aghaṭi na kalaṅkaḥ punar ayam // VidSrk_29.58__954_

jyotsnā-mugdha-vadhū-vilāsa-bhavanaṃ pīyūṣa-vīci-saraḥ kṣīrābdher navanīta-kūṭam avanītāpārtitoyopalaḥ
yāminyās tilakaḥ kalā mṛga-dṛśāṃ prema-vrataikāśramaḥ krāmaty eṣa cakorayācaka-mahaḥ-karpūra-varṣaḥ śaśī // VidSrk_29.59__955_

(Skmsa.u.ka. 432)

tārā-kora-karāji-bhāji gaganodyāne tamo-makṣikāḥ saṃdhyā-pallava-pātinīḥ kavalayann ekāntatas tarkaya
etasminn udayāsta-bhūdhara-taru-dvandvāntarāle tatair ebhir bhāti gabhasti-tantu-paṭalaiḥ śvetorṇa-nābhaḥ śaśī // VidSrk_29.60__956_

vasukalpasya (Skmsa.u.ka. 404, hareḥ)

|| iti candra-vrajyā ||

||29||

30. tataḥ pratyūṣa-vrajyā

madhye vyoma-kaṭi-bhramās tu kitava-prāg-bhāra-kopa-kramakṣipra-kṣipta-kaparda-muṣṭi-kalanāṃ kurvanty amūs tārakāḥ
kiṃ cāyaṃ rajanī-patiḥ pravigalal-lāvaṇya-lakṣmīr itaḥ paryanta-sthita-cāru-vṛtta-kaṭhinī-khaṇḍa-cchaviṃ vāñchati // VidSrk_30.1__957_

kvaimallasya --

tamobhiḥ pīyante gata-vayasi pīyūṣa-vapuṣi jvaliṣyan mārtaṇḍopala-paṭala-dhūmair iva diśaḥ
sarojānāṃ karṣann ali-mayam ayaskānta-maṇivatd kṣaṇād antaḥ-śalyaṃ tapati patir adyāpi na rucām // VidSrk_30.2__958_

jātāḥ pakva-palāṇḍu-pāṇḍa-madhura-cchāyā-kiras tārakāḥ prācīm aṅkurayanti kiṃcana ruco rājīva-jīvātavaḥ
lūtātantu-vitāna-vartulam ito bimbaṃ dadhac cumbati prātaḥ proṣita-rocir ambara-talād astācalaṃ candramāḥ // VidSrk_30.3__959_

prācī-vibhrama-karṇikā-kamalinī-saṃvartikāḥ saṃprati dve tisro ramaṇīyam ambara-maṇer dyām uccarante rucaḥ
sūkṣmocchvāsam apīdam utsukatayā saṃbhūya koṣād bahir niṣkrāmad-bhramaraugha-saṃbhrama-bharād ambhojam ujjṛmbhate // VidSrk_30.4__960_

(anargha-rāghava 2.4)

eka-dvi-prabhṛti-krameṇa gaṇanām eṣām ivāstaṃ yatāṃ kurvāṇā samakocaya-dṛśa-śatāny ambhoja-saṃvartikāḥ
bhūyo 'pi kramaśaḥ prasārayati tāḥ saṃpraty amūn udyataḥ saṃkhyātuṃ sakutūhaleva nalinī bhānoḥ sahasraṃ karān // VidSrk_30.5__961_

(anargha-rāghava 2.5)

pītvā bhṛśaṃ kamala-kuḍmala-śukti-koṣā doṣātanī-timira-vṛṣṭim atha sphuṭantaḥ
niryan-madhuvrata-kadamba-miṣād vamanti bibhranti kāraṇa-guṇān iva mauktikāni // VidSrk_30.6__962_

(anargha-rāghava 2.11 amī murāreḥ (a.rā. 2.11)

|

tārāṇāṃ tagara-tviṣāṃ parikaraḥ saṃkhyeya-śeṣaḥ sthitaḥ spardhante 'sta-rucaḥ pradīpaka-śikhāḥ sārdhaṃ haridrāṅkuraiḥ
tatra stambhita-pārada-drava-jaḍo jātaḥ prage candramāḥ paurastyaṃ ca purāṇa-sīdhu-madhura-cchāyaṃ nabho vartate // VidSrk_30.7__963_

dvitrair vyomni purāṇa-mauktika-maṇi-cchāyaiḥ sthitaṃ tārakair jyotsnā-pāna-bharālasena vapuṣā suptāś cakorāṅganāḥ
yāto 'stācala-cūlam udvasa-madhu-cchatra-cchaviś candramāḥ prācī bāla-biḍālalocanarucāṃ yātā ca pātraṃ kakup // VidSrk_30.8__964_

kṣīṇāny eva tamāṃsi kintu dadhati prauḍhi na samyag-dṛśor vāsaḥ saṃvṛttam eva kintu jahati prāṇeśvaraṃ nābalāḥ
pārāvāra-gataiś ca koka-mithunair ānandato gadgadaṃ sākūtaṃ rutam eva kintu bahalaṃ sātkṛtya noḍḍīyate // VidSrk_30.9.__965_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1181, vasukalpasya)

parisphurata tārakāś carata caura-cakrāṇy alaṃ prasarpata tamāṃsi re samaya eṣa yuṣmādṛśām
na yāvad udayācaloddhata-rajāḥ samākrāmati prabhā-paṭala-pāṭalī-kṛta-nabho 'ntarālo raviḥ // VidSrk_30.10__966_

prātaḥ kopa-vilohitena raviṇā dhvastaṃ tamaḥ sarvato bhṛṅgāḥ padma-puṭeṣu varṇa-sadṛśās tasyeti kṛṣṭāḥ karaiḥ
hā kaṣṭaṃ timira-tviṣo vayam api vyaktaṃ hatā ity amī kākāḥ saṃprati ghoṣayanti sabhayāḥ kāketi nāmnātmanaḥ // VidSrk_30.11__967_

śakyārcanaḥ sucir amīkṣaṇa-paṅkajena kāśmīra-piṇḍa-paripāṭala-maṇḍala-śrīḥ
dhvāntaṃ harann amara-nāyaka-pālitāyāṃ devo 'bhyudeti diśi vāsara-bīja-koṣaḥ // VidSrk_30.12__968_

viṣṇu-hareḥ | (Skmsa.u.ka. 1187)

kuntala ivāvaśiṣṭaḥ smarasya candana-saro-nimagnasya /
pratibhāti yatra hariṇaḥ sa hariṇa-lakṣmā gato 'sta-mayam // VidSrk_30.13__969__

dakṣasya --

patyau yāte kalānāṃ vrajati gati-vaśād astam indau krameṇa krandantī patri-rāvair vigalita-timira-stoma-dhammilla-bhārā
prabhraṃśi-sthūla-muktāphala-nikara-parispardhitārāśru-binduḥ pronmīlat-pūrva-saṃdhyāhuta-bhuji rajanī paśya dehaṃ juhoti // VidSrk_30.14__970_

kasyacit | (Smvsū.mu. 82.3, Skmsa.u.ka. 1182, yogeśvarasya)

so 'haṃ sudūram agamaṃ dvija-rāja-rūḍhiṃ gāḍha-prasaktir abhavaṃ bata vāruṇītaḥ
ity ākalayya niyataṃ śaśabhṛt samastam astād dadau jhagiti jhampa-mayaṃ payodhau // VidSrk_30.15__971_

narasiṃhasya --

stoka-stokam abhūmir ambara-tale tārābhir astaṃ gataṃ gacchanty asta-gireḥ śiras tad-anu ca cchāyā-daridraḥ śaśī
pratyāsannatarodaya-stha-taraṇer bimbāruṇimnā tato mañjiṣṭhā-rasa-lohinī dig api ca prācī samunmīlati // VidSrk_30.16__972_

lakṣmīdharasya --

muṣita-muṣitālokās tārās tuṣāra-kaṇa-tviṣaḥ savitur api ca prācī-mūle milanti marīcayaḥ
śrayati śithila-cchāyābhogas taṭīm aparāmbudher jaraṭha-lavalī-lāvaṇyāccha-cchavir mṛga-lāñchanaḥ // VidSrk_30.17__973_

śarvasya | (Skmsa.u.ka. 428)

vrajaty apara-vāridhiṃ rajata-piṇḍa-pāṇḍuḥ śaśī namanti jala-budbudha-dyuti-sapaṅktayas tārakāḥ
kuruṇṭaka-vipāṇḍuraṃ dadhati dhāma dīpāṅkurāśḥ cakora-nayanāruṇā bhavati dic ca sautrāmaṇī // VidSrk_30.18__974_

rājaśekharasya --

labdhvā bodhaṃ divasa-kariṇaḥ kīrṇa-nakṣatra-mālaṃ dīrghād asmād gagana-śayanād ujjihānasya darpāt
sajjad-dānodaka-tanu-malo jarjarābhīṣu-rajjur bhraśyaty eṣa praśithila iva śrotra-śaṅkhaḥ śaśāṅkaḥ // VidSrk_30.19__975_

(Kapphiṇābhyudaya kapphiṇābhyudaya 15.10)

tejo-rāśau bhuvana-jaladheḥ plāvitāśā-taṭāntaṃ bhānau kumbhodbhava iva pibaty andhakārotkarāmbhaḥ
sadyo mādyan-makara-kamaṭha-sthūla-matsyā ivaite yānty antasthāḥ kulaśikhariṇo vyakti-vartma krameṇa // VidSrk_30.20__976_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1188, śikha-svāminaḥ)

āmudrantas tama iva saraḥ-sīmni saṃbhūya paṅkaṃ tārā-sārthair iva pati-śucā phenakaiḥ śliṣṭa-pādāḥ
bhrāntyādaṣṭa-sphuṭa-bisalatā-cuñcubhiś cañcu-cakraiś cakrā bandīkṛta-viraha-kṛc-candralekhā ivaite // VidSrk_30.21__977_

(Kapphiṇābhyudaya 15.37 bhaṭṭa-śiva-svāminaḥ (kapphiṇābhyudaya 15.37)

kṛta-pāda-nigūhanovasīdann adhika-śyāma-kalaṅka-paṅka-lekhaḥ
gaganodadhi-paścimānta-lagno vidhur uttāna ivāsti kūrma-rājaḥ // VidSrk_30.22__978_

śatānandasya | (Skmsa.u.ka. 427)

ayam udayati mudrā-bhañjanaḥ padminīnām udaya-giri-vanālī-bāla-mandāra-puṣpam
viraha-vidhura-koka-dvandva-bandhur vibhindan kupitakapi-kapola-kroḍa-tāmras-tamāṃsi // VidSrk_30.23__979_

yogeśvarasya | (Sksa.ka.ā. 1.100, Sdsā.da. under 9.6, Skmsa.u.ka. 1186)

rathyā-kārpaṭikaiḥ paṭac-cara-śata-syūtoru-kanthābalapratyādiṣṭa-himāgamārti-viśada-prasnigdha-kaṇṭhodaraiḥ
gīyante nagareṣu nāgara-jana-pratyūṣa-nidrānudo rādhā-mādhavayoḥ paraspara-rahaḥ-prastāvanā-gītayaḥ // VidSrk_30.24__980_

ḍimbokasya --

|| iti pratyūṣa-vrajyā ||

||30||

31. tato madhyāhna-vrajyā

madhyāhne paripuñjitais tarutala-cchāyā mṛgaiḥ sevyate kāsāre sphuṭitodare sunibhṛtaṃ kīṭair ahar nīyate
utsaṅga-ślatha-mukta-hasta-yugala-nyastānanaḥ kānane jhillī-toya-kaṇābhiṣeka-sukhito nidrāyate vānaraḥ // VidSrk_31.1__981_

etasmin divasasya madhya-samaye vāto 'pi caṇḍātapatrāseneva na saṃcaraty ahima-gor-bimbe lalāṭaṃtape
kiṃ cānyat-paritapta-dhūli-luṭhana-ploṣāsahatvād iva cchāyā dūra-gatāpi bhūruha-tale vyāvartya saṃlīyate // VidSrk_31.2__982_

malaya-rājasya | (Skmsa.u.ka. 1191)

ādau māna-parigraheṇa guruṇā dūraṃ samāropitā paścāt tāpa-bhareṇa tānava-kṛtā nītā paraṃ lāghavam
utsaṅgāntara-vartinām anugamāt saṃpīḍitā gām imāṃ sarvāṅga-praṇaya-priyām iva taru-cchāyā samālambate // VidSrk_31.3__983_

(ṭāpasavatsarāja 3.17 malayarājasyaite (tāpasa-vatsarāja 3.17)

kirati mihire viṣvadrīcaḥ karānati-vāmanī sthala-kamaṭhavad deha-cchāyā janasya viceṣṭate
gajapati-mukhodgīrṇair āpyair api trasareṇubhiḥ śiśira-madhurām eṇāḥ kaccha-sthalīm adhiśerate // VidSrk_31.4__984_

(anargha-rāghava 1.54)

uddāma-dyumaṇi-dyuti-vyatikara-prakrīḍad-arkopalajvālā-jālakaṭāla-jāṅgala-taṭī-niṣkūjakoyaṣṭayaḥ
bhaumoṣma-plavamāna-sūra-kiraṇa-krūra-prakāśā dṛśor āyuḥ karma samāpayanti dhig amūr madhye 'hni śūnyā diśaḥ // VidSrk_31.5__985_

murārer etau (anargha-rāghava 2.30) murāreḥ |etau

rathyā-garbheṣu khelā-rasika-śiśu-guṇaṃ tyājayed pūrvakelīr uddaṇḍābja-cchadālī-talam upagamayed rājahaṃsī-kulāni
adhyetṝṇāṃ dadhānaṃ bhṛśam ala-sadṛśāṃ kiṃcid aṅgāvasādaṃ devasyaitat samantād bhavatu samucita-śreyase madhyam ahnaḥ // VidSrk_31.6__986_

puruṣottamadevasya --

kāśmaryāḥ kṛta-mālam udgata-dalaṃ koyaṣṭikaṣṭīkate nīrāśmantaka-śimbi-cumbana-mukhā dhāvanty apaḥ-pūrṇikāḥ
dātyūhais tiniśasya koṭaravati skandhe nilīya sthitaṃ vīrun-nīḍa-kapota-kūjitam anukrandanty adhaḥ kukkubhāḥ // VidSrk_31.7__987_

(ma.a.mi. 9.7)

uddāma-jvalad-aṃśu-māli-kiraṇa-vyarthātirekād iva cchāyāḥ saṃprati yānti piṇḍa-padavīṃ mūleṣu bhūmīruhām
kiṃ caitad-danujādhirāja-yuvatī-vargāvagāhotsaratkṣobhoḍḍīna-vihaṅga-maṇḍala-kṛtālīkātapatraṃ saraḥ // VidSrk_31.8__988_

dharmāśokasya --

dhatte padma-latā-dalepsur upari khaṃ karṇatālaṃ dvipaḥ śaṣpa-stamba-rasān niyacchati śikhī madhye śikhaṇḍaṃ śiraḥ
mithyā leḍhi mṛṇāla-koṭi-rabhasād daṃṣṭrāṅkuraṃ śūkaro madhyāhne mahiṣaś ca vāñchati nija-cchāyā-mahā-kardamam // VidSrk_31.9__989_

kasyacit | (Vsbvi.śā.bha. 1.43, Skmsa.u.ka. 1192, rājaśekharasya)

viśantīnāṃ snātuṃ jaghana-pariveśair mṛgadṛśāṃ yad ambhaḥ saṃprāptaṃ pramada-vana-vāpyās taṭa-bhuvam
gabhīre tan nābhī-kuhara-pariṇāhe 'dhvani sakṛt kuhuṅkāra-sphāraṃ racayati ca nādaṃ namati ca // VidSrk_31.10__990_

rājaśekharasya (Viddhaśālabhañjikā vi.śā.bha. 1.44) rājaśekharasya

viṣvaṅ murmura-narma bibhrati pathāṃ garbheṣv adabhrāḥ paṭujyotir mukta-nirabhra-dīdhiti-ghaṭā-nirdhūpitā dhūlayaḥ
megha-cchāya-dhiyābhidhāvati puro nirdagdha-dūrvāvanaṃ pānthaḥ kiṃ ca marīci-vīciṣu payaḥ-pūra-bhramaḥ klāmati // VidSrk_31.11__991_

dhvāntānīla-vanādri-koṭara-gṛheṣv adhyāsate kokilāḥ pānthāḥ potavad āpibanti kaluṣaṃ dhānyāḥ prataptaṃ payaḥ
tallāmbho vana-tāmasolla-nivahasyāśakta-sūrya-srutivrāta-sphīta-varāhasairi-bhasa-bhāsva-sthaiṇa-yūthāc cyutam // VidSrk_31.12__992_

dhūmo 'ṭann aṭavīṣu cāṭu-paṭalānāṭīkayaty ucchalatpāṃśu-prāṃśu-bharābhir ābhir abhito vātormibhir vartmanaḥ
utsarpad-dava-dhūma-vibhrama-bharaḥ kiṃ ca pratīcīr apaḥ kurvanty accha-marīci-vīci-nicaya-bhrāntyā hradānte mṛgāḥ // VidSrk_31.13__993_

buddhākaraguptasya --

madhyāhne parinirmaleṣu śakulaḥ śaivālamālāmbuṣu sthūlatvāj jala-raṅgu-nirjita-bhayaḥ pucchāgra-romāvalīḥ
līlā-tāṇḍava-ḍambarair avakiran pānīya-pūrṇodarasḥ tuṇḍāgrāt kṣaṇa-pīta-vāri-guḍikām udgīrya saṃlīyate // VidSrk_31.14__994_

iti madhyāhna-vrajyā

||31||

32. tato yaśo-vrajyā

deva svasti vayaṃ dvijās tata itas tīrtheṣu sisnāsavaḥ kālindī-sura-sindhu-saṅga-payasi snātuṃ samīhāmahe
tad yācemahi sapta-piṣṭapa-śucībhāvaikatāna-vrataṃ saṃyaccha svayaśaḥ sitāsita-payo-bhedād viveko 'stu naḥ // VidSrk_32.1__995_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1605, rathāṅgasya)

kiṃ vṛttāntaiḥ para-gṛha-gataiḥ kiṃtu nāhaṃ samarthas tūṣṇīṃ sthātuṃ prakṛti-mukharo dākṣiṇātya-svabhāvaḥ
deśe deśe vipaṇiṣu tathā catvare pāna-goṣṭhyām unmatteva bhramati bhavato vallabhā hanta kīrtiḥ // VidSrk_32.2__996_

tutātitasya | (Svsu.ā. 2544, Skmsa.u.ka. 1618, Spdśā.pa. 1227)

sā candrād api candanād api dara-vyākoṣa-kundād api kṣīrābdher api śeṣato 'pi phaṇinaś caṇḍīśa-hāsād api
karṇātī-sita-danta-patra-mahaso 'py atyantam uddyotinī kīrtis te bhuja-vīrya-nirjita-ripor loka-trayaṃ bhrāmyati // VidSrk_32.3__997_

vārtika-kārasya | (Skmsa.u.ka. 1625, rājaśekharasya)

tvad-yaśo-rāja-haṃsasya pañjaraṃ bhuvana-trayam
amī pānaka-raṅkābhāḥ saptāpi jala-rāśayaḥ // VidSrk_32.4__998_

bimbokasya --

yat kṣāraṃ ca malīmasaṃ ca jaladher ambhas tad ambhodharaiḥ kṛtvā svādu ca nirmalaṃ ca nihitaṃ yatnena śuktau tathā
yenānarghatayā ca sundaratayā cedaṃ yaśobhis tava spardhām etya virājate nanu pariṇāmo 'dbhuto bhautikaḥ // VidSrk_32.5__999_

acalasiṃhasya --

dṛṣṭaṃ saṃgara-sākṣibhir nigaditaṃ vaitālika-śreṇibhir nyastaṃ cetasi khañjanaiḥ sukavibhiḥ kāvyeṣu saṃcāritam
utkīrṇaṃ kuśalaiḥ praśastiṣu sadā gītaṃ ca nākeṣadāṃ dārer ujjayinī-bhujaṅga bhavataś candrāvadātaṃ yaśaḥ // VidSrk_32.6__1000_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1609, rājaśekharasya)

utkallolasya lakṣmīṃ lavaṇa-jalanidhir lambhitaḥ kṣīra-sindhoḥ ko vindhyaḥ kaś ca gaurī-gurur iti marutām abhyudasto vivekaḥ
nītāḥ karkatvam arka-pravahaṇa-harayo hāritotsaṅga-lakṣmā rājann uddāma-gaurair ajani ca rajanī-vallabhas tvad-yaśo bhoḥ // VidSrk_32.7__1001_

abhinandasya

nirmukta-śeṣa-dhavalair acalendra-manthasaṃkṣubdha-dugdha-maya-sāgara-garbha-gauraiḥ
rājann idaṃ bahula-pakṣa-dalan-mṛgāṅkacchedojjvalais tava yaśobhir aśobhi viśvam // VidSrk_32.8__1002_

svasti kṣīrābdhi-madhyān nija-dayita-bhujābhyantara-sthābja-hastā kṣmāyām akṣāma-kīrtiṃ kuśalayati mahā-bhūbhujaṃ bhojya-devam
kṣemaṃ me 'nyad yugāntāvadhi tapatu bhavān yad-yaśo-ghoṣaṇābhiḥ devo nidrā-daridraḥ saphalayati harir yauvana-rddhiṃ mameti // VidSrk_32.9__1003_

tvat-kīrtir jāta-jāḍyeva saptāmbhonidhi-majjanāt
pratāpāya jagannātha yātā mārtaṇḍa-maṇḍalam // VidSrk_32.10__1004_

kā tvaṃ, kuntala-malla-kīrtir, ahaha kvāsi sthitā, na kvacit sakhyas tās tava kutra kutra vada vāg lakṣmīs tathā kāntayaḥ
vāg yātā caturānanasya vadanaṃ lakṣmīr murārer uraḥ kāntir maṇḍalam aindavaṃ mama punar nādyāpi viśrāma-bhūḥ // VidSrk_32.11__1005_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1616, chittapasya)

āsīd uptaṃ yad etad raṇa-bhuvi bhavatā vairi-mātaṅga-kumbhān muktā-bījaṃ tad etat trijagati janayāmāsa kīrti-drumaṃ te
śeṣo mūlaṃ prakāṇḍaṃ hima-girir udadhir dugdha-pūrālavālaṃ jyotsnā śākhā-pratānaḥ kusumam uḍu-cayo yasya candraḥ phalaṃ ca // VidSrk_32.12__1006_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1623, hareḥ)

adya svarga-vadhū-gaṇe guṇamaya tvat-kīrtim indūjjvalām uccair gāyati niṣkalaṅkima-daśām ādāsyate candramāḥ
gītā-karṇana-moda-mukta-yavasa-grāsābhilāṣo vada svāminn aṅka-mṛgaḥ kiyanti hi dināny etasya vartiṣyate // VidSrk_32.13__1007_

| (Skmsa.u.ka. 1634, murāreḥ)

abhayam abhayaṃ deva brūmas tavāsilatāvadhūḥ kuvalayadalaśyāmā śatror uraḥsthalaśāyinī
samayasulabhāṃ kīrtiṃ bhavyām asūta sutām asāv api ramayituṃ rāgāndheva bhramaty akhilaṃ jagat // VidSrk_32.14__1008_

amara-siṃhasya --

dyām āvṛṇoti dharaṇī-talam ātanoti pātāla-mūla-timirāṇi tiraskaroti
hārāvalī-hariṇa-lakṣma-harāṭṭa-hāsaheramba-danta-hari-śaṅkha-nibhaṃ yaśas te // VidSrk_32.15__1009_

deva tvad-yaśasi prasarpati śanair lakṣmī-sudhoccaiḥ-śravaś candrairāvata-kaustubhāḥ sthitim ivāmanyanta dugdhodadhau
kiṃ tv ekaḥ param asti dūṣaṇa-kaṇo yan nopayāti bhramāt kṛṣṇaṃ śrīḥ śiti-kaṇṭham adri-tanayā nīlāmbaraṃ revatī // VidSrk_32.16__1010_

airāvaṇanti kariṇaḥ phaṇino 'py aśeṣāḥ śeṣanti hanta vihagā api haṃsitāraḥ
nīlotpalāni kumudanti ca sarva-śailāḥ kailāsituṃ vyavasitā bhavato yaśobhiḥ // VidSrk_32.17__1011_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1604, mahāśakteḥ)

rāmaḥ sainya-samanvitaḥ kṛta-śilā-setur yad ambhonidheḥ pāraṃ laṅghitavān purā tad adhunā nāścaryam utpādayet
ekākiny api setu-bandha-rahitān saptāpi vārāṃ nidhīn helābhis tava deva kīrti-vanitā yasmāt samullaṅghati // VidSrk_32.18__1012_

tasyaiva | (Skmsa.u.ka. 1617)

na tac citraṃ yat te vitata-karavālogra-rasano mahī-bhāraṃ voḍhuṃ bhuja-bhujaga-rājaḥ prabhavati
yad udbhūtenedaṃ nava-visalatā-tantu-śucinā yaśo-nrimokeṇa sthagitam avanī-maṇḍalam abhūt // VidSrk_32.19__1013_

saṅgha-śriyaḥ | (Skmsa.u.ka. 1606)

śrīkhaṇḍa-pāṇḍima-rucaḥ sphuṭa-puṇḍarīkaṣaṇḍa-prabhā-paribhava-prabhavās tudanti
tvat-kīrtayo gagana-dig-valayaṃ tad-antaḥpiṇḍībhavan-niviḍa-mūrti-paramparābhiḥ // VidSrk_32.20__1014_

buddhākara-guptasya --

apanaya mahā-mohaṃ rājann anena tavāsinā kathaya kuhaka-krīḍāścaryaṃ kathaṃ kva ca śikṣitam
yad ari-rudhiraṃ pāyaṃ pāyaṃ kusumbha-rasāruṇaṃ jhagiti vamati kṣīrāmbhodhi-pravāhasitaṃ yaśaḥ // VidSrk_32.21__1015_

dakṣasya | (Skmsa.u.ka. 1513)

tvaṃ kāmboja virājase bhuvi bhavat-tāto divi bhrājate tat-tātas tu vibhūṣaṇaḥ sa kim api brahmaukasi dyotate
yuṣmābhis tribhir ebhir arpita-tanus tvat-kīrtir ujjṛmbhiṇī māṇikya-stavaka-traya-praṇayinīṃ hārasya dhatte śriyam // VidSrk_32.22__1016_

vasukalpasya --

janānurāga-miśreṇa yaśasā tava sarpatā
dig-vadhūnāṃ mukhe jātam akasmād ardha-kuṅkumam // VidSrk_32.23__1017_

indor lakṣma tripura-jayinaḥ kaṇṭha-mūlaṃ murārir dig-nāgānāṃ mada-jalam asībhāñji gaṇḍa-sthalāni
adyāpy urvī-valaya-tilaka śyāmalimnāvaliptāny ābhāsante vada dhavalitaṃ kiṃ yaśobhis tvadīyaiḥ // VidSrk_32.24__1018_

|| iti yaśo-vrajyā || ||32||

33. tato 'nyāpadeśa-vrajyā ||33

aye muktā-ratna prasara bahir uddyotaya gṛhān api kṣoṇīndrāṇāṃ kuru phalavataḥ svān api guṇān
kim atraivātmānaṃ jarayasi mudhā śukti-kuhare mahā-gambhīro 'yaṃ jaladhir iha kas tvāṃ gaṇayati // VidSrk_33.1__1019_

murāreḥ | (Skmsa.u.ka. 1730)

apratyākalita-prabhāva-vibhave sarvāśrayāmbhonidhau vāso nālpa-tapaḥ-phalaṃ yad aparaṃ doṣo 'yam eko mahān
śambūko 'pi yad atra durlabhatarair ratnair anarghaiḥ saha spardhām eka-nivāsa-kāraṇa-vaśād ekāntato vāñchati // VidSrk_33.2__1020_

padmākaraḥ parimito 'pi varaṃ sa eva yasya sva-kāma-vaśataḥ paribhujyate śrīḥ
kiṃ tena nīra-nidhinā mahatā taṭe 'pi yasyormayaḥ prakupitā galahastayanti // VidSrk_33.3__1021_

dāmodarasya --

nīre 'smin amṛtāṃśum utsukatayā kartuṃ kare kautukin mā nimne 'vatarārjavād iyam adhas tasya praticchāyikā
martye 'sya grahaṇaṃ kva darśana-sudhāpy unmukta-netra-śriyāṃ svar-loke 'pi lavaḥ śaveśvara-jaṭā-jūṭaika-cūḍāmaṇiḥ // VidSrk_33.4__1022_

vallaṇasya --

kenāsīnaḥ sukham akaruṇenākarād uddhṛtas tvaṃ vikretuṃ vā tvam abhilaṣitaḥ kena deśāntare 'smin
yasmin vitta-vyaya-bhara-saho grāhakas tāvad āstāṃ nāsti bhrātar marakata-maṇe tvat-parīkṣākṣamo 'pi // VidSrk_33.5__1023_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1110, Smvsū.mu. 28.11, Skmsa.u.ka. 1725, maṅgalasya)

mūrdhāropaṇa-satkṛtair diśi diśi kṣudrair vihaṅgair gataṃ chāyā-dāna-nirākṛta-śrama-bharair naṣṭaṃ mṛgair bhīrubhiḥ
hā kaṣṭaṃ phala-lolupair apasṛtaṃ śākhāmṛgaiś cañcalair ekenaiva davānala-vyatikaraḥ soḍhaḥ paraṃ śākhinā // VidSrk_33.6__1024_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1882)

ayaṃ vārām eko nilaya iti ratnākara iti śrito 'smābhis tṛṣṇā-taralita-manobhir jalanidhiḥ
ka evaṃ jānīte nija-kara-puṭī-koṭara-gataṃ kṣaṇādenaṃ tāmyat-timi-makaram āpāsyati muniḥ // VidSrk_33.7__1025_

kavinandasya | (Kuval, p. 108, Smvsū.mu. 27.18, Skmsa.u.ka. 1683, vidyāpateḥ)

janma vyoma-saraḥ-saroja-kuhare mitrāṇi kalpa-drumāḥ krīḍā svarga-purandhribhiḥ paricitāḥ sauvarṇa-vallī-srajaḥ
apy asmād avatāra eva bhavato nonmāda-bherī-ravaḥ samyaṅ mūrchiti-kelayaḥ punar ime bhṛṅga dvir abhyāhatiḥ // VidSrk_33.8__1026_

aṅgenāṅgam anupraviśya milato hastāvalepādibhiḥ kā vārtā yudhi gandha-sindhura-pateḥgr gandho 'pi cet ke dvipāḥ
jetavyo 'sti hareḥ sa lāñchanam ato vandāmahe tām abhūd yad-garbhe śarabhaḥ svayaṃjaya iti śrutvāpi yo nāṅkitaḥ // VidSrk_33.9__1027_

vallaṇasyaitau --

ājanma-sthitayo mahī-ruha ime kūle samunmūlitāḥ kallolāḥ kṣaṇa-bhaṅgurāḥ punar amī nītāḥ parām unnatim
antaḥ prastara-saṃgraho bahir api bhraśyanti gandha-drumā bhrātaḥ śoṇa na so 'sti yo na hasati tvat-saṃpadāṃ viplave // VidSrk_33.10__1028_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1122, Smvsū.mu. 30.5, Skmsa.u.ka. 1737, amara-siṃhasya)

amuṃ kāla-kṣepaṃ tyaja jalada gambhīra-madhuraiḥ kim ebhir nirghoṣaiḥ sṛja jhaṭiti jhātkāri salilam
aye paśyāvasthām akaruṇa-samīra-vyatikarasphurad-dāva-jvālāvali-jaṭila-mūrter viṭapinaḥ // VidSrk_33.11__1029_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1940)

yuktaṃ tyajanti madhupāḥ sumano-vināśakāle yad enam avanī-ruham etad astu
etat tv adṛṣṭa-caram aśruta-vārtam etāḥ śākhā-tvaco 'pi tanu-kāṇḍa-samās tyajanti // VidSrk_33.12__1030_

sa vandyaḥ pāthodaḥ sa khalu nayanānanda-jananaḥ parārthe nīce 'pi vrajati laghutāṃ yo 'rthi-subhagām
kathāpi śrotavyā bhavati hata-ketor na ca punar janānāṃ dhvaṃsāya prabhavati hi yasyodgatir api // VidSrk_33.13__1031_

udañcad-dharmāṃśu-dyuti-paricayonnidra-bisinīghanāmodāhūta-bhramara-bhara-jhaṅkāra-madhurām
apaśyat kāsāra-śriyam amṛta-varti-praṇayinīṃ sukhaṃ jīvaty andhūdaravivaravarti plava-kulam // VidSrk_33.14__1032_

maitrīśriyaḥ --

suvarṇakāra śravaṇocitāni vastūni vikretum ihāgatas tvam
kuto 'pi nāśrāvi yad atra pallyāṃ pallīpatir yāvad aviddha-karṇaḥ // VidSrk_33.15__1033_

yasyāvandhya-ruṣaḥ pratāpa-vasater nādena dhairya-druhāṃ śuṣyanti sma mada-pravāha-saritaḥ sadyo 'pi dig-dantinām
daivāt kaṣṭa-daśā-vaśaṃ gatavataḥ siṃhasya tasyādhunā karṣaty eṣa kareṇa keśara-saṭābhāraṃ jarat-kuñjaraḥ // VidSrk_33.16__1034_

utkrāntaṃ giri-kūṭa-laṅghana-sahaṃ te vajra-sārā nakhās tat-tejaś ca tad ūrjitaṃ sa ca nagonmāthī ninādo mahān
ālasyād avimuñcatā giri-guhāṃ siṃhena nidrālunā sarvaṃ viśva-jayaika-sādhanam idaṃ labdhaṃ na kiṃcit kṛtam // VidSrk_33.17__1035_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1818)

haṃho janāḥ pratipathaṃ pratikānanaṃ ca tiṣṭhantu nāma taravaḥ phalitā natāś ca
anyaiva sā sthitir aho malaya-drumasya yad gandha-mātram api tāpam apākaroti // VidSrk_33.18__1036_

yan nīḍa-prabhavo yad añjana-rucir yat khecaro yad dvijas tena tvaṃ svajanaḥ kileti karaṭair yat tair upabrūyase
tatrātīndriya-modi-māṃsala-rasodgāras tavaiṣa dhvanir doṣo 'bhūt kalakaṇṭha-nāyaka nijas teṣāṃ svabhāvo hi saḥ // VidSrk_33.19__1037_

vallaṇasya --

kiṃ te namratayā kim unnatatayā kiṃ te ghana-cchāyayā kiṃ te pallava-līlayā kim anayā cāśoka puṣpa-śriyā
yat tvan-mūla-niṣaṇṇa-svinna-pathika-stomaḥ stuvann anv aho na svādūni mṛdūni khādati phalāny ākaṇṭham utkaṇṭhitaḥ // VidSrk_33.20__1038_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1004, Smvsū.mu. 33.32, śrī-bhojadevasya; Skmsa.u.ka. 1910, kavirāja-śrī-nārāyaṇasya)

kalyāṇaṃ naḥ kim adhikam ito vartanārthaṃ yad asmāl lūtvā vṛkṣān ahaha dahasi mrāta-raṅgāra-kāra
kiṃ tv etasminn aśani-piśunair ātapair ākulānām adhvanyānām aśaraṇa-maru-prāntare ko 'bhyupāyaḥ // VidSrk_33.21__1039_

gadādharasya | (Spdśā.pa. 1183, Smvsū.mu. 33.6, Skmsa.u.ka. 1925)

rajjvā diśaḥ pravitatāḥ salilaṃ viṣeṇa pāśair mahī hutavaha-jvalitā vanāntāḥ
vyādhāḥ padāny anusaranti gṛhīta-cāpāḥ kaṃ deśam āśrayatu yūthapatir mṛgāṇām // VidSrk_33.22__1040_

ādāya vāri paritaḥ saritāṃ śatebhyaḥ kiṃ nāma sādhitam anena mahārṇavena
kṣārīkṛtaṃ ca vaḍavā-dahane hutaṃ ca pātāla-kukṣi-kuhare viniveśitaṃ ca // VidSrk_33.23__1041_

soḍha-prauḍha-hima-klamāni śanakaiḥ patrāṇy adhaḥ kurvate saṃbhāvya-cchada-vāñchayaiva taravaḥ kecit kṛtaghna-vratāḥ
nāmany anta tadātanīm api nija-cchāyākṣitiṃ taiḥ punas teṣām eva tale kṛtajña-caritaiḥ śuṣyadbhir apy āsyate // VidSrk_33.24__1042_

kasyacit | (Smvsū.mu. 33.8, bilhaṇasya; Skmsa.u.ka. 1885, acala-siṃhasya)

madoṣmā-saṃtāpād vana-kari-ghaṭā yatra vimale mamajjur niḥśeṣaṃ taṭa-nikaṭa evonnata-karāḥ
gate daivād śoṣaṃ vara-sarasi tatraiva taralā baka-grāsa-trāsād viśati śapharī paṅkam adhunā // VidSrk_33.25__1043_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1750, madhura-śīlasya)

yad vīcībhiḥ spṛśasi gaganaṃ yac ca pātāla-mūlaṃ ratnair udyotayasi payasā yat dharitrīṃ pidhatse
dhik tat sarvaṃ tava jalanidhe yad vimucyāśru-dhārās tīre nīra-grahaṇa-vimukhair adhvagair ujjhito 'si // VidSrk_33.26__1044_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1090, Smvsū.mu. 27.14, Skmsa.u.ka. 1693, śubhāṅkarasya)

lolā śrīḥ śaśa-bhṛt-kalaṅka-malinaḥ krūro maṇi-grāmaṇīr mādyaty atrabhramu-vallabho 'pi satataṃ tat kālakūṭaṃ viṣam
ity antaḥ-sva-kuṭumba-durnaya-parāmarśāgninā dahyate bāḍhaṃ vāḍava-nāmadheya-dahana-vyājena vārāṃ nidhiḥ // VidSrk_33.27__1045_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1696, vāṇī-kuṭila-lakṣmī-dharasya)

yan mārgoddhura-gandha-vāta-kaṇikātaṅkārti-nānā-darīkoṇodañcad-uro-nigūhita-śiraḥ-pucchā harīṇāṃ gaṇāḥ
dṛpyad-durdama-gandha-sindhura-jayotkhāto 'pi kāmaṃ stutiḥ smero 'yaṃ śarabhaḥ parāṃ hṛdi ghṛṇām āyāti jāti-smaraḥ // VidSrk_33.28__1046_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1812, vallaṇasya)

ekenāpi payodhinā jalamucas te pūritāḥ koṭiśo jāto nāsya kuśāgra-līna-tuhina-ślakṣṇo 'pi toya-vyayaḥ
āho śuṣyati daiva-dṛṣṭi-valanād ambhobhir ambho-mucaḥ saṃbhūyāpi vidhātum asya rajasi staimityam apy akṣamāḥ // VidSrk_33.29__1047_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1677, śabdārṇavasya)

maryādā-bhaṅga-bhīter amita-rasatayā dhairya-gāmbhīrya-yogān na kṣubhyanty eva tāvan niyamita-salilāḥ sarvadaite samudrāḥ
āho kṣobhaṃ vrajeyuḥ kvacid api samaye daiva-yogāt tadānīṃ na kṣoṇī nādri-vargā na ca ravi-śaśinau sarvam ekārṇavaṃ syāt // VidSrk_33.30__1048_

kasyacit | (Srkm 1680, suvarṇa-rekhasya)

śrutaṃ dūre ratnākara iti paraṃ nāma jaladher na cāsmābhir dṛṣṭā nayana-patha-gamyasya maṇayaḥ
puro naḥ saṃprāptās taṭa-bhuvi salipsaṃ tu vasatām udagrāḥ kallolāḥ sphuṭa-vikaṭa-daṃṣṭrāś ca makarāḥ // VidSrk_33.31__1049_

succhāyaṃ phala-bhāra-namra-śikharaṃ sarvārti-śānti-pradaṃ tvām ālokya mahīruhaṃ vayam amī mārgaṃ vihāyāgatāḥ
antas te yadi koṭarodara-calad-vyālāvalī-visphuradvaktodvānta-viṣānalātibhayadaṃ vandyas tadānīṃ bhavān // VidSrk_33.32__1050_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1883, vidyāyāḥ)

parabhṛta-śiśo maunaṃ tāvan vidhehi nabhastalotpatana-vidhaye pakṣau syātāṃ na yāvad imau kṣamau
dhruvam itarathā draṣṭavyo 'si svajāti-vilakṣaṇadhvanita-kupita-dhvāṅkṣa-troṭī-puṭāhati-jarjaraḥ // VidSrk_33.33__1051_

kasyacit | (Smvsū.mu. 14.9, Skmsa.u.ka. 1985, acala-siṃhasya)

majjat-koṭhara-nakhara-kṣata-kṛtti-kṛttarakta-cchaṭāchurita-kesara-bhāra-kāyaḥ
siṃho 'py alaṅghya-mahimā harinām adheyaṃ dhatte jarat-kapir apīti kim atra vācyam // VidSrk_33.34__1052_

kva malaya-taṭī janma-sthānaṃ kva te ca vanecarāḥ kva khalu paraśu-cchedaḥ kvāsau dig-antara-saṃgatiḥ
kva ca khara-śilā-paṭṭe ghṛṣṭiḥ kva paṅka-sarūpatā malayaja sakhe mā gāḥ khedaṃ guṇās tava dūṣaṇam // VidSrk_33.35__1053_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1895, malayajasya)

vadata vidata-jambūdvīpa-saṃvṛtta-vārtāṃ katham api yadi dṛṣṭaṃ vārivāhaṃ vihāya
sariti sarasi sindhau cātakenārpito 'sāv api vahala-pipāsā-pāṃśulaḥ kaṇṭha-nālaḥ // VidSrk_33.36__1054_

lakṣmīdharasya | (Skmsa.u.ka. 1962)

uccair unmathitasya tena balinā daivena dhik-karmaṇā lakṣmīm asya nirasyato jalanidher jātaṃ kim etāvatā
gāmbhīryaṃ kim ayaṃ jahāti kim ayaṃ puṣṇāti nāmbhodharān maryādāṃ kim ayaṃ bhinatti kim ayaṃ na trāyate vāḍavam // VidSrk_33.37__1055_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1673, lakṣmīdharasya)

unmukta-krama-hāri-meru-śikharāt krāmantam anyo dharaḥ ko 'tra tvāṃ śarabhī-kiśora-pariṣad-dhaureya dhartuṃ kṣamaḥ
tasmād durgam aśṛṅgala ghana-kalā-durlālitātman vraja tvad-vāsāya sa eva kīrṇa-kanaka-jyotsno girīṇāṃ patiḥ // VidSrk_33.38__1056_

vallaṇasya (Skmsa.u.ka. 1811)

durdināni praśāntāni dṛṣṭas tvaṃ tejasāṃ nidhiḥ
athāśāḥ pūrayann eva kiṃ meghair vyavadhīyate // VidSrk_33.39__1057_

vyāpyāśāḥ śayitasya vīci-śikharair ullikhya khaṃ preṅkhataḥ sindhor locana-gocarasya mahimā teṣāṃ tanoty adbhutam
saṃśliṣṭāṅguli-randhra-līna-makara-grāhāvalir nīravo yair nāyaṃ kara-śuktikodara-laghur dṛṣṭo muner añjalau // VidSrk_33.40__1058_

abhinandasya | (Skmsa.u.ka. 1681)

bhekaiḥ koṭara-śāyibhir mṛtam iva kṣmāntargataṃ kacchapaiḥ pāṭhīnais pṛthu-paṅkapīṭha-luṭhanād asmin muhur mūrcchitam
tasminn eva sarasy akāla-jaladenāgatya tac ceṣṭitaṃ yenākumbha-nimagna-vanya-kariṇāṃ yūthaiḥ payaḥ pīyate // VidSrk_33.41__1059_

dvandūkasya | (Bp 201, Svsu.ā. 843, dakṣiṇātyasya; Spdśā.pa. 777, akālajaladasya; Skmsa.u.ka. 1755, chittapasya)

haṃho siṃha-kiśoraka tyajasi cet kopaṃ vadāmas tadā hatvainaṃ kariṇāṃ sahasram akhilaṃ kiṃ labdham āyuṣmatā
evaṃ kartum ahaṃ samartha iti ced dhiṅ mūrkha kiṃ sarvato nālaṃ plāvayituṃ jagaj-jala-nidhir dhairyam yad ālambate // VidSrk_33.42__1060_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1825, vīrya-mitrasya)

satyaṃ pippala-pādapottama ghana-cchāyonnatena tvayā san-mārgo 'yam alaṃkṛtaḥ kim aparaṃ tvaṃ mūrti-bhedo hareḥ
kiṃ cānyat-phala-bhoga-kṛṣṭa-mukharās tvām āśritāḥ patriṇo yat-puṃskokila-kūjitaṃ vidadhate tan nānurūpaṃ param // VidSrk_33.43__1061_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1897, śālika-nāthasya)

nyagrodhe phala-śālini sphuṭa-rasaṃ kiṃcit phalaṃ pacyate bījāny aṅkura-gocarāṇi katicit sidhyanti tatrāpi ca
ekas tatra sa kaścid aṅkura-varo badhnāti tām unnatiṃ yām adhyan yajanaḥ svamātaram iva klānti-cchide dhāvati // VidSrk_33.44__1062_

śālikanāthasya | (Skmsa.u.ka. 1926, śālikasya)

etasmin kusume svabhāva-mahati prāyo garīyaḥ phalaṃ ramyaṃ svādu sugandhi śītalam alaṃ prāptavyam ity āśayā
śālmalyāḥ paripāka-kāla-kalanā-rodhena kīraḥ sthito yāvat tat-puṭa-sandhi-nirgata-patat-tūlaṃ phalāt paśyati // VidSrk_33.45__1063_

śālika-nāthasya | (Skmsa.u.ka. 1915)

mādhuryād atiśaityataḥ śucitayā saṃtāpa-śāntyā dvayoḥ sthāne maitryam idaṃ payaḥ paya iti kṣīrasya nīrasya ca
tatrāpy arṇasi varṇanā sphurati me yat-saṃgatau vardhate dugdhaṃ yena puraiva cāsya suhṛdaḥ kvāthe svayaṃ kṣīyate // VidSrk_33.46__1064_

dāraiḥ krīḍitam unmadaiḥ sura-guros tenaiva naivāmunā bhagnaṃ bhūri surāsura-vyatikare tenaiva naivāmunā
naivāyaṃ sa imaṃ nṛjaḥ sa iva vā naivaiṣa doṣākaraḥ ko 'yaṃ bhoḥ śaśinīva locanavatām arke kalaṅkaḥ samaḥ // VidSrk_33.47__1065_

madhukūṭasya --

āyānti yānti satataṃ nīraṃ śiśiraṃ kharaṃ na gaṇayanti /
vidmo na hanta divasāḥ kasya kim ete kariṣyanti // VidSrk_33.48__1066__

upālabhyo nāyaṃ sakala-bhuvanāścarya-mahimā harer nābhī-padmaḥ prabhavati hi sarvatra niyatiḥ
yad atraiva brahmā pibati nijam āyur madhu punar vilumpanti svedādhikam amṛta-hṛdyaṃ madhulihaḥ // VidSrk_33.49__1067_

yadā hatvā kṛtsnāṃ timira-paṭalīṃ jāta-mahimā jagan-netraṃ mitraḥ prabhavati gato 'sāv avasaraḥ
idānīm astādriṃ śrayati galitāloka-vibhavaḥ piśācā valgantu sthagayatu tamisraṃ ca kakubhaḥ // VidSrk_33.50__1068_

kuśalanāthasya --

upādhvaṃ tat pānthāḥ punar api saro mārga-tilakaṃ yad āsādya svecchaṃ viharatha vinīta-klama-bharāḥ
itas tu kṣārābdher jaraṭha-makara-kṣuṇṇa-payaso nivṛttiḥ kalyāṇī na punar avatāraḥ katham api // VidSrk_33.51__1069_

(Sksa.ka.ā. 4.97, Smvsū.mu. 31.12, Skmsa.u.ka. 1692, pāpākasya)

sa-līlaṃ haṃsānāṃ pibati nivaho yatra vimalaṃ jalaṃ tasmin mohāt sarasi rucire cātaka-yuvā
svabhāvād garvād vā na pibati payas tasya śakunaiḥ kim etenoccais tvaṃ bhavati laghimā vāpi sarasaḥ // VidSrk_33.52__1070_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1745, śakaṭī-yaśa-varasya)

prasīda prārambhād virama vinayethāḥ krudham imāṃ hare jīmūtānāṃ dhvanir ayam udīrṇo na kariṇām
asaṃjñāḥ khalv ete jala-śikhi-maruddhūsa-nicayāḥ prakṛtyā garjanti tvayi tu bhuvanaṃ nirmadam idam // VidSrk_33.53__1071_

amara-siṃhasya | (Skmsa.u.ka. 1820)

akasmād unmatta praharasi kim adhva-kṣiti-ruhaṃ hradaṃ hastāghātair vidalasi kim utphulla-nalinam
tadā jānīmas te karivara balodgāram asamaṃ saṭāṃ suptasyāpi spṛśasi yadi pañcānana-śiśoḥ // VidSrk_33.54__1072_

nārāyaṇasya | (Skmsa.u.ka. 1831)

samudreṇāntasthas taṭa-bhuvi taraṅgair akaruṇaiḥ samutkṣipto 'smīti tvam iha paritāpaṃ tyaja maṇe
avaśyaṃ ko 'pi tvad-guṇa-paricayākṛṣṭa-hṛdayo narendras tvāṃ kuryān mukuṭa-makarī-cumbita-rucim // VidSrk_33.55__1073_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1718)

aśoke śokārtaḥ kim asi bakule 'py ākula-manāḥ nirānandaḥ kunde saha ca sahakārair na ramase
kusumbhe viśrambhaṃ yad iha bhajase kaṇṭaka-śatair asaṃdigdhaṃ dagdha-bhramara bhavitāsi kṣata-vapuḥ // VidSrk_33.56__1074_

pātaḥ pūṣṇo bhavati mahate naiva khedāya yasmāt kālenāstaṃ ka iha na gatā yānti yāsyanti cānye
etāvat tu vyathayati yadāloka-bāhyais tamobhis tasmin eva prakṛti-mahati vyomni labdho 'vakāśaḥ // VidSrk_33.57__1075_

kaścit kaṣṭaṃ kirati karakā-jālam eko 'timātraṃ garjaty eva kṣipati viṣamaṃ vaidyutaṃ vahnim anyaḥ
sūte vātaṃ javanam aparas tena jānīhi tāvat kiṃ vyādatse vihaga vadanaṃ tatra tatrāmbuvāhe // VidSrk_33.58__1076_

mā sañcaiṣīḥ phala-samudayaṃ mā ca patraiḥ pidhās tvaṃ rodhaḥ-śākhin vitara tad idaṃ dānam evānukūlam
nūnaṃ prāvṛt-samaya-kaluṣair ūrmibhis tāla-tuṅgair adya śvo vā sarid akaruṇā tvāṃ śriyā pātayitrī // VidSrk_33.59__1077_

āmodais te diśi diśi gatair dūram ākṛṣyamāṇāḥ sākṣāl lakṣmyās tava malayaja draṣṭum abhyāgatāḥ smaḥ
paśyāmaḥ kiṃ subhaga bhavataḥ krīḍati kroḍa eva vyāḍas tubhyaṃ bhavatu kuśalaṃ muñca naḥ sādhayāmaḥ // VidSrk_33.60__1078_

kasyacit (Spdśā.pa. 998, Smvsū.mu. 33.24, Skmsa.u.ka. 1892, acala-siṃhasya)

aṇur api nanu naiva kroḍa-bhūṣāsya kācid paribhajasi yad etat tad-vibhūtis tathaiva
iha sarasi manojñe saṃtataṃ pātum ambhaḥ śrama-paribhava-magnāḥ ke na magnāḥ karīndrāḥ // VidSrk_33.61__1079_

śrī-dharmakarasya --

nabhasi niravalambe sīdatā dīrgha-kālaṃ tvad-abhimukha-niviṣṭottāna-cañcu-puṭena
jaladhara-jala-dhārā dūratas tāvad āstāṃ dhvanir api madhuras te na śrutaś cātakena // VidSrk_33.62__1080_

acala-siṃhasya | (Bp 208, Smvsū.mu. 13.2, Skmsa.u.ka. 1952)

śrama-parigatair vistīrṇa-śrīr asīti payaḥ paraṃ katipayam api tvatto 'smābhiḥ samudra samīhitam
kim asi nitarām uktṣubhormiḥ prasīda namo 'stu te pathi pathi śivāḥ santy asmākaṃ śataṃ kamalākarāḥ // VidSrk_33.63__1081_

acalasya | (Skmsa.u.ka. 1690, kamala-guptasya)

kakubhi kakubhi bhrāntvā bhrāntvā vilokya vilokitaṃ malayajasamo dṛṣṭo 'smābhirna ko 'pi mahīruhaḥ
upacitaraso dāhe cchede śilātalagharṣaṇe 'py adhikam adhikaṃ yat saurabhyaṃ tanoti manoharam // VidSrk_33.64__1082_

taraṇi-nandinaḥ (Skmsa.u.ka. 1894)

abhipatati ghanaṃ śṛṇoti garjāḥ sahati śilāḥ sahate taḍit-taraṅgān
visahati garutaṃ rutaṃ vidhatte jala-pṛṣate kiyate 'pi cātako 'yam // VidSrk_33.65__1083_

acalasya (Skmsa.u.ka. 1953, acala-siṃhasya)

baddho 'si viddhi tāvan madhu-rasana vyasanam īdṛg etad iti /
anavahita-kamala-mīlana madhukara kiṃ viphalam utphalasi // VidSrk_33.66__1084__

tasyaiva --

hṛtvāpi vasu-sarvasvam amī te jaladāḥ sakhi /
mitrāpy apakurvanti vipriyāṇāṃ tu kā kathā // VidSrk_33.67__1085__

śrī-phalenāmunaivāyaṃ kurute kiṃ na vānaraḥ
hasaty ullasati preṅkhaty adhastād īkṣate janam // VidSrk_33.68__1086_

taraṇi-nandinaḥ --

anyo 'pi candana-taror mahanīya-mūrteḥ sekārtham utsahati tad-guṇa-baddha-tṛṣṇaḥ
śākhoṭakasya punar asya mahāśayo 'yam ambhoda eva śaraṇaṃ yadi nirguṇasya // VidSrk_33.69__1087_

tvaṃ garja nāma visṛjāmbuda nāmbu nāma vidyul-latābhir abhitarjaya nāma bhūyaḥ
prācīna-karma-paratantra-nija-pravṛtter etasya paśya vihagasya gatis tvam eva // VidSrk_33.70__1088_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1963)

āmanthinī-kalaśa eṣa sa-dugdha-sindhur vetraṃ ca vāsukir ayaṃ girir eṣa manthaḥ
saṃpraty upoḍha-mada-manthara-bāhu-daṇḍakaṇḍūyanāvasara eva surāsurāṇām // VidSrk_33.71__1089_

bhaṭṭa-gaṇapateḥ --

vyākurmahe bahu kim asya taroḥ sadaiva naisargiko 'yam upakāra-rasaḥ pareṣu
unmūlito 'pi marutā bata vāri-durgamārge yad atra jana-saṃkramatām upetaḥ // VidSrk_33.72__1090_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1884)

visraṃ vapuḥ para-vadha-pravaṇaṃ ca karam tiryaktayaiva kathitaḥ sad-asad-vivekaḥ
itthaṃ na kiṃcid api cāru mṛgādhipasya tejas tu tat kim api yena jagad-varākam // VidSrk_33.73__1091_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1819, vasundharasya)

kasya tṛṣaṃ na kṣapayasi na payasi tava kathaya ke nimajjanti /
yadi san-mārga-jalāśaya nakro na kroḍam adhivasati // VidSrk_33.74__1092__

vīrasya --

na sphūrjati na ca garjati na ca karakāḥ kirati sṛjati na ca taḍitaḥ /
na ca vinimuñcati vātyāṃ varṣati nibhṛtaṃ mahā-meghaḥ // VidSrk_33.75__1093__

na bhavatu kathaṃ kadambaḥ pratipratīka-prarūḍha-ghana-pulakaḥ /
viśvaṃ dhinoti jaladaḥ pratyupakāra-spṛhā-rahitaḥ // VidSrk_33.76__1094__

acala-siṃhasya --

karaṃ prasārya sūryeṇa dakṣiṇāśāvalambinā
na kevalam anenātmā divaso 'pi laghūkṛtaḥ // VidSrk_33.77__1095_

na śakyaṃ sneha-pātrāṇāṃ vitānaṃ ca virūkṣaṇam
dahyamānāny api snehavyaktiṃ kṛtvā sphuṭanti yat // VidSrk_33.78__1096_

nālambanāya dharaṇir na tṛṣārti-śāntyai saptāpi vāri-nidhayo na dhanāya meruḥ
pūrvārjitāśubha-vaśīkṛta-pauruṣasya kalpa-drumo 'pi na samīhitam ātanoti // VidSrk_33.79__1097_

āśvāsya parvata-kulaṃ tapanoṣṇa-taptam uddāma-dāva-vidhurāṇi ca kānanāni
nānā-nadīnada-śatāni ca pūrayitvā rikto 'si yaj jalada saiva tavonnatā śrīḥ // VidSrk_33.80__1098_

kasyacit | (Spdśā.pa. 778, Skmsa.u.ka. 1941)

ye pūrvaṃ paripālitāḥ phala-dala-cchāyādibhiḥ patriṇo viśrāma-drumaṃ kathyatāṃ tava vipat-kāle kva te sāmpratam
etāḥ saṃnidhi-mātra-kalpita-puraskārās tu dhanyās tvaco yāsāṃ chedanam antareṇa patito nāyaṃ kuṭhāras tvayi // VidSrk_33.81__1099_

vittokasya | (Spdśā.pa. 985, Skmsa.u.ka. 1919)

dūraṃ yadi kṣipasi bhīma-javair marudbhiḥ sañcūrṇayasy api dṛḍhaṃ yadi vā śilābhiḥ
saudāminībhir asakṛd yadi haṃsi cakṣur nānyā gatis tad api vārida cātakasya // VidSrk_33.82__1100_

yasyodare bahu-manoratha-manthareṇa saṃcintitaṃ kim api cetasi cātakena
hā kaṣṭa miṣṭa-phaladāna-vidhāna-hetor ambhodharāt patati saṃprati vajrapātaḥ // VidSrk_33.83__1101_

laḍaha-candrasya | (Skmsa.u.ka. 1957)

deve kāla-vaśaṃ gate savitari prāpyāntarā-saṃgatiṃ hanta dhvānta kim edhase diśi diśi vyomnaḥ pratispardhayā
tasyaivāstam upeyuṣaḥ kara-śatāny ādāya vidhvaṃsayann eṣa tvāṃ kalitaḥ kalābhir udayaty agre śaśī pārvaṇaḥ // VidSrk_33.84__1102_

dhanyas tvaṃ sahakāra saṃprati phalaiḥ kākān śukān pūrayan pūrvaṃ tu tvayi mukta-mañjari-bharonnidre ya indindaraḥ
ākrīḍan nimiṣaṃ sa naiti phalitaṃ yat tvāṃ vikaśaika-mut tad-dharmo 'sya phalāśayā paricayaḥ kalpa-drume 'py asti kim // VidSrk_33.85__1103_

vallabhasya | (Skmsa.u.ka. 1791)

yaḥ pūrvaṃ sphuṭad-asthi-saṃpuṭa-mukhe niryat-pravālāṅkuro prāyaḥ sa dvidalādika-krama-vaśād ārabdha-śākā-śataḥ
snigdhaṃ pallavito ghanaṃ mukulitaḥ sphāra-cchaṭaṃ puṣpitaḥ sotkarṣaṃ phalito bhṛśaṃ ca vinataḥ ko 'py eṣa cūta-drumaḥ // VidSrk_33.86__1104_

kasyacit | (Spdśā.pa. 1019, hetukasya; Smvsū.mu. 33.17, harṣasya; Skmsa.u.ka. 1904)

jāyante bahavo 'tra kacchapa-kule kiṃ tu kvacit kacchapī naikāpy ekam asūta nāpi ca punaḥ sūtena vā soṣyate
ākalpaṃ dharaṇī-dharodvahanataḥ saṃkoca-khinnātmano yaḥ kūrmasya dināni nāma katicid viśrāma-dāna-kṣamaḥ // VidSrk_33.87__1105_

hanūmataḥ | (Skmsa.u.ka. 1643, śatānandasya)

bhava-kāṣṭha-mayī nāma nauke hṛdayavaty asi
parakīyair aparathā katham ākṛṣyase guṇaiḥ // VidSrk_33.88__1106_

bhagavati yāmini vande tvayi bhuvi dṛṣṭaḥ pativratā-dharmaḥ /
gatavati rajanī-nāthe kajjala-malinaṃ vapur vahasi // VidSrk_33.89__1107__

dhig etad gāmbhīryaṃ dhig amṛtamayatvaṃ ca jaladher dhig etāṃ drāghīyaḥ-pracalatara-kallola-bhujatām
yad etasyaivāgre kavalita-tanur dāva-dahanair na tīrāraṇyānī salila-culukenāpy upakṛtā // VidSrk_33.90__1108_

kaṇikākārasya | (Skmsa.u.ka. 1695, kapāleśvarasya)

ambhonidher anavagīta-guṇaika-rāśer uccaiḥśrava-prabhṛtiṣu prasabhaṃ hṛteṣu
āśvāsanaṃ yad avakṛṣṭam abhūn maharṣe toyaṃ tvayā tad api niṣkaruṇena pītam // VidSrk_33.91__1109_

vanārohasya --

katipaya-divasa-sthāyini mada-kāriṇi yauvane durātmānaḥ /
vidadhati tathāparādhaṃ janmaiva yathā vṛthā bhavati // VidSrk_33.92__1110__

kasyacit | (Spdśā.pa. 1124, Smvsū.mu. 30.2; Skmsa.u.ka. 1738, bhojadevasya)

praśāntāḥ kallolāḥ stimita-masṛṇaṃ vāri vimalaṃ vinīto 'yaṃ veśaḥ śamam iva nadīnāṃ kathayati
tathāpy āsāṃ tais tais tarubhir abhitas tīra-patitaiḥ sa evāgre buddhau pariṇamati ruddho 'py avinayaḥ // VidSrk_33.93__1111_

śabdārṇavasya | (Smvsū.mu. 30.4, Skmsa.u.ka. 1740, kasyacit)

satataṃ yā madhyasthā prathayati yaṣṭiḥ pratiṣṭhitāsīti /
puṣkariṇi kim idam ucitaṃ tāṃ cedānīm adho nayasi // VidSrk_33.94__1112__

kuśalanāthasya --

kṛtam idam asādhu hariṇaiḥ śirasi tarūṇāṃ davānale jvalati /
ājanma keli-bhavanaṃ yad bhītair ujjhitaṃ vipinam // VidSrk_33.95__1113__

khadirasya --

vidhvastā mṛga-pakṣiṇo vivaśatāṃ nītāḥ sthalī-devatā dhūmair antaritāḥ svabhāva-malinair āśā mahī-tāpitāḥ
bhasmīkṛtya sa-puṣpa-pallava-phalāṃs tāṃs tān mahā-pādapān nirvṛttena davānalena vihitaṃ valmīka-śeṣaṃ vanam // VidSrk_33.96__1114_

kasyacit (Spdśā.pa. 1159, Smvsū.mu. 34.5 both anonymous, Skmsa.u.ka. 1271 yogeśvarasya)

karṇāhati-vyatikaraṃ kariṇāṃ vipakṣadānaṃ vyavasyati madhuvrata eṣa tiktam
smartavyatām upagateṣu saroruheṣu dhik jīvita-vyasanam asya malīmasasya // VidSrk_33.97__1115_

citraṃ tad eva mahad aśmasu tāpaneṣu yad nodgiranty analam indukarābhimṛṣṭāḥ
saṃbhāvyate 'pi kim idaṃ nu yathendukāntās te pāvanaṃ ca śiśiraṃ ca rasaṃ sṛjanti // VidSrk_33.98__1116_

dāha-ccheda-nikāṣair ati pariśuddhasya te vṛthā garimā /
yad asi tulām adhirūḍhaṃ kāṃcana guñjāphalaiḥ sārdham // VidSrk_33.99__1117__

surabheḥ | (Skmsa.u.ka. 1734, bāṇasya)

sindhor uccaiḥ pavana-calanād utsaladbhis taraṅgais kūlaṃ nīto hṛta-vidhi-vaśād dakṣiṇāvarta-śaṅkhaḥ
dagdhaḥ kiṃ vā na bhavati masī ceti saṃdehinībhiḥ śāmbūkābhiḥ saha paricito nīyate pāmarībhiḥ // VidSrk_33.100__1118_

sucaritasya | (Skmsa.u.ka. 1715, anurāga-devasya)

chidraṃ maṇer guṇārthaṃ nāyaka-pada-hetur asya tāralyam /
katham anyatheśvarāṇāṃ viluṭhati hṛdaye ca maulau ca // VidSrk_33.101__1119__

pariṇati-sukumāra svādu-mākanda nindāṃ katham iva tava bhṛṣṭo rājakīraḥ karotu
anavadhi-kaṭhinatvaṃ nārikerasya yasmin vaśika-hṛdaya-vṛtter lupta-sāra-śriyaś ca // VidSrk_33.102__1120_

kiṃpāka pāke bahir eva rakta tiktāsitāntar dṛśi kāntim eṣi /
etāvatā kākam apāsya kasya hṛt-prīti-bhittis tvam idaṃ na jāne // VidSrk_33.103__1121__

buddhākaraguptasya

vigarjām unmuñca tyaja taralatām arṇava manāg ahaṅkāraḥ ko 'yaṃ katipaya-maṇi-grāva-guḍakaiḥ
dṛśaṃ merau dadyāḥ sa hi maṇimaya-prastha-mahito mahā-maunaḥ sthairyād atha bhuvanam eva sthirayati // VidSrk_33.104__1122_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1688, śatānandasya)

ājñām eva muner nidhāya śirasā vindhyācala sthīyatām atyuccaiḥ padam icchatā punar iyaṃ no laṅghanīyā tvayā
mainākādi-mahīdhra-labdha-vasatiṃ yaḥ pītavān ambudhiṃ tasya tvāṃ gilataḥ kapola-milana-kleśo 'pi kiṃ jāyate // VidSrk_33.105__1123_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1703, śālūkasya)

abhyudyat-kavala-graha-praṇayinas te śallakī-pallavās tac cāsphāla-sahaṃ saraḥ kṣiti-bhṛtām ity asti ko nihnute
danta-stambha-niṣaṇṇa-niḥsaha-karaḥ śvāsair atiprāṃśubhir yenāyaṃ virahī tu vāraṇa-patiḥ svāmin sa vindhyo bhavān // VidSrk_33.106__1124_

|| ity anyāpadeśa-vrajyā ||

||33||

34. tato vāta-vrajyā

uddāma-dviradāvalūna-bisinī-saurabhya-saṃbhāvitavyomānaḥ kalahaṃsa-kampita-garut-pālī-marun-māṃsalāḥ
dūrottāna-taraṅga-laṅghana-jalā-jaṅghāla-garva-spṛśaḥ karpūra-drava-śīkarair iva diśo limpanti pampānilāḥ // VidSrk_34.1__1125_

andhrī-nīrandhra-pīna-stana-taṭa-luṭhanāyāsamanda-pracārāś cārūnnullāsayanto draviḍa-vara-vadhū-hāri-dhammilla-bhārān
jighrantaḥ siṃhalīnāṃ mukha-kamala-malaṃ keralīnāṃ kapolaṃ cumbanto vānti mandaṃ malaya-parimalā vāyavo dākṣiṇātyāḥ // VidSrk_34.2__1126_

vasukalpasya (Skmsa.u.ka. 443)

latāṃ puṣpavatīṃ spṛṣṭvā kṛta-snāno jalāśaye
punas tat-saṅga-śaṅkīva vāti vātaḥ śanaiḥ śanaiḥ // VidSrk_34.3__1127_

vinaya-devasya --

kāntā-karṣaṇa-lola-kerala-vadhū-dhamilla-mallī-rajaś caurāś coḍa-nitambinī-stana-taṭe niṣpandatām āgatāḥ
revā-śīkara-dhāriṇo 'ndhra-murala-strī-māna-mudrābhidoaḥ vātā vānti navīna-kokila-vadhū-hūṅkāra-vācālitāḥ // VidSrk_34.4__1128_

śrīkaṇṭhasya --

dhunānaḥ kāverī-parisara-bhuvaś campaka-tarūn marun mandaṃ kunda-prakara-makarandān avakiran
priya-premākarṣa-cyuta-racanam āmūla-saralaṃ lalāṭe lāṭīnāṃ luṭhitam alakaṃ tāṇḍavayati // VidSrk_34.5__1129_

(Skmsa.u.ka. 447)

vahati lalita-mandaḥ kāminī-māna-bandhaṃ ślathayitum ayam eko dakṣiṇo dākṣiṇātyaḥ
vitarati ghana-sārāmodam antar-dhunāno jaladhi-jala-taraṅgān khelayan gandha-vāhaḥ // VidSrk_34.6__1130_

bhuktvā ciraṃ dakṣiṇa-dig-vadhūm imāṃ vihāya tasyā bhayataḥ śanaiḥ śanaiḥ
sa-gandha-sārādi-kṛtāṅga-bhūṣaṇaḥ prayāty udīcīṃ dayitām ivānilaḥ // VidSrk_34.7__1131_

vāti vyasta-lavaṅga-lodhra-lavalī-kuñjaḥ karañja-drumān ādhunvann upabhuktam uktamuralātoyormi-mālā-jaḍaḥ
svairaṃ dakṣiṇa-sindhu-kūla-kadalī-kacchopakaṇṭhodbhavaḥ kāverī-taṭa-tāḍi-tāḍana-taṭatkārottaro mārutaḥ // VidSrk_34.8__1132_

cumbann ānanam āluṭhan stana-taṭīm āndolayan kuntalaṃ vyasyann aṃśuka-pallavaṃ manasija-krīḍāṃ samullāsayan
aṅgaṃ vihvalayan mano vikalayan mānaṃ samunmūlayan nārīṇāṃ malayānilaḥ priya iva pratyaṅgam āliṅgati // VidSrk_34.9__1133_

(Skmsa.u.ka. 441)

alīnāṃ mālābhir viracita-jaṭā-bhāra-mahimā parāgaiḥ puṣpāṇām uparacita-bhasma-vyatikaraḥ
vanānām ābhoge kusumavati puṣpoccaya-paro marun mandaṃ mandaṃ vicarati parivrājaka iva // VidSrk_34.10__1134_

(Skmsa.u.ka. 437)

śaṣpa-śyāmalitāla-vāla-nipatat-kulyājala-plāvitakrīḍodyāna-niketanājira-juṣām aspṛṣṭa-bhū-reṇavaḥ
suptaṃ saṃprati bodhayanti śanakaiś ceto-bhuvaṃ kāmināṃ pratyagra-sphuṭa-mallikā-surabhayaḥ sāyanṃtanā vāyavaḥ // VidSrk_34.11__1135_

acala-siṃhasya --

adyābhogini gāḍha-marma-nivahe harmāgra-vedī-juṣāṃ sadyaś candana-śoṣiṇi stana-taṭe saṅge kuraṅgī-dṛśām
prāyaḥ praślathayanti puṣpa-dhanuṣaḥ puṣpākare niṣṭhite nirvedaṃ nava-mallikā-surabhayaḥ sāyaṃ nayā vāyavaḥ // VidSrk_34.12__1136_

śatānandasya --

śiśira-śīkara-vāhini mārute carati śīta-bhayād iva satvaraḥ
manasijaḥ praviveśa viyoginīhṛdayam āhita-śoka-hutāśanaḥ // VidSrk_34.13__1137_

kumāradāsasya --

dīrghān muktaḥ sapadi malayādhitya-kāyāḥ prasaṅgād āviṣkurvan praṇaya-piśunaṃ saurabhaṃ candanasya
mandaṃ mandaṃ nipatati cirād āgato mādhavīṣu vyākurvāṇo bhayam iva paraṃ dākṣiṇo gandhavāhaḥ // VidSrk_34.14__1138_

madhuśīlasya --

prabhāte sannaddha-stanita-mahimānaṃ jaladharaṃ spṛśantaḥ sarvatra sphuṭita-vana-mallī-surabhayaḥ
amī mandaṃ mandaṃ surata-samara-śrānta-taruṇīlalāṭa-svedāmbhaḥ-kaṇa-parimuṣo vānti marutaḥ // VidSrk_34.15__1139_

(Skmsa.u.ka. 457)

surata-bhara-khinna-pannaga-vilāsinī-pāna-keli-jarjaritaḥ /
punar iha virahi-śvāsair malaya-marun māṃsalī-bhavati // VidSrk_34.16__1140__

ete pallī-parivṛḍha-vadhū-prauḍha-kandarpa-kelikliṣṭāpīta-stana-parisara-sveda-saṃpad-vipakṣāḥ
vānti svairaṃ sarasi sarasi kroḍa-daṃṣṭrā-vimardatruṭyad-gundrā-parimala-guṇa-grāhiṇo gandhavāhāḥ // VidSrk_34.17__1141_

(Skmsa.u.ka. 440)

nādhanyaiḥ śaṅkha-pāṇeḥ kṣaṇa-dhṛta-gatayaḥ prāṃśubhiś candrakāntaprāsādair dvārakāyāṃ taralita-caramāmbhodhi-nīrāḥ samīrāḥ
sevyante nitya-mādyat-kari-kāṭhina-karā-sphāla-kāla-prabuddhakrudhyat-pañcānanāgra-dhvani-bhara-vigalad-guggulūdgāra-garbhāḥ // VidSrk_34.18__1142_

hima-sparśād aṅge ghana-pulaka-jālaṃ vidadhataḥ pika-troṭī-truṭyad-vikaca-sahakārāṅkura-lihaḥ
amī svairaṃ svairaṃ malaya-maruto vānti dinajaṃ dināpāye cakṣuḥ-klamam apaharanto mṛgadṛśām // VidSrk_34.19__1143_

ayam uṣasi vinidra-drāviḍī-tuṅga-pīnastana-parisara-sāndra-sveda-bindūpamardī
sruta-malayaja-vṛkṣa-kṣīra-saurabhya-sabhyo vahati sakhi bhujaṅgī-bhukta-śesaḥ samīraḥ // VidSrk_34.20__1144_

kasyacit | (sa.u.ka. 456)

ye dolākelikārāḥ kim api mṛga-dṛśāṃ manyu-tantu-cchido ye sadyaḥ śṛṅgāra-dīkṣā-vyatikara-guravo ye ca loka-traye 'pi
te kaṇṭhe loṭhayantaḥ para-bhṛta-vayasāṃ pañcamaṃ rāga-rājaṃ vānti svairaṃ samīrāḥ smara-vijaya-mahā-sākṣiṇo dākṣiṇātyāḥ // VidSrk_34.21__1145_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 1.27, Spdśā.pa. 3816, Smvsū.mu. 59.29, Skmsa.u.ka. 444)

daronmīlac-cūḍa-prakara-mukulodgāra-surabhiḥ latālāsya-krīḍā-vidhi-niviḍa-dīkṣā-paricayaḥ
vibhindann udyānāny atanu-makaranda-drava-hara śrama-svairo vāyur manasija-śarair jarjarayati // VidSrk_34.22__1146_

śrāntāś cūta-vanāni kuñja-paṭala-preṅkholanād unmiṣanmallī-kuḍmala-sāndra-saurabha-sarit-saṃsyanda-śṛṅgāriṇaḥ
ete saṃvasathopakaṇṭha-vilasad-vṛṣṭy-ambu-vīcī-cayonmīlad-bāla-tuṣāra-śīkara-kirau krīḍanti jhañjhānilāḥ // VidSrk_34.23__1147_

buddhākara-guptasya --

|| iti vāta-vrajyā ||

||34||

35. tato jāti-vrajyā

ajājī-jambāle rajasi maricānāṃ ca luṭhitāḥ kaṭutvād uṣṇatvāj janita-rasanauṣṭha-vyatikarāḥ
anirvāṇotthena prabalatara-tailākta-tanavo mayā sadyo bhṛṣṭāḥ katipaya-kavayyaḥ kavalitāḥ // VidSrk_35.1__1148_

grīvābhaṅābhirāmaṃ muhur anupatati syandane datta-dṛṣṭiḥ paścārdhena praviṣṭaḥ śarapatana-bhayād bhūyasā pūrva-kāyam
śaṣpair ardhāvalīḍhaiḥ śrama-vivṛta-mukha-bhraṃśibhiḥ kīrṇa-vartmā paśyodagra-plutatvād viyati bahutaraṃ stokam urvyāṃ prayāti // VidSrk_35.2__1149_

kālidāsasya | (śak. 1.7 Han. 4.3, Smk 93.1, Pmt 177, Ssm 993, Kvv 32, Ipk 42, Kpd, 83, Aś p.74 ad. 20.23, Ekāvalī p.101, Ak, p. 327, Amd 127, Vyk 2.120, Srb 207.7)

svairaṃ cakrānuvṛttyā muhur upari paribhramya samyak kṛtāsthaḥ kṣiptādho-dṛṣṭi-lakṣyī-kṛta-pala-śakalaḥ pakkaṇa-prāṅgaṇeṣu
tīvrādhaḥ-pāta-puñjī-kṛta-vitata-calat-pakṣa-pālī-viśālaś cillaś cāṇḍāla-pallī-piṭhara-jaṭharataḥ proddharaty ardha-dagdham // VidSrk_35.3__1150_

kasyacit --

udgrīvā vivṛtāruṇāsya-kuharās tṛṣṇācalat-tālavaḥ pakṣā-saṃbhava-vepamāna-tanavaḥ proḍḍīya kiṃcin muhuḥ
anyonyākṣamiṇaḥ śarāri-śiśavaḥ prātar nadī-rodhasi prāleyāmbu pibanti vīraṇa-dala-droṇī praṇālī-srutam // VidSrk_35.4__1151_

kasyacit | (Srkm 1330)

rajju-kseparayonnamad-bhuja-latā-vyaktaika-pārśva-stanī sūtra-ccheda-vilola-śaṅkha-valaya-śreṇī-jhaṇat-kāriṇī
tiryag-vistṛta-pīvaroru-yugalā pṛṣṭhān ativyākṛtābhoga-śroṇir udasyati pratimuhuḥ kūpād apaḥ pāmarī // VidSrk_35.5__1152_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2004, śaraṇasya)

pakṣābhyāṃ sahitau prasārya caraṇāv ekaikaśaḥ pārśvayor ekīkṛtya śirodharopari śanaiḥ pāṇḍūdare pakṣatī
nidrāśeṣa-viśeṣa-rakta-nayano niryāya nīḍodarād āsṛkkānta-vidāritānana-puṭaḥ pārāvato jṛmbhate // VidSrk_35.6__1153_

bhṛṅgārasya | (Skmsa.u.ka. 2025)

prātar vāra-vilāsinī-jana-raṇan mañjīra-mañju-svanair udbuddhaḥ paridhūya pakṣati-puṭaṃ pārāvataḥ sa-spṛham
kiṃcit kuñcita-locanāṃ sahacarīṃ saṃcumbya cañcvā ciraṃ manāndolita-kaṇṭha-kuṇṭhita-galaḥ sotkaṇṭham utkūjati // VidSrk_35.7__1154_

vikramāditya-tapasvinoḥ | (Skmsa.u.ka. 2024, vikramādityasya)

utplutya dūraṃ paridhūya pakṣāvadho nirīkṣya kṣaṇa-baddha-lakṣyaḥ
madhye-jalaṃ buḍḍati datta-jhampaḥ samatsyam utsarpati matsya-raṅkaḥ // VidSrk_35.8__1155_

vākpati-rājasya | (Skmsa.u.ka. 2031, kasyacit)

nīḍād apakramya vidhūya pakṣau vṛkṣāgram āruhya tataḥ krameṇa
udgrīvam utpuccham udeka-pādam uccūḍam ukūjati tāmra-cūḍaḥ // VidSrk_35.9__1156_

madhoḥ | (Skmsa.u.ka. 2032 kasyacit)

aṅguṣṭhākrama-yantritāṅgulir adhaḥ pādārdha-nīruddha-bhūr pārśvodvega-kṛto nihatya kaphaṇi-dvandvena daṃśān muhuḥ
nyag-jānu-dvaya-yantra-yantrita-ghaṭī-vaktrāntarāla-skhaladdhārādhvāna-manoharaṃ sakhi payo gāṃ dogdhi dāmodaraḥ // VidSrk_35.10__1157_

upādhyāya-dāmodarasya || (Pvpadyā. 262; Skmsa.u.ka. 2001, Smvsū.mu. 96.14)

karṇāgranthita-kiṃ-tanur nata-śirā bibhraj-jarā-jarjarasphik-sandhi-praviveśita-pravicalal-laṅgūla-nālaḥ kṣaṇam
ārād vīkṣya vipakva-sākrama-kṛta-krodha-sphurat-kandharaṃ śvā mallīkalikā-vikāśi-daśanaū kiṃcit kvaṇan gacchati // VidSrk_35.11__1158_

kasyacit --

tundī cet paricumbati priyatamāṃ svārthāt tato bhraśyati svārthaṃ cet kurute priyādhara-rasāsvādaṃ na vindaty asau
taṃ cemaṃ ca karoti mūḍha-jaḍa-dhīḥ kāmāndha-mugdho yatas tundau tundita-vigrahasya surate naiko bhaven nāparaḥ // VidSrk_35.12__1159_

kasyacit --

naśyad-vakrima-kuntalāntalulita-svacchāmbu-bindūtkarā hasta-svastika-saṃyame nava-kuca-prāg-bhāram ātanvatī
pīnorudvaya-līna-cīna-vasanā stokāvanamrā jalāt tīrodde`ca-nimeṣa-lola-nayanā bāleyam uttiṣṭhati // VidSrk_35.13__1160_

bhojya-devasya --

ambhomucāṃ salilam udgiratāṃ niśīthe tādī-vaneṣu nibhṛta-sthita-karṇa-tālāḥ
ākarṇayanti kariṇo 'rdha-nimīlitākṣā dhārā-ravaṃ daśana-koṭi-niṣaṇṇa-hastāḥ // VidSrk_35.14__1161_

hastipakasya | (Spdśā.pa. 593, Sbhsu.ā. 2413, Srb 207.6)

halāgrotkīrṇāyāṃ parisara-bhuvi grāma-caṭakā luṭhanti svacchandaṃ nakhara-śikharāc chotita-mṛdaḥ
calat-pakṣa-dvandva-prabhava-marud-uttambhita-rajaḥkaṇāśleṣa-bhrāmad-ruta-mukulitonmīlita-dṛśaḥ // VidSrk_35.15__1162_

kasyacit --

ākubjī-kṛta-pṛṣṭham unnata-valad-vaktrāgra-pucchaṃ bhayād antar-veśma-niveśitaika-nayanaṃ niṣkampa-karṇa-dvayam
lālā-kīrṇa-vidīrṇa-sṛkka-vikacad-daṃṣṭrākarālānanaḥ śvā niḥśvāsa-nirodha-pīvara-galo mārjāram āskandati // VidSrk_35.16__1163_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 2018 yogeśvarasya)

payasi sarasaḥ svacche matsyāñjighṛkṣur itas tato valita-nayano mandaṃ mandaṃ padaṃ nidadhad bakaḥ
viyati vidhṛtaikāṅghris tirag vivartita-kandharo dalam api calat sa-pratyāśaṃ muhur muhur īkṣate // VidSrk_35.17__1164_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2030, yogeśvarasya)

mukteṣu raśmiṣu nirāyata-pūrvakāyā niṣkampa-cāmara-śikhā nibhṛtordhva-karṇāḥ
ātmoddhatair api rajobhir alaṅghanīyā dhāvanty amī mṛga-javākṣamayeva rathyāḥ // VidSrk_35.18__1165_

kasyacit --

paścād aṅghrī prasārya tri-kanati-vitataṃ drāghayitvāṅgam uccair āsajyābhugna-kaṇṭho mukham urasi saṭāṃ ghūli-dhūmrāṃ vidhūya
ghāsa-grāsābhilāṣād anavarata-calat-protha-tuṇḍas turaṅgo mandaṃ śabdāyamāno vilikhati śayanād utthitaḥ kṣmāṃ khureṇa // VidSrk_35.19__1166_

kasyacit || (bhaṭṭa-bāṇasya; Hc 3.5, Svsu.ā. 2420, Smvsū.mu. 102.4, Skmsa.u.ka. 2009)

āghrāta-kṣoṇi-pīṭhaḥ khura-śikhara-samākṛṣṭa-reṇus turaṅgaḥ puñjī-kṛtyākhilāṅghrīn krama-vaśa-vinamaj-jānur-unmukta-kāyaḥ
pṛṣṭhāntaḥ pārśva-kaṇḍū-vyapa-nayana-rasād dvis-trir-udvartitāṅgaḥ protthāya drāṅ nirīhaḥ kṣaṇam atha vapur āsyānupūrvyāṃ dhunoti // VidSrk_35.20__1167_

vikramādityasya | (Skmsa.u.ka. 2008)

ādau vitatya caraṇo vinamayya kaṇṭham utthāpya vaktram abhihatya muhuś ca vatsāḥ
mātrā pravartita-mukhaṃ mukha-lihyamānapaścārdha-sustha-manasaḥ stanam utpibanti // VidSrk_35.21__1168_

(Skmsa.u.ka. 2012, cakrapāṇeḥ)

priyāyāṃ svairāyām atikaṭhina-garbhālasatayā kirāte cākarṇī dhṛta-dhanuṣi dhāvaty anupadam
priyā-prema-prāṇa-pratibhaya-vaśākṛta-vikalo mṛtgaḥ paścād ālokayati ca muhur yāti ca muhuḥ // VidSrk_35.22__1169_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1863, kālidāsasya)

śīrṇa-kṣudrātapatrī jaṭhara-valayitāneka-mātrā-prapañcaśḥ cūḍā-nirvyūḍha-bilva-cchada udara-darī-bhīṣaṇo jīrṇa-kaṇṭhaḥ
dūrādhva-bhrānti-khinnaḥ katham api śanakair aṅghri-pīḍāṃ niyamya svairendha-sphoṭanāya dvija-bhavanam anu snātakaḥ sāyam eti // VidSrk_35.23__1170_

cañcac-cañcala-cañcu-vañcita-calac-cūḍāgram ugraṃ pataccakrākāra-karāla-kesara-saṭāsphāra-sphurat-kandharam
vāraṃ vāram udaṅghri-laṅghana-ghana-preṅkhan-nakha-kṣuṇṇayoḥ kāmaṃ kukkuṭayor dvayaṃ druta-pada-krūra-kramaṃ yudhyati // VidSrk_35.24__1171_

kasyacit | (Spdśā.pa. 572, Skmsa.u.ka. 2034)

ete jīrṇa-kulāya-kāla-jaṭilāḥ pāṃsūtkarākarṣiṇaḥ śākhā-kampa-vihasta-duḥstha-vihagān ākampayantas tarūn
helāndolita-nartitojjhita-hata-vyāghaṭṭitonmūlitaprotkṣipta-bhramitaiḥ prapā-paṭalakaiḥ krīḍanti jhañjhānilāḥ // VidSrk_35.25__1172_

ete saṃtata-bhṛjyamāna-caṇakāmoda-pradhānā manaḥ karṣanty ūṣara-saṃniveśa-jaraṭha-cchāyāḥ sthalī-grāmakāḥ
tāruṇyātiśayāgra-pāmara-vadhū-sollāsa-hasta-grahabhrāmyat-pīvara-yantraka-dhvanir asad-gambhīra-gehodarāḥ // VidSrk_35.26__1173_

asminn īṣad vitata-valita-stoka-vicchinna-bhugnaḥ kiṃcil-līlopacita-vinataḥ puñjitaś cotthitaś ca
dhūmodgāras taruṇa-mahiṣa-skandho 'nīlo davāgneḥ svairaṃ sarpan sṛjati gagane gatvarān patra-bhaṅgān // VidSrk_35.27__1174_

kasyacit (Sksa.ka.ā. 1.85, Skmsa.u.ka. 1272 bāṇasya)

kaiścid vīta-dayena bhoga-patinā niṣkāraṇopaplutaprakṣīṇair nija-vaṃśa-bhūr iti mitair atyajyamānāḥ kulaiḥ
grāmā nistṛṇa-jīrṇa-kuḍya-bahulāḥ svairaṃ bhramad-babhravaḥ prāyaḥ pāṇḍu-kapota-kaṇṭha-mukharārāme na yānty utkatām // VidSrk_35.28__1175_

durupahita-haleṣāsārgala-dvāram ārād pt paricakita-purandhrī-pātitābhyarṇa-bhāṇḍam
pavana-raya-tiraścīs toya-dhārāḥ pratīcchan viśati valita-śṛṅgaḥ pāmarāgāram ukṣā // VidSrk_35.29__1176_

utplutyā gṛha-koṇataḥ pracalitāḥ stokāgrahaṅghaṃ tato vaktra-svaira-pada-kramair upagatāḥ kiṃcic calanto gale
bhekāḥ pūtini-pātino micimicīty unmīlitārrdhekṣaṇāḥ nakrākāra-vidāritānana-puṭair nirmakṣikaṃ kurvate // VidSrk_35.30__1177_

vilāsa-masṛṇolasan musala-lola-doḥ-kandalīḥ paraspara-pariskhalad-valaya-niḥsvano danturāḥ
calanti kala-duṅkṛti-prasabha-kampitoraḥ-sthalatruṭad-gamaka-saṃkulāḥ kalama-kaṇḍanī-gītayaḥ // VidSrk_35.31__1178_

kasyacit | (Spdśā.pa. 582, Skmsa.u.ka. 1063)

vikāsayati locane spṛśati pāṇinā kuñcite vidūram avalokayaty atisamīpa-saṃsthaṃ punaḥ
bahir vrajati sātape smarati netra-varteḥ pumān jarā-pramukha-saṃsthitaḥ samavalokayan pustakam // VidSrk_35.32__1179_

varāhasya | (Skmsa.u.ka. 2260, kasyacit)

prāyo rathyā-sthala-bhuvi rajaḥ-prāya-dūrvā-latāyāṃ jālmaiḥ pṛṣṭhāpahṛta-salavāḥ sakṣudho mām ahokṣāḥ
svairaṃ śvāsānila-taralitodbhūta-dhūlī-praveśapluṣṭa-prāṇā vihita-vidhuta-grāsa-vighnaṃ caranti // VidSrk_35.33__1180_

sīmani laghu-paṅkāyām aṅkura-gaurāṇi cañcitoraskāḥ /
laghutaram utplavamānāś caranti bījānti kalaviṅkāḥ // VidSrk_35.34__1181__

kvaṇad-valaya-saṃtati-kṣaṇam udañci-doṣkandalī galat-paṭa-samunmiṣat-kuca-taṭī-nakhāṅkāvalī
karāmbuja-dhṛtollasan-muśalam unnamantī muhuḥ pralambi-maṇi-mālinī kalam akaṇḍanī rājate // VidSrk_35.35__1182_

vāgurasya --

utpucchaḥ pramadocchvasad vapur adho-visraṃsi-pakṣa-dvayaḥ svairotphāla-gati-krameṇa parito bhrāntvā salīlaṃ muhuḥ
utkaṇṭhālasa-kūjitaḥ kala-rutāṃ bhūyo riraṃsā-rasanyag-bhūtāṃ caṭakaḥ priyām abhisaraty udvepamānaḥ kṣaṇam // VidSrk_35.36__1183_

sonnokasya | (Skmsa.u.ka. 2035, sohlokasya)

siddhārtha-yaṣṭiṣu yathottara-hīyamānasaṃsthāna-baddha-phala-sūcita-paramparāsu
vicchidyamāna-kusumāsu jani-krameṇa pāka-kramaḥ kapiśimānam upādadhāti // VidSrk_35.37__1184_

kasyacit (Skmsa.u.ka. 1359 lakṣmīdharasya)

bakoṭāḥ pānthānāṃ śiśira-sarasī-sīmni saratām amī netrānandaṃ dadati caraṇācoṭita-mukhāḥ
dhunānā mūrdhānaṃ gala-bila-galat-sphāra-śapharasphurat-pucchānaccha-vyatikara-sa-bāṣpākula-dṛśaḥ // VidSrk_35.38__1185_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2027, madhukaṇṭhasya)

tiryak-tīkṣṇa-viṣāṇa-yugma-calana-vyānamra-kaṇṭhānanaḥ kiṃcit-kuñcita-locanaḥ khura-puṭenācoṭayan bhūtalam
niśvāsair atisaṃtatair buṣa-kaṇā-jālaṃ khale vikṣipann ukṣā goṣṭha-taṭīṣu labdha-vijayo go-vṛndam āskandati // VidSrk_35.39__1186_

acalasya --

arcir-mālā-karālād divam abhilihato dāva-vahner adūrād uḍḍīyoḍḍīya kiṃcic-chalabha-kavalanānanda-manda-pracārāḥ
agre 'gre saṃraṭantaḥ pracuratara-masīpāta-durlakṣa-dhūmrāḥ dhūmyāṭāḥ paryaṭanti prativiṭapam amī niṣṭhurāḥ sva-sthalīṣu // VidSrk_35.40__1187_

madhukaṇṭhasya --

nīvāraudana-maṇḍam uṣṇa-madhuraṃ sadyaḥ-prasūta-priyāpītād apy adhikaṃ tapo-vana-mṛgaḥ paryāptam ācāmati
gandhena sphuratā manāg anusṛto bhaktasya sarpiṣmataḥ karkandhū-phala-miśra-śāka-pacanāmodaḥ paristīryate // VidSrk_35.41__1188_

(u.rā.ca. 4.1 bhavabhūteḥ | (u.rā.ca. 4.1)

madhuram iva vadantaḥ svāgataṃ bhṛṅga-śabdair natim iva phala-namraiḥ kurvate 'mī śirobhiḥ
mama dadata ivārghaṃ puṣpa-vṛṣṭiṃ kirantaḥ kathaya nati-saparyāṃ śikṣitāḥ śākhino 'pi // VidSrk_35.42__1189_

(ṇāgānanda 1.11 śrīharṣasya (nāgānanda 1.11)

asmin vṛddha-vanecarī-karatalair dattāḥ sapañcāṅgulāḥ . . . . . . . . śikharibhiḥ śṛṅgaiḥ karālodarāḥ
dvāropānta-paśūkṛtārpya-puruṣa-kṣubdhāsthi-kirmīritāḥkirmīritāś cittotkampam ivānayanti gahanāḥ kāntāra . . . . // VidSrk_35.43__1190_

tais tair jīvopahārair iha kuhara-śilāsaṃśrayām arcayitvā devīṃ kāntāra-durgāṃ rudhiram upataru-kṣetra-pālāya dattvā
tumbī-vīnā-vinoda-vyavahita-sarakām ahni jīrṇe purāṇīṃ hālāṃ mālūra-koṣair yuvati-sahacarā barbarāḥ śīlayanti // VidSrk_35.44__1191_

yogeśvarasya | (Skmsa.u.ka. 2002, kasyacit)

abhinava-mukha-mudraṃ kṣudra-kūpopavītaṃ praśithila-vipulatvaṃ jvālakocchvāsi-pālam
pariṇati-paripāṭi-vyākṛtenāruṇimnā hata-haritim aśeṣaṃ nāga-raṅgaṃ cakāsti // VidSrk_35.45__1192_

abhinandasya --

|| iti jāti-vrajyā ||

||35||

36. tato māhātmya-vrajyā 36

tad-brahmāṇḍam iha kvacit kvacid api kṣoṇī kvacin nīradās te dvīpāntara-śālino jaladhayaḥ kvāpi kvacit bhūbhṛtaḥ
āścaryaṃ gaganasya ko 'pi mahimā sarvair amībhiḥ sthitair dūre pūraṇam asya śūnyam iti yan-nāmāpi nācchāditam // VidSrk_36.1__1193_

keśarasya | (Skmsa.u.ka. 1999)

āpīyamānam asakṛd bhramarāyamāṇair ambhodharaiḥ sphurita-vīci-sahasra-patram
kṣīrāmbu-rāśim avalokaya śeṣa-nālam ekaṃ jagat-traya-saraḥ-pṛthu-puṇḍarīkam // VidSrk_36.2__1194_

viṣṇur babhāra bhagavān akhilāṃ dharitrīṃ taṃ pannagas tam api tat-sahitaṃ payodhiḥ
kumbhodbhavas tu tam apīyata helayaiva satyaṃ na kaścid avadhir mahatāṃ mahimnaḥ // VidSrk_36.3__1195_

kiṃ brūmo jaladheḥ śriyaṃ sa hi khalu śrī-janma-bhūmiḥ svayaṃ vācyaḥ kiṃ mahimāpi yasya hi nava-dvīpaṃ mahīti śrutiḥ
tyāgaḥ ko 'pi sa tasya bibhrati jaganty asyārthino 'py ambudāḥ śakteḥ kaiva kathāpi yasya bhavati kṣobheṇa kalpāntaram // VidSrk_36.4__1196_

vācaspateḥ | (Skmsa.u.ka. 1678, śabdārṇavasya; Smvsū.mu. 104.10)

etasmāj jaladher jalasya kaṇikāḥ kāścid gṛhītvā tataḥ pāthodāḥ paripūrayanti jagatīṃ ruddhāmbarā vāribhiḥ
asmān mandara-kūṭa-koṭi-ghaṭanā-bhīti-bhramat tārakāṃ prāpyaikāṃ jala-mānuṣīṃ tri-bhuvane śrīmān abhūd acyutaḥ // VidSrk_36.5__1197_

muñja-rājasya | (Skmsa.u.ka. 1679, hareḥ; Smvsū.mu. 104.9, jalamānuṣī-rudrasya)

āścaryaṃ vaḍavānalaḥ sa bhagavān āścaryam ambhonidhir yat-karmātiśayaṃ vicintya hṛdaye kampaḥ samutpadyate
ekasyāśraya-ghasmarasya pibatas tṛptir na jātā jalair anyasyāpi mahātmano na vapuṣi svalpo 'pi toya-vyayaḥ // VidSrk_36.6__1198_

(Skmsa.u.ka. 1699, keśaṭasya; Svsu.ā. 884)

nipīto yenāyaṃ taṭam adhivasaty asya sa munir dadhāno 'ntardāhaṃ sraja iva sa cāurvo 'sti dahanaḥ
tathā sarvasvārthe bahu-vimathito yena sa hariḥ svapity aṅke śrīmān ahaha mahimā ko 'pi jaladheḥ // VidSrk_36.7__1199_

dharādharasya --

anyaḥ ko 'pi sa kumbha-saṃbhava-muner āstāṃ śikhī jāṭharo yaṃ sañcintya dukūla-vahni-sadṛśaḥ saṃlakṣyate vāḍavaḥ
vandyaṃ taj-jaṭharaṃ sa mīna-makara-grāhāvalis toyadhiḥ paścād pt pārśvam apūritāntara-viyad yatra svanan bhrāmyati // VidSrk_36.8__1200_

vāśaṭasya --

śvāsonmūlita-merur ambara-tala-vyāpī nimajjan muhur yatrāsīc chiśumāra-vibhrama-karaḥ krīḍāvarāho hariḥ
sīmā sarva-mahādbhuteṣu sa tathā vārāṃ patiḥ pīyate pītaḥ so 'pi na pūritaṃ ca jaṭharaṃ tasmai namo 'gastaye // VidSrk_36.9__1201_

vācaspateḥ || (Skmsa.u.ka. 1701, śabdārṇava-vācaspateḥ)

udyantu nāma subahūni mahā-mahāṃsi candro 'py alaṃ bhuvana-maṇḍala-maṇḍanāya
sūryād ṛte na tad udeti na cāstam eti yenoditena dinam astam itena rātriḥ // VidSrk_36.10__1202_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1656, ānanda-vardhanasya)

utpattir jamadagnitaḥ sa bhagavān devaḥ pinākī gurus tyāgaḥ sapta-samudra-mudrita-mahī-nirvyāja-dānāvadhiḥ
śauryaṃ yac ca na tad-girāṃ pathi nanu vyaktaṃ hi tat karmabhiḥ satyaṃ brahma-tapo-nidher bhagavataḥ kiṃ nāma lokāntaram // VidSrk_36.11__1203_

ito vasati keśavaḥ puram itaś ca tad-vidviṣāṃ itaś ca śaraṇāgatāḥ śikhari-pakṣiṇaḥ śerate
itaś ca vaḍavānalaḥ saha samasta-saṃvartakair aho vitatam ūrjitaṃ bharasahaṃ ca sindhor vapuḥ // VidSrk_36.12__1204_

tat tāvad eva śaśinaḥ sphuritaṃ mahīyo yāvan na tigma-ruci-maṇḍalam abhyudeti
abhyudgate sakala-dhāma-nidhau tu tasminn indoḥ sitābhra-paṭalasya ca ko viśeṣaḥ // VidSrk_36.13__1205_

madhukūṭasya | (Sksa.ka.ā. 2.87, Svsu.ā. 555, Skmsa.u.ka. 1669)

apatyāni prāyo daśa daśa varāhī janayati kṣamābhāre dhuryaḥ sa punar iha nāsīn na bhavitā
padaṃ kṛtvā yaḥ svaṃ phaṇi-pati-phaṇā-cakra-valaye nimajjantīm antarjaladhi vasudhām uttulayati // VidSrk_36.14__1206_

varāhasya | (Skmsa.u.ka. 1645)

teṣāṃ tṛṣaḥ pariṇamanti na yatra tatra nānyasya vāri-vibhavo 'pi ca tādṛg asti
viśvopakāra-jananī-vyavasāya-siddhim ambhomucāṃ jaladhayo yadi pūrayanti // VidSrk_36.15__1207_

kiṃ vācyo mahimā mahā-jalanidher yatrendra-vajrāhatitrasto bhūbhṛd amajjad ambu-vicalat-kaulīla-potākṛtiḥ
maināko 'pi gabhīra-nīra-viluṭhat-pāṭhīna-pṛṣṭhollasacchevālāṅkura-koṭi-koṭara-kuṭī-kuḍyāntare nirvṛtaḥ // VidSrk_36.16__1208_

vallaṇasya --

kiṃ brūmo harim asya viśvam udare kiṃ vā phaṇāṃ bhoginaḥ śete yatra hariḥ svayaṃ jalanidheḥ so 'py ekadeśe sthitaḥ
āścaryaṃ kalasodbhavo sa jaladhir yasyaika-hastodare gaṇḍūṣīyati paṅkajīyati phaṇī bhṛṅgīyati śrīpatiḥ // VidSrk_36.17__1209_

kasyacit | (Spdśā.pa. 4025, Smvsū.mu. 109.49, Skmsa.u.ka. 1702)

vistāro yadi nedṛśo na yadi tad-gāmbhīryam ambhonidher na syād vā yadi sarva-sattva-viṣayas tādṛg-kṛpānugrahaḥ
antaḥ prajvalatā payāṃsi dahatā jvālāvalīr muñcatā ke na syur vaḍavānalena balinā bhasmāvaśeṣīkṛtāḥ // VidSrk_36.18__1210_

keśaṭasya | (Smvsū.mu. 27.17, Skmsa.u.ka. 1697)

uddīptāgnir asau munir vijayate yasyodare jīryataḥ pāthoder avaśiṣṭam ambu katham apy udgīrṇam anto 'rṇavam
kiṃ cāsmāj jaṭharānalād iva navas tat-kālavānti-kramād niryātaḥ sa puno yamāya payasām antargato vāḍavaḥ // VidSrk_36.19__1211_

śrī-daśarathasya --

yasmin āpas tad-adhikaraṇasyāsya vahner nivṛttiḥ saṃvāsānte vrajati jalade vaikṛtas tābhir eva
asty anyo 'pi pralaya-rajanī-saṃnipāte 'py anidro yaḥ sāmudrīr aviratam imās tejasi sve juhoti // VidSrk_36.20__1212_

keśaṭasya --

iti māhātmya-vrajyā

||36||

37. tataḥ sad-vrajyā

asanto nābhyarthyāḥ suhṛd api na yācyas tanu-dhanaḥ priyā vṛttir nyāyyā caritam asubhaṅge 'py amalinam
vipady uccaiḥ stheyaṃ padam anuvidheyaṃ ca mahatāṃ satāṃ kenoddiṣṭaṃ viṣamam asi-dhārā-vratam idam // VidSrk_37.1__1213_

dharmakīrteḥ --

priya-prāyā vṛttir vinaya-madhuro vāci niyamaḥ prakṛtyā kalyāṇī matir anavagītaḥ paricayaḥ
puro vā paścād vā tad idam aviparyāsita-rasaṃ rahasyaṃ sādhūnām anupadi viśuddhaṃ vijayate // VidSrk_37.2__1214_

nindantu nīti-nipuṇā yadi vā stuvantu lakṣmīḥ parāpatatu gacchatu vā yatheṣṭam
adyaiva vā maraṇam astu yugāntare vā nyāyyāt pathaḥ pravicalanti padaṃ na dhīrāḥ // VidSrk_37.3__1215_

bhartṛhareḥ (nītiśataka 74)

nirmalānāṃ kuto randhraṃ kathaṃcid apavidhyate
vidhīyate guṇair eva tac ca muktā-maṇer iva // VidSrk_37.4__1216_

tryambakasya --

yadā kiṃcij-jño 'haṃ gaja iva madāndhaḥ samabhavaṃ tadā sarvajño 'smīty abhavad avaliptaṃ mama manaḥ
yadā kiṃcit kiṃcid budha-jana-sakāśād adhigataṃ tadā mūrkho 'smīti jvara iva mado me vyapagataḥ // VidSrk_37.5__1217_

kālidāsasya (nītiśataka 8)

anuharataḥ khala-sujanāv agrima-pāścātya-bhāgayoḥ sūcyoḥ /
ekaḥ kurute cchidraṃ guṇavān anyaḥ prapūrayati // VidSrk_37.6__1218__

gobhaṭṭasya --

puṇḍrekṣu-kāṇḍa-suhṛdo madhurāmbu-bhāvāḥ santaḥ svayaṃ yadi namanti namanti kāmam
āndolitās tu namana-spṛhayā pareṇa bhajyanta eva śatadhā na punar namanti // VidSrk_37.7__1219_

jatupaṅkāyate doṣaḥ praviśyaivāsatāṃ hṛdi
satāṃ tu na viśaty eva yadi vā pāradāyate // VidSrk_37.8__1220_

kusuma-stavakasyeva dvayī vṛttir manasvinaḥ
sarva-lokasya vā mūrdhni śīryate vana eva vā // VidSrk_37.9__1221_

vyāsasya (nītiśataka 25)

rājā tvaṃ vayam apy upāsita-guru-prajñābhimānonnatāḥ khyātas tvaṃ vibhavair yaśāṃsi kavayo dikṣu pratanvanti naḥ
itthaṃ mānada nātidūram ubhayor apy āvayor antaraṃ yady asmāsu parāṅmukho 'si vayam apy ekāntato niḥspṛhāḥ // VidSrk_37.10__1222_

bhartṛhareḥ --

udanvacchinnā bhūḥ sa ca nidhirapāṃ yojana-śataṃ sadā pānthaḥ pūṣā gagana-parimāṇaṃ kalayati
iti prāyo bhāvāḥ sphurad-avadhi-mudrā-mukulitāḥ satāṃ prajñonmeṣaḥ punar ayam asīmā vijayate // VidSrk_37.11__1223_

rājaśekharasya | (Brbā.rā. 1.8, Svsu.ā. 322, Sdsā.da. under 7.4, Skmsa.u.ka. 2123)

sat-pakṣāsṛjavaḥ śuddhāḥ saphalā guṇa-sevinaḥ
tulyair api guṇaiś citraṃ santaḥ santaḥ śarāḥ śarāḥ // VidSrk_37.12__1224_

vipadi dhairyam athābhyudaye kṣamā sadasi vāk-paṭutā yudhi vikramaḥ
yaśasi cābhiratir vyasanaṃ śrutau prakṛti-siddham idaṃ hi mahātmanām // VidSrk_37.13__1225_

sa sādhur yo vipannānāṃ sāhāyyam adhigacchati
na tu durvihitātītavastu-pālana-paṇḍitaḥ // VidSrk_37.14__1226_

satyaṃ guṇā guṇavatāṃ vidhi-vaiparītyād yatnārjitā api kalau viphalā bhavanti
sāphalyam asti sutarām idam eva teṣāṃ yat tāpayanti hṛdayāni punaḥ khalānām // VidSrk_37.15__1227_

apūrvaḥ ko 'pi kopāgniḥ sajjanasya khalasya ca
ekasya śāmyati snehād vardhate 'nyasya vāritaḥ // VidSrk_37.16__1228_

chāyāṃ kurvanti cānyasya tāpaṃ tiṣṭhanti vātape
phalanti ca parārthāya pādapā iva sajjanāḥ // VidSrk_37.17__1229_

apekṣante na ca snehaṃ na pātraṃ na daśāntaram
sadā lokahite saktā ratna-dīpā ivottamāḥ // VidSrk_37.18__1230_

lakṣmīṃ tṛṇāya manyante tad-bhareṇa namanti ca
aho kim api citrāṇi caritrāṇi mahātmanām // VidSrk_37.19__1231_

añjali-sthāni puṣpāṇi vāsayanti kara-dvayam
aho sumanasāṃ vṛttir vāma-dakṣiṇayoḥ samā // VidSrk_37.20__1232_

para-guṇa-tattva-grahaṇaṃ sva-guṇāvaraṇaṃ para-vyasana-maunam /
madhuram aśaṭhaṃ ca vākyaṃ kenāpy upadiṣṭam āryāṇām // VidSrk_37.21__1233__

vicintyamāno hi karoti vismayaṃ visāriṇā sac-caritena sajjanaḥ
yadā tu cakṣuḥ-patham eti dehināṃ tadāmṛteneva manāṃsi siñcati // VidSrk_37.22__1234_

saṃparkeṇa tamo-bhidāṃ jagad-agha-pradhvaṃsināṃ dhīmatāṃ krūro 'pi prakṛtaṃ vihāya malinām ālambate bhadratām
yat tṛṣṇā-glapito 'pi necchati janaḥ pātuṃ tad eva kṣaṇād ujjhaty ambudharodara-sthitam apāṃ patyuḥ payaḥ kṣāratām // VidSrk_37.23__1235_

kvākarāṇāruṣāṃ saṃkhyā saṃkhyātāḥ kāraṇa-krudhaḥ
kāraṇe 'pi na kupyanti ye te jagati pañcaṣāḥ // VidSrk_37.24__1236_

sujanāḥ paruṣābhidhāyino yadi kaḥ syād aparo 'pi mañju-vāk /
yadi candra-karāḥ sa-vahnayo nanu jāyeta sudhā kṛto 'nyataḥ // VidSrk_37.25__1237__

maṅgalasya ||

ye dīneṣu kṛpālavaḥ spṛśati yān alpo 'pi na śrīmadaḥ śrāntā ye ca paropakāra-karaṇe hṛṣyanti ye yācitāḥ
svasthāḥ saty api yauvanodaya-mahā-vyādhi-prakope 'pi ye te bhū-maṇḍala-maṇḍanaika-tilakāḥ santaḥ kiyanto janāḥ // VidSrk_37.26__1238_

yaśo rakṣanti na prāṇān pāpād bibhati na dviṣaḥ
anviṣyanty arthino nārthān nisargo 'yaṃ mahātmanām // VidSrk_37.27__1239_

yathā yathā parāṃ koṭir guṇaḥ samadhirohati
santaḥ kodaṇḍa-dharmāṇo viramanti tathā tathā // VidSrk_37.28__1240_

ayaṃ nijaḥ paro veti gaṇanā laghu-cetasām
udāra-caritānāṃ tu vasudhaiva kuṭumbakam // VidSrk_37.29__1241_

ye prāpte vyasane 'py anākula-dhiyaḥ saṃpatsu naivonnatāḥ prāpte naiva parāṅ-mukhāḥ praṇayini prāṇopayogair api
hrīmantaḥ sva-guṇa-praśaṃsana-vidhāv anya-stutau paṇḍitā dhig dhātrā kṛpaṇena yena na kṛtāḥ kalpānta-dīrghāyuṣaḥ // VidSrk_37.30__1242_

kare ślāghyas tyāgaḥ śirasi guru-pāda-praṇayitā mukhe satyā vāṇī śrutam anavagītaṃ śravaṇayoḥ
hṛdi svacchā vṛttir vijayi-bhujayor vīryam atulaṃ vināpy aiśvaryeṇa sphurati mahatāṃ maṇḍanam idam // VidSrk_37.31__1243_

(nītiśataka 53)

vajrād api kaṭhorāṇi mṛdūni kusumād api
lokottarāṇāṃ cetāṃsi ko hi vijñātum arhati // VidSrk_37.32__1244_

bhavabhūteḥ (u.rā.ca. 2.7)

ā paritoṣād viduṣāṃ na sādhu manye prayoga-vijñānam /
balavad api śikṣitānām ātmany apratyayaṃ cetaḥ // VidSrk_37.33__1245__

(śākuntala 1.2)

purāṇam ity eva na sādhu sarvaṃ na cāpi kāvyaṃ navam ity avadyam
santaḥ parīkṣyānyatarad bhajante mūḍhaḥ para-pratyaya-hārya-buddhiḥ // VidSrk_37.34__1246_

kālidāsasyaitau (ma.a.mi. 1.2) --

guhya-pidhānaika-paraḥ sujano vastrāyate sadā piśunam /
bhavatām ayaṃ viḍambo yad idaṃ chidrair visūtrayatu // VidSrk_37.35__1247__

brūta nūtana-kūṣmāṇḍaphalānāṃ ke bhavanty amī
aṅgulī-kathanād eva yan na jīvanti māninaḥ // VidSrk_37.36__1248_

yan netrais tribhir īkṣate na giriśo nāṣṭābhir apy abja-bhūḥ sakndo dvādaśabhis na vā na maghavā cakṣuḥ-sahasreṇa vā
saṃbhūyāpi jagat-trayasya nayanair draṣṭuṃ na yat śakyate pratyādiśya dṛśau samāhita-dhiyaḥ paśyanti tat-paṇḍitāḥ // VidSrk_37.37__1249_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2122, śālika-nāthasya)

nīrasāny api rocante karpāsasya phalāni naḥ
yeṣāṃ guṇamayaṃ janma pareṣāṃ guhya-guptaye // VidSrk_37.38__1250_

guṇavat-pātra mātraikahārya-niryāsam āśayan
ātmanāvaiti te lokaḥ sva-bandhur iti dhāvati // VidSrk_37.39__1251_

satatam asatyād bibhyati mā bhaiṣīr iti vadanti bhīteṣu /
atithi-jana-śeṣam aśnati sajjana-jihve kṛtāthāsi // VidSrk_37.40__1252__

yady api daivāt sneho naśyati sādhos tathāpi sattveṣu /
ghaṇṭā-dhvaner ivāntaś ciram anubadhnāti saṃskāraḥ // VidSrk_37.41__1253__

raviguptasya --

|| iti sad-vrajyā ||

||37||

38. tato 'sad-vrajyā

atimaline kartavye bhavati khalānām atīva nipuṇā dhīḥ /
timire hi kauśikānāṃ rūpaṃ pratipadyante dṛṣṭiḥ // VidSrk_38.1__1254__

sad-guṇālaṃkṛte kāvye doṣān mṛgayate khalaḥ
vane puṣpa-kalākīrṇaḥ karabhaḥ kaṇṭakān iva // VidSrk_38.2__1255_

mukharasyāprasannasya mitra-kārya-vighātinaḥ
nirmāṇam āśā-nāśāya durjanasya ghanasya ca // VidSrk_38.3__1256_

nirvāte vyajanaṃ madāndha-kariṇāṃ darpopaśāntau śṛṇiḥ poto dustara-vāri-rāśi-taraṇe dīpo 'ndhakārāgame
itthaṃ tad bhuvi nāsti yatra vidhinā nopāya-cintā kṛtā manye durjana-citta-vṛtti-haraṇe dhātāpi bhagnodyamaḥ // VidSrk_38.4__1257_

akāraṇāviṣkṛta-vaira-dāruṇād asajjanāt kasya bhayaṃ na jāyate
viṣaṃ mahāher iva yasya durvacaḥ suduḥsahaṃ saṃnihitaṃ sadā mukhe // VidSrk_38.5__1258_

khala-vṛndaṃ śmaśānaṃ ca bhavaty apacitaṃ yadā
dhruvaṃ tadaiva lokānāṃ kalyāṇam avagamyate // VidSrk_38.6__1259_

antar-malina-dehena bahir āhlāda-kāriṇā
mahā-kāla-phaleneva kaḥ khalena na vañcitaḥ // VidSrk_38.7__1260_

sarvatraiva khalo janaḥ saralatā-sad-bhāva-niḥsaṅgināṃ sādhūnāṃ pada-bandhanāya piśuna-prauḍhābhimānodyamaḥ
sūtraṃ kiṃcid apūrvam eva jaṭharād utpādya sadyaḥ svayaṃ lūtā-tantu-vitāna-jāla-kuṭilaṃ cakraṃ karoty adbhutam // VidSrk_38.8__1261_

devānām api paśyantāṃ sa śriyā medhyate khalu
vāsasāpi na yogo 'sti niścakrasya pinākinaḥ // VidSrk_38.9__1262_

stokenonnatim āyāti stokenāyāty adhogatim
aho na sadṛśī vṛttis tulākoṭeḥ khalasya ca // VidSrk_38.10__1263_

ākhubhyaḥ kiṃ khalair jñātaṃ khalebhyaḥ kim athākhubhiḥ /
anyad pt para-gṛhotkhātāt karma yeṣāṃ na vidyate // VidSrk_38.11__1264__

durjana-dūṣita-manasāṃ puṃsāṃ svajane 'pi nāsti viśvāsaḥ /
bālaḥ pāyasa-dagdho dadhy api phūtkṛtya bhakṣayati // VidSrk_38.12__1265__

guṇotkarṣa-dveṣād pt prakṛti-mahatām apy asadṛśaṃ khalaḥ kiṃcid vākyaṃ racayati ca vistārayati ca
na ced evaṃ tādṛk kamala-kalikārdha-pratinidhau muneḥgr gaṇḍūṣe 'bdhiḥ sthita iti kuto 'yaṃ kalakalaḥ // VidSrk_38.13__1266_

priya-sakhi vipad-daṇḍa-prānta-prapāta-paramparāparicaya-cale cintā-cakre nidhāya vidhiḥ khalaḥ
mṛdam iva balāt piṇḍīkṛtya pragalbha-kulākavad bhramayati mano no jānīmaḥ kim atra vidhāsyati // VidSrk_38.14__1267_

pādāhato 'tha dhṛta-daṇḍa-vighaṭṭito vā yaṃ daṃṣṭrayā spṛśati taṃ kila hanti sarpaḥ
ko 'py anya eṣa piśuno 'tra bhujaṅga-dharmā karṇe paraṃ spṛśati hanty aparaṃ sa-mūlam // VidSrk_38.15__1268_

pariśuddhām api vṛttiṃ samāśrito durjanaḥ parān vyathate /
pavanāśino 'pi bhujagāḥ paropaghātaṃ na muñcanti // VidSrk_38.16__1269__

raviguptasya --

agamyo mantrāṇāṃ prakṛti-bhiṣajām apy aviṣayaḥ sudhā-sārāsādhyo visadṛśa-tarārambha-gahanaḥ
jagad bhrāmī-kartuṃ pariṇata-dhiyānena vidhinā sphuṭaṃ sṛṣṭo vyādhiḥ prakṛti-viṣamo durjana-janaḥ // VidSrk_38.17__1270_

yaḥ svān api prathamam asta-samasta-sādhuvṛttir guṇān khalatayā malinī-karoti
tasyāsya bhogina ivogra-ruṣaḥ khalasya dākṣiṇyam asti katham anya-guṇopamarde // VidSrk_38.18__1271_

randhrānveṣiṇi duṣṭa-dṛṣṭi-viṣiṇi svacchāśayad-veṣiṇi kṣipre roṣiṇi śarma-śoṣiṇe vinā hetuṃ jagat-ploṣiṇi
svārthārthaṃ mṛdu-bhāṣiṇīṣṭa-vihatav ekāntatas toṣiṇi śreyaḥ kruddha-bhujaṅga-bhoga-viṣame saṃvidyate kiṃ khale // VidSrk_38.19__1272_

guṇākarasya śleṣa-ślokau --

jāḍyaṃ hrīmati gaṇyate vrata-rucau dambhaḥ śucau kaitavaṃ śūre nirghṛṇatārjave vimatinā dainyaṃ priyālāpini
tejasviny avaliptatā mukharatā vaktary aśaktiḥ sthire tat ko nāma bhaved guṇaḥ sa guṇināṃ yo durjane nāṅkitaḥ // VidSrk_38.20__1273_

vandyān nindati duḥkhitān upahasaty ābādhate bāndhavān śūrān dveṣṭi dhana-cyutān paribhavaty ājñāpayaty āśritān
guhyāni prakaṭī-karoti ghaṭayaty anyonya-vairāśrayān brūte śīghram avācyam ujjhita-guṇo gṛhṇāti doṣān khalaḥ // VidSrk_38.21__1274_

yad yad iṣṭataraṃ tat tad deyaṃ guṇavate kila
ata eva khalo doṣān sādhubhyaḥ saṃprayacchati // VidSrk_38.22__1275_

karuṇā-dravam eva durjanaḥ sutarāṃ sat-puruṣaṃ prabādhate /
mṛdukaṃ hi bhinatti kaṇṭakaḥ kaṭhine kuṇṭhaka iva jāyate // VidSrk_38.23__1276__

ārambha-gurvī kṣayiṇī krameṇa laghvī purā vṛddhimatī ca paścāt
dinasya pūrvārdha-parārdha-bhinnā chāyeva maitrī khala-sajjanānām // VidSrk_38.24__1277_

khalānāṃ kharjūra-kṣitiruha-kaṭhoraṃ kva ca manaḥ kva conmīlan-mallī-kusuma-sukumārāḥ kavi-giraḥ
itīmaṃ vyāmohaṃ parihara vicitrāḥ śṛṇu kathā yathāyaṃ pīyūṣa-dyutir upala-khaṇḍaṃ dravayati // VidSrk_38.25__1278_

upakāriṇi śuddha-matau vārjane yaḥ samācarati pāpam /
taṃ janam asatya-saṃdhaṃ bhagavati vasudhe kathaṃ vahasi // VidSrk_38.26__1279__

mukhe nīcasya patitā aher iva payaḥ-kaṇāḥ
kṣaṇena viṣatāṃ yānti sūkta-pīyūṣa-bindavaḥ // VidSrk_38.27__1280_

muṇḍā-priyād āyati-duḥkha-dāyino vasantam utsārya vijṛmbhita-śriyaḥ
na kaḥ khalāt tāpita-mitra-maṇḍalād upaiti pāpaṃ tapa-vāsarād iva // VidSrk_38.28__1281_

nara-dattasya --

tulyotpattī prakṛti-dhavalāv apy amū śaṅkha-somau tatra sthāṇur vidhum asadṛśenottamāṅgena dhatte
śaṅkhas tāpa-krakaca-nicayair bhidyate śaṅkha-kāraiḥ ko nāmāntaḥ-prakṛti-kuṭilo durgatiṃ nābhiyāti // VidSrk_38.29__1282_

akalita-nija-para-rūpaḥ svakam api doṣaṃ para-sthitaṃ vetti /
nāvāsthitas taṭasthān acalān api vicalitān manute // VidSrk_38.30__1283__

āśrayāśaḥ kṛṣṇavartmā dahanaś caiṣa durjanaḥ
agnir eva tathāpy asmin syād bhasmani hutaṃ hutam // VidSrk_38.31__1284_

varam ākṣīṇataivāstu śaśino durjanasya ca
na pravṛddhis tu vistārilāñchana-pratipādinī // VidSrk_38.32__1285_

sarvatra mukhara-capalāḥ prabhavanti na loka-saṃmatā guṇinaḥ /
tiṣṭhanti vāri-rāśeḥur upari taraṅgās tale maṇayaḥ // VidSrk_38.33__1286__

ārambha-ramaṇīyāni vimarde virasāni ca
prāyo vairāvasānāni saṃgatāni khalaiḥ saha // VidSrk_38.34__1287_

guṇa-kaṇikān api sujanaḥ śaśilekhām iva śivaḥ śirasi kurute /
candra iva padma-lakṣmīṃ na kṣamate para-guṇaṃ piśunaḥ // VidSrk_38.35__1288__

bibhīmo vayam atyantaṃ cākrikasya guṇād api
niṣpannam api yaḥ pātraṃ guṇenaiva nikṛntati // VidSrk_38.36__1289_

para-saṃtāpana-hetur yatrāhani na prayāti niṣpattim /
antar-manā asādhur gaṇayati na tad-āyuṣo madhye // VidSrk_38.37__1290__

divasān tān abhinandati bahu-manute teṣu janmano lābham /
ye yānti duṣṭa-buddheḥ paropatāpābhiyogena // VidSrk_38.38__1291__

dayā-mṛduṣu durjanaḥ paṭutarāvalepoddhavaḥ parāṃ vrajati vikriyāṃ na hi bhayaṃ tataḥ paśyati
yatas tu bhaya-śaṅkayā sukṛśayāpi saṃspṛśyate vinīta iva nīcakaiś carati tatra śāntoddhavaḥ // VidSrk_38.39__1292_

śūrasya --

asajjanāś cen madhurair vacobhiḥ śakyanta eva pratikartum āryaiḥ
tat ketakī-reṇubhir amburāśer bandha-kriyāyām api kaḥ prayāsaḥ // VidSrk_38.40__1293_

nūnaṃ darpāt tuhina-rucinā durjanasya pramārṣṭuṃ nītaṃ ceto na ca dhavalitaṃ helayā nārpitaṃ ca
yenedānīṃ malina-hṛdayo lakṣyate śīta-raśmir yasmāc cāyaṃ hṛdaya-rahito durvidhaḥ sarvadaiva // VidSrk_38.41__1294_

niryantraṇaṃ yatra na vartitavyaṃ na moditavyaṃ praṇayātivāde
viśaṅkitānyonya-bhayaṃ sudūrān namaskriyām arhati sauhṛdaṃ tat // VidSrk_38.42__1295_

abhinandasya --

ete snigdhatamā iti mā mā kṣudreṣu kuruta viśvāsam /
siddhārthānām eṣāṃ sneho 'py aśrūṇi pātayati // VidSrk_38.43__1296__

vṛthā-jvalita-kopāgneḥ paruṣākṣara-vādinaḥ
durjanasyāuṣadhaṃ nāsti kiṃcid anyad anuttarāt // VidSrk_38.44__1297_

cakra-saṃbhāriṇi krūre para-cchidrānusāriṇi
dvijihve dṛṣṭa-mātre cet kasya na syāc camatkṛtiḥ // VidSrk_38.45__1298_

cakṣur āśrayate kāmaḥ kāmukasya daridrataḥ
krūrasya cāprabhavataḥ para-drohaḥ sarasvatīm // VidSrk_38.46__1299_

śatānandasya --

khalaṃ dṛṣṭvaiva sādhūnāṃ hṛdayaṃ kāṣṭhavad bhavet
tatas tad dārayaty asya vācaḥ krakaca-karkaśāḥ // VidSrk_38.47__1300_

hetor vinopakārī yadi nāma śateṣu kaścid ekaḥ syāt /
tatrāpi kliṣṭa-dhiyāṃ doṣaṃ vakṣyaty atikhalatvam // VidSrk_38.48__1301__

ākrānteva mahopalena muninā śapteva durvāsasā sātatyaṃ bata mudriteva jatunā nīteva mūrchāṃ viṣaiḥ
baddhevātanu-rajjubhiḥ para-guṇān vaktuṃ na śaktā satī jihvā loha-śalākayā khala-mukhe viddheva saṃlakṣyate // VidSrk_38.49__1302_

śrīdharmadāsasya --

prakṛtir iha khalānāṃ doṣa-cittaṃ guṇajñe vinaya-lalita-bhāve dveṣa-raktā ca buddhiḥ
ubhayam idam avaśyaṃ jāyate sarva-vāraṃ paṭur api niyatātmā kīrtim evābhidhatte // VidSrk_38.50__1303_

|| ity asad-vrajyā ||

||38||

39. tato dīna-vrajyā

prātar bāṣpāmbu-bindu-vyatikara-vigalat-klinna-sṛkkaḥ kathaṃcit kiṃcit saṃkubja-jaṅghā-janita-jaḍa-javo jīrṇa-jānur jarārtaḥ
muṣṭy-āvaṣṭabhya yaṣṭiṃ kaṭi-puṭa-vicaṭat-karpaṭaḥ pluṣṭa-kanthaḥ kunthann utthāya pānthaḥ pathi paruṣa-marun-mūrcchyamānaḥ prayāti // VidSrk_39.1__1304_

puṇyānau pūrṇa-vāñchaḥ prathamam agaṇita-ploṣa-doṣaḥ pradoṣe pānthas taptvā prasuptaḥ pratata-tanu-tṛṇe dhāmani grāma-devyāḥ
utkampī karpaṭārghe jarati pada-hati-cchidrite cchinna-nidro vāte vāti prakamaṃ hima-kaṇini kaṇan koṇataḥ koṇam eti // VidSrk_39.2__1305_

bāṇasya (Svsu.ā. 1857, Spdśā.pa. 3946, Smvsū.mu. 64.12, Skmsa.u.ka. 1344)

potān etān api gṛhavati grīṣma-māsāvasānaṃ yāvan nirvāhayati bhavatī yena vā kenacid vā
paścād ambhodhara-jala-parīpātam āsādya tumbī kūṣmāṇḍī ca prabhavati tadā bhūbhujaḥ ke vayaṃ ke // VidSrk_39.3__1306_

dharaṇīdharasya --

kṣut-kṣāmāḥ śiśavaḥ śavā iva tanur mandādaro bāndhavo liptā jarjara-karkarī-jala-lavair no māṃ tathā bādhate
gehinyāḥ sphuṭitāṃśukaṃ ghaṭayituṃ kṛtvā sakāku-smitaṃ kupyantī prativeśinī pratidinaṃ sūcīṃ yathā yācitā // VidSrk_39.4__1307_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2238)

sākrandāḥ śiśavaḥ sa-patra-puṭakā vaptuḥ puro-vartinaḥ pracchanne ca vadhūr vibhāga-kuśalā madhye sthitā gehinī
kaṭyācchādana-bandhakena katham apy āsāditenāndhasā sindūrāruṇa-maṇḍale savitari prāṇāhutir dīyate // VidSrk_39.5__1308_

ete daridra-śiśavas tanu-jīrṇa-kanthāṃ skandhe nidhāya malināṃ pulakākulāṅgāḥ
sūrya-sphurat-kara-karambita-bhitti-deśa -lābhāya śīta-samaye kalim ācaranti // VidSrk_39.6__1309_

tasminn eva gṛhodare rasavatī tatraiva sā kaṇḍanī tatropaskaraṇāni tatra śiśavas tatraiva vāsaḥ svayam
etat soḍhavato 'pi duḥstha-gṛhiṇaḥ kiṃ brūmahe durdaśām adya śvo vijaniṣyamāṇa-gṛhiṇī tatraiva yat kunthati // VidSrk_39.7__1310_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2239, vainateyasya)

adyāśanaṃ śiśu-janasya balena jātaṃ śvo vā kathaṃ nu bhaviteti vicintayantī
ity aśru-pāta-malinī-kṛta-gaṇḍa-deśā necched daridra-gṛhiṇī rajanī-virāmam // VidSrk_39.8__1311_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2241)

saktūñ śocati saṃplutān pratikaroty ākrandato bālakān pratyutsiñcati karpareṇa salilaṃ śayyā-tṛṇaṃ rakṣati
dattvā mūrdhani śīrṇaṃ śūrpa-śakalaṃ jīrṇe gṛhe vyākulā kiṃ tad yan na karoti duḥstha-gṛhiṇī deve bhṛśaṃ varṣati // VidSrk_39.9__1312_

yogeśvarasya | (Skmsa.u.ka. 2245, laṅga-dattasya; Svsu.ā. 3201)

jarad-ambara-saṃvaraṇa-granthi-vidhau grantha-kāra eko 'ham /
parimita-kadanna-baṇṭana-vidyā-pāraṃ-gatā gṛhiṇī // VidSrk_39.10__1313__

vīrasya | (Skmsa.u.ka. 2230, bhānoḥ)

mā rodīś ciram ehi vatsa viphalaṃ dṛṣṭvādya putrān imān āyāto bhavato 'pi dāsyati pitā graiveyakaṃ vāsasī
śrutvaivaṃ gṛhiṇī-vacāṃsi nikaṭe kuḍyasya niṣkiṃcano niśvasyāśru-jala-phutānata-mukhaḥ pānthaḥ punaḥ proṣitaḥ // VidSrk_39.11__1314_

kūṣmāṇḍī-viṭapaḥ phalaty avirataṃ siktaḥ suvarṇāmbunā bhūyobhir gaditaṃ hitaiṣibhir itīvāsmābhir aṅgīkṛtam
tat saṃyācya kutaścid īśvara-gṛhād ānīyamānaṃ śanaiḥ adhvany eva hi bindubhir vigalitaṃ śrāṇe śarāvodare // VidSrk_39.12__1315_

mātar dharma-pare dayāṃ kuru mayi śrānte ca vaideśike dvārālindaka-koṇakeṣu nibhṛtaṃ sthitvā kṣipāmi kṣapām
ity evaṃ gṛhiṇī-pracaṇḍa-vadanā-vākyena nirbhartsito hasta-nyasta-palāla-muṣṭi-vibhavaḥ pānthaḥ śanair gacchati // VidSrk_39.13__1316_

kasyacit (Svsu.ā. 2416, ant spd śā.pa. 580 ravidattasya, Smvsū.mu. 96.3 raviguptasya, Skmsa.u.ka. 1341 śatānandasya)

lagnaḥ śṛṅga-yuge gṛhī satanayo vṛddhau gurū pārśvayoḥ pucchāgre gṛhiṇī khureṣu śiśavo lagnā vadhūḥ kambale
ekaḥ śīrṇa-jarad-gavo vidhivaśāt sarvasva-bhūto gṛhe sarveṇaiva kuṭumbakena rudatā suptaḥ samutthāpyate // VidSrk_39.14__1317_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2226)

śīta-vāta-samudbhinnapulakāṅkura-śālinī
mamāmbara-vihīnasya tvag eva paṭikāyate // VidSrk_39.15__1318_

sadyo vibhidyate nūnaṃ daridra-tanu-pañjaram
yadi na syān manorājyarajjubhir dṛḍha-saṃyatam // VidSrk_39.16__1319_

prāyo daridra-śiśavaḥ para-mandirāṇāṃ dvāreṣu datta-kara-pallava-līna-dehāḥ
lajjā-nigūḍha-vacaso bata bhoktu-kāmā bhoktāram ardha-nayanena vilokayanti // VidSrk_39.17__1320_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2227)

adhva-śramāya caraṇau virahāya dārā abhyarthanāya vacanaṃ ca vapur jarāyai
etāni me vidadhatas tava sarvadaiva dhātas trapā yadi na kiṃ na pariśramo 'pi // VidSrk_39.18__1321_

vardhana-mukhāsikāyām udara-piśācaḥ kim icchakām icchan /
paryākulayati gṛhiṇīm akiṃcanaḥ kṛpaṇa-saṃvāsaḥ // VidSrk_39.19__1322__

varaṃ mṛto na tu kṣudras tathāpi mahad antaram
ekasya bandhuḥnr nādatte nāmāny asyākhilo janaḥ // VidSrk_39.20__1323_

kṛpaṇasyāstu dāridryaṃ kārpaṇyāvṛti-kārakam
vibhavas tasya tad-doṣaghoṣaṇā-paṭu-ḍiṇḍimaḥ // VidSrk_39.21__1324_

vyāsasya --

jīvatāpi śavenāpi kṛpaṇena na dīyate
māṃsaṃ vardhayatānena kākasyopakṛtiḥ kṛtā // VidSrk_39.22__1325_

kavirājasya --

śrīphalaṃ yan na tad dīrgham iti tāvad vyavasthitam /
tatraikānta-dhṛtir yasya manyate mugdha eva saḥ // VidSrk_39.23__1326__

risūkasya --

dṛḍhatara-nibaddha-muṣṭeḥ koṣa-niṣaṇṇasya sahaja-malinasya /
kṛpaṇasya kṛpāṇasya ca kevalam ākārato bhedaḥ // VidSrk_39.24__1327__

gobhaṭṭasya --

pathika he vijahīhi vṛthārthitāṃ na khalu vetsi navas tvam ihāgataḥ
idam ahi-bhramitaṃ paca-mandiraṃ balibhujo 'pi na yānti yad-antikam // VidSrk_39.25__1328_

raver astamaye yena nidrā netreṣu nirmitā
tena kiṃ na kṛto mṛtyur martyānāṃ vibhava-kṣaye // VidSrk_39.26__1329_

yenaivāmbara-khaṇḍena divā sañcarate raviḥ
tenaiva niśi śītāṃśur aho daurgatyam etayoḥ // VidSrk_39.27__1330_

malīmasena dehena pratigeham upasthitāḥ
ātmanaivātma-kathakā vayaṃ vāyasa-vṛttayaḥ // VidSrk_39.28__1331_

bhūyād ato bahu-vrīhiśāsanāśā mudhaiva me
pūrvāparāparāmarśād vimūḍhasyeva me matiḥ // VidSrk_39.29__1332_

|| iti dīna-vrajyā ||

||39||

40. tato 'rthāntaranyāsa-vrajyā

kālindyā dalitendra-nīla-śakala-śyāmāmbhaso 'ntarjale magnasyāñjana-puñja-sañcaya-nibhasyāheḥ kuto 'nveṣaṇā
tārābhāḥ phaṇa-cakravāla-maṇayo na syur yadi dyotino yair evonnatim āpnuvanti guṇinas tair eva yānty āpadam // VidSrk_40.1__1333_

bhagnāśasya karaṇḍa-piṇḍita-tanor mlānendriyasya kṣudhā kṛtvākhur vivaraṃ svayaṃ nipatito naktaṃ mukhe bhoginaḥ
tṛptas tat-piśitena satvaram asau tenaiva yātaḥ pathā svasthās tiṣṭhata daivam eva jagataḥ śāntau kṣaye cākulam // VidSrk_40.2__1334_

yasyāḥ kṛte nṛpatayas tṛṇavat tyajanti prāṇān priyān api paraspara-baddha-vairāḥ
teṣām asṛk pibati saiva mahī hatānāṃ śrīḥ prāyaśo vikṛtim eti bahūpabhuktā // VidSrk_40.3__1335_

rathasyaikaṃ cakraṃ bhujaga-yamitāḥ sapta turagāḥ nirālambo mārgaś caraṇa-rahitaḥ sārathir api
ravir yāty evāntaṃ pratidinam apārasya nabhasaḥ kriyā-siddhiḥ sattve bhavati mahatāṃ nopakaraṇe // VidSrk_40.4__1336_

vāgīśvarasya --

paulastyaḥ katham anya-dāra-haraṇe doṣaṃ na vijñātavān kākutsthena kathaṃ na hema-hariṇasyāsaṃbhavo lakṣitaḥ
akṣāṇāṃ ca yudhiṣṭhireṇa mahatā jñāto na doṣaḥ kathaṃ pratyāsanna-vipatti-mūḍha-manasāṃ prāyo matiḥ kṣīyate // VidSrk_40.5__1337_

akārye tathyo vā bhavati vitathaḥ kāmam athavā tathāpy uccair dhāmnāṃ harati mahimānaṃ jana-ravaḥ
tulottīrṇasyāpi prakaṭa-nihatāśeṣa-tamasoaḥ raves tādṛk tejo na hi bhavati kanyāṃ gata iti // VidSrk_40.6__1338_

kṛto yad ahnas tanimā himāgame laghīyasī yac ca nidāgha-śarvarī
anena dṛṣṭānta-yugena gamyate sad-artha-saṃkoca-samudyato vidhiḥ // VidSrk_40.7__1339_

pītāmbarāya tanayāṃ pradadau payodhis tat-kālakūṭa-garalaṃ ca digambarāya
tatrānayor vadata kasya guṇātirekaḥ prāyaḥ paricchada-kṛtādara eva lokaḥ // VidSrk_40.8__1340_

kiṃ janmanā jagati kasyacid īkṣitena śaktyaiva yāti nijayā puruṣaḥ pratiṣṭhām
śaktā hi kūpam api śoṣayituṃ na kumbhāḥ kumbhodbhavena punar ambudhir eva pītaḥ // VidSrk_40.9__1341_

puṃsaḥ svarūpa-vinirūpaṇam eva kāryaṃ taj-janma-bhūmi-guṇa-doṣa-kathā vṛthaiva
kaḥ kālakūṭam abhinandati sāgarotthaṃ ko vāravindam abhinindati paṅkajātam // VidSrk_40.10__1342_

khalvāṭo divaseśvarasya kiraṇaiḥ saṃtāpito mūrdhani chāyām ātapa-vairiṇīm anusaran bilvasya mūlaṃ gataḥ
tatrāpy āśu kadācid eva patatā bilvena bhagnaṃ śiraḥ prāyo gacchati yatra bhāgya-rahitas tatrāpadāṃ bhājanam // VidSrk_40.11__1343_

alaṃkāraḥ śaṅkākara-naraka-pālaḥ parikaraḥ praśīrṇāṅgo bhṛṅgī vasu ca vṛṣa eko bahu-vayāḥ
avastheyaṃ sthāṇor api bhavati yatrāmara-guror vidhau vakre mūrdhni sthitavati vayaṃ ke punar amī // VidSrk_40.12__1344_

na saṃbandopādhiṃ dadhata iha dākṣiṇya-nidhayaḥ prahṛṣṭa-premāṇāṃ sa hi sahaja eṣām udayate
ka ete saṃbandhān malaya-marutaś cūta-taravo yad etān ālabhya pratiparurudānaṃ janayati // VidSrk_40.13__1345_

lokottaraṃ caritam arpayati pratiṣṭhāṃ puṃsaḥ kulaṃ na hi nimittam udāttatāyāḥ
vātāpitāpana-muneḥ kalaśāt prasūtir līlāyitaṃ punar amuṣya samudra-pānam // VidSrk_40.14__1346_

sthalīnāṃ dagdhānām upari mṛgatṛṣṇānusaraṇāt tṛṣārtaḥ śāraṅgo viramati na khinne 'pi vapuṣi
ajānānas tattvaṃ na sa mṛgayate 'nyāṃ ca sarasīm abhūmau pratyāśā na hi phalati vighnaṃ ca kurute // VidSrk_40.15__1347_

kiṃ kūrmasya bhara-vyathā na vapuṣi kṣmāṃ na kṣipaty eṣa yat kiṃ vā nāsti pariśramo dina-karasyāste na yan niścalaḥ
kiṃ tv aṅgīkṛtam utsṛjan kṛpaṇavad ślāghyo jano lajjate nirvyūḍhiḥ pratipanna-vastuṣu satām ekaṃ batāho vratam // VidSrk_40.16__1348_

svacchāśayo bhavati ko 'pi janaḥ prakṛtyā saṅgaḥ satām abhijanaś ca na hetur atra
dugdhābdhi-labdha-janano hara-kandharā-sthaḥ svāṃ kālatāṃ tyajati jātu na kālakūṭaḥ // VidSrk_40.17__1349_

vāsaś carma vibhūṣaṇaṃ śava-śiro bhikṣāṇatenāśanaṃ gaur ekaḥ sa ca lāṅgale 'py akuśalas tan-mātra-sāraṃ dhanam
śarvasyety avagamya yāti vimukhī ratnālayaṃ jāhnavī kaṣṭaṃ durgatikasya jīvitam aho dārair api tyajyate // VidSrk_40.18__1350_

kaivarta-karkaśa-kara-grahaṇa-cyuto 'pi jāle punar nipatitaḥ śapharo varākaḥ
daivāt tato 'pi galito gilito bakena vāme vidhau vada kathaṃ vyasanasya śāntiḥ // VidSrk_40.19__1351_

khanati na khuraiḥ kṣoṇī-pṛṣṭhaṃ na nardati sādaraṃ prakṛti-puruṣaṃ dṛṣṭvaivāgre na kupyati gām api
vahati tu dhuraṃ dhuryo dhairyād anuddhata-kandharo jagati kṛtinaḥ kāryaudāryād pt parān atiśerate // VidSrk_40.20__1352_

śiraḥ śārvaṃ svargād pt paśupati-śirastaḥ kṣiti-bhṛtaṃ mahīdhrād uttuṅgād avani-talam asmāc ca jaladhim
adho 'dho gaṅgāvad vayam upagatā dūram athavā pada-bhraṃśetānāṃ bhavati vinipātaḥ śatamukhaḥ // VidSrk_40.21__1353_

kvāpi kasya ca kuto 'pi kāraṇāc citta-vṛttir iha kiṃ guṇāguṇaiḥ
unnataṃ yad avadhīrya bhūdharaṃ nīcam abdhim abhiyāti jāhnavī // VidSrk_40.22__1354_

sarasi bahuśas tārā-cchāyāṃ daśan parivañcitaḥ kumuda-viṭapānveṣī haṃso niśāsu vicakṣaṇaḥ
na daśati punas tārāśaṅkī divāpi sitotpalaṃ kuhaka-cakito lokaḥ satye 'py apāyam avekṣate // VidSrk_40.23__1355_

asthānābhiniveśī prāyo jaḍa eva bhavati no vidvān /
bālād anyaḥ ko 'mbhasi jighṛkṣatīndoḥ sphurad-bimbam // VidSrk_40.24__1356__

nirguṇam apy anuraktaṃ prāyo na samāśritaṃ jahati santaḥ /
saha-vṛddhi-kṣaya-bhājaṃ vahati śaśāṅkaḥ kalaṅkam api // VidSrk_40.25__1357__

avikāriṇam api sajjanam aniśam anāryaḥ prabādhate 'tyartham /
kamalinyā kim apakṛtaṃ himasya yas tāṃ sadā dahati // VidSrk_40.26__1358__

bhayaṃ yad dhanur īśvarasya śiśinā yaj jāmadagnyo hatas tyaktā yena guror girā vasumatī baddho yad ambhonidhiḥ
ekaikaṃ daśakandhara-kṣaya-kṛto rāmasya kiṃ varṇyate daivaṃ varṇaya yena so 'pi sahasā nītaḥ kathā-śeṣatām // VidSrk_40.27__1359_

śaśinam uditaṃ lekhā-mātraṃ namanti na cetaraṃ gagana-saritaṃ dhatte mūrdhnā haro na nagātmajām
tribhuvana-patir lakṣmīṃ tyaktvā hariḥ priya-gopikaḥ paricita-guṇa-dveṣī loko navaṃ navam icchati // VidSrk_40.28__1360_

upaśama-phalād vidyā-bījād pt phalaṃ dhanam icchatāṃ bhavati viphalaḥ prārambho yat tad atra kim adbhutam
niyata-viṣayāḥ sarve bhāvā na yānti hi vikriyāṃ janayitum alaṃ śāler bījaṃ na jātu javāṅkuram // VidSrk_40.29__1361_

tṛṣārtaiḥ sāraṅgaiḥ prati-jaladharaṃ bhūri virutaṃ ghanair muktā dhārāḥ sapadi payasas tān prati muhuḥ
khagānāṃ ke meghāḥ ka iha vihagā vā jala-mucām ayācyo nārtānām anupakaraṇīyo na mahatām // VidSrk_40.30__1362_

bhartṛhareḥ | (Spdśā.pa. 1205, Skmsa.u.ka. 1951)

payas tejo vāyur gaganam avanir viśvam api vā svayaṃ viṣṇus tasya tridaśa-jayinaḥ kiṃ na sukaram
chalān nīto 'dhastād balir aṇuka-rūpeṇa tad api svabhāvāc cakrī yaḥ praguṇam api cakreṇa sṛjati // VidSrk_40.31__1363_

muṣṭikara-guhasya --

kiṃ nojjvalaḥ kim u kalāḥ sakalā na dhatte datte na kiṃ nayanayor mudam unmayūkhaḥ
rāhos tu cakra-patito 'stamito 'yam induḥ satyaṃ satām ahṛdayeṣu guṇās tṛṇāni // VidSrk_40.32__1364_

atulasya --

lūnās tilās tad-anu śoṣam upāgatās te śoṣād hi śuddhim atha tāpam upetavantaḥ
tāpāt kaṭhoratara-yantra-nipīḍanāni sneho nimittam iti duḥkha-paraṃmparāyāḥ // VidSrk_40.33__1365_

dugdha mugdham asti yas tvayā dhṛtaḥ sneha eṣa vipad-eka-kāraṇam /
yat-kṛte tvam apavāsitaṃ punaś chinnam unmathitam agni-sātkṛtam // VidSrk_40.34__1366__

mūrdhenduḥ parameśvareṇa vidhṛto vakro jaḍātmā kṣayī karṇānte ca parāpakāra-caturo nyasto dvijihvādhipaḥ
nandī dvāri bahiṣkṛto guṇanidhiḥ kaṣṭaṃ kim atrocyatāṃ pātrāpātra-vicāraṇāsv anipuṇaḥ prāyo bhaved īśvaraḥ // VidSrk_40.35__1367_

kākutsthasya daśānano na kṛtavān dārāpahāraṃ yadi kvāmbhodhiḥ kva ca setubandha-ghaṭanā kvottīrya laṅkājayaḥ
pārthasyāpi parābhavaṃ yadi ripuḥnr nādāt kva tādṛk tapo nīyante ripubhiḥ samunnati-padaṃ prāyaḥ paraṃ māninaḥ // VidSrk_40.36__1368_

śambūkāḥ kila nirgatār jalanidhes tīreṣu dāvāgninā dahyante maṇayo vaṇik-kara-talair āyānti rājñāṃ śiraḥ
sthāna-pracyutir alpakasya vipade santas tu deśāntaraṃ yānto yānti sadā samarpita-guṇāḥ ślāghyāḥ parām unnatim // VidSrk_40.37__1369_

ya eko lokānāṃ parama-suhṛd ānanda-janakaḥ kalā-śālī śrīmān nidhuvana-vidhau maṅgala-ghaṭaḥ
sudhā-sūtiḥ so 'yaṃ tripura-hara-cūḍāmaṇiraho prayāty astaṃ hanta prakṛti-viṣamā daiva-gatayaḥ // VidSrk_40.38__1370_

apetāḥ śatrubhyo vayam iti viṣādo 'yam aphalaḥ pratīkāras tv eṣām aniśam anusaṃdhātum ucitaḥ
jarāsaṃdhād bhagnaḥ saha halabhṛtā dānava-ripur jaghānainaṃ paścān na kim anila-sūnuḥ priya-sakhaḥ // VidSrk_40.39__1371_

candraḥ kṣayī prakṛti-vakra-tanur jaḍātmā doṣākāraḥ sphurati mitra-vipatti-kāle
mūrdhnā tathāpi vidhṛtaḥ parameśvareṇa naivāśriteṣu mahatāṃ guṇa-doṣa-cintā // VidSrk_40.40__1372_

śuklīkaroti malināni digantarāṇi candro na śuklayati cātma-gataṃ kalaṅkam
nityaṃ yathārtha-ghaṭanāhita-mānasānāṃ svārthodyamo bhavati no mahatāṃ kadācit // VidSrk_40.41__1373_

gṛhṇāti yuktam itarac ca jahāti dhīmān eṣa svabhāva-janito mahatāṃ vivekaḥ
anyonya-miśritam api vyatiricya śuddhaṃ dugdhaṃ pibaty udakam ujjhati rājahaṃsaḥ // VidSrk_40.42__1374_

prāyo bhavaty anucita-sthiti-deśa-bhājaḥ śreyaḥ sva-jīva-paripālana-mātram eva
antaḥ-pratapta-maru-saikata-dahyamānamūlasya campaka-taroḥ ka vikāśa-cintā // VidSrk_40.43__1375_

vidyāyāḥ --

graha-parikavalita-tanur api ravir iha bodhayati padma-ṣaṇḍāni /
bhavati vipady api mahatām aṅgīkṛta-vastu-nirvāhaḥ // VidSrk_40.44__1376__

praṇatyā bahu-lābho 'pi na sukhāya manīṣiṇaḥ
cātakaḥ svalpam apy ambu gṛhṇāty ananta-kandharaḥ // VidSrk_40.45__1377_

kasyopayoga-mātreṇa dhanena ramate manaḥ
pada-pramāṇam ādhāram ārūḍhaḥ ko na kampate // VidSrk_40.46__1378_

upaiti kṣārābdhiṃ sahati bahu-vāta-vyatikaraṃ puro nānā-bhaṅgān anubhavati paśyaiṣa jaladaḥ
kathaṃcil labdhāni pravitarati toyāni jagate guṇaṃ vā doṣaṃ vā gaṇayati na dāna-vyasanitā // VidSrk_40.47__1379_

vallaṇasya | (Srkm 1943)

sudhā-dhāmnaḥ kāntiṃ glapayati vilumpaty uḍu-gaṇaṃ kiraty uṣṇaṃ tejaḥ kumuda-vana-lakṣmīḥ śamayati
ravir jānāty eva pratidivasam astādri-patanaṃ tathāpi pratyagrābhyudaya-taralaḥ kiṃ na kurute // VidSrk_40.48__1380_

kavirājasya --

|| ity arthāntaranyāsa-vrajyā ||

||40||

41. tataś cāṭu-vrajyā

deva tvad-vijaya-prayāṇa-samaye kāmboja-vāhāvalīviṅkhollelkha-visarpiṇi kṣiti-rajaḥ-pūre viyac cumbati
bhānor vājibhir aṅga-karṣaṇa-rasāsvādaḥ samāsādito labdhaḥ kiṃ ca nabhas-talāmara-dhunī-paṅkeruhair anvayaḥ // VidSrk_41.1__1381_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1546, vasukalpasya)

tvad-yantrāṇāṃ prayāṇeṣv anavarata-valat-karṇa-tāla-prakīrṇair ākīrṇe vyomni sarpa-samadagaja-ghaṭā-kumbha-sindūra-pūraiḥ
bibhrāṇāḥ pāri-bhadra-druma-kusuma-ruco raśmayaḥ patyur ahnāṃ madhyāhne 'py asta-saṃdhyā-bhrama-cakita-dṛśaś cakrire cakravākān // VidSrk_41.2__1382_

sphīto dhāmnā samara-vijayī śrī-kaṭākṣa-pradīrghaḥ snigdha-śyāmaḥ kuvalaya-rucir yuddha-malla tvadīyaḥ
varṣe 'muṣmin pratinṛpa-yaśaḥ-pūra-gaure parīkṣākṣīra-nyastaṃ tulayati mahā-nīla-ratnaṃ kṛpāṇaḥ // VidSrk_41.3__1383_

dig-dantinaḥ sva-kara-puṣkara-lekhanībhir gaṇḍa-sthalān madamasiṃ muhur ādadānāḥ /
śrī-candra-deva tava toya-nidhi-tīra-tāḍī-patrodareṣu vijaya-stutim ālikhanti // VidSrk_41.4__1384__

abhinandasya --

satsu rakto dviṣāṃ kālaḥ pītaḥ strīṇāṃ vilocanaiḥ
śubhra-kīrtyāsi tat satyaṃ catur-varṇāśramo bhavān // VidSrk_41.5__1385_

acalasya --

na janayasi kaṃsa-harṣaṃ vahasi śarīraṃ yaśodayā juṣṭam /
tyajasi na satyonmukhatām iti satyaṃ vāsudevo 'si // VidSrk_41.6__1386__

bhadrasya --

na lopo varṇānāṃ na khalu parataḥ pratyaya-vidhir vikāro nāsty eva kvacid api na bhagnāḥ prakṛtayaḥ
guṇo vā vṛddhir vā satatam upakārāya jagatāṃ muner dākṣī-putrād api tava samarthaḥ pada-vidhiḥ // VidSrk_41.7__1387_

pāṇineḥ | (Skmsa.u.ka. 1378, śabdārṇavasya)

satyaṃ tvad-guṇa-kīrtanena sukhayaty ākhaṇḍalaṃ nāradaḥ kiṃ tu śrotra-kaṭu kvaṇanti madhupās tat-pārijāta-srajām
vāryante yadi cāpsaraḥ-pariṣadā te cāmarāḍambarair udvellad-bhuja-valli-kaṅkaṇa-jhaṇat-kāras tadā duḥsahaḥ // VidSrk_41.8__1388_

madhukūṭasya --

yasya dvīpaṃ dharitrī sa ca jaladhir abhūd yasya gaṇḍūṣa-toyaṃ tasyāścaryaika-mūrter api nabhasi vapur yatra durlakṣyam āsīt
tat-pītaṃ tvad-yaśobhis tribhuvanam abhajaṃs tāni viśrāma-hetos tac cāntaḥ kaiṭabhāreḥ sa ca tava hṛdaye vandanīyas tvam ekaḥ // VidSrk_41.9__1389_

tathāgata-dāsasya | (Skmsa.u.ka. 1377)

karpāsāsthi-pracaya-nicitā nirdhana-śrotriyāṇāṃ yeṣāṃ vātyāpravitata-kuṭī-prāṅgaṇāntā babhūvuḥ
tat-saudhānāṃ parisara-bhuvi tvat-prasādād idānīṃ krīḍā-yuddha-cchidura-yuvatī-hāra-muktāḥ patanti // VidSrk_41.10__1390_

śubhāṅkasya | (Skmsa.u.ka. 1452)

lakṣmī-vaśīkaraṇa-cūrṇa-sahodarāṇi tvat-pāda-paṅkaja-rajāṃsi ciraṃ jayanti
yāni praṇāma-militāni nṛṇāṃ lalāṭe lumpanti daiva-likhitāni durakṣarāṇi // VidSrk_41.11__1391_

abhinandasya | (Sksa.ka.ā. 5.467, Skmsa.u.ka. 1416)

tvaṃ cen nātha kalā-nidhiḥ śaśadharas tat toyanāthā vayaṃ maryādā-nidhir ambhasāṃ patir atha tvaṃ ced vayaṃ vāridāḥ
sarvāśā-paripūrako jaladharas tvaṃ ced vayaṃ bhūruhaḥ san-mārga-sthiti-sundaras tvam iti cec chākhī vayaṃ cādhvagāḥ // VidSrk_41.12__1392_

dakṣasya | (Skmsa.u.ka. 1437, kasyacit)

pada-hīnān bila-vasatīn bhujagān iva jāta-bhoga-saṃkocān /
vyathayati mantrākṣaram iva nāma tavārīn vanecarair gītam // VidSrk_41.13__1393__

tasyaiva | (Skmsa.u.ka. 1575, daṅkasya)

yeṣāṃ veśmasu kambu-karpara-calat-tarku-dhvanir duḥśravaḥ prāg āsīn naranātha saṃprati punas teṣāṃ tavānugrahāt
ṣaḍ-jādi-krama-raṅgad-aṅguli-calat-pāṇi-skhalat-kaṅkaṇaśreṇī-nisvana-māṃsalaḥ kala-girāṃ vīṇā-ravaḥ śrūyate // VidSrk_41.14__1394_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1451, bhāsokasya)

nātha tvām anuyāce prasīda vijahīhi saṃgarārambham /
unnati-bhājaḥ saṃprati santi vipakṣāḥ paraṃ girayaḥ // VidSrk_41.15__1395__

devaḥ sva-stutir astu nāma hṛdi naḥ sarve vasanty āgamās tīrthaṃ na kvacid īdṛg atra bhavati tvat-khaḍga-dhārā yathā
yām ekaḥ sva-śarīra-śuddhi-rasiko mūrdhnā pratīcchan ripur dvaividhyād anu pañcatāṃ tad anu ca traidaśyam āpa kṣaṇāt // VidSrk_41.16__1396_

rathāṅgasya | (Smvsū.mu. 97.68, Skmsa.u.ka. 1511)

mat-paryanta-vasundharā-vijayine muktādi-ratnaṃ mayāt tavyaṃ ḍhaukitam eva tubhyam adhunā jāto 'smi niṣkiṃcanaḥ
ity ullāsita-vīci-bāhur udayān mārtaṇḍa-bimba-cchalāt prātas tapta-kuṭhāram eṣa vahate deva tvad-agre 'mbudhiḥ // VidSrk_41.17__1397_

vasukalpasya | (Skmsa.u.ka. 1462, kasyāpi)

saṃdndiṣṭaṃ marubhūmi-bhūruha-cayair bhūpāla bhūyād bhavān nirjetā nava-khaṇḍa-maṇḍala-bhuvo yat tvat-prasādād vayam
pratyāsanna-vipanna-vāraḍa-vadhū-netra-praṇālī-galadbāṣpāmbhaḥ-plava-paṅka-picchila-talāḥ śrī-muñja modāmahe // VidSrk_41.18__1398_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1587)

tanvīm ujjhita-bhūṣaṇāṃ kala-giraṃ sītkāram ātanvatīṃ vepantīṃ vraṇitādharāṃ vivasanāṃ romodgamaṃ bibhratīm
hemante hima-śīta-māruta-bhayād āśliṣya dorbhyāṃ tanuṃ svāṃ mūrtiṃ dayitām ivātirasikāṃ tvad-vidviṣaḥ śerate // VidSrk_41.19__1399_

bhū-saṃparka-rajo-nipāta-malināḥ svasmād gṛhād pt pracyutāḥ sāmānyair api jantubhiḥ karatalair niḥśaṅkam āliṅgitāḥ
nirlagnāḥ kvacid ekatām upagatā baddhāḥ kvacin mocitāḥ akṣāṇām iva śārayaḥ pratigṛhaṃ bhrāntās tavāri-striyaḥ // VidSrk_41.20__1400_

varṣā-saṃbhṛta-pīti-sāram avaśaṃ stabdhāṅghri-hasta-dvayaṃ bhekaṃ mūrdhni nigṛhya kajjala-rajaḥ-śyāmaṃ bhujaṅgaṃ sthitam
mugdhā-vyādha-vadhūs tavāri-nagare śūnye cirāt saṃprati svarṇopaskṛti-muṣṭi-sāyaka-dhiyā sākūtam āditsati // VidSrk_41.21__1401_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1593, chittapasya)

paryaṅkaḥ śithilīkṛto na bhavatā siṃhāsanān notthitaṃ na krodhānala-dhūma-rājir iva ca bhrū-vallir ullāsitā
rājñāṃ tvac-caraṇāravindam atha ca śrīcandra puṣpanty amūś cañcac-cāru-marīci-sañcaya-mucāṃ cūḍāmaṇīnāṃ rucaḥ // VidSrk_41.22__1402_

suvinītasya --

dvāraṃ khaḍgibhir āvṛtaṃ bahir api prasivnna-gaṇḍair gajair antaḥ kañcukibhiḥ sphūran maṇidharair adhyāsitā bhūmayaḥ
ākrāntaṃ mahiṣībhir eva śayanaṃ tvad-vidviṣāṃ mandire rājan saiva cirantana-praṇayinī-śūnye 'pi rājya-sthitiḥ // VidSrk_41.23__1403_

vijaya-pālasya | (Skmsa.u.ka. 1596, yogeśvarasya; Svsu.ā. 2569, Smvsū.mu. 97.78, Kuval, p. 161)

atyuktau yadi na prakupyasi mṛṣā-vādaṃ na cen manyase tad brūmo 'dbhuta-kīrtaneṣu rasanā keṣāṃ na kaṇḍūyate
deva tvad-vijaya-pratāpa-dahana-jvālāvalī-śoṣitāḥ sarve vāridhayas tato ripu-vadhū-bāṣpāmbubhiḥ pūritāḥ // VidSrk_41.24__1404_

tāḍītāḍaṅka-mātrābharaṇa-pariṇatīny ullasat-sindu-vārasrag-dāmāni dviṣāṃ vo ghana-jaghana-jarad-bhūri-bhūrjāṃśukāni
vindhya-skandheṣu dhātu-drava-racita-kuca-prānta-patrāṅkurāṇi krīḍanti kroḍa-lagnaiḥ kapi-śiśubhir aviśrāntam antaḥ-purāṇi // VidSrk_41.25__1405_

tvan-nāsīra-visāri-vāraṇa-bhara-bhraśyan-mahī-yantraṇād antaḥ-khinna-bhujaṅga-bhogavigalal-lālābhir āsīn nadī
kiṃ cāsyāṃ jalakeli-lālasa-valan-nāgāṅganānāṃ phaṇaśreṇībhir maṇi-keśarābhir abhavat saṃbhūtir ambhoruhām // VidSrk_41.26__1406_

gaṅgādharasya --

saṃgrāmāṅgaṇa-saṃgatena bhavatā cāpe samāropite devākarṇaya yena yena mahasā yad-yat-samāsāditam
kodaṇḍena śarāḥ śarai ripuśiras tenāpi bhū-maṇḍalaṃ tena tvaṃ bhavatā ca kīrtir anaghā kīrtyā ca loka-trayam // VidSrk_41.27__1407_

saṃgrāmāṅgaṇasya | (Sksa.ka.ā. 1.115, Skmsa.u.ka. 1557, karka-rājasya)

śarair vyarthaṃ nātha tribhuvana-jayārambha-caturais tava jyā-nirghoṣaṃ nṛpatir iha ko nāma sahate
yam uccair ākarṇya tridaśa-patir apy āhava-bhiyā hriyā pārśvaṃ paśyan nibhṛta-nibhṛtaṃ muñcati dhanuḥ // VidSrk_41.28__1408_

nāhillasya --

ṛkṣasya kroḍa-sandhi-prahita-mukhatayā maṇḍalī-bhūta-mūrter ārāt suptasya vīra tvad-ari-vara-pura-dvāri nīhāra-kāle
prātar nidrā-vinoda-krama-janita-mukhonmīlitaṃ cakṣur ekaṃ vyādhāḥ pālāla-bhasma-sthita-dahana-kaṇākāram ālokayanti // VidSrk_41.29__1409_

te kaupīna-dhanās ta eva hi paraṃ dhātrī-phalaṃ bhuñjate teṣāṃ dvāri nadanti vāji-nivahās tair eva labdhā kṣitiḥ
tair etat samalaṃkṛtaṃ nija-kulaṃ kiṃ vā bahu brūmahe ye dṛṣṭāḥ parameśvareṇa bhavatā tuṣṭena ruṣṭena vā // VidSrk_41.30__1410_

jayādityasya | (Skmsa.u.ka. 1404, Spdśā.pa. 1224)

dattendrābhaya-vibhramādbhuta-bhujā-saṃbhāra-gambhīrayā tvad-vṛttyā śithilī-kṛtas tribhuvana-trāṇāya nārāyaṇaḥ
antas-toṣa-tuṣāra-saurabha-maya-śvāsānilāpūraṇaprāṇottuṅga-bhujaṅga-talpam adhunā bhadreṇa nidrāyate // VidSrk_41.31__1411_

vatse mādhavi tāta campaka śiśo mākanda konti priye hā mātar madayanti hā kuravaka bhrātaḥ khasar mālati
ity evaṃ ripu-mandireṣu bhavataḥ śṛṇvanti naktaṃcarā golāṅgūla-vimarda-saṃbhrama-vaśād udyāna-devī-giraḥ // VidSrk_41.32__1412_

śubhāṅkasya | (Skmsa.u.ka. 1599)

vajrin vajram idaṃ jahīhi bhagavan īśa triśūlena kiṃ viṣṇo tvaṃ ca vimuñca cakram amarāḥ sarve tyajantv āyudham
adyāyaṃ para-cakra-bhūma-nṛpater voḍhuṃ trilokī-dhuraṃ prauḍhārāti-ghaṭā-vighaṭṭana-paṭur dordaṇḍa evodyataḥ // VidSrk_41.33__1413_

bāṇās te para-cakra-vikrama-kalā-vailakṣya-dīkṣā-guroḥ vīkṣante mihirāṃśu-māṃsala-rucaḥ kṣiptāḥ prati-dveṣiṇaḥ
hastāhallita-hāra-valli-taralā yuddhāṅgaṇālokanakrīḍālola-dig-aṅganā-samudayonmuktāḥ kaṭākṣā iva // VidSrk_41.34__1414_

mañjuśrīmitrasya --

mandodvṛntaiḥ śirobhir maṇi-bhara-gurubhiḥ prauḍha-romāñca-daṇḍasphāyan-nirmoka-sandhi-prasarad-avigalat-saṃmada-sveda-pūrāḥ
jihvā-yugmābhipūrṇānanda-viṣama-samudgīrṇa-varṇābhirāmaṃ velā-śailāṅka-bhājo bhujaga-yuvatayas tvad-guṇān udgṛṇanti // VidSrk_41.35__1415_

(anargha-rāghava 1.56 murāreḥ | (a.rā. 1.56)

jīyāsuḥ kalikāla-karṇaka-jagad dāridrya-dārūdaravyāghūrṇad-dhūṇa-cūrṇa-laṅgima-juṣas tvat-pādayoḥ pāṃśavaḥ
lakṣmī-sadma-saroja-reṇu-suhṛdaḥ sevāvanamrī-bhavadbhūmīpāla-kirīṭa-ratna-kiraṇa-jyotsnā-nadī-bālikāḥ // VidSrk_41.36__1416_

vallaṇasya | (Skmsa.u.ka. 1417)

pṛthur asi guṇaiḥ kīrtyā rāmo nalo bharato bhavān mahati samare śatrughnas tvaṃ sadaiva yudhiṣṭhiraḥ
iti sucaritair bibhrad rūpaṃ cirantana-bhūbhujāṃ katham asi na māndhātā deva triloka-vidhāyy api // VidSrk_41.37__1417_

kasyacit | (Svsu.ā. 2502, Skmsa.u.ka. 1436, vīrya-mitrasya)

prabhur asi vayaṃ mālākāra-vrata-vyavasāyino vacana-kusumaṃ tenāsmābhis tavādara-ḍhaukitam
yadi tad aguṇaṃ kaṇṭhe mā dhās tathorasi mā kṛthā navam iti kiyat karṇe dhehi kṣaṇaṃ phalatu śramaḥ // VidSrk_41.38__1418_

vīrya-mitrasya | (Skmsa.u.ka. 1638)

bhayam ekam anekebhyaḥ śatrubhyo yugapat sadā
dadāti tac ca tenāsti rājan citram idaṃ mahat // VidSrk_41.39__1419_

sarvadā sarvado 'sīti mithyā saṃstūyase budhaiḥ
nārayo lebhire pṛṣṭhaṃ na vakṣaḥ para-yoṣitaḥ // VidSrk_41.40__1420_

apūrveyaṃ dhanur-vidyā bhavatā śikṣitā kutaḥ
mārgaṇaughaḥ samāyāti guṇo yāti dig-antaram // VidSrk_41.41__1421_

sālakānana-yoge 'pi sālakānana-varjitā
hārāvaruddha-kaṇṭhāpi vihārāri-vadhūs tava // VidSrk_41.42__1422_

amī vīryamitrasya --

karṣadbhiḥ sicayāñcalān atirasāt kurvadbhir āliṅganam gṛhṇānaiḥ kacam ālikhadbhir adharaṃ vidrāvayadbhiḥ kucau
pratyakṣe 'pi kaliṅga-maṇḍala-pater antaḥ-purāṇām aho dhik kaṣṭaṃ viṭapair viṭair iva vane kiṃ nāma nāceṣṭitam // VidSrk_41.43__1423_

vasukalpasya --

gambhīra-nīra-sarasīr api paṅkaśeṣāḥ kurvanti ye dinakarasya karās ta eva
tvad-vairi-vīra-vanitānayanāmbu-leśaśoṣe kathaṃ pratihatā iti me vitarkaḥ // VidSrk_41.44__1424_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1589, kalpa-dattasya)

tvat-sainya-glapitasya pannaga-pater acchinna-dhārā-kramaṃ visphārāyata-śālini pratiphaṇaṃ phenāmbhasi bhraśyati
deva kṣmāvalaya-prabho phaṇi-kulaiḥ pravyaktam ekottarasthūla-stambha-sahasra-dhāritam iva kṣmā-cakram ālokyate // VidSrk_41.45__1425_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1503, vasukalpasya)

śeṣaṃ kleśayituṃ diśaḥ sthagayituṃ peṣṭuṃ dharitrī-bhṛtaḥ sindhūn dhūli-bhareṇa kardamayituṃ tair eva roddhuṃ nabhaḥ
nāsīre ca muhur muhuś calacalety ālāpa-kolāhalān kartuṃ nātha varuthinīyam avanīṃ jetuṃ punas tvad-bhujau // VidSrk_41.46__1426_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1504, vasukalpasya)

deva tvat-sainya-bhārād avanim avanatāṃ dhartum uttabdha-dehaḥ sphūtkāra-kṣveḍa-mīlat-phaṇa-śata-nipatat-pīna-lālā-pravāhaḥ
dṛṣṭaḥ prāroha-śālī vaṭa iva phalito rakta-mūrdhanya-ratnaḥ kūrmeṇoddhṛtya kaṇṭhaṃ nija-vipula-vapuś catvare sarparājaḥ // VidSrk_41.47__1427_

ambhaḥ kardamatām upaiti sahasā paṅka-dravaḥ pāṃśutāṃ pāṃśur vāraṇa-karṇa-tāla-pavanair dik-prānta-nīhāratām
nimnatvaṃ girayaḥ samaṃ viṣamatāṃ śūnyaṃ jana-sthānakaṃ niryāte tvayi rājya-pāla bhavati tyakta-svabhāvaṃ jagat // VidSrk_41.48__1428_

mahodadheḥ | (Skmsa.u.ka. 1530)

asindūreṇa sīmanto mā bhūn no yoṣitām iti
ataḥ pariharanty ājāvasiṃ dūreṇa te 'rayaḥ // VidSrk_41.49__1429_

deva tvaṃ kila kuntala-graha-ruciḥ kāñcīm apāsārayan kṣiptaḥ kṣipta-kara-tataḥ prahaṇanaṃ prārabdham aṅgeṣv api
ity ākūta-juṣas tava stava-kṛtā vaitālikenodite lajjante pramadāḥ parasparam abhiprekṣyārayo bibhyati // VidSrk_41.50__1430_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1443)

bhīme prasthāna-bhāji sphurad-asi-jaladāpahnuta-dveṣi-vahnau gṛhṇītāhnāya sarve bhuvi bhuvana-bhujaś cāmaraṃ vā diśo vā
naivaṃ ced vas tadānīṃ pradhana-dhṛta-dhanur mukta-rāvarṇa-viddhaṃ gṛdhrā mūrdhānam ūrdhvaṃ nabhasi rabhasino lāghavenoddharanti // VidSrk_41.51__1431_

vasukalpasya --

bhavān īhita-kṛn nityaṃ tvaṃ himānī-giri-sthitaḥ /
ataḥ śaṅkara evāsi sadā skandaḥ paraṃ na te // VidSrk_41.52__1432__

ābālyādhigamān mayaiva gamitaḥ koṭiṃ parām unnater asmat-saṃkathanena pārthiva-sutaḥ saṃpraty asau lajjate
itthaṃ khinna ivātyayena yaśasā datto 'valambo 'mbudher yātas tīra-tapo-vanāni bhavato vṛddho guṇānāṃ gaṇaḥ // VidSrk_41.53__1433_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1386, śrī-hanūmataḥ; Smvsū.mu. 97.14)

stana-yugam aśru-snātaṃ samīpatara-varti-hṛdaya-śokāgneḥ /
carati vimuktāhāraṃ vratam iva bhavato ripu-strīṇām // VidSrk_41.54__1434__

saṃkalpe 'ṅkuritaṃ dvipatritam atha prasthāna-velāgame mārge pallavitaṃ puraṃ praviśataḥ śākhā-śatair udgatam
prātar bhāvini darśane mukulitaṃ dṛṣṭe tu deva tvayi protphullaṃ phalitaṃ ca saṃprati manorājya-drumeṇādya me // VidSrk_41.55__1435_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1423, chittapasya)

bhūti-vibhūṣita-dehāḥ kāntā-rāgeṇa labdha-mahimānaḥ /
trikaliṅga-nyasta-karā bhavad-arayas tvat-samār jātāḥ // VidSrk_41.56__1436__

jāne vikrama-vardhana tvayi dhanaṃ viśrāṇayaty arthināṃ bhāvī śoṇa ivopalair upacito ratnair agādho 'mbudhiḥ
tat paśyāmi ca rohaṇo maṇi-bharair ādhmāya-mānodaraḥ pākotpīḍita-dāḍimī-phala-dṛśāṃ kaiścid dinair yāsyati // VidSrk_41.57__1437_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1458, ḍimbokasya)

ekas tridhā hṛdi sadā vasasi sma citraṃ yo vidviṣāṃ ca viduṣāṃ ca mṛgīdṛśāṃ ca
tāpaṃ ca saṃmada-rasaṃ ca ratiṃ ca tanvan śauryoṣmaṇā ca vinayena ca līlayā ca // VidSrk_41.58__1438_

śrī-hanūmataḥ | (Skmsa.u.ka. 1433)

deva tvām aham arthaye ciram asau varṣāgamo nirgatas tīrthaṃ tīrtham itas tato vicarituṃ ceto 'dhunā dhāvati
tad viśrāmaya vīra vīrya-niviḍa-jyā-bandhanāt kārmukaṃ mā bhūd vairi-vadhū-vilocana-jalair mārga-kramo durgamaḥ // VidSrk_41.59__1439_

dvirūpā samare rājann ekaivāsi-latā-vadhūḥ
dārikāri-karīndrāṇāṃ subhaṭānāṃ ca kuṭṭanī // VidSrk_41.60__1440_

āmṛśya stana-maṇḍalaṃ pratimuhuḥ sañcumbya gaṇḍa-sthalīṃ grīvāṃ pratyavalambya saṃbhrama-balair āhanyamānaḥ karaiḥ
suptasyādri-nadi-nikuñja-gahane mattaḥ payodānilaiḥ karṇānte maśakaḥ kim apy ari-vadhū-sārthasya te jalpati // VidSrk_41.61__1441_

lambamāna-nayanāmbu-bindavaḥ kandarāsu gahanāsu bhūbhṛtām /
ākapola-tala-lola-kuntalāḥ sañcaranti tava vairi-yoṣitaḥ // VidSrk_41.62__1442__

mā te bhavatu śatrūṇāṃ yā śrutiḥ śrūyate kvipaḥ
sārdhaṃ bandhubhir aṅgasya yā parasmaipade sici // VidSrk_41.63__1443_

tat kalpa-druma-puṣpa-saṃstari-rajas tat kāma-dhenoḥ payasḥ taṃ ca tryambaka-netra-dagdha-vapuṣaḥ puṣpāyudhasyānalam
padmāyāḥ śvasitānilāni ca śarat-kālasya tac ca sphuṭaṃ vyomādāya vinirmito 'si vidhinā kāmboja tubhyaṃ namaḥ // VidSrk_41.64__1444_

vasukalpasya --

dviṣo bhavanti vīrendra mukhe na tava saṃmukhāḥ
bhavad-bhuja-bala-prauḍhiparityājita-hetayaḥ // VidSrk_41.65__1445_

kṣiptaḥ kṣīra-gṛhe na dugdha-jaladhiḥ koṣe na hemācalo dikpālā api pāli-pālana-vidhāv ānīya nāropitāḥ
no vā dikkariṇaḥ kvaṇan madhulihaḥ paryāya-paryāṇanakrīḍāyāṃ viniyojitā vada kṛtaṃ kiṃ kiṃ tvayā dig-jaye // VidSrk_41.66__1446_

dakṣasya | (Skmsa.u.ka. 1566, kasyacit)

vāha-vyūha-khurāgra-ṭaṅka-vihati-kṣuṇṇakṣamā-janmābhir dhūlibhiḥ pihite vihāyasi bhavat-prasthāna-kālotsave
diṅ-mohākula-sūra-sūta-vipatha-bhrāmyat-turaṅgāvalīdīrghāyuḥ kutavāsaraṃ pratidiśaṃ vyasto ravir tāmyati // VidSrk_41.67__1447_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1548, mahodadheḥ)

dātaiṣa viśva-viditaḥ kim ayaṃ dadāti sarvāhitāni jagate nanu vārtam etat
asyodayāt prabhṛti vāñchati dāna-pātraṃ cintāmaṇir yadi dadāti dadātu tāvat // VidSrk_41.68__1448_

aṅkokasya

pūrṇo 'gre kalaso vilāsa-vanitāḥ smerānanāḥ kanyakā dāna-klinna-kapola-paddhatir ibho gaura-dyutir gaur vṛṣaḥ
kṣīra-kṣmāruhi vāyaso madhura-vāg-vāmā śiveti dhruvaṃ tvāṃ pratyuccalatāṃ narendra-tilaka prādurbhavanty arthinām // VidSrk_41.69__1449_

kasyacit | (Srksa.u.ka. 14471447, parameśvarasya)

yato yato nṛpa-vara padma-pāṭalaṃ vilocanaṃ calati tava prasīdataḥ
tatas tato nalina-vanādhivāsinī tad-īpsayā kila kamalānudhāvati // VidSrk_41.70__1450_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1403)

ruditaṃ vanecarair api vindhyādri-nivāsibhis tavāri-śiśau /
vana-mānuṣīṣu hastaṃ phala-hastāsu prasārayati // VidSrk_41.71__1451__

ābaddha-bhīma-bhṛkuṭī-sthapuṭaṃ lalāṭaṃ bibhrat parāṅmukha-ripor vidhutādharoṣṭhaḥ
ātmaiva saṃgara-mukhe nija-maṇḍalāgracchāyā-chalād abhimukhas tava deva jātaḥ // VidSrk_41.72__1452_

nija-gṛha-mayūra-nāmabhir āhūtānāgateṣu vana-śikhiṣu /
bāla-tanayena rudatā tvad-ari-vadhū roditā dīrgham // VidSrk_41.73__1453__

yogeśvarasya --

ye tṛṣṇārtair adhikam aniśaṃ bhujyamānāḥ prasannāḥ antarbhūtār jhaṭiti guṇino yatra pūrṇā bhavanti
namrī-bhūtaiḥ phalam abhinavaṃ prāpyate yady avaśyaṃ tat kiṃ kūpāḥ sukṛta-ghaṭitās tvādṛśā vā pumāṃsaḥ // VidSrk_41.74__1454_

amara-dattasya --

bhrāntaṃ yena caturbhir eva caraṇaiḥ satyābhidhāne yuge tretāyāṃ tribhir aṅghribhiḥ katham api dvābhyāṃ tato dvāpare
na syās tvaṃ yadi deva paṅgula-guṅdaḥ kāle kalāv utkale so 'yaṃ paṅgur avasthitaika-caraṇo dharmaḥ kathaṃ bhrāmyati // VidSrk_41.75__1455_

cittūkasya | (Skmsa.u.ka. 1391)

tvaṃ dharma-bhūs tvam iha saṃgara-mūrdhni bhīmaḥ kīrtyārjuno 'si nakulena tavopamāsti
tulyas tvayā yadi paraṃ sahadeva eva duḥśāsanas tava punar nanu ko 'pi śatruḥ // VidSrk_41.76__1456_

halāyudhasya --

kūrmaḥ pādo 'tra yaṣṭir bhujaga-patir asau bhājanaṃ bhūta-dhātrī tailotpūraḥ samudraḥ kanaka-girir ayaṃ vṛtta-varti-prarohaḥ
arciś tigmāṃśu-rocir gagana-malinimā kajjalaṃ dahyamānā śatru-śreṇī pataṅgā jvalati narapate tvat-pratāpa-pradīpaḥ // VidSrk_41.77__1457_

śrī-hanūmataḥ | (Spdśā.pa. 1248, Smvsū.mu. 97.47, Skmsa.u.ka. 1476)

antaḥ-khedam ivodvahan yad aniśaṃ ratnākaro ghūrṇate yac ca dhyānam ivāsthito na kanaka-kṣoṇī-dharaḥ syandate
jāne dāna-vilāsa dāna-rabhasaṃ śauryaṃ ca te śuśruvān eko mantha-vighaṭṭanās tad-aparaṣ ṭaṅkā-hatīḥ śaṅkate // VidSrk_41.78__1458_

vākkūṭasya --

mayā tāvad dṛṣṭo na khalu kali-kandarpa-nṛpater guṇais tulyaḥ ko 'pi kvacid api kim aśrāvi bhavatā
iti praśna-śraddhākulitam iva karṇāntikam agān mṛgākṣīṇāṃ cakṣuś caṭulatara-tārānta-taralam // VidSrk_41.79__1459_

vasukalpasya

na dīnas tvaṃ puṇya-prabha-vara-maṇīnāṃ vilasitair virājac-chuddhāntas tvam ahima-kara-prauḍha-mahimā
kvacin na krodhas te svapada-jita-devas tvam udadher abhinno 'pi svāmin na kim asi samudraḥ sva-viṣaye // VidSrk_41.80__1460_

iti cāṭu-vrajyā samāptā

||41||

42. tato nirveda-vrajyā

dhanyānāṃ giri-kandarodara-bhuvi jyotiḥ paraṃ dhyāyatām ānandāśru-jalaṃ pibanti śakunā niḥśaṅkam aṅke sthitāḥ
asmākaṃ tu manorathoparacita-prāsāda-vāpī-taṭakrīḍā-kānana-keli-mandira-sadām āyuḥ paraṃ sīdati // VidSrk_42.1__1461_

kasyacit | (VaiS 196, Ss 1.5, Spdśā.pa. 4155, Smvsū.mu. 126.9, Skmsa.u.ka. 2288, satyabodhasya)

āsvādya svayam eva vacmi mahatīḥmr marma-cchido vedanāḥ mā bhūt kasyacid apy ayaṃ paribhavo yāñcheti saṃsāriṇaḥ
paśya bhrātar iyaṃ hi gaurava-jarā-dhikkāra-keli-sthalī māna-mlānimasī guṇa-vyatikara-prāgalbhya-garbha-cyutiḥ // VidSrk_42.2__1462_

paśya gobhaṭa kiṃ kurmaḥ karmaṇāṃ gatir īdṛśī
duṣer dhātor ivāsmākaṃ doṣa-niṣpattaye guṇaḥ // VidSrk_42.3__1463_

anādṛtyāucityaṃ hriyam avigaṇayyātimahatīṃ yad etasyāpy arthe dhana-lava-durāśā-taralitāḥ
alīkāhaṅkāra-jvara-kuṭilita-bhrūṇi dhanināṃ mukhāni prekṣyante dhig idam atiduṣpūram udaram // VidSrk_42.4__1464_

jātir yātu rasātalaṃ guṇa-gaṇas tasyāpy adho gacchatu śīlaṃ śaila-taṭāt patāv abhijanaḥ saṃdahyatāṃ vahninā
śaurye vairiṇi vajram āśu nipatatv artho 'stu naḥ kevalaṃ yenaikena vinā guṇās tṛṇa-lava-prāyāḥ samastā ime // VidSrk_42.5__1465_

niṣkandāḥ kim u kandarodara-bhuvaḥ kṣīṇās tarūṇāṃ tvacaḥ kiṃ śuṣkāḥ saritaḥ sphurad-giri-guru-grāva-skhalad-vīcayaḥ
pratyutthānam itas tataḥ pratidinaṃ kurvadbhīr udgītibhir yad dhārārpita-dṛṣṭibhiḥ kṣiti-bhujāṃ vidvadbhir apy āsyate // VidSrk_42.6__1466_

amīṣāṃ prāṇānāṃ tulita-bisinī-patra-payasāṃ kṛte kiṃ nāsmābhir vigalita-vivekair vyavasitam
yad īśānām agre draviṇa-kaṇa-mohāndha-manasāṃ kṛtaṃ vīta-vrīḍair nija-guṇa-kathā-pātakam api // VidSrk_42.7__1467_

yad ete sādhūnām upari vimukhāḥ santi dhaninoaḥ na caiṣāvajñaiṣām api tu nija-vitta-vyaya-bhayam
ataḥ khedo nāsmin aparam anukampaiva bhavati sva-māṃsa-trastebhyaḥ ka iva hariṇebhyaḥ paribhavaḥ // VidSrk_42.8__1468_

no baddhaṃ śarad-indu-dhāma-dhavalaṃ pāṇau muhuḥ kaṅkaṇaṃ vrīḍā-manthara-komalaṃ nava-vadhū-vaktraṃ ca nāsvāditam
nītaṃ naiva yaśaḥ surendra-bhavanaṃ śastreṇa śāstreṇa vā kālo jīrṇa-maṭheṣu dhṛṣṭa-piśunaiś chātraiḥ saha preritaḥ // VidSrk_42.9__1469_

vayam akuśalāḥ karṇopānte niveśayituṃ mukhaṃ kṛtaka-caritair bhartuś ceto na vañcayituṃ kṣamāḥ
priyam api vaco mithyā vaktuṃ jaḍair na ca śikṣitaṃ ka iva hi guṇo yo 'smān kuryān nareśvara-vallabhān // VidSrk_42.10__1470_

khalollāpāḥ soḍhāḥ katham api parārādhana-parair nigṛhyāntar duḥkhaṃ hasitam api śūnyena manasā
kṛto vitta-stambha-pratihata-dhiyām añjalir api tvam āśe moghāśe kim aparam ato nartayasi mām // VidSrk_42.11__1471_

jana-sthāne bhrāntaṃ kanaka-mṛga-tṛṣṇānvita-dhiyā vaco vaidehīti pratidiśam udaśru pralapitam
kṛtā laṅkā-bhartur vadana-paripāṭīṣu ghaṭanā mayāptaṃ rāmatvaṃ kuśala-vasutā na tv adhigatā // VidSrk_42.12__1472_

abhinandasya | (Svsu.ā. 3264, kasyacit; Sdsā.da. under 4.17; Smvsū.mu. 127.5, bhaṭṭa-vācaspateḥ; Skmsa.u.ka. 2265, śūlapāṇeḥ)

sṛjati tāvad aśeṣa-guṇālayaṃ puruṣa-ratnam alaṃkaraṇaṃ bhuvaḥ
tad anu tat-kṣaṇa-bhaṅgi karoti ced ahaha kaṣṭam apaṇḍitatā vidheḥ // VidSrk_42.13__1473_

(nītiśataka 86)

sat-puruṣa-pakṣa-pātini bhagavati bhavitavyate namas tubhyam /
yā tvaṃ svayam akṛtajñaṃ jaḍam akulīnaṃ na saṃspṛśati // VidSrk_42.14__1474__

dātā baliḥ prārthayitā ca viṣṇur dānaṃ mahī vāji-makhasya kālaḥ
namo 'stu tasyai bhavitavyatāyai yasyāḥ phalaṃ bandhanam eva jātam // VidSrk_42.15__1475_

priyā duhitaro dhātur vipadaḥ pratibhānti naḥ
guṇavatyaḥ kulīnebhyo dīyante katham anyathā // VidSrk_42.16__1476_

bhadre vāṇi vidhehi tāvad amalāṃ varṇānupūrvīṃ mukhe cetaḥ svāsthyam upehi gaccha gurute yatra sthitā māninaḥ
lajje tiṣṭha parāṅ-mukhī kṣaṇam itas tṛṣṇu puraḥ sthīyatāṃ pāpo yāvad ahaṃ bravīmi dhanine dehīti dīnaṃ vacaḥ // VidSrk_42.17__1477_

priyāṃ hitvā bālām abhinava-visāla-vyasaninīṃ adhīte bhikṣā-bhug-bhuvam adhiśayānaś cirataram
api jñātvā śāstraṃ kaṭakam aṭato jīryati vapus tato re pāṇḍityaṃ yad iha na sukhaṃ no 'pi ca tapaḥ // VidSrk_42.18__1478_

vidyā-late tapasvini vikasita-sita-kusuma-vākya-saṃpanne /
virama varaṃ bhramarahite na phalasi bhuktiṃ ca muktiṃ ca // VidSrk_42.19__1479__

unmāda-gadgada-giro mada-vihvalākṣyā bhraśyan-nija-prakṛtayaḥ kṛtam asmarantaḥ
aiśvarya-sīdhu-rasa-pāna-vighūrṇamānāḥ ke nāma na pratipadaṃ puruṣāḥ skhalanti // VidSrk_42.20__1480_

svalpa-draviṇa-kaṇā vayam amī ca guṇino daridrati sahasram /
dāna-vyasana-lavo hṛdi dhig dhātaḥ kiṃ viḍambayasi // VidSrk_42.21__1481__

vidyāvān api janmavān api tathā yukto 'pi cānyair guṇair yan nāpnoti manaḥ samīhita-phalaṃ daivasya sā vācyatā
etāvat tu hṛdi vyathāṃ vitanute yat-prāktanaiḥ karmabhir lakṣmīṃ prāpya jaḍo 'py asādhur api ca svāṃ yogyatāṃ manyate // VidSrk_42.22__1482_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2225)

īśvara-gṛham idam atra hi viṣaṃ ca vṛṣabhaś ca bhasma cādriyate /
yas tu na viṣaṃ na vṛṣabho na bhasma tasyātra kā gaṇanā // VidSrk_42.23__1483__

kāma-ghnād viṣa-sadṛśo bhūty-avaliptād bhujaṅga-saṅga-ruceḥ /
ko bhṛṅgīva na śuṣyati vāñcha na phalam īśvarād aguṇāt // VidSrk_42.24__1484__

api vajreṇa saṃgharṣam api padbhyāṃ parābhavam
sahante guṇalobhena ta eva maṇayo yadi // VidSrk_42.25__1485_

labhante katham utthānam asthānaṃ guṇino gatāḥ
dṛṣṭaḥ kiṃ kvāpi kenāpi kardamāt kandukodgamaḥ // VidSrk_42.26__1486_

hṛt-paṭṭake yad yad ahaṃ likhāmi tat tad vidhir lumpati sāvadhānaḥ /
bhūyo vilopān masṛṇe tv idānīṃ rekhāpi nodeti manorathasya // VidSrk_42.27__1487__

kuryān na kiṃ dhanavataḥ svajanasya vārtā kiṃ tat-kriyā nayanayor na dhṛtiṃ vidadhyāt
mām eṣa yācitum upāgata ity asatyasaṃbhāvanā-vikalam asya na cen manaḥ syāt // VidSrk_42.28__1488_

asmādṛśāṃ nūnam apuṇya-bhājāṃ na svopayogī na paropayogī
sann apy asad-rūpatayaiva vedyo dāridrya-mudro guṇa-ratna-koṣaḥ // VidSrk_42.29__1489_

tāvat kathaṃ kathaya yāsi gṛhaṃ parasya tatrāpi cāṭu-śatam ārabhase kathaṃ ca
svaṃ varṇayasy atha kathaṃ kula-putra mānī hā mugdha dagdha-jaṭhareṇa viḍambito 'si // VidSrk_42.30__1490_

sārasavattā vihatā na bakā vilasanti carati no kaṅkaḥ /
sarasīva kīrti-śeṣaṃ gatavati bhuvi vikramāditye // VidSrk_42.31__1491__

subandhoḥ (Vāsavadattā vāsavadattā 10 ṇB in a also divide sā rasavattā !) --

ucita-karma tanoti na saṃpadām itarad apy asad eva vivekinām
iti nirasta-samasta-sukhānvayaḥ katham ato na viṣīdatu paṇḍitaḥ // VidSrk_42.32__1492_

(Skmsa.u.ka. 1717, vācaspateḥ)

chittvā pāśam apāsya kūṭa-racanāṃ bhittvā balād vāgurāṃ paryantāgni-kalāpa-jāla-kuṭilān nirgatya dūraṃ vanāt
vyādhānāṃ śara-gocarād atijavenotplutya gacchan mṛgaḥ kūpāntaḥ-patitaḥ karotu viguṇe kiṃ vā vidhau pauruṣam // VidSrk_42.33__1493_

kasyacit | (Svsu.ā. 655, muktāpīḍasya; Spdśā.pa. 940, Skmsa.u.ka. 1862, kasyacit)

kāmaṃ vaneṣu hariṇās tṛṇena jīvanty ayatna-sulabhena /
vidadhati dhaniṣu na daintyaṃ te kila paśavo vayaṃ sudhiyaḥ // VidSrk_42.34__1494__

vasumati vasumati bandhau dhana-lava-lobhena ye niṣīdanti /
tān ca tṛṇān iva dadhatī kalayasi vada gauravaṃ kasya // VidSrk_42.35__1495__

kapolebhyo baddhaḥ katham akhila-viśva-prabhur asāv anāryair asmābhiḥ param iyam apūrvaiva racanā
yad indoḥ pīyūṣa-drava-maya-mayūkhotkara-kiraḥ kalaṅko ratnaṃ tu pratiphaṇam anarghaṃ viṣa-bhṛtām // VidSrk_42.36__1496_

vittokasya --

sarvaḥ prāṇa-vināśa-saṃśaya-karīṃ prāpyāpadaṃ dustarāṃ pratyāsanna-bhayo na vetti vibhavaṃ svaṃ jīvitaṃ kāṅkṣati
uttīrṇas tu tato dhanārtham aparāṃ bhūyo viśaty āpadaṃ prāṇānāṃ ca dhanasya cāyam adhiyām anyonya-hetuḥ paṇaḥ // VidSrk_42.37__1497_

no meghāyitam artha-vāri-viraha-kliṣṭe 'rthi-śasye mayā noddhṛtta-pratipakṣa-parvata-kule nirghāta-vātāyitam
no vā vāma-vilocanāmala-mukhāmbhojeṣu bhṛṅgāyitaṃ mātuḥ kevalam eva yauvana-vana-cchede kuṭhārāyitam // VidSrk_42.38__1498_

bhartṛ-hareḥ | (Skmsa.u.ka. 2269)

ye kāruṇya-parigrahād apaṇita-svārthāḥ parārthān prati prāṇair apy upakurvate vyasaninas te sādhavo dūrataḥ
vidveṣānugamād anarjita-kṛpo rūkṣo jano vartate cakṣuḥ saṃhara bāṣpa-vegam adhunā kasyāgrato rudyate // VidSrk_42.39__1499_

mātṛguptasya --

narendraiḥ śrī-candra-prabhṛtibhir atītaṃ sahṛdayair atikrāntaṃ tais taiḥ kavibhir abhinandādibhir api
idānīṃ vāk tūṣṇīṃ bhava kim u mudhaiva pralapasi kva pūjā-saṃbhāraḥ kva ca tava guṇollāsa-rabhasaḥ // VidSrk_42.40__1500_

vākkūṭasya --

sudhā-sūtiḥ kṣīṇo gaṇapatir asav eka-daśanaḥ pada-bhraṣṭā devī sarid api surāṇāṃ bhagavatī
dvi-jihvād anyeṣāṃ kva nanu guṇinām īśvara-juṣāṃ tvayā dṛṣṭo bhogaḥ kim iha viphalaṃ kliśyasi manaḥ // VidSrk_42.41__1501_

gaccha trape virama dhairya dhiyaḥ kim atra mithyā viḍambayasi kiṃ puruṣābhimāna
pradhvasta-sarva-guṇam arjita-doṣa-sainyaṃ dainyaṃ yad ādiśati tad vayam ācarāmaḥ // VidSrk_42.42__1502_

nirānandā dārā vyasana-vidhuro bāndhava-janoaḥ janī-bhūtaṃ mitraṃ dhana-viraha-dīnaḥ parijanaḥ
asaṃtuṣṭaṃ cetaḥ kuliśa-kaṭhinaṃ jīvitam idaṃ vidhir vāmārambhas tad api ca mano vāñchati sukham // VidSrk_42.43__1503_

durvāso malināṅga-yaṣṭir abalā dṛṣṭo janaḥ sve gṛhe nīcāt karṇa-kaṭu śrutaṃ dhanam adād āruḍha-garvaṃ vacaḥ
anyo mandiram āgataḥ paricayād aprāpta-kāmo gataḥ khinnāḥ smaḥ sva-paropakāra-karaṇa-klībāṃ vahantas tanum // VidSrk_42.44__1504_

kva paṅkaḥ kvāmbhojaṃ kvaṇad-ali-kulālāpa-madhuraṃ śiro raudraṃ kvāheḥ sphurad-uru-mayūkhaḥ kva ca maṇiḥ
kaliḥ kvāyaṃ pāpaḥ kva ca guṇa-nidher janma bhavato vidhiḥ satyaṃ satyaṃ sadṛśa-viniyogeṣv akuśalaḥ // VidSrk_42.45__1505_

namasyaḥ prajñāvān parikalita-loka-traya-gatiḥ sukhī mūrkhaḥ so 'pi sva-gata-mahimādvaita-hṛdayaḥ
ayaṃ mā bhūt kaścit pratanu-mati-kirmīrita-manaḥsamādhānonmīlat-sada-sad-iti-saṃdeha-vidhuraḥ // VidSrk_42.46__1506_

vallaṇasya --

asmābhiś caturambu-rāśi-raśanāvacchedinīṃ medinīṃ bhrāmyadbhir na sa ko 'pi nistuṣa-guṇo dṛṣṭo viśiṣṭo janaḥ
yasyāgre cira-sañcitāni hṛdaye duḥkhāni saukhyāni vā saṃjalpya kṣaṇam ekam ardham athavā niḥśvasya viśrāmyate // VidSrk_42.47__1507_

ito dāva-jvālaḥ sthala-bhuva ito jāla-jaṭilā ito vyādho dhāvaty ayam anupadaṃ vakrita-dhanuḥ
ito 'py agre tiṣṭhaty ayam ajagaro vistṛta-mukhaḥ kva yāyāt kiṃ kuryān mṛga-śiśur ayaṃ daiva-vaśagaḥ // VidSrk_42.48__1508_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1869)

keneyaṃ śrī-vyasana-rucinā śoṇa viśrāṇitā te jāne jānu-dvaya-sajala evābhirāmas tvam āsīḥ
vega-bhraśyat-taṭaruhavano dustarāvarta-vīciḥ kasyedānīṃ kaluṣa-salilaḥ kūlabhedī priyo 'si // VidSrk_42.49__1509_

śatānandasya | (Skmsa.u.ka. 1736)

sindhor arṇaḥ sthagita-gaganābhoga-pātāla-kukṣaḥ potopāyā iha hi bahavo laṅghanāya kṣamante
āho riktaḥ katham api bhaved eṣa daivāt tadānīṃ ko nāma syād ataṭa-kuharālokanair yasya kalpaḥ // VidSrk_42.50__1510_

keśaṭasya --

daive samarpya cira-sañcita-moha-bhāraṃ svasthāḥ sukhaṃ vasata kiṃ parayācanābhiḥ
meruṃ pradakṣiṇayato 'pi divākarasya te tasya sapta turagā na kadācid aṣṭau // VidSrk_42.51__1511_

artho na saṃbhṛtaḥ kaścin na vidyā kācid arjitā
na tapaḥ sañcitaṃ kiṃcid gataṃ ca sakalaṃ vayaḥ // VidSrk_42.52__1512_

ājanmānugate 'py asmin nāle vimukham ambujam
prāyeṇa guṇa-pūrṇeṣu rītir lakṣmīvatām iyam // VidSrk_42.53__1513_

sarokasya

dṛṣṭā sātha kupīṭa-yoni-mahasā lelihyamānākṛtiḥ puṣponmeṣavatī ca kiṃśuka-latā nītāvanīṃ vāyunā
rambhe nopari padmayoḥbr bisalate nāgra-sphurat-pallave sauvarṇau na ghaṭau na nūtana-ghanāsannaḥ śaśī pārvaṇaḥ // VidSrk_42.54__1514_

śaśīkarasya --

toyaṃ nirmathitaṃ ghṛtāya madhune niṣpīḍitaḥ prastaraḥ snānārthaṃ mṛgatṛṣṇikormi-taralā bhūmiḥ samālokitā
dugdhā seyam acetanena jaratī dugdhasyatā gardabhī kaṣṭaṃ yat khalu dīrghayā dhana-tṛṣā nīco janaḥ sevitaḥ // VidSrk_42.55__1515_

joyīkasya --

ratnākaras tava pitā sthitir ambujeṣu bhrātā sudhārasa-mayaḥ patir ādya-devaḥ
kenāpareṇa kamale bata śikṣitāsi sāraṅga-śṛṅga-kuṭilāni viceṣṭitāni // VidSrk_42.56__1516_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 347)

arthābhāve mṛdutā kāṭhinyaṃ bhavati cārtha-bāhulye /
naikatrārtha-mṛdutve prāyaḥ śloke ca loke ca // VidSrk_42.57__1517__

|| iti nirveda-vrajyā ||

||42||

43. tato vārdhakya-vrajyā

anaṅga palitaṃ mūrdhni paśyaitad vijaya-dhvajam
idānīṃ jitam asmābhis tavākiṃcit-karāḥ śarāḥ // VidSrk_43.1__1518_

dharmakīrteḥ --

anucitam idam akramaś ca puṃsāṃ yad iha jarāsv api mānmathā vikārāḥ
yad api ca na kṛtaṃ nitambinīnāṃ stana-patanāvadhi jīvitaṃ rataṃ vā // VidSrk_43.2__1519_

vidyākālidāsayoḥ --

prāyaścittaṃ na gṛhṇītaḥ kāntāyāḥ patitau stanau
ata eva tayoḥ sparśe loko 'yaṃ śithilādaraḥ // VidSrk_43.3__1520_

dhig vṛddhatāṃ viṣalatām iva dhik tathāpi vāma-bhruvām upari sa-spṛhatām atanvīm
ko 'trāparādhyati vidhiś ca śaṭhaḥ kuṭhārayogyaḥ kaṭhora-hṛdayaḥ kusumāyudhaś ca // VidSrk_43.4__1521_

svasti sukhebhyaḥ saṃprati salilāñjalir eṣa manmatha-kathāyāḥ /
tā api mām ativayasaṃ tarala-dṛśaḥ saralam īkṣante // VidSrk_43.5__1522__

kasyacit | (Svsu.ā. 3395, Skmsa.u.ka. 2256, śatānandasya)

kṣaṇāt prabodham āyāti laṅghyate tamasā punaḥ
nirvāsyataḥ pradīpasya śikheva jaratāṃ matiḥ // VidSrk_43.6__1523_

paliteṣv api dṛṣṭeṣu puṃsaḥ kā nāma kāmitā
bhaiṣajyam iva manyante yad anyamanasaḥ striyaḥ // VidSrk_43.7__1524_

eka-garbhoṣitāḥ snigdhā mūrdhnā sat-kṛtya dhāritāḥ
keśā api virajyante jarayā kim utāṅganāḥ // VidSrk_43.8__1525_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2251, śrī-vyāsa-pādānām)

gātrair girā ca vikalaś caṭum īśvarāṇāṃ kurvann ayaṃ prahasanasya naṭaḥ kṛto 'smi
no vedmi māṃ palita-varṇaka-bhājam etaṃ nāṭyena kena naṭayiṣyati dīrgham āyuḥ // VidSrk_43.9__1526_

aviviktāv atistabdhau stanav āḍhyāv ivādṛtau
viviktav ānatav eva daridrāv iva garhitau // VidSrk_43.10__1527_

nirdayasya --

|| iti vārdhakya-vrajyā ||

||43||

44. tataḥ śmaśāna-vrajyā

cañcat-pakṣābhidhāta-glapita-hutabhujaḥ prauḍha-dhāmnaś citāyāḥ krodha ākṛṣṭa-mūrter aham ahamikayā caṇḍa-cañcu-graheṇa
sadyas taptaṃ śavasya jvalad iva piśitaṃ bhūri jagdhvārdha-dagdhaṃ paśyāntaḥ pluṣyamāṇaḥ praviśati salilaṃ satvaraṃ gṛdhra-saṅghaḥ // VidSrk_44.1__1528_

kasyacit | (Smvsū.mu. 94.6, Skmsa.u.ka. 2365, pāṇineḥ)

udbuddhebhyaḥ sudūraṃ ghana-rajani-tamaḥ-pūriteṣu drumeṣu prodgrīvaṃ paśya pāda-dvitaya-dhṛta-bhuvaḥ śreṇayaḥ pheravāṇām
ulkālokaiḥ sphuradbhirnija-vadana-guhotsarpibhir vīkṣitebhyaś cyotat-sāndraṃ vasāmbhaḥ kvathita-śava-vapur-maṇḍalebhyaḥ pibanti // VidSrk_44.2__1529_

pāṇineḥ | (Skmsa.u.ka. 2364)

utkṛtyotkṛtya kṛttiṃ prathamam atha pṛthūcchopha-bhūyāṃso māṃsāny aṅga-sphik-pṛṣṭha-piṇḍādy-avayava-sulabhāny agra-pūtīni jagdhvā
ātta-srnāyvyv-antra-netraḥ prakaṭita-daśanaḥ preta-raṅgaḥ karaṅkād aṅka-sthād asthi-saṃstha-sthapuṭa-gatam api kravyam avyagram atti // VidSrk_44.3__1530_

(mā.mā. 5.16)

karṇābhyarṇa-vidīrṇa-sṛk-kavi-kaṭa-vyādāna-dīptāgnibhir daṃṣṭrā-koṭi-visaṃkaṭair ita ito dhāvadbhir ākīrtyate
vidyut-puñja-nikāśa-keśa-nayana-bhrū-śmaśru-jālair nabho lakṣyālakṣya-viśuṣka-dīrgha-vapuṣām ulkā-mukhānāṃ mukhaiḥ // VidSrk_44.4__1531_

(mā.mā. 5.13)

antraiḥ kalpita-maṅgala-pratisarāḥ strī-hasta-raktotpalavyaktottaṃsa-bhṛtaḥ pinahya sahasā hṛt-puṇḍarīka-srajaḥ
etāḥ śoṇita-paṅka-kuṅkuma-kuṣaḥ saṃbhūya kāntaiḥ pibanty asthi-sneha-surāḥ kapāla-caṣakaiḥ prītāḥ piśācāṅganāḥ // VidSrk_44.5__1532_

(mā.mā. 5.18)

etat pūtana-cakram akrama-kṛta-śvāsārdha-muktair vṛkān utpuṣṇad utpuṣṇat parito nṛ-māṃsa-vighasair ādardaraṃ krandataḥ
kharjūra-druma-dadhna-jaṅghama-sita-tvaṅ-naddha-viṣvaktatasnāyu-granthi-ghanāsthi-pañjara-jarat-kaṅkālam ālokyate // VidSrk_44.6__1533_

(mā.mā. 5.14)

guñjat-kuñja-kuṭīra-kauśika-ghaṭā-ghūtkāra-saṃvallitakrandat-pherava-caṇḍa-hātkṛti-bhṛti-prāg-bhāra-bhīmais taṭaiḥ
antaḥ-śīrṇa-karaṅka-karkara-tarat-saṃrodhi-kūlaṅkaṣasroto-nirgama-ghora-gharghara-ravā pāre-śmaśānaṃ sarit // VidSrk_44.7__1534_

bhavabhūter amī (mā.mā. 5.19)

bhavabhūter amī

atrāsthaḥ piśitaṃ śavasya kaṭhinair utkṛtya kṛtsnaṃ nakhair nagna-snāyu-karāla-ghora-kuharair mastiṣka-digdhāṅguliḥ
saṃdaśyauṣṭha-piṭena bhugna-vadanaḥ pretaś citāgni-drutaṃ sūtkārair nalakāsthi-koṭara-gataṃ majjānam ākarṣati // VidSrk_44.8__1535_

jayādityasya --

cañcac-cañcūdvṛtārdha-cyuta-piśita-lava-grāsa-saṃvṛddha-gardhair gṛdhrair ārabdha-pakṣa-dvitaya-vidhutibhir baddha-sāndrāndhakāre
vaktrodvāntāḥ patantyaś chimiti-śikhi-śikhā-śreṇayo 'smin śivānāṃ asra-srotasy ajasra-sruta-bahala-vasā vāsa-visre svananti // VidSrk_44.9__1536_

(ṇāgānanda 4.18 śrīharṣadevasya (nāgānanda 4.18)

vidūrād abhyastair viyati bahuśo maṇḍala-śataiḥ udañcat-pucchāgra-stimita-vitataiḥ pakṣati-puṭaiḥ
patanty ete gṛdhrāḥ śava-piśita-lolānana-guhāgalal-lālā-kleda-snapita-nija-cañcū-bhaya-puṭāḥ // VidSrk_44.10__1537_

(Caṇḍakauśikacaṇḍakauśika 4.7)

pibaty eko 'nyasmād ghana-rudhiram āchidya caṣakaṃ lalaj-jihvo vaktrād galitam aparo leḍhu pibataḥ
tataḥ styānāḥ kaścid bhuvi nipatitāḥ śoṇita-kaṇāḥ kṣaṇād ucca-grīvo rasayati lasad-dirgha-rasanaḥ // VidSrk_44.11__1538_

(Caṇḍakauśikacaṇḍakauśika 4.17)

citāgner ākṛṣṭaṃ nalaka-śikhara-protam asakṛtd sphuradbhir nirvāpya prabala-pavanaiḥ sphūtkṛta-śataiḥ
śiro nāraṃ pretaḥ kavalayati tṛṣṇā-vaśa-valatkarālāsyaḥ pluṣyad-vadana-kuharas tūdgirati ca // VidSrk_44.12__1539_

(Caṇḍakauśika 4.19 amī śrī-kṣemīśvarasya (caṇḍakauśika 4.19)

anyādānākulāntaḥ-karaṇa-vaśa-vipad-bādhita-preta-raṅkaṃ grāsa-bhraśyat-karāla-ślatha-piśita-śavāgra-grahe muktanādam
sarvaiḥ krāmadbhir ulkānana-kavala-rasa-vyātta-vaktra-prabhābhir vyaktais taiḥ saṃvaladbhiḥ kṣaṇam aparam iva vyomni vṛttaṃ śmaśānam // VidSrk_44.13__1540_

vallaṇasya --

netrākuñcana-sāraṇa-krama-kṛta-pravyakta-naktandino dik-cakrānta-visarpi-sallarisaṭā-bhārāvaruddhāmbaraḥ
hasta-nyasta-kapāla-kandara-darī-muktābhra-dhārāḥ pibann unmukta-dhvani-bhinna-karṇa-kuharaḥ kravyād ayaṃ nṛtyati // VidSrk_44.14__1541_

|| iti śmaśāna-vrajyā ||

||44||

45. tato vīra-vrajyā ||45

śrutvā dāśarathī suvela-kaṭake sānandam ardhe dhanuṣṭaṅkāraiḥ paripūrayanti kakubhaḥ proñchanti kaukṣeyakān
abhyasyanti tathaiva citra-phalake laṅkā-pates tat punar vaidehī-kuca-patra-valli-valanā-vaidagdhyam ardhe karāḥ // VidSrk_45.1__1542_

saṃtuṣṭe tisṛṇāṃ purām api ripau kaṇḍūla-dor-maṇḍalakrīḍā-kṛtta-punaḥ-prarūḍha-śiraso vīrasya lipsor varam
yācñā-dainya-parāñci yasya kalahāyante mithas tvaṃ vṛṇu tvaṃ vṛṇv ity abhito mukhāni sa daśagrīvaḥ kathaṃ kathyate // VidSrk_45.2__1543_

eko bhavān mama samaṃ daśa vā namanti jyā-ghoṣa-pūrita-viyanti śarāsanāni
tal loka-pāla-sahitaḥ saha lakṣmaṇena cāpaṃ gṛhāṇa sadṛśaṃ kṣaṇam astu yuddham // VidSrk_45.3__1544_

re vṛddha-gṛdhra kim akāṇḍam iha pravīra dāvānale śalabhatāṃ labhase pramatta
lakpāvasāna-pavanollasitasya sindhor ambho ruṇaddhi kim u saikata-setubandhaḥ // VidSrk_45.4__1545_

etau saṅghaśriyaḥ ||

āskandhāvadhi kaṇṭha-kāṇḍa-vipine drāc candrahāsāsinā chettuṃ prakramite mayaiva tarasā truṭyac-chirāsaṃtatau
asmeraṃ galitāśru-gadgada-padaṃ bhinna-bhruvā yady abhūd vaktreṣv ekam api svayaṃ sa bhagavān tan me pramāṇaṃ śivaḥ // VidSrk_45.5__1546_

devo yady api te guruḥ sa bhagavān ardhendu-cūḍāmaṇiḥ kṣoṇī-maṇḍalam ekaviṃśatim idaṃ vārān jitaṃ yady api
draṣṭavyo 'sy amum eva bhārgava-baṭaḥ kaṇṭhe kuṭhāraṃ vahan paulastyasya puraḥ praṇāma-racita-pratyagra-sevāñjaliḥ // VidSrk_45.6__1547_

rudrādes tulanaṃ svakaṇṭha-vipina-cchedo harer vāsanaṃ kārāveśmani puṣpakasya ca jayo yasyedṛśaḥ kelayaḥ
so 'haṃ durjaya-bāhu-daṇḍa-sacivo laṅkeśvaras tasya me kā ślāghā ghuṇa-jarjareṇa dhanuṣā kṛṣṭena bhagnena vā // VidSrk_45.7__1548_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2103, Brbā.rā. 1.51) (Bābā.rā. 1.51; ab = Vakroktijīvita 1.21ab)

vīra-prasūr jayati bhārgava-reṇukaiva yat tvāṃ triloka-tilakaṃ sutam abhyasūta
śakrebha-kumbha-taṭa-khaṇḍana-caṇḍa-dhāmā yenaiṣa me na gaṇito yudhi candrahāsaḥ // VidSrk_45.8__1549_

(Bābā.rā. 2.29)

rāme rudra-śarāsanaṃ tulayati smitvā sthitaṃ pārthivaiḥ śiñjā-sañjana-tatpare 'vahasitaṃ dattvā mithas tālikāḥ
āropya pracalāṅgulī-kisalaye mlānaṃ guṇāsphālane sphārākarṣaṇa-bhagna-parvaṇi punaḥ siṃhāsane mūrcchitam // VidSrk_45.9__1550_

rājaśekharasya | (bā.rā. 3.75; ha.nā. 1.31; Skmsa.u.ka. 2091)

pṛthvi sthirā bhava bhujaṅgama dhārayaināṃ tvaṃ kūrmarāja tad idaṃ dvitayaṃ dadhīthāḥ
dik-kuñjarāḥ kuruta tat-tritaye didhīrṣāṃ rāmaḥ karotu hara-kārmukam ātatajyam // VidSrk_45.10__1551_

(Bālarāmāyaṇa 1.48

rājaśekharasyāmī (bā.rā. 1.48)

lāṅgūlena gabhastimān valayitaḥ protaḥ śaśī maulinā jīmūtā vidhutāḥ śaṭābhir uḍavo daṃṣṭrābhir āsāditāḥ
uttīrṇo 'mbu-nidhir dṛśaiva viṣadais tenāṭṭahāsormibhir laṅkeśasya ca laṅghito diśi diśi krūraḥ pratāpānalaḥ // VidSrk_45.11__1552_

(ṛāmacarita 15.64 abhinandasya (rāmacarita 15.64)

yo yaḥ kṛtto daśamukha-bhujas tasya tasyaiva vīryaṃ labdhvā dṛpyanty adhikam adhikaṃ bāhavaḥ śiṣyamāṇāḥ
yady acchinnaṃ daśamukha-śiras tasya tasyaiva kāntau saṃkrāmantyām atiśayavatī śeṣa-vaktreṣu lakṣmīḥ // VidSrk_45.12__1553_

(anargha-rāghava 6.76 murāreḥ | (a.rā. 6.76)

bhagnaṃ deva samasta-vānara-bhaṭair naṣṭaṃ ca yūthādhipaiḥ kiṃ dhairyeṇa puro vilokaya daśagrīvo 'yam ārād abhūt
itthaṃ jalpati saṃbhramolbaṇa-mukhe sugrīva-rāje muhus tenākekaram īkṣitaṃ daśa śanair bāṇān ṛjūkurvatā // VidSrk_45.13__1554_

bhramaṇa-java-samīraiḥ śerate śāla-ṣaṇḍā mama nakha-kuliśāgrair grāva-garbhāḥ sphuṭanti
ajagaram api cāhaṃ muṣṭi-niṣpiṣṭa-vaktraṃ nija-bhuja-taru-mūlasyālavālaṃ karomi // VidSrk_45.14__1555_

kṛṣṭā yena śiroruheṣu rudatī pāñcāla-rājātmajā yenāsyāḥ paridhānam apy apahṛtaṃ rājñāṃ gurūṇāṃ puraḥ
yasyoraḥ-sthala-śoṇitāsavam ahaṃ pātuṃ pratijñātavān so 'yaṃ mad-bhuja-pañjare nipatitaḥ saṃrakṣyatāṃ kauravāḥ // VidSrk_45.15__1556_

(Veṇīsaṃhārave.saṃ. 3.47)

kapole jānakyāḥ kari-kalabha-danta-dyuti-muṣi smara-smeraṃ gaṇḍoḍḍamara-pulakaṃ vaktra-kamalam
muhuḥ paśyan śrutvā rajani-cara-senā-kalakalaṃ jaṭā-jūṭa-granthiṃ draḍhayati raghūṇāṃ parivṛḍhaḥ // VidSrk_45.16__1557_

harir alasa-vilocanaḥ sagarvaṃ balam avalokya punar jagāma nidrām /
adhigata-pati-vikramāsta-bhītis tu dayitāpi vilokayāñcakāra // VidSrk_45.17__1558__

meṭhasya --

bhūyaḥ kāñcana-kenipāta-nikara-protkṣipta-dūrodgatair yat saṃkhyeṣu cakāra śīkara-kaṇair eva dviṣāṃ durdinam
kiṃ cākāṇḍa-kṛtodyamas tripathagāsañcārinaukā-gaṇoaḥ gīrvāṇendra-phaṇīndrayor api dadau śaṅkāṃ viśaṅko 'pi yaḥ // VidSrk_45.18__1559_

narasiṃhasya --

mainākaḥ kim ayaṃ ruṇaddhi gagane man-mārgam avyāhataṃ śaktis tasya kutaḥ sa vajra-patanād bhīto mahendrād api
tārkṣyaḥ so 'pi samaṃ nijena vibhunā jānāti māṃ rāvaṇaṃ vijñātaṃ sa jaṭāyur eṣa jarasā kliṣṭo vadhaṃ vāñchati // VidSrk_45.19__1560_

putras tvaṃ tripura-druhaḥ punar ahaṃ śiṣyaḥ kim etāvatā tulyaḥ so 'pi kṛtas tavāyam adhikaḥ kodaṇḍa-dīkṣā-vidhiḥ
tatrādhāra-nibandhano yadi bhaved ādheya-dharmodayasḥ tad bhoḥ skanda gṛhāṇa kārmukam idaṃ nirṇīyatām antaram // VidSrk_45.20__1561_

drāṅ niṣpeṣa-viśīrṇa-vajra-śakala-pratyupta-rūḍha-vraṇagranthy-udbhāsini bhaṅgaṃ ogham aghavan mātaṅga-dantodyame
bhartuḥnr nandana-devatā-viracita-srag-dāmni bhūmeḥ sutā vīra-śrīr iva yasya vakṣasi jagad-vīrasya viśrāmyatu // VidSrk_45.21__1562_

(ma.vī.ca. 1.34 bhavabhūteḥ || (ma.vī.ca. 1.34)

|| iti vīra-vrajyā ||

||45||

46. tataḥ praśasti-vrajyā ||46

yad-vargyābhir jagrāhe pṛthu-śakula-kulāsphālana-trāsa-hāsavyastoru-stambhikābhir diśi diśi saritāṃ dig-jaya-prakrameṣu
ambho gambhīra-nābhī-kuhara-kavalanomukta-paryasta-lolatkallolābaddha-mugdha-dhvani-cakita-kaṇat-kukkubhaṃ kāminībhiḥ // VidSrk_46.1__1563_

majjaty āmajja-majjan-maṇi-masṛṇa-phaṇā-cakravāle phaṇīndre yat senoddāma-helā-bhara-calita-mahā-śaila-kīlāṃ babhāra
kṛcchrāt pātāla-mūlāvila-bahula-nirālamba-jambāla-niṣṭhaḥ pṛṣṭhāṣṭhīla-pratiṣṭhām avanim avanamat karparaḥ kūrmarājaḥ // VidSrk_46.2__1564_

yasyodyoge balānāṃ sakṛd api calatām ujjihānai rajobhir jambāliny ambarasya sravad-amara-sarit-toya-pūreṇa mārge
saṃsīdac-cakra-śalyākula-taraṇikarot pīḍitāśvīya-dattadvitrāvaskanda-mandaḥ katham api calati syandano bhānavīyaḥ // VidSrk_46.3__1565_

bhava-bhūteḥ | (Skmsa.u.ka. 1541, bāṇasya)

deve diśāṃ vijaya-kautuka-suprayāte niryantraṇa-prasara-sainya-bhareṇa yatra
pratyūpyamāna-maṇi-kīlaka-gāḍha-bandhaprāṇaḥ . . phaṇapatir vasudhāṃ dadhāti // VidSrk_46.4__1566_

murāreḥ --

guñjat-kuñja-kuṭīra-kuñjara-ghaṭā-vistīrṇa-karṇa-jvarāḥ prāk-pratyag-dharaṇīndra-kandara-darī-pārīndra-nidrā-druhaḥ
laṅkāṅka trikakut-pratidhvani-ghanāḥ paryanta-yātrā-jaye yasya bhremuramandamandara-ravair āśā-rudho ghoṣaṇāḥ // VidSrk_46.5__1567_

kasyacit | (Srkm 1538, jayadevasya)

tvaṃ sarvadā nṛpati-candra jaya-śriyo 'rthī svapne 'pi na praṇayinī bhavato 'ham āsam
itthaṃ śriyā kupitayeva ripūn vrajantyā saṃjaghnire samara-keli-sukhāni yasya // VidSrk_46.6__1568_

te pīyūṣa-mayūkha-śekhara-śiraḥ-saṃdāna-mandākinīkallola-pratimalla-kīrti-laharī-lāvaṇya-liptāmbarāḥ
sarva-kṣatra-bhujoṣma-śātana-kalā-duḥśīla-doḥ-śālino vaṃśe tasya babhūvur adbhuta-guṇā dhārā-dharitrī-bhujaḥ // VidSrk_46.7__1569_

yan nistriṃśa-hatodgatair ari-śiraś cakrair babhūva kṣaṇaṃ loke cāndramase vidhuṃtuda-ghaṭāvaskanda-kolāhalaḥ
kiṃ cāmībhir api sphuran-maṇitayā caṇḍāṃśukoṭi-bhramaṃ bibhrāṇair udapādi rāhu-bhuvane bhūyān subhikṣotsavaḥ // VidSrk_46.8__1570_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1560, murāreḥ)

tenedaṃ sura-mandiraṃ ghaṭayatā ṭaṅkāvalī-nirdalatpāṣāṇa-prakaraḥ kṛto 'yam akhilaḥ kṣīṇo girīṇāṃ gaṇaḥ
arthibhyo vasu varṣatā punar asau saṃrūḍha-ratnāṅkuraśreṇi-smera-śiraḥ-sahasra-śikharaḥ saṃvardhito rohaṇaḥ // VidSrk_46.9__1571_

surāṇāṃ pātāsau sa punar atipuṇyaika-hṛdayo grahas tasyāsthāne gurur ucita-mārge sa nirataḥ
karas tasyātyarthaṃ vahati śatakoṭi-praṇayitāṃ sa sarvasvaṃ dātā tṛṇam iva sureśaṃ vijayate // VidSrk_46.10__1572_

jīvākṛṣṭiṃ sa cakre mṛdha-bhuvi dhanuṣaḥ śatrur āsīd gatāsur lakṣāptir mārgaṇānām abhavad ari-bale tad-yaśas tena labdham
muktā tena kṣameti tvaritam ari-gaṇair uttamāṅgaiḥ pratīṣṭhā pañcatvaṃ dveṣi-sainye sthitam avani-patir nāpa saṃkhyāntaraṃ saḥ // VidSrk_46.11__1573_

yeṣāṃ kalpa-mahīruhāṃ marakata-vyājena tair arthibhir vyakrīyante śalāṭavo 'pi maṇayas te padmarāgādayaḥ
teṣu prauḍha-phalopamardavi-namac-chākhā-mukhārohibhis tyāgādvaitam aharniśaṃ sukṛtino yasyāmarair gīyate // VidSrk_46.12__1574_

yo maurvīkiṇa-kaitavena sakala-kṣmāpāla-lakṣmī-balātkāropagraha-vācyatāmakinitau bibhrad bhujau bhūpatiḥ
lokān vācayati sma vikrama-mayim ākhyāyikām ātmanaḥ kvāpi kvāpy anugacchad-arjuna-kathā-saṃbhāra-lambhāvatīm // VidSrk_46.13__1575_

murāreḥ |r etau --

krudhyad-gandha-karīndra-danta-muṣala-preṅkhola-dīptānalajvālā-pātita-kumbha-mauktika-phala-vyutpanna-lājāñjalau
hastenāsima-yūkha-darbha-latikā-baddhena yuddhotsavaiḥ rājñā yena salīlam utkala-pater lakṣmīḥ punar-bhūḥ kṛtā // VidSrk_46.14__1576_

vasukalpasya --

|| iti praśasti-vrajyā ||

||46||

47. tataḥ parvata-vrajyā

guñjat-kuñja-kuṭīra-kauśika-ghaṭā-ghūtkāravat-kīcakastambāḍambara-mūka-maukuli-kulaḥ krauñcāvato 'yaṃ giriḥ
etasmin pracalākināṃ pracalatām udvejitāḥ kūjitair udvellanti purāṇa-rohaṇa-taru-skandheṣu kumbhī-nasāḥ // VidSrk_47.1__1577_

ete candra-śilā-samuccaya-mayāś candrātapa-prasphurat-d sarvāṅgīṇa-payaḥ-pravṛtta-sarito jhātkurvate parvatāḥ
yeṣām unmada-jāgarūka-śikhini prasthe nameru-sthitāḥ śyāmām eva gabhīra-gadgada-giraḥ skandanti koyaṣṭayaḥ // VidSrk_47.2__1578_

ādhatte danu-sūnu-sūdana-bhujā-keyūra-vajrāṅkuravyūhollekha-padāvalī-vali-mayai ratnair mudaṃ mandaraḥ
ādhārīkṛta-kūrma-pṛṣṭha-kaṣaṇa-kṣīṇoru-mūlo 'dhunā jānīmaḥ parataḥ payodhi-mathanād uccaistaro 'yaṃ giriḥ // VidSrk_47.3__1579_

tat tādṛk phaṇirāja-rajju-kaṣaṇaṃ saṃrūḍha-pakṣa-cchidāghātāruntudam apy aho katham ayaṃ manthācalaḥ soḍhavān
etenaiva durātmanā jalanidher utthāpya pāpām imāṃ lakṣmīm īśvara-durgata-vyavahṛti-vyastaṃ jagan nirmitam // VidSrk_47.4__1580_

so 'yaṃ kailāsa-śailaḥ sphaṭika-maṇi-bhuvām aṃśu-jālair jvaladbhiśḥ chāyā pītāpi yatra pratikṛtibhir upasthāpyate pādapānām
yasyopāntopasarpat-tapana-kara-dhṛtasyāpi padmasya mudrāṃ uddāmāno diśanti tripura-hara-śiraś-candralekhā-mayūkhāḥ // VidSrk_47.5__1581_

giriḥ kailāso 'yaṃ daśa-vadana-keyūra-vilasanmaṇi-śreṇī-patrāṅkura-makara-mudrāṅkita-śilaḥ
amuṣmin āruhya sphaṭika-maya-sarvāṅga-subhage nirīkṣante yakṣāḥ phaṇi-pati-purasyāpi caritam // VidSrk_47.6__1582_

daśamukha-bhuja-daṇḍa-maṇḍalīnāṃ dṛḍha-paripīḍana-pīta-mekhalo 'yam
jala-gṛhaka-vitardikāsukhāni sphaṭika-girir giriśasya nirmimīte // VidSrk_47.7__1583_

kailāsādri-taṭīṣu dhūrjaṭi-jaṭālaṃkāra-candrāṅkura jyotsnā-kandalitābhir indu-dṛṣadām adbhir nadī-mātṛkāḥ
gaurī-hasta-guṇa-pravṛddha-vapuṣaḥ puṣyanti dhātreyakabhrātṛ-sneha-sahoḍha-ṣaṇmukha-śiśu-krīḍā-sukhāḥ śākhinaḥ // VidSrk_47.8__1584_

naktaṃ ratna-mayūkha-pāṭava-milat-kākola-kolāhalatrasyat-kauśika-bhukta-kandara-tamāḥ so 'yaṃ giriḥ smaryate
yatrākṛṣṭa-kucāṃśuke mayi ruṣā vastrāya patrāṇi te cinvatyo vana-devatās taru-latām uccair vyadhuḥ kautukāt // VidSrk_47.9__1585_

ete 'kṣṇor janayanti kāma-virujaṃ sītā-viyoge ghanāḥ vātāḥ śīkariṇo 'pi lakṣmaṇa dṛḍhaṃ saṃtāpayanty eva mām
itthaṃ vṛddha-paramparā-pariṇatair yasmin vacobhir munīn adyāpy unmanayanti kānana-śukāḥ so 'yaṃ girir mālyavān // VidSrk_47.10__1586_

kari-kavalana-śiṣṭaiḥ śākhi-śākhāgra-patrair aruṇa-saraṇayo 'mī sarvato bhīṣayante 'grakuñjaiḥ /
calita-śabara-senā-datta-go-śṛṅga-caṇḍa-dhvani-cakita-varāha-vyākulā vindhya-pādāḥ // VidSrk_47.11__1587__

kamalāyudhasya | (Sksa.ka.ā. 2.30, Smvsū.mu. 103.14, Skmsa.u.ka. 2040)

imās tā vindhyādreḥ śuka-harita-vaṃśī-vana-ghanā bhuvaḥ krīḍālolad-virada-daśanābhugna-taravaḥ
latā-kuñje yāsām upanadi rata-klānta-śabarīkapola-svedāmbhaḥ-kaṇa-caya-nudo vānti marutaḥ // VidSrk_47.12__1588_

dakṣasya | (Sksa.ka.ā. 3.9, Skmsa.u.ka. 2039, yogeśvarasya)

snigdha-śyāmāḥ kvacid aparato bhīṣaṇābhoga-rūkṣāḥ sthāne sthāne mukhara-kakubho jhātkṛtair nirjharāṇām
ete tīrthāśrama-giri-sarid-garta-kāntāra-miśrāḥ saṃdṛśyante paricaya-bhuvo daṇḍakāvindhya-pādāḥ // VidSrk_47.13__1589_

bhavabhūteḥ | (u.rā.ca. 2.14)

niṣkūja-stimitāḥ kvacit kvacid api proccaṇḍa-sattva-svanāḥ svecchā-supta-gabhīra-ghora-duragāśvāsa-pradīptāgnayaḥ
sīmānaḥ pradarodareṣu vivareṣv alpāmbhaso yāsv ayaṃ tṛṣyadbhiḥ pratisūryakair ajagara-sveda-dravaḥ pīyate // VidSrk_47.14__1590_

(u.rā.ca. 2.16)

dadhati kuhara-bhājām atra bhallūka-yūnām anurasita-gurūṇi styānam ambūkṛtāni
śiśira-kaṭu-kaṣāyaḥ styāyate śallakīnām ibha-dalita-vikīrṇa-granthi-niṣyanda-gandhaḥ // VidSrk_47.15__1591_

bhavabhūter etau (u.rā.ca. 2.21 = ma.a.mi. 9.6 = ma.vī.ca. 5.41)

iha sama-daśa-kuntākrānta-vānīra-muktaprasava-surabhi-śīta-svaccha-toyā bhavanti
phala-bhara-pariṇāma-śyāma-jambū-nikuñjaskhalana-mukhara-bhūri-srotaso nirjhariṇyaḥ // VidSrk_47.16__1592_

etāḥ sthāna-parigraheṇa śivayor atyanta-kānta-śriyaḥ prāleyācala-mekhalā-vana-bhuvaḥ puṣṇanti netrotsavam
vyāvalgad-bala-vairi-vāraṇa-vara-pratyagra-dantāhatiśvabhra-prasravad-abhra-sindhu-savana-prasnigdha-deva-drumāḥ // VidSrk_47.17__1593_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2037)

|| iti parvata-vrajyā ||

||47||

48. tataḥ śānti-vrajyā

yad etat svacchandaṃ virahaṇam akārpaṇyam aśanaṃ sahāryaiḥ saṃvāsaḥ śrutam upaśamaika-śrama-phalam
mano manda-spandaṃ viharati cirāyābhivimṛśan na jāne kasyaiṣā pariṇatir udārasya tapasaḥ // VidSrk_48.1__1594_

hariṇa-caraṇa-kṣuṇṇopāntāḥ sa-śādvala-nirjharāḥ kusuma-śabalair viṣvag-vātais taraṅgita-pādapāḥ
mudita-vihaga-śreṇī-citra-dhvani-pratināditā manasi na mudaṃ kasyā dadhyuḥ śivā vana-bhūmayaḥ // VidSrk_48.2__1595_

guṇākara-bhadrasya --

pūrayitvārthinām āśāṃ priyaṃ kṛtvā dviṣām api
pāraṃ gatvā śrutaughasya dhanyā vanam upāsate // VidSrk_48.3__1596_

te tīkṣṇa-durjana-nikāra-śarair na bhinnā dhīrās ta eva śama-saukhya-bhujas ta eva
sīmantinī-viṣa-latā-gahanaṃ vyudasya ye 'vasthitāḥ śama-phaleṣu tapo-vaneṣu // VidSrk_48.4__1597_

vāso valkalamāstaraḥ kisalayānyokas tarūṇāṃ talaṃ mūlāni kṣataye kṣudhāṃ giri-nadī-toyaṃ tṛṣā-śāntaye
krīḍā mugdha-mṛgair vayāṃsi suhṛdo naktaṃ pradīpaḥ śaśī svādhīne 'pi dhane tathāpi kṛpaṇā yācanta ity adbhutam // VidSrk_48.5__1598_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2316, Ss 2.20)

gataḥ kālo yatra priya sakhi mayi prema-kuṭilaḥ kaṭākṣaḥ kālindī-laghu-lahari-vṛttiḥ prabhavati
idānīm asmākaṃ jaraṭha-kamaṭhī-pṛṣṭha-kaṭhinā mano-vṛttis tat kiṃ vyasanini mudhaiva kṣapayasi // VidSrk_48.6__1599_

kasyacit | (Ss 4.13, Smvsū.mu. 131.33, Skmsa.u.ka. 2315, vallaṇasya)

mātar jare maraṇam antikam ānayantyāpy antas tvayā vayam amī paritoṣitāḥ smaḥ /
nānā-sukha-vyasana-bhaṅgura-parva-pūrvaṃ dhig yauvanaṃ yad apanīya tavāvatāraḥ // VidSrk_48.7__1600__

ekaṃ vā kupita-priyā-praṇayinīṃ kṛtvā mano-nirvṛtiṃ tiṣṭhāmo nija-cāru-pīvara-kuca-krīḍā-rasāsvādane
anyad vā sura-sindhu-saikata-taṭī-darbhāṣṭaka-srastarasthāne brahma-padaṃ samāhita-dhiyo dhyāyanta evāsmahe // VidSrk_48.8__1601_

jñānānantasya --

yad vaktraṃ muhur īkṣase na dhanināṃ brūṣe na cāṭuṃ mṛṣā naiṣāṃ garva-giraḥ śṛṇoṣi na punaḥ pratyāśayā dhāvasi
kāle bāla-tṛṇāni khādasi sukhaṃ nidrāsi nidrāgame tan me brūhi kuraṅga kutra bhavatā kiṃ nāma taptaṃ tapaḥ // VidSrk_48.9__1602_

kvacid vīṇā-goṣṭhī kvacid amṛta-kīrṇāḥ kavi-giraḥ kvacid vyādhi-kleśaḥ kvacid api viyogaś ca suhṛdām
iti dhyātvā hṛṣyan kṣaṇam atha vighūrṇan kṣaṇam aho na jāne saṃsāraḥ kim amṛta-mayaḥ kiṃ viṣamayaḥ // VidSrk_48.10__1603_

ātma-jñāna-viveka-nirmala-dhiyaḥ kurvanty aho duṣkaraṃ yan muñcanty upabhoga-bhāñjy api dhanāny ekāntato niḥspṛhāḥ
na prāptāni purā na saṃprati na ca prāptau dṛḍha-pratyayoaḥ vāñchā-mātra-parigrahāṇy api vayaṃ tyaktuṃ na tāni kṣamāḥ // VidSrk_48.11__1604_

agre gītaṃ sarasa-kavayaḥ pārśvayor dākṣiṇātyāḥ paścāl līlāvalaya-raṇitaṃ cāmara-grāhiṇīnām
yady asty evaṃ kuru bhava-rase lampaṭatvaṃ tadānīṃ no cec cetaḥ praviśa sahasā nirvikalpe samādhau // VidSrk_48.12__1605_

utpala-rājasya | (Skmsa.u.ka. 2290, Svsu.ā. 3467, Spdśā.pa. 4167, VaiS 183)

āstāṃ sa-kaṇṭakam idaṃ vasudhādhipatyaṃ trailokya-rājyam api deva tṛṣṇāya manye
niḥśaṅka-supta-hariṇī-kula-saṃkulāsu cetaḥ paraṃ valati śaila-vana-sthalīṣu // VidSrk_48.13__1606_

dadāti tāvad amī viṣayāḥ sukhaṃ sphurati yāvad iyaṃ hṛdi mūḍhatā
manasi tattva-vidāṃ tu vivecake kva viṣayāḥ kva sukhaṃ kva parigrahaḥ // VidSrk_48.14__1607_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2271)

satyaṃ manoharā rāmāḥ satyaṃ ramyā vibhūtayaḥ
kiṃ tu mattāṅganāpāṅgabhaṅgi-lokaṃ hi jīvitam // VidSrk_48.15__1608_

dhig dhik tān kṛmi-nirviśeṣa-vapuṣaḥ sphūrjan-mahā-siddhayo niṣkandī-kṛta-śānti ye 'pi ca tapaḥ-kārā gṛheṣv āsane
taṃ vidvāṃsam iha stumaḥ kara-puṭībhikṣālpa-śāke 'pi vā mugdhāvaktra-mṛṇālinī-madhuni vā yasyāviśeṣo rasaḥ // VidSrk_48.16__1609_

vallaṇasya | (Ss 4.10, Skmsa.u.ka. 2332)

bībhatsā viṣayā jugupsitatamaḥ kāyo vayo gatvaraṃ prāyo bandhubhir adhvanīva pathikair saṅgo viyogāvahaḥ
hātavyo 'yam asaṃstavāya visaraḥ saṃsāra ity ādikaṃ sarvasyaiva hi vāci cetasi punaḥ puṇyātmanaḥ kasyacit // VidSrk_48.17__1610_

silhaṇasya | (Ss 1.20, Skmsa.u.ka. 2276)

yad āsīd ajñānaṃ smara-timira-saṃskāra-janitaṃ tadā dṛṣṭaṃ nārī-mayam idam aśeṣaṃ jagad api
idānīm asmākaṃ paṭutara-vivekāñjana-juṣāṃ samībhūtā dṛṣṭis tribhuvanam api brahma manute // VidSrk_48.18__1611_

kasyacit | (Ss 4.14, Sksa.ka.ā. 5.115; Skmsa.u.ka. 2313)

mātar lakṣmi bhajasva kañcid aparaṃ mat-kāṅkṣiṇī mā sma bhūr bhogebhyaḥ spṛhayālavas tava vaśāḥ kā niḥspṛhāṇām asi
sadyaḥ-syūta-palāśa-patra-puṭikā-pātrī-pavitrī-kṛtaiḥ bhikṣā-saktubhir eva saṃprati vayaṃ vṛttiṃ samīhāmahe // VidSrk_48.19__1612_

dharmasyotsava-vaijayanti-mukuṭa-srag-veṇi-gaurīpates tvāṃ ratnākara-patni jahnu-tanaye bhāgīrathi prārthaye
tvattoyānta-śilā-niṣaṇṇa-vapuṣas tvad-vīcibhiḥ preṅkhatas tvan-nāma smaratas tad-arpita-dṛśaḥ prāṇāḥ prayāsyanti me // VidSrk_48.20__1613_

vākkūṭasya | (Skmsa.u.ka. 176, lakṣmīdharasya; Sksa.ka.ā. 4.183)

taḍin-mālāloklaṃ prativirati-dattāndha-tamasaṃ bhavat-saukhyaṃ hitvā śama-sukham upādeyam anagham
iti vyaktodgāraṃ caṭula-vacasaḥ śūnya-manaso vayaṃ vīta-vrīḍāḥ śuka iva paṭhāmaḥ param amī // VidSrk_48.21__1614_

kasyacit | (Ss 1.21, Skmsa.u.ka. 2277, silhaṇasya)

viṣaya-saritas tīrṇāḥ kāmaṃ rujo 'py avadhīritā viṣaya-viraha-glāniḥ śāntā gatā malinātha dhīḥ
iti cira-sukha-prāptaḥ kiṃcin-nimīlita-locano vrajati nitarāṃ tuṣṭiṃ puṣṭaḥ śmaśāna-gataḥ śavaḥ // VidSrk_48.22__1615_

kāmaṃ śīrṇa-palāśa-saṃhati-kṛtāṃ kanthāṃ vasāno vane kuryām ambubhir apy ayācita-sukhaiḥ prāṇāvabandha-sthitim
sāṅga-glāni sa-vepitaṃ sa-cakitaṃ sāntar-nidāgha-jvaraṃ vaktuṃ na tv aham utsaheya kṛpaṇaṃ dehīty avadyaṃ vacaḥ // VidSrk_48.23__1616_

avaśyaṃ yātāraś cirataram uṣitvāpi viṣayā viyoge ko bhedas tyajati na jano yat svayam amūn
vrajantaḥ svātantryād atula-paritāpāya manasaḥ svayaṃ tyaktā hy ete śama-sukham anantaṃ vidadhati // VidSrk_48.24__1617_

kasyacit | (Ss 3.3; Svsu.ā. 3386; Skmsa.u.ka. 2310, hareḥ; VaiS 157)

bhāgyaṃ naḥ kva nu tādṛg alpa-tapasāṃ yenāṭavī-maṇḍanāḥ syāmaḥ kṣoṇiruho dahaty avirataṃ yān eva dāvānalaḥ
yeṣāṃ dhūma-samūha-baddha-vapuṣaḥ sindhor amī bandhavo nirvyājaṃ paripālayanti jagatīr ambhobhir ambhomucaḥ // VidSrk_48.25__1618_

etat tad vaktram atra kva tad adhara-madhu kvāyātās te kaṭākṣāḥ kvālāpāḥ komalās te kva sa madana-dhanur-bhaṅguro bhrū-vilāsaḥ
itthaṃ khaṭvāṅga-koṭau prakaṭita-daśanaṃ mañju-guñjat-samīraṃ rāgāndhānām ivoccair upahasitam aho moha-jālaṃ kapālam // VidSrk_48.26__1619_

iyaṃ bālā māṃ praty anavaratam indīvara-dala prabhā-cauraṃ cakṣuḥ kṣipati kim abhipretam anayā
gato moho 'smākaṃ smara-śabara-bāṇa-vyatikarajvara-jvālā śāntā tad api na varākī viramati // VidSrk_48.27__1620_

jñāna-śivasya | (Skmsa.u.ka. 2312)

śiśutvaṃ tāruṇyaṃ tad-anu ca dadhānāḥ pariṇatiṃ gatāḥ pāṃśu-krīḍāṃ viṣaya-paripāṭīm upaśamam
lasanto 'ṅke mātuḥ kuvalaya-dṛśāṃ puṇya-saritāṃ pibanti svacchandaṃ stanam adharam ambhaḥ sukṛtinaḥ // VidSrk_48.28__1621_

vahati nikaṭe kāla-srotaḥ samasta-bhayāvahaṃ divasa-rajanī-kula-cchedaiḥ patadbhir anāratam
iha hi patatāṃ nāsty ālambo na vāpi nivartanaṃ tad api mahatāṃ ko 'yaṃ moho yad evam anākulāḥ // VidSrk_48.29__1622_

bhāryā me putro me dravyaṃ sakalaṃ ca bandhu-vargo me /
iti me me kurvantaṃ paśum iva baddhvā nayati kālaḥ // VidSrk_48.30__1623__

diśo vāsaḥ pātraṃ kara-kuharam eṇāḥ praṇayinaḥ samādhānaṃ nidrā śayanam avanī mūlam aśanam
kadaitat saṃpūrṇaṃ mama hṛdaya-vṛtter abhimataṃ bhaviṣyaty atyugraṃ parama-paritoṣopacitaye // VidSrk_48.31__1624_

śarad-ambudhara-cchāyāgatvaryo yauvana-śriyaḥ
āpāta-ramyā viṣayāḥ paryanta-paritāpinaḥ // VidSrk_48.32__1625_

kuraṅgāḥ kalyāṇaṃ prati-viṭapam ārogyam aṭavi sravanti kṣemaṃ te pulina kuśalaṃ bhadram upalāḥ
niśāntād asvantāt katham api viniṣkrānta-madhunā mano 'smākaṃ dīrghām abhilaṣati yuṣmat-paricitim // VidSrk_48.33__1626_

man-nindayā yadi janaḥ paritoṣam eti nanv aprayatna-janito 'yam anugraho me
śreyārthino hi puruṣāḥ para-tuṣṭi-hetor duḥkhārjitāny api dhanāni parityajanti // VidSrk_48.34__1627_

kṛmi-kula-citaṃ lālā-klinnaṃ vigandhi jugupsitaṃ nirupama-rasa-prītyā khādan narāsthi nirāmiṣam
sura-patim api śvā pārśva-sthaṃ sa-śaṅkitam īkṣate gaṇayati na hi kṣudro lokaḥ parigraha-phalgutām // VidSrk_48.35__1628_

(nīti-śataka 9)

vivekaḥ kiṃ so 'pi svarasa-valitā yatra na kṛpā sa kiṃ yogo yasmin bhavati na parānugraha-rasaḥ
sa kiṃ dharmo yatra sphurati na para-droha-viratiḥ śrutaṃ tat kiṃ sākṣād upaśama-padaṃ yan na nayati // VidSrk_48.36__1629_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2339, Ss 2.25)

gaṅgā-tīre hima-giri-śilā-baddha-padmāsanasya brahma-dhyānābhyasana-vidhinā yoga-nidrāṃ gatasya
kiṃ tair bhāvyaṃ mama sudivasair yatra te nirviśaṅkāḥ saṃprāpsyante jaraṭha-hariṇāḥ śṛṅga-kaṇḍū-vinodam // VidSrk_48.37__1630_

premṇā purā parigṛhitam idaṃ kuṭumbaṃ cel lālitaṃ tad-anupālitam adya yāvan
saṃpraty apistimita-vastram ivāṅga-lagnam etaj jihāsur api hātum anīśvaro 'smi // VidSrk_48.38__1631_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2281)

kṣāntaṃ na kṣamayā gṛhocita-sukhaṃ tyaktaṃ na saṃtoṣataḥ soḍhā duḥsaha-śīta-vāta-tapana-kleśā na taptaṃ tapaḥ
dhyātaṃ vittam aharniśaṃ na ca punas tattvāntaraṃ śāśvataṃ tat tat karma kṛtaṃ yad eva munibhis tais taiḥ phalair vañcitam // VidSrk_48.39__1632_

kasyacit | (Ss 1.9: Svsu.ā. 3178, Spdśā.pa. 4153; Skmsa.u.ka. 2261, bhartṛhareḥ)

bhikṣāśanaṃ bhavanam āyatanaika-deśaḥ śayyā bhuvaḥ parijano nija-deha-bhāraḥ
vāsaś ca kīrṇa-paṭa-khaṇḍa-nibaddha-kanthā hā hā tathāpi viṣayān na jahāti cetaḥ // VidSrk_48.40__1633_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2282, silhaṇasya)

retaḥ-śoṇitayor iyaṃ pariṇatir yad varṣma tac cābhavan mṛtyor āmiṣam āspadaṃ guru-śucāṃ rogasya viśrāma-bhūḥ
jānann apy avaśo viveka-virahān majjann avidyāmbudhau śṛṅgārīyati putra-kāmyati bata kṣetrīyati strīyati // VidSrk_48.41__1634_

kasyacit | (Ss 1.26, Skmsa.u.ka. 2278, silhaṇasya)

yadā pūrvaṃ nāsīd upari ca yadā naiva bhavitā tadā madhyāvasthā-tanu-paricayo bhūta-nicayaḥ
ataḥ saṃyoge 'smin paravati viyoge ca sahaje kim ādhāraḥ premā kim adhikaraṇāḥ santu ca śucaḥ // VidSrk_48.42__1635_

bhartṛhareḥ --

gomāyavaḥ śakunayaś ca śunāṃ gaṇo 'yaṃ lumpanti kīṭa-kṛmayaḥ paritas tathaiva
svāṃ saṃpadaṃ sakala-sattva-kṛtopakārān no dṛṣṭavān yad asi tac chava vañcito 'si // VidSrk_48.43__1636_

keśaṭasya --

dhūrtair indriya-nāmabhiḥ praṇayitām āpādayadbhiḥ svayaṃ saṃbhoktuṃ viṣayānayaṃ kila pumān saukhyāśayā vañcitaḥ
taiḥ śeṣe kṛta-kṛtyatām upagatair audāsyam ālambitaṃ saṃpraty eṣa vidher niyoga-vaśagaḥ karmāntarair badhyate // VidSrk_48.44__1637_

daśarathasya --

|| iti śānti-vrajyā ||

||48||

49. tataḥ saṃkīrṇa-vrajyā

tuṣāra-śailāñjana-śaila-kalpayor abheda-bhāg īśvara-viśva-rūpayoḥ
śarat-payoda-stha-sitārdha-tārakāpatha-pratispārdhi vapur dhinotu vaḥ // VidSrk_49.1__1638_

yad baddhordhva-jaṭaṃ yad-asthi-mukuṭaṃ yac-candra-mandārayor dhatte dhāma ca dāma ca smita-lasat-kundendra-nīla-śriyoḥ
tat khaṭvāṅga-rathāṅga-saṅga-vikaṭaṃ śrī-kaṇṭha-vaikuṇṭhayor vande nandimahokṣatārkṣya-pariṣan-nānāṅkam ekaṃ vapuḥ // VidSrk_49.2__1639_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 161, rājaśekharasya)

mā garvam udvaha kapola-tale cakāsti kānta-sva-hasta-likhitā mama mañjarīti
anyāpi kiṃ na sakhi bhājanam īdṛśīnāṃ vairī na ced bhavati vepathur antarāyaḥ // VidSrk_49.3__1640_

keśaṭasya | (amaru 55; Skmsa.u.ka. 1175; Smvsū.mu. 86.14; Daśarūpakada.rū. 2.22, Rasārṇava-sudhākara.su. 2.191; Padyāvalīpadyā. 302; bha.ra.si. 2.4.165)

cetaḥ kātaratāṃ vimuñca jhaṭiti svāsthyaṃ samālaṃvyatā prāptāsau smara-mārgaṇa-vraṇa-paritrāṇauṣadhiḥ preyasī
yasyāḥ śvāsa-samīra-saurabha-patad-bhṛṅgāvalī-vāraṇakrīḍā-pāṇi-vidhūti-kaṅkaṇa-raṇatkāro muhur mūrcchati // VidSrk_49.4__1641_

kasyacit | (Smvsū.mu. 70.8, Skmsa.u.ka. 1045)

kathābhir deśānāṃ katham api ca kālena bahunā samāyāte kānte sakhi rajanir ardhaṃ gatavatī
tato yāval-līlā-kalaha-kupitāsmi priyatame sapatnīva prācī dig iyam abhavat tāvad aruṇā // VidSrk_49.5__1642_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 680)

vitata-kare 'py anurāgiṇi mitre koṣaṃ sadaiva mudrayataḥ /
ucitānabhijña-kairava kairava-hasitaṃ na te caritam // VidSrk_49.6__1643__

pṛthukārta-svara-pātraṃ bhūṣita-niḥśeṣa-parijanaṃ deva /
vilasat-kareṇu-gahanaṃ saṃprati samam āvayor bhavanam // VidSrk_49.7__1644__

(sa.u.ka. 2248, sā.da. 7.20, 10.13)

gurur api galati vivekaḥ skhalati ca cittaṃ vinaśyati prajñā /
patati puruṣasya dhairyaṃ viṣaya-viṣāghūrṇite manasi // VidSrk_49.8__1645__

rājani vidvan-madhye vara-surata-samāgame vara-strīṇām /
sādhvasa-dūṣita-hṛdayo vāk-paṭur api kātarī-bhavati // VidSrk_49.9__1646__

kiṃśuke kiṃ śukaḥ kuryāt phalite 'pi bubhukṣitaḥ
adātari samṛddhe 'pi kiṃ kuryur anujīvinaḥ // VidSrk_49.10__1647_

aham iha sthitavaty api tāvakī tvam api tatra vasann api māmakaḥ
hṛdaya-saṃgatam eva susaṃgataṃ na tanu-saṃgatam ārya susaṃgatam // VidSrk_49.11__1648_

dyām ālokayatāṃ kalāḥ kalayatāṃ chāyāḥ samācinvatāṃ kleśaḥ kevalam aṅgulīr dalayatāṃ mauhūrtikānām ayam
dhanyā sā rajanī tad eva sudinaṃ dhanyaḥ sa eva kṣaṇo yatrājhāta-caraś-cirān nayanayoḥ sīmānam eti priyaḥ // VidSrk_49.12__1649_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2116, vasudharasya)

teṣāṃ tvaṃ nidhir āgasām asahanā mānonnatā sāpy ato gantavyaṃ bhavayā na tad gṛham iti tvaṃ vāryase yāsi cet
gāḍhaṃ mekhalayā balān niyamitaḥ karṇotpalais tāḍitaḥ kṣiptaḥ pāda-tale tad-eka-śaraṇo manye ciraṃ sthāsyasi // VidSrk_49.13__1650_

jāne sāsahanā sa cāham apakṛn mayy aṅgaṇa-sthe punas tasyāḥ saṃbhavitā sa sādhvasa-bharaḥ ko 'pi prakopāpahaḥ
yenodyat-pulakaiḥ prakampa-vikalair aṅgaiḥ kva karṇotpalaṃ kutrātmā kva ca mekhaleti galati prāyaḥ sa māna-grahaḥ // VidSrk_49.14__1651_

turuṣka-bhojadevayoḥ | (Skmsa.u.ka. 2118, vasundharasya)

jātānantaram eva yasya madhurāṃ mūrti-śriyaṃ paśyataḥ sadyaḥ putra-mahotsavāgata-vadhū-vargasya śṛṅgāriṇaḥ
unnīyānya-yuvāsya-kālima-karīṃ tāruṇya-ramyām imāṃ dhanyaṃ janma sahāmunaika-samayaṃ na prāpya taptaṃ hṛdā // VidSrk_49.15__1652_

vallaṇasya --

sītkāraṃ śikṣayati vraṇayaty adharaṃ tanoti romāñcam /
nāgarakaḥ kim u milito na hi na hi sakhi haimanaḥ pavanaḥ // VidSrk_49.16__1653__

sa-vrīḍārdha-nirīkṣaṇaṃ yad ubhayor yad dūtikā-preṣaṇaṃ cādya-śvo bhavitā samāgama iti prītyā pramodaś vā yaḥ
prāpte caiva samāgame sarabhasaṃ yac cumbanāliṅganāny etat-kāma-phalaṃ tad eva surataṃ śeṣaḥ paśūnām iva // VidSrk_49.17__1654_

kasyāpi | (Svsu.ā. 2237, Spdśā.pa. 3780, Skmsa.u.ka. 1168)

paśyodañcad avāñcad añcita-vapuḥ paścārdha-pūrvārdha-bhāk stabdhottānita-pṛṣṭha-niṣṭhita-manāg-bhugnāgra-lāṅgūla-bhṛt
daṃṣṭrā-koṭi-visaṃkaṭāsya-kuharaḥ kurvan saṭām utkaṭāṃ utkarṇaḥ kurute kramaṃ kari-patau krūrākṛtiḥ keśarī // VidSrk_49.18__1655_

ete mekala-kanyakā-praṇayinaḥ pātāla-mūla-spṛśaḥ saṃtrāsaṃ janayanti vindhya-bhidurā vārāṃ pravāhāḥ puraḥ
līlonmūlita-nartita-pratihata-vyāvartita-preritatyakta-svīkṛta-nihnuta-pracalita-proddhūta-tīra-drumāḥ // VidSrk_49.19__1656_

kasyāpi | (Skmsa.u.ka. 2052)

vātaiḥ śīkara-bandhubhiḥ śruti-sukhair haṃsāvalī-nisvanair protphullaiḥ kamalaiḥ payobhir amalair nītvā parāṃ nirvṛtim
paścāt kṣīṇa-dhanāṃ bahir nija-daśāṃ dṛṣṭvā mṛṇāla-cchalād arthibhyaḥ pradadau navendu-viśadāny asthīni padmākaraḥ // VidSrk_49.20__1657_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1749, bhavyasya)

vidyate sa na hi kaścid upāyaḥ sarva-loka-paritoṣa-karo yaḥ
sarvathā svahitam ācaraṇīyaṃ kiṃ kariṣyati jano bahu-jalpaḥ // VidSrk_49.21__1658_

cāpasyaiva paraṃ koṭivibhavatvaṃ virājate
yasmāl labhante lakṣāṇi nirguṇā api mārgaṇāḥ // VidSrk_49.22__1659_

kṛtvāpi koṣa-pānaṃ bhramara-yuvā purata eva kamalinyāḥ /
abhilaṣati bakula-kalikāṃ madhulihi maline kutaḥ satyam // VidSrk_49.23__1660__

grāme 'smin pathikāya naiva vasatiḥ pānthādhunā dīyate rātrāv atra vivāha-maṇḍapa-tale pānthaḥ prasupto yuvā
tenodgīya khalena garjati ghane smṛtvā priyā yat-kṛtaṃ tenādyāpi karaṅka-daṇḍa-patanāśaṅkī janas tiṣṭhati // VidSrk_49.24__1661_

kasyacit | (Spdśā.pa. 3893, Skmsa.u.ka. 910)

ātape dhṛtimatā saha vadhvā yāminī-virahiṇā vihagena /
sehire na kiraṇā hima-raśmer duḥkhite manasi sarvam asahyam // VidSrk_49.25__1662__

unmudrī-kṛta-viśva-vismaya-bharais tat tan mahārghair guṇair durgādhe hṛdayāmbudhau tava bhaven naḥ sūkti-gaṅgā yadi
viśva-śvitra-mataṅginī-ghana-rasa-syandiny amanda-dhvanir gaṅgā-sāgara-saṃgamaḥ punar ivāpūrvaḥ samunmīlati // VidSrk_49.26__1663_

etan manda-vipakva-tinduka-phala-śyāmodarāpāṇḍuraprāntaṃ hanta pulinda-sundara-kara-sparśa-kṣamaṃ lakṣyate
tat-pallī-pati-putri kuñjara-kulaṃ jīvābhayābhyarthanā dīnaṃ tvām anunāthati stana-yugaṃ patrāvṛtaṃ mā kṛthāḥ // VidSrk_49.27__1664_

vallaṇasya | (Skmsa.u.ka. 851, Kp 142)

hriyā sarvasyāsau harati viditāsmīti vadanaṃ dvayor dṛṣṭvālāpaṃ kalayati kathām ātma-viṣayām
sakhīṣu smerāsu prakaṭayati vailakṣyam adhikaṃ priyā prāyeṇāste hṛdaya-nihitātaṅka-vidhurā // VidSrk_49.28__1665_

guṇavad aguṇavad vā kurvatā karma-jātaṃ pariṇatir avadhāryā yatnataḥ paṇḍitena
atirabhasa-kṛtānāṃ karmaṇām ā vipatter bhavati hṛdaya-dāhī śalya-tulyo vipākaḥ // VidSrk_49.29__1666_

varṣāḥ kardama-hetavaḥ pratidinaṃ tāpasya mūlaṃ śarad hemante jaḍatā tathaiva śiśire 'py āyāsyate vāyunā
cittonmāda-karo vasanta-samayo grīṣmo 'pi caṇḍātapaḥ kālaḥ kāla iti prahṛṣyati janaḥ kālasya kā ramyatā // VidSrk_49.30__1667_

dṛṣṭi-rodha-karaṃ yūnāṃ yauvana-prabhavaṃ tamaḥ
aratnāloka-saṃhāryam avāryaṃ sūrya-raśmibhiḥ // VidSrk_49.31__1668_

āpāta-mātra-rasike sarasīruhasya kiṃ bījam arpayitum icchasi vāpikāyām
kālaḥ kalir jagad idaṃ na kṛtajñam ajñe sthitvā haniṣyati tavaiva mukhasya śobhām // VidSrk_49.32__1669_

apriyāṇy api kurvāṇo yaḥ priyaḥ priya eva saḥ
dagdha-mandira-sāre 'pi kasya vahnāv anādaraḥ // VidSrk_49.33__1670_

ayaṃ kāṇaḥ śukro viṣama-caraṇaḥ sūrya-tanayaḥ kṣatāṅgo 'yaṃ rāhur vikala-mahimā śīta-kiraṇaḥ
ajānānas teṣām api niyata-karma svaka-phalaṃ graha-grāma-grastā vayam iti jano 'yaṃ pralapati // VidSrk_49.34__1671_

kanaka-bhūṣaṇa-saṃgrahaṇocito yadi maṇis trapuṇi pratibadhyate
na sa virauti na cāpi na śobhate bhavati yojayitur vacanīyatā // VidSrk_49.35__1672_

(Svsu.ā. 898, Skmsa.u.ka. 1716, acalasya)

namasyāmo devān nanu hata-vidhes te 'pi vaśagā vidhir vandyaḥ so 'pi pratiniyata-karmaika-phaladaḥ
phalaṃ karmāyattaṃ yadi kim aparaiḥ kiṃ ca vidhinā namaḥ sat-karmabhyo vidhir api na yebhyaḥ prabhavati // VidSrk_49.36__1673_

bhartṛhareḥ (nītiśataka 92)

yadā vigṛhṇāti tadā hataṃ yaśaḥ karoti maitrīm atha dūṣitā guṇāḥ
sthitaḥ samīkṣyobhayatā parīkṣakaḥ karoty avajñopahataṃ pṛthag janam // VidSrk_49.37__1674_

tṛṣṇe devi namas tubhyaṃ kṛta-kṛtyāsi sāmpratam
ananta-nāma yad rūpaṃ tat tvayā vāmanī-kṛtam // VidSrk_49.38__1675_

purā yātāḥ kecit tad anu calitāḥ kecid apare viṣādaḥ ko 'smākaṃ na hi na vayam apy atra gaminaḥ
manaḥ-khedas tv evaṃ katham akṛta-saṃketa-vidhayo mahā-mārge 'smin no nayana-patham eṣyanti suhṛdaḥ // VidSrk_49.39__1676_

san-mārge tāvad āste prabhavati puruṣas tāvad evendriyāṇāṃ lajjāṃ tāvad vidhatte vinayam api samālambate tāvad eva
bhrū-cāpākṛṣṭa-muktāḥ śravaṇa-patha-gatā nīla-pakṣmāṇa ete yāval līlāvatīnāṃ na hṛdi dhṛti-muṣo dṛṣṭi-bāṇāḥ patanti // VidSrk_49.40__1677_

(śṛṅgāra-śataka 74)

adhvany asya vadhūr viyoga-vidhurā bhartuḥ smarantī yadi prāṇān ujjhati kasya tan mahad aho saṃjāyate kilbiṣam
ity evaṃ pathikaḥ karoti hṛdaye yāvat taror mūrdhani prodghuṣṭaṃ para-puṣṭayā tava tavety uccair vaco 'nekaśaḥ // VidSrk_49.41__1678_

adrākṣīd apanidra-koraka-bhara-vyānamra-vallī-skhaladdhūlī-durdina-sūditāmbaram asāv udyānam urvīpatiḥ
āsthānī-bhavanaṃ vasanta-nṛpater devasya ceto-bhuvaḥ satrāgāram anuttaraṃ madhulihām ekaṃ prapā-maṇḍapam // VidSrk_49.42__1679_

madana-jvaram apanetuṃ kuru saṃprati satatam auṣadha-dvitayam /
bālā-dhara-madhu-pānaṃ kuca-pīḍana-muṣṭi-yogaṃ ca // VidSrk_49.43__1680__

upacāra-vidhijño 'pi nirdhanaḥ kiṃ kariṣyati
niraṅkuśa ivārūḍho matta-dvirada-mūrdhani // VidSrk_49.44__1681_

kasyā nāma kim atra nāsti viditaṃ yad vīkṣyamāṇo 'py ayaṃ loko mūka ivāsti māṃ prati punaḥ sarvo janas tapyate
śakyaṃ darśayituṃ na pūga-phalavat kṛtvā dvidhedaṃ vapur yat satyaṃ sakhi vīkṣitaḥ khalu mayā nūnaṃ caturthyāḥ śaśī // VidSrk_49.45__1682_

khurāghātaiḥ śṛṅgaiḥ pratidinam alaṃ hanti pathikān bhṛśaṃ śasyotsādaiḥ sakala-nagarākhyāta-paṭimā
yugaṃ naiva skandhe vahati nitarāṃ yāti dharaṇīṃ varaṃ śūnyā śālā na ca punar ayaṃ duṣṭa-vṛṣabhaḥ // VidSrk_49.46__1683_

pūrotpīḍe taḍāgasya parīvāhaḥ pratikriyā
śoka-kṣobhe ca hṛdayaṃ pralāpair avadhāryate // VidSrk_49.47__1684_

(uttararāmacarita 3.29)

dhik candanaṃ kaiva sudhā varākī kim indunā hāritam abja-kandaiḥ
na vedmi tad vastu yad atra loke sutāṅga-dhūler upamāna-pātram // VidSrk_49.48__1685_

yauvanaṃ calam apāyi śarīraṃ gatvaraṃ vasu vimṛśya viśiṣṭaḥ
nānya-janma-gata-tikta-vipākaṃ dṛṣṭa-saukhyam api karma vidhatte // VidSrk_49.49__1686_

adho 'dhaḥ paśyataḥ kasya mahimā nopajāyate
upary upari paśyantaḥ sarva eva daridrati // VidSrk_49.50__1687_

timiram idam indu-bimbāt pūtir gandho 'yam amburahakoṣāt amburuha-koṣāt /
ninditam abhijāta-mukhād yad alīkaṃ vacanam uccarati // VidSrk_49.51__1688__

yo nīvāra-tṛṇāgra-muṣṭi-kavalaiḥ saṃvardhitaḥ śaiśave pītaṃ yena sarojinī-dala-puṭe homāvaśiṣṭaṃ payaḥ
tad dānāsava-pāna-matta-madhupa vyālola-gaṇḍaṃ gajaṃ sotkaṇṭhaṃ sabhayaṃ ca paśyati śanair dūre sthitas tāpasaḥ // VidSrk_49.52__1689_

kasyacit | (Svsu.ā. 637, Spdśā.pa. 918, Skmsa.u.ka. 1843, manokasya)

pāṇi-preṅkhaṇato viśīrṇa-śirasaḥ svedāvarugṇa-śriyas tā kṛtyākṛti-leśato manasi naḥ kiṃcit pratītaṃ gatāḥ
vaicitryāpunar ukta-lāñchana-bhṛtaḥ khaṇḍena vākyena vā vyākṣepaṃ kathayanti pakṣmala-dṛśo lekhākṣara-śreṇayaḥ // VidSrk_49.53__1690_

rājaśekharasya (Vsbvi.śā.bha. 3.22, Skmsa.u.ka. 1002)

tāḍīdalaṃ yad akaṭhoram idaṃ yad atra mudrā stanāṅka-ghana-candana-paṅka-mūrtiḥ
yad bandhanaṃ bisalatātanutantavaś ca kasyāścid eṣa galitas tad anaṅga-lekhaḥ // VidSrk_49.54__1691_

rājaśekharasya | (Vsbvi.śā.bha. 3.21, Srk sa.u.ka. 1001)

mṛṇālam etad valayī-kṛtaṃ tayā tadīya evaiṣa vataṃsa-pallavaḥ /
idaṃ ca tasyāḥ kadalī-dalāṃśukaṃ yad atra saṃkrānta iva smara-jvaraḥ // VidSrk_49.55__1692__

rājaśekharasyāmī --

madhur māso ramyo vipinam ajanaṃ tvaṃ ca taruṇī sphurat-kāmāveśe vayasi vayam apy āhita-bharāḥ
vrajatv ambā mugdhe kṣaṇam iha vilambasva yadi vā sphuṭas tāvaj jātaḥ piśuna-vacasām eṣa viṣayaḥ // VidSrk_49.56__1693_

vallaṇasya --

munīndor vāg-binduḥ pravitata-sudhā-pūra-paramo na cec cintā-pātre milati katham apy asya manasaḥ
kutaḥ prāpya prītiṃ tuhina-giri-garbha-sthiti-juṣo 'py asahyaḥ sahyeta priya-viraha-dāha-vyatikaraḥ // VidSrk_49.57__1694_

dharmakīrteḥ --

sarvasyaiva hi lokasya bahumānaṃ yad ātmani
viṣṇor māyā-sahasrasya iyam ekā garīyasī // VidSrk_49.58__1695_

kṛśaḥ kāṇaḥ khañjaḥ śravaṇa-vikalaḥ puccha-rahitaḥ kṣudhā-kṣāmo jīrṇaḥ piṭharaka-kapālārpita-galaḥ
vraṇaiḥ pūya-klinnaiḥ krimi-kula-citair ācita-tanuḥ śunīm abhyeti śvā hatam api nihanty eva madanaḥ // VidSrk_49.59__1696_

taranto dṛśyante bahava iha gambhīra-sarasi svasārābhyām ābhyāṃ hṛdi vidadhataḥ kautuka-śatam
praviśyāntarlīnaṃ kim api suvivecyoddharati yaś ciraṃ ruddha-śvāsaḥ sa khalu punar eteṣu viralaḥ // VidSrk_49.60__1697_

paṇḍita-jñāna-śriyaḥ --

|| iti saṃkīrṇa-vrajyā ||

||49||

50. tataḥ kavi-stuti-vrajyā

subandhau bhaktir naḥ ka iha raghukāre na ramate dhṛtir dākṣī-putre harati haricandro 'pi hṛdayam
viśuddhoktiḥ śūraḥ prakṛti-subhagā bhāva-vigiras tathāpy antar modaṃ kam api bhavabhūtir vitanute // VidSrk_50.1__1698_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2130)

tātaḥ sṛṣṭim apūrva-vastu-viṣayām eko 'tra nirvyūḍhavān niṣṇātaḥ kavi-kuñjarendra-carite mārge girāṃ vāguraḥ
revā vindhya-pulīndra-pāmara-vadhū-jhañjhānila-preṣitaprāye 'rthe vacanāni pallavayituṃ jānāti yogeśvaraḥ // VidSrk_50.2__1699_

abhinandasya | (Skmsa.u.ka. 2126, bhavānandasya)

pātu karṇa-rasāyanaṃ racayituṃ vācaḥ satāṃ saṃmatāṃ vyutpattiṃ paramām avāptum avadhiṃ labdhuṃ rasa-srotasaḥ
bhoktuṃ svādu phalaṃ ca jīvita-taror yady asti te kautukaṃ tad bhrātaḥ śṛṇu rājaśekhara-kaveḥ sūktīḥ sudhā-syandanīḥ // VidSrk_50.3__1700_

śaṅkara-varmaṇaḥ | (Brbā.rā. 1.17, Vsbvi.śā.bha. 1.17, Srk sa.u.ka. 2133)

devīṃ vācam upāsate hi bahavaḥ sāraṃ tu sārasvataṃ jānīte nitarām asau gurukula-kliṣṭo murāriḥ kaviḥ
ābdhar laṅghita eva vānara-bhaṭaiḥ kiṃ tv asya gambhīratām āpātāla-vilagna-pīvara-vapur jānāti manthācalaḥ // VidSrk_50.4__1701_

murāreḥ | (kuvalayāvalī, 52; Skmsa.u.ka. 2135)

tat tādṛg-ujjvala-kakutstha-kula-praśastisaurabhya-nirbhara-gabhīra-mano-harāṇi
vālmīki-vāg-amṛta-kūpa-nipāta-lakṣmīm etāni bibhrati murāri-kaver vacāṃsi // VidSrk_50.5__1702_

murārer etau (anargha-rāghava 1.12)

dhig dhik tān samayān pariśrama-rujo dhik tā giro niṣphalā yatrāmūr nibhavanti vallaṇa-guṇotkhātāmṛta-prītayaḥ
romṇāṃ nṛtya-bhuvo vilocana-payaḥ-pūrābdhi-candrodayāḥ sāhitya-pratigaṇḍa-garva-galanaṃ glāni-kriyā-hetavaḥ // VidSrk_50.6__1703_

vallaṇasya | (Srksa.u.ka. 2134)

uttānollapita-pratārita-nava-śrotraiḥ kathaṃ bhāvyatāṃ vāk-pratyaṃśa-niveśitākhila-jagat-tattvā kavīnāṃ kalā
rathyā-garta-vigāhanādbhuta-kṛtair gāhyaḥ kva ratnākaro yasyāntaḥ-śapharāvamānana-taṭī-majjad-girīndrāḥ śriyaḥ // VidSrk_50.7__1704_

anudghuṣṭaḥ śabdair atha ca ghaṭanātaḥ sphuṭa-rasaḥ padānām arthātmā ramayati na tūttānita-rasaḥ
yathā kiṃcit kiṃcit pavana-cala-cīnāṃśukatayā stanābhogaḥ strīṇāṃ harati na tathonmudrita-tanuḥ // VidSrk_50.8__1705_

vallaṇasyaite --

astaṃgata-bhāra-viravi kāla-vaśāt kāli-dāsa-vidhu-vidhuram /
nirvāṇa-bāṇa-dīpaṃ jagad idam adyoti ratnena // VidSrk_50.9__1706__

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2127, bhojadevasya)

jānakī-haraṇaṃ kartuṃ raghuvaṃśe puraḥ-sthite
kaviḥ kumāra-dāso vā rāvaṇo vā yadi kṣamaḥ // VidSrk_50.10__1707_

śabdās te na tathā-vidhāḥ pathi dhiyāṃ lokasya ye nāsate nārthātmāpi sa ko 'pi dhāvati girāṃ bhūpāla-mārge na yaḥ
asty anyas tu sa saṃniveśa-śiśiraḥ śabdārthayoḥ saṃgamo yenāmī sva-vaśena dagdha-kavayo mathnanti cetāṃsi naḥ // VidSrk_50.11__1708_

jayati kavi-kaṇṭha-haraḥ śrī-raghu-kāraḥ prameya-kedāre /
yan-mati-dātra-vilūne śiloñcham iva kurvate kavayaḥ // VidSrk_50.12__1709__

kavīnām agalad darpo nūnaṃ vāsava-dattayā
śaktyeva pāṇḍu-putrāṇāṃ gatayā karṇa-gocaram // VidSrk_50.13__1710_

(harṣacarita 1.11)

kīrtiḥ pravara-senasya prayātā kusumojjvalā
samudrasya paraṃ pāraṃ kapiseneva setunā // VidSrk_50.14__1711_

(harṣacarita 1.14)

santi śvāna ivāsaṃkhyā jātibhājo gṛhe gṛhe
utpādakā na bahavaḥ kavayaḥ śarabhā iva // VidSrk_50.15__1712_

bāṇasyāmī (harṣacarita 1.5)

kavayaḥ kāli-dāsādyāḥ kavayo vayam apy amī
parvate paramāṇau ca vastutvam ubhayor api // VidSrk_50.16__1713_

saujanyāṅkura-kanda-sundara-kathā-sarvasva sīmantinīcittākarṣaṇa-mantra-manmatha-sarit-kallola-vāg-vallabha
saubhāgyaika-niveśa peśala-girām ādhāra dhairyāmbudhe dharmādri-druma rājaśekhara-sakhe dṛṣṭo 'si yāmo vayam // VidSrk_50.17__1714_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 1422, abhinandasya)

yad etad vāg-artha-vyatikara-mayaṃ kiṃcid amṛtaṃ pramoda-prasyandaiḥ sahṛdaya-manāṃsi snapayati
idaṃ kāvyaṃ tattvaṃ sphurati tu yad atrāṇu paramaṃ tad antar-buddhīnāṃ sphuṭam atha ca vācām aviṣayaḥ // VidSrk_50.18__1715_

suvarṇālaṃkārā prakaṭitarasāśleṣa-nipuṇā sphurad-vaidarbhoktir lalita-pada-bandha-krama-gatiḥ
lasad bhūyo bhāvā mṛdur api vimardocita-tanuḥ kavīndra tvad-vāṇī harati hariṇākṣīva hṛdayam // VidSrk_50.19__1716_

kasyacit | (Skmsa.u.ka. 2151, sākokasya)

ambā yena sarasvatī sutavatī tasyārpayantī rasān nānā-cāṭu-mukhī sa durlaḍitavān khelābhir ucchṛṅkhalaḥ
jihvā-durvyasanair upadrava-rujaḥ kurvanti ye duḥsutāḥ tān dṛṣṭvārtham itas tato nikhanati svaṃ niḥsvam ātanvatī // VidSrk_50.20__1717_

vallaṇasya --

avidita-guṇāpi sat-kavi-bhaṇitiḥ karṇeṣu vamati madhu-dhārām /
anadhigata-parimalāpi hi harati dṛśaṃ mālatī-mālā // VidSrk_50.21__1718__

subandhoḥ (vāsavadattā 11)

babhūva valmīka-bhavaḥ purā kavis tataḥ prapede bhuvi bhartṛ-meṭhatām
punaḥ sthito yo bhava-bhūti-rekhayā sa vartate saṃprati rājaśekharaḥ // VidSrk_50.22__1719_

ucchvāso 'pi na niryāti bāṇe hṛdaya-vartini
kiṃ punar vikaṭāṭopapada-bandhā sarasvatī // VidSrk_50.23__1720_

yal lagnaṃ hṛdi puṃsāṃ bhūyo bhūyaḥ śiro na ghūrṇayati /
tad api kaveḥ kim u kāvyaṃ kāṇḍo vā dhanvināṃ kim asau // VidSrk_50.24__1721__

tāmarasasya --

kathaṃcit kālidāsasya kālena bahunā mayā
avagāḍheva gambhīramasṛṇaughā sarasvatī // VidSrk_50.25__1722_

kaścid vācaṃ racayitum alaṃ śrotum evāparas tāṃ kalyāṇī te matur ubhayato vismayaṃ nas tanoti
na hy ekasmin atiśayavatāṃ saṃnipāto guṇānāṃ ekaḥ sūte kanakam upalas tat-parīkṣā-kṣamo 'nyaḥ // VidSrk_50.26__1723_

kālidāsya --

prayoga-vyutpattau pratipada-viśeṣārtha-kathane prasattau gāmbhīrye rasavati ca vākyārtha-ghaṭane
agamyāyām anyair diśi pariṇateś cārtha-vacasor mataṃ ced asmākaṃ kavir amara-siṃho vijayate // VidSrk_50.27__1724_

śālikasya | (Skmsa.u.ka. 2132, śālikanāthasya)

iyaṃ gaur uddāmā tava niviḍa-bandhāpi hi kathaṃ na vaidarbhād anyat carati sulabhatve 'pi hi katham
avandhyā ca khyātā bhuvi katham agamyā kavi-vṛṣaiḥ kathaṃ vā pīyūṣaṃ sravati bahu dugdhāpi bahubhiḥ // VidSrk_50.28__1725_

śabdārṇavasya | (Skmsa.u.ka. 2155)

śailair bandhayati sma vānara-hṛtair vālmīkir ambhonidhiṃ vyāsaḥ pārtha-śarais tathāpi na tayor atyuktir udbhāvyate
vāg arthau ca tulādhṛtāv iva tathāpy asman-nibandhānayaṃ loko dūṣayituṃ prasārita-mukhas tubhyaṃ pratiṣṭhe namaḥ // VidSrk_50.29__1726_

dharmakīrteḥ | (Skmsa.u.ka. 2374)

hā kaṣṭaṃ kavi-cakra-mauli-maṇinā dakṣeṇa yan nekṣitaḥ śrīmān utpala-rāja-deva-nṛpatir vidyā-vadhū-vallabhaḥ
tasyāpy arthi-janaikarohaṇa-girer lakṣmīr vṛthaivābhavad dakṣasyāsya na yena sundara-giraḥ karṇāvataṃsī-kṛtāḥ // VidSrk_50.30__1727_

dakṣasya --

yasya yathā vijñānaṃ tādṛk tasyeha hṛdaya-sad-bhāvaḥ /
unmīlati kavi-puṅga-vacane ca purāṇa-puruṣe ca // VidSrk_50.31__1728__

vahati na puraḥ kaścit paścān na ko 'py anuyāti māṃ na ca nava-pada-kṣuṇṇo mārgaḥ kathaṃ nv aham ekakaḥ
bhavati viditaṃ pūrva-vyūḍho 'dhunā khilatāṃ gataḥ sa khalu bahulo vāmaḥ panthā mayā sphuṭam urjitaḥ // VidSrk_50.32__1729_

dharmakīrti-padānām --

vidyā-vadhūm apariṇīya kulānurūpāṃ ślāghyāṃ sutām iva tataḥ śriyam aprasūya
tāṃ cārthine praṇaya-peśalam apradāya dhik taṃ manuṣya-padam ātmani yaḥ prayuṅkte // VidSrk_50.33__1730_

bhartṛhareḥ --

ye nāma kecid iha naḥ prathayanty avajñāṃ jānanti te kim api tān prati naiṣa yatnaḥ
utpatsyate tu mama ko 'pi samāna-dharmā kālo hy ayaṃ niravadhir vipulā ca lakṣmīḥ // VidSrk_50.34__1731_

bhavabhūteḥ (mā.mā. 1.8)

nidhānaṃ vidyānāṃ kula-gṛham apārasya yaśasaḥ śuci kṣmā-pālānāṃ sucarita-kathā-darpaṇa-talam
kalā-saṃpad-ratna-vratati-viṭapānāṃ sura-taruḥ prakṛtyā gambhīraḥ kavir iha sa-śabdo vijayate // VidSrk_50.35__1732_

unnīto bhava-bhūtinā pratipadaṃ bāṇe gate yaḥ purā yaś cīrṇaḥ kamalāyudhena suciraṃ yenāgamat keśaṭaḥ
yaḥ śrī-vākpatirāja-pāda-rajasāṃ saṃparka-pūtaś ciraṃ diṣṭyā ślāghya-guṇasya kasyacid asau mārgaḥ samunmīlati // VidSrk_50.36__1733_

yogeśvarasya (Skmsa.u.ka. 2129, abhinandasya)

paramādbhuta-rasa-dhāmany utsalite jagati vallanāmbhodhau /
viśrānto rasa-bhāgas timitayati yathā gabhīrimā ko 'pi // VidSrk_50.37__1734__

vallaṇasya --

āḍhya-rāja-kṛtārambhair hṛdayasthaiḥ smṛtair api
jihvāntaḥ kṛṣyamāṇeva na kavitve pragalbhate // VidSrk_50.38__1735_

bāṇasya --

vālmīker mukulīkṛtaiva kavitā kaḥ stotum asty ādaro vaiyāsāni vacāṃsi bhāravi-girāṃ bhūtaiva nirbhartsanā
kāvyaṃ ced avataṃsa-bhūpam abhajad dharmāyaṇaṃ karṇayos tātaḥ kiṃ bahu varṇyate sa bhagavān vaidarbha-garbheśvaraḥ // VidSrk_50.39__1736_

dharmāśokasya --

vāmāṅgaṃ pṛthula-stana-stavakitaṃ yāvad bhavānī-pater lakṣmī-kaṇṭha-haṭha-graha-vyasanitā yāvac ca doṣṇāṃ hareḥ
yāvac ca prati-sāma-sāraṇa-vidhi-vyagrau karau brahmaṇaḥ stheyāsuḥ śruti-śukti-lehya-madhavas tāvat satāṃ sūktayaḥ // VidSrk_50.40__1737_

kīrtyā samaṃ tridiva-vāsam upasthitānāṃ martyāvatīrṇa-marutām api sat-kavīnām
jagrantha durlabha-subhāṣita-ratna-koṣaṃ vidyākaraḥ sukṛti-kaṇṭha-vibhūṣaṇāya // VidSrk_50.41__1738_

|| iti kavi-varṇana-vrajyā samāptā ||

||50||