Mahavamsa

Header

Data entry: Sri Lanka Tripitaka Project

Date of this version: 2025-05-28

Source:

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup: none

Notes:

Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.

Mahavamsa

Input by the Sri Lanka Tripitaka Project

[CPD Classification 4.1.2]
[SL Vol Mhv - ] [\z Mhv /] [\w I /]
[SL Page 001] [\x 1/]

Mahāvaṃso

Revisions:

2025-04-02: TEI encoding by mass conversion
2025-04-16: metadata structuring
2025-05-28: Added several metadata fields.

Text

Paṭhamo paricchedo.

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.

Namassitvāna sambuddhaṃ susuddhaṃ suddhavaṃsajaṃ

Mahāvaṃsaṃ pavakkhāmi nānānūnādhikārikaṃ.

Porāṇehi kato'peso ativitthārito kvaci,

Atīva kvaci saṃkhitto anekapunaruttako,

Vajjitaṃ tehi dosehi sukhaggahaṇadhāraṇaṃ

Pasādasaṃvegakaraṃ sutito ca upāgataṃ.

Pasādajanake ṭhāne tathā saṃvegakārake

Janayanto pasādañca saṃvegañca suṇātha taṃ.

Dīpaṅkaraṃ hi sambuddhaṃ passitvā no jino purā

Lokaṃ dukkhā pamocetuṃ bodhāya paṇidhiṃ akā.

Tato tañceva sambuddhaṃ koṇḍaññaṃ maṅgalaṃ muniṃ

Sumanaṃ revataṃ buddhaṃ sobhitañca mahāmuniṃ

Anomadassiṃ sambuddhaṃ padumaṃ nāradaṃ jinaṃ

Padumuttarasambuddhaṃ sumedhañca tathāgataṃ

Sujātaṃ piyadassiñca atthadassiñca nāyakaṃ

Dhammadassiñca siddhatthaṃ tissaṃ phussajinaṃ tathā

Vipassiṃ sikhisambuddhaṃ sambuddhaṃ vessabhuṃ vibhuṃ

Kakusandhañca sambuddhaṃ koṇāgamanameva ca

Kassapaṃ sugatañce'me sambuddhe catuvīsati

Ārādhetvā mahāvīro tehi bodhāya vyākato

[SL Page 002] [\x 2/] (

Pūretvā pāramī sabbā patvā sambodhimuttamaṃ

Uttamo gotamo buddho satte dukkhāpamocayi.1

Magadhesuruvelāyaṃ bodhimūle mahāmuni

Visākhapuṇṇamāyaṃ so patto sambodhimuttamaṃ.

Sattāhāni tahiṃ satta so vimuttisukhaṃ paraṃ

Vindaṃ taṃ 2 madhurattañca dassayanto vasī vasī.

Tato bārāṇasiṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattayi,

Tattha vassaṃ vasanto'va saṭṭhiṃ arahataṃ akā.

Te dhamammadesanatthāya vissajjetvāna bhikkhavo

Vinetvā ca tato tiṃsasahāye bhaddavaggiye

Sahassajaṭile nātho vinetuṃ kassapādike

Hemante uruvelāyaṃ vasi te paripācayaṃ,

Uruvelakassapassa mahāyaññe upaṭṭhite

Tassa'ttano nāgamane icchāvāraṃ vijāniya

Uttarakuruto bhikkhaṃ āharitvā'rimaddano

Anotattadahe bhutvā sāyaṇhasamaye sayaṃ

Bodhito navame māse phussapuṇṇamiyaṃ jino

Laṅkādīpaṃ visodhetuṃ laṅkādīpamupāgami.

Sāsanujjotanaṃ ṭhānaṃ laṅkā ñātā jinena hi,

Yakkhapuṇṇāya laṅkāya yakkhā nibbāsiyāti ca.

Ñāto'va laṅkāmajjhamhi gaṅgātīre manorame

Tiyojanāyate ramme ekayojanavitthate

Mahānāgavanuyyāne yakkhasaṅgāmabhumiyā

Laṅkādīpaṭṭhāyakkhānaṃ mahāyakkhasamāgamo,

Upāgato taṃ sugato mahāyakkhasamāgamaṃ

Samāgamassa majjhamhi tattha tesaṃ siropari

Mahiyaṅgaṇathūpassa ṭhāne vehāsayaṃ ṭhito

Vuṭṭhivātandhakārehi 3 tesaṃ saṃvejanaṃ akā.

Te bhayaṭṭhā'bhayaṃ yakkhā ayācuṃ abhayaṃ jinaṃ.

Jino abhayado āha yakkhe te'tibhayaddite 4

----- - ----

1. [A.D.]Pamocaye. 2. [A.] Vinditaṃ 3. [E.A.D.-] Ndhakārādiṃ 4. [E.] Bhayaṭṭite.

[SL Page 003] [\x 3/] (

"Yakkhā bhayaṃ vo dukkhañca harisasāmi idaṃ ahaṃ,

Tumhe nisajjaṭṭhānamme samaggā detha no 5 idha"

Āhu te sugataṃ yakkhā "dema mārisa te imaṃ"

Sabbe'pi "sakalaṃ dīpaṃ, dehi no abhayaṃ tuvaṃ.

28 Bhayaṃ sītaṃ tamaṃ tesaṃ gantvā tandinnabhumiyaṃ

Cammakhaṇḍaṃ attharitvā tatthā'sīno jino tato

Cammakhaṇḍaṃ pasāresi ādittaṃ taṃ samantato,

Ghammābhibhutā 6 te bhītā ṭhitā ante samantato,

Giridīpaṃ tato nātho rammaṃ tesaṃ idhā'nayī, 7

Tesu tattha paviṭṭhesu yathāṭhāne ṭhapesi ca.

Nātho taṃ saṃkhipī cammaṃ, tadā devā samāgamuṃ, tasmiṃ samāgame tesaṃ satthā

dhammamadesayī.

Nekesaṃ pāṇakoṭīnaṃ dhammābhisamayo ahu,

Saraṇesu ca sīlesu ṭhitā āsuṃ asaṃkhiyā.

Sotāpattiphalaṃ patvā sele sumanakūṭake

Mahāsumanadevindo pūjiyaṃ yāci pūjiyaṃ.

Siraṃ parāmasitvāna nīlāmalasiroruho

Pāṇimatte adā kese tassa pāṇahito 8 jino. 35

So taṃ suvaṇṇavaṅgoṭavarenādāya satthūno

Nisinnaṭṭhānaracite nānāratanasañacaye 36

Sabbato sattaratane te ṭhapetvā siroruhe

So indanīlathūpena pidahesi namassi ca.

Parinibbutamhi 9 sambuddhe citakāto ca iddhiyā

Ādāya jinagīvaṭṭhiṃ thero sarabhunāmako

Therassa sāriputtassa sisso ānīya cetiye

Tasmiṃ yeva ṭhapetvāna bhikkhūhi parivārito

Chādāpetvā medavaṇṇapāsāṇehi mahiddhiko

Thūpaṃ dvādasahatthuccaṃ kārāpetvāna pakkami.

----- - ----5. [E.T.@]Ma. 6. [D.T.]Cammāhibhūtā. 7. [T.]Idhā'niya 8.[T.]Sabbapāṇahito.

9. [A.]Parinibbute

[SL Page 004] [\x 4/] (

Devānampiyatissassa rañño bhātukumārako

Uddhacūḷābhayo nāma disvā cetiyamabbhutaṃ.

Taṃ chādayitvā kāresi tiṃsahatthuccacetiyaṃ.

Maddanto damiḷe rājā tatraṭeṭhā duṭṭhagāmiṇī

Asītihatthaṃ kāresi tassa kañcukacetiyaṃ.

Mahiyaṅgaṇathūpoyameso evaṃ patiṭṭhito.

Evaṃ dīpamimaṃ katvā manussārahamissaro

Uruvelamagā dhīro uruvīraparakkamoti.

Mahiyaṅgaṇāgamanaṃ niṭṭhitaṃ 44

Mahākāruṇiko satthā sabbalokahite rato

Bodhito pañcame vasse vasaṃ jetavane jino.

Mahodarassa nāgassa tathā cūḷodarassa ca

Mātulabhāgineyyānaṃ maṇipallaṅkahetukaṃ 46

Disvā sapārisajjānaṃ saṅgāmaṃ paccupaṭṭhitaṃ

Sambuddho cittamāsassa kāḷapakkhe uposathe

Pāto yeva samādāya pavaraṃ pattacīvaraṃ

Anukampāya nāgānaṃ nāgadīpamupāgami.

Mahodaro'pi so nāgo tadā rājā mahiddhiko,

Samudde nāgahavane dasaddhasatayojane,

Kaṇiṭṭhikā tassa kaṇhā vaḍḍhamānamhi 10 pabbate

Nāgarājassa dinnā'si, tassa cūḷodaro suto.

Tassa mātāmahā 11 mātu maṇipallaṅkamuttamaṃ

Datvā kālakatā 12 nāgī, mātulena tathā hi so

Ahosi bhāgineyyassa saṅgāmo paccupaṭṭhito.

Pabbateyyā'pi nāgā te ahesuṃ hi mahiddhikā.

Samiddhisumano nāma devo jetavane ṭhitaṃ

Rājāyatanamādāya attano bhavanaṃ subhaṃ

Buddhānumatiyā yeva chattākāraṃ jinopari

Dhārayanto upāgañchi ṭhānaṃ taṃ pubbavutthakaṃ.

----- - ----10. [A.]Kaṇṇavaḍamānamhi [E.] Kaṇṇā vaḍḍhamānamhi. [T.] Kaññā vaḍḍha

mānamhī

11. [A.E.]Mātāmaho. Ra12 [X]gña[X] ī kālakato nāgo [A.E.] Kālakato nāgo.

[SL Page 005] [\x 5/] (

Devo hi so nāgadīpe manusso'nantare bhave

Ahosi, rājāyatanaṭṭhitaṭṭhāne sa addasa

Paccekabuddhe bhuñjante, disvā cittaṃ pasādiya 13

Pattasodhanasākhāni tesaṃ pādāsi, tena so

Nibbattī tasmiṃ rukkhasmiṃ jetuyyāne manorame

Dvārakoṭṭhakapassamhi, pacchābahī ahosi so.

Devātidevo devassa tassa vuddhiñca passiya

Idaṃ ṭhānahitatthañca 14 taṃ sarukkhaṃ 15 idhānayi.

Saṅgāmamajjhe ākāse nisinno tattha nāyako

Tamaṃ tamonudo tesaṃ nāgānaṃ hiṃsanaṃ akā.

Assāsento bhayaṭṭe te ālokaṃ pavidaṃsayi. 16

Te disvā sugataṃ tuṭṭhā pāde vandiṃsu satthuno.

Tesaṃ dhammamadesesi sāmaggikaraṇaṃ jino,

Ubho'pi te patītā taṃ pallaṅkaṃ munino aduṃ.

Satthā bhumigato tattha nisīditvāna āsane

Tehi dibbannapānehi nāgarājehi tappito

Te jalaṭṭhe thalaṭṭhe va bhujage'sītikoṭiyo

Saraṇesuca sīlesu patiṭṭhāpesi nāyako.

Mahodarassa nāgassa mātulo maṇiakkhiko

Kalyāṇiyaṃ nāgarājā yuddhaṃ kātuṃ tahiṃ gato

Buddhāgamamhi paṭhame sutvā saddhammadesanaṃ

hito saraṇasīlesu tatthā'yāci tathāgataṃ,

"Mahatī anukampā no katā nātha tayā ayaṃ,

Tavānāgamane sabbe mayaṃ bhasmībhavāmahe.

66.

Anukampā mayipi te visuṃ hotu mahodaya 17

Punarāgamanenettha vāsabhumiṃ mamāmama." 18

Adhivāsayitvā 19 bhagavā tuṇhībhāvenidhāgamaṃ,

Patiṭṭhāpesi tattheva rājāyatanacetiyaṃ,

13. [A.] Pasīdiya 14. [A.] hānaṃ hitatthaṃ 15. [A.] Taṃ ca rukkhaṃ.

16. [E.A.] Pavidhaṃsayi 17. [T.E.] Mahādaya 18. [A.] Mamāgama.

19. [E.](Pāṭha) adhivāsayittha.

[SL Page 006] [\x 6/] (

Tañvāpi rājāyatanaṃ pallaṅkañca mahārahaṃ

Appesi nāgarājūnaṃ lokanātho namassituṃ.

"Paribhogacetiyaṃ mayhaṃ nāgarājā namassatha,

Taṃ bhavissati vo tātā hitāya ca sukhāya ca."

Iccevamādiṃ sugato nāgānaṃ anusāsanaṃ

Katvā jetavanaṃ eva gato lokānukampako'ti.

(Katvā gato jetavanaṃ sabbalokānukampako ṭīkā)

Nāgadīpāgamanaṃ.

Tato so tatiye vasse nāgindo maṇiakkhiko

Upasaṅkamma sambuddhaṃ saha saṅghaṃ nimantayi.

Bodhito aṭṭhame vasse vasaṃ jetavane jino

Nātho pañcahi bhikkhūnaṃ satehi parivārito

Dutiye divase bhattakāle ārocite jino

Ramme vesākhamāsamhi puṇṇamāyaṃ munissaro.

Tattheva pārupitvāna saṅghāṭiṃ pattamādiya

Āgā kalyāṇidesaṃ taṃ maṇiakkhinivesanaṃ.

Kalyāṇicetiyaṭṭhāne kate ratanamaṇḍape

Mahārahamhi phallaṅke saha saṅghenu'pāvisi.

Dibbehi kajjabhojjehi sagaṇo sagaṇaṃ jinaṃ

Nāgarājā dhammarājaṃ santappesi sumānaso.

Tattha dhammaṃ desayitvā satthā lokānukampako

Uggantvā sumane kūṭe padaṃ dassesi nāyako.

Tasmiṃ pabbatapādamhi sahasaṅgho yathāsukhaṃ

Divāvihāraṃ katvāna dīghavāpimupagami.

Tattha cetiyaṭṭhānamhi sasaṅgho va nisīdiya

Samādhiṃ appayī nātho ṭhānagāravapattiyā

80 Tato vuṭṭhāya ṭhānamhā ṭhānāṭhānesu kovido

Mahāmeghavanārāmaṭṭhānamāga mahāmuni.

Mahābodhiṭhitaṭṭhāne nisīditvā sasāvako

Samādhiṃ appayī nātho, mahāthūpaṭṭhite tathā.

[SL Page 007] [\x 7/] (

Thūpārāmamhi thūpassa ṭhitaṭṭhāne tatheva ca.

Samādhito'tha vuṭṭhāya silācetiyaṭhānago

Sahāgate devagaṇe gaṇī manuya

Tato jetavanaṃ buddho buddhasabbatthako 20 agā.

Evaṃ laṅkāya nātho hitamamitamatī āyatiṃ pekkhamāno

Tasmiṃ kālamhi laṅkāsurabhujaga-gaṇādīnamatthañca passaṃ

Āgā tikkhattumetaṃ ativipuladayo lokadīpo sudīpaṃ

Dīpo tenāyamāsī sujanabahumato dhammadīpāvabhāsīti.

Kalyāṇyāgamanaṃ.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tathāgatābhigamanaṃ nāma

Paṭhamo paricchedo.

---------

Dutiyo paricchedo.

Mahāsammatarājassa vaṃsajo hi mahāmuni

Kappassādimhi rājā'si mahāsammatanāmako.

Rojo ca vararojo ca tathā kalyāṇakā duve

Uposatho ca mandhātā carako'pavarā duve

Cetiyo mucalo ceva mahāmuvalanāmako

Mucalindo sāgaro ceva sāgaradevanāmako 1

Bharato bhagīratho ceva rucī ca surucī'pi ca

Patāpo mahāpatāpo panādā ca tathā duve

Sudassanā ca nerū ca tathā eva duve duve

Pacchimā cā'ti rājāno tassa puttapaputtakā

Asaṃkhiyāyukā ete aṭṭhavīsati bhumipā

Kusāvatiṃ rājagahaṃ mithilañcāpi āvasuṃ.

Tato satañca rājāno chappaññāsa ca saṭṭhi 2 ca

Caturāsītisahassāni chattiṃsā ca tato pare

----

20. [T]ga[E]ga buddhisabbaddhago 1. [A.T.] Mucalindo ca sagaro sāgaro devatāmako

2. [A.T.] Chappaññāsa sasaṭṭhī .

[SL Page 008] [\x 8/] (

Dvattiṃsa aṭṭhavīsā 3 ca dvāvīsati tato pare

Aṭṭhārasa sattarasa pañcadasa 4 catuddasa

Nava satta dvādasa ca pañcavīsa tato pare

Pañcavīsaṃ dvādasa ca dvādasañca navāpi ca

Caturāsītisahassāni makhādevādikāpi ca

Caturāsītisahassāni kaḷārajanakādayo

Soḷasa yāva okkākaṃ 5 paputtā rāsito ime

Viṃ visuṃ pure rajjaṃ kamato anusāsisuṃ

Okkāmukho jeṭṭhaputto okkākassā'si bhūpati,

Nipuro 6 candimā candamukho ca sivi sañjayo 7

Vessantaramahārājā jālī 8 ca sīhavāhano

Sīhassaro ca icecate tassa puttapaputtakā

Dveasīti-sahassāni sīhassarassa rājino

Puttapputtarājāno, jayaseno tadantimo.

Ete kapilavatthusmiṃ sakyarājāti vissutā.

Sīhahanu mahārājā jayasenassa atrajo,

Jayasenassa dhītā ca nāmenā'si yasodharā

Devadahe devadahasakko nāmā'si bhūpati,

Añjano cā'tha kaccanā āsuṃ tassa sutā duve,

Mahesī vā'si kaccanā rañño sīhahanussa sā.

Āsi añjanasakkassa mahesī sā yasodharā,

Añjanassa duve dhītā māyā vātha pajāpatī,

Puttā duve daṇḍapāṇī suppabuddho ca sākiyo.

Pañca puttā duve dhītā āsuṃ sīhahanussa tu.

Suddhodano dhotodano sakkasukkāmitodano 9

Amitā pamitā cā'ti ime pañca, imā duve.

Suppabuddhassa sakkassa mahesī amitā ahu,

Tassā'suṃ bhaddakaccānā devadatto duve sutā.

----

3. [E.] Aṭṭhavīsaṃ 4. [E.] Paṇṇarasa 5. [E.] Okkākā 6. [E.] Nipuṇo.

7. [A.T.] Sirisañjayo. [E.] Sivisañjayo 8. [A.T.] Cāmī 9. [A.T.]Sukkodano mitodano

[SL Page 009] [\x 9/] (

Māyā pajāpatī ceva suddhodanamahesiyo,

Suddhodanamahārañño putto māyāya so jino.

Mahāsammatavaṃsamhi asambhinne mahāmunī

Evaṃ pavatte sañjāto sabbakhattīyamuddhani

Siddhatthassa kumārassa bodhisattassa sā ahu

Mahesī bhaddakaccānā, putto tassāsi rāhulo.

Bimbisāro ca siddhatthakumāro ca sahāyakā,

Ubhinnaṃ pitaro cāpi sahāyā eva te ahuṃ.

Bodhisatto bimbisārā pañcavassādhiko ahu.

Ekūnatiṃso vayasā bodhisatto'bhinikkhami.

Padahitvāna chabbassaṃ bodhiṃ patvā kamena ca

Pañcatiṃso tha vayasā bimbisāramupāgami.

Bimbisāro paṇṇarasavasso'tha pitarā sayaṃ

Abhisitto mahāpañño patto rajjassa, tassa tu

Patte 10 soḷasame vasse satthā dhammamadesayi.

Dvāpaññāseva vassāni rajjaṃ kāresi so pana.

Rajje samā paṇṇarasa pubbe jinasamāgamā,

Sattatiṃsa samā tassa dharamāne tathāgate

Bimbisārasuto'jātasattu taṃ ghātiyā'matī 11

Rajjaṃ dvattiṃsavassāni mahāmittaddu kārayi.

Ajāsattuno vasse aṭṭhame muni nibbuto.

Pacchā so kārayī rajjaṃ vassāni catuvīsati.

Tathāgato sakalaguṇaggataṃ gato

Aniccatāvasamavaso upāgato

Itī'dha yo bhayajananiṃ aniccataṃ

Avekkhate, sa bhavati dukkhapāragu 12 ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahāsammatavaṃso nāma

Dutiyo paricchedo

---

10.[A.] Patto. 11. [A.T.] Ghātiyāmari. 12. [E.] Pārago.

[SL Page 010] [\x 10/] (

Tatiyo paricchedo

Pañcanetto jino pañcavattāḷisasamā'samo

hatvā sabbani kiccāni katvā lokassa sabbathā

Kusinārāya yamakasālānamantare vare

Vesākhapuṇṇamāyaṃ so dīpo lokassa nibbuto. 3

Saṅkhyāpathamatikkantā bhikkhu tattha samāgatā

Khattiyā brāhmaṇā vessā suddā devā tatheva ca.

Satta satasahassāni tesu pāmokkhabhikkhavo,

Thero mahakassapo'ca saṅghatthero tadā ahu

Satthu sarīrasārīra - dhātukiccāni kāriya

Icchanto so mahāthero satthu dhammaviraṭṭhitiṃ

Lokanāthe dasabale sattāhaparinibbute

Dubbhāsitaṃ subhaddassa buḍḍhassa vacanaṃ saraṃ,

Saraṃ cīvaradānañca samatte ṭhapanaṃ tathā

"Saddhammaṭṭhapanatthāya muninānuggahaṃ kataṃ"

Kātuṃ saddhammasaṃgītiṃ sambuddhānumate 2 yati

Navaḍga sāsanadhare sabbaṅgasamupāgate

Bhīkkhū pañcasate yeva 3 mahākhīṇāsave vare

sammanti ekenūne tu ānandattherakāraṇā.

Puna ānandathero'pi bhikkhuhi abhiyācito

Sammanti kātuṃ saṅgitiṃ sā na sakkā hi taṃ vinā.

Sādhukīḷanasattāhaṃ, sattāhaṃ dhātupūjanaṃ,

Iccaddhamāsaṃ khepetvā sabbalokānukampakā

"Vassaṃ vasaṃ 4 rājagahe kassāma 5 dhammasaṅgahaṃ,

Nāññehi tattha vatthabba" miti katvāna nicchayaṃ

Sokāturaṃ tattha tattha assāsentā mahājanaṃ

Jambudīpamhi te therā vicaritvāna cārikaṃ

Āsāḷhisukkapakkhimhi sukkapakkhaṭhitatthikā

Upāgamuṃ rājagahaṃ sampannacatupaccayaṃ.

---

1. [A.T.]Dhamma satthu ciraṭḍitiṃ 2. [E.] Sambuddhānumatiṃ satiṃ 3. Pañcāsanāneva

4. [E.]Vasantā. 5. [E.] Karissāma.

[SL Page 011] [\x 11/] (

Tatthe'va vassūpagatā te mahākassapādayo

Therā thiraguṇūpetā sambuddhamatakovidā

Vassānaṃ paṭhamaṃ māsaṃ sabbasenāsanesu'pi

Kāresuṃ paṭisaṅkhāraṃ vatvānā'jātasattuno.

Vihārapaṭisaṅkhāre niṭṭhite āhu bhūpatiṃ

"Idāni dhammasaṃgītiṃ karissāma mayaṃ" iti

"Kattabbaṃ kinti" puṭṭhassa nisajjaṭṭhānamādisuṃ 6

Rājā katthā'ti pucchitvā vuttaṭṭhānamhi tehi so

Sīghaṃ vehāraselassa passe kāresi maṇḍapaṃ

Sattapaṇṇiguhādvāre rammaṃ devasabhopamaṃ

Sabbathā maṇḍayitvā taṃ attharāpesi tattha so

Bhikkhūnaṃ gaṇanāyeva anagghattharaṇāni ca.

Nissāya dakkhiṇaṃ bhāgaṃ uttarāmukhamuttamaṃ

Therāsanaṃ supaññattaṃ āsi tattha mahārahaṃ

Tasmiṃ maṇḍapamajjhasmiṃ puratthāmukhamuttamaṃ

Dhammāsanaṃ supaññattaṃ ahosi sugatārahaṃ.

Rājā'rovayi therānaṃ "kammaṃ no niṭṭhitaṃ" iti.

Te therā theramānandamānandakaramabravuṃ,

"Sve santipāto ānanda, sekhena gamanaṃ tahiṃ

Na yuttaneta yuttante, sadatthe tvaṃ appamatto tato bhava"

Iccevaṃ codito thero katvāna viriyaṃ samaṃ

Iriyāpathato muttaṃ arahattamapāpuṇi.

Vassānaṃ dutiye māse dutiye divase pana

Rucire maṇḍape tasmiṃ therā sannipatiṃsu te.

hapetvā'nandatherassa anucchavikamāsanaṃ

Āsanesu nisīdiṃsu arahanto yathārahaṃ.

Thero'rahattappattiṃ so ñāpetuṃ tehi nāgamā,

"Kuhiṃ ānandathero"ti vuccamāne tu kehici

Nimmujjitvā paṭhaviyā ganthvā jotipathena vā

Nisīdi thero ānando attano ṭhapitāsane.

------

6. [E.] Māhu te [S.] Māha te.

[SL Page 012] [\x 12/] (

Upālitheraṃ vinaye, sesadhamme asesake

Ānandattheramakaruṃ sabbe therā dhurandhare.7

Mahāthero sakattānaṃ vinayaṃ pucchituṃ sayaṃ

Sammannu'pālithero ca vissajjetuṃ tameva tu.

Therāsane nisīditvā vinayaṃ tamapucchi so,

Dhammāsane nisīditvā vissajjesi tameva so.

Vinayaññunamaggena vissajjitakamena te

Sabbe sajjhāyamakaruṃ vinayaṃ nayakovidā.

Aggaṃ bahussutādīnaṃ kosārakkhaṃ mahesino

Sammantitvāna attānaṃ thero dhammamapucchi so.

Tathā sammantiya'ttānaṃ dhammāsanagato sayaṃ

Vissajjesi tamānandatthero dhammamasesato.

Vedehamuninā tena vissajjitakamena te

Sabbe sajjhāyamakaruṃ dhammaṃ dhammatthakovidā.

Evaṃ sattahi māsehi dhammasaṃgīti niṭṭhitā

Sabbalokahitatthāya sabbalokahitehi sā.

Mahākassapatherena idaṃ sugatasāsanaṃ

Pañcavassasahassāni samatthaṃ vattane kataṃ

Atīva jātapāmojjā sandhārakajalantikā

Saṃgītipariyosāne chaddhā kampi mahāmahī.

Acchariyāni vā'hesuṃ loke nekāni nekadhā.

Thereheva katattā ca theriyāyaṃ paramparā.

Paṭhamaṃ saṅgahaṃ katvā sabbalokahitaṃ bahuṃ

Te yāvatāyukaṃ ṭhatvā therā sabbe'pi nibbutā.

Therā'pi te matipadīpahatandhakārā

Lokandhakārahananamhi mahāpadīpā

Nibbāpitā maraṇaghoramahānilena

Tenāpi jivitamadaṃ matimā jaheyyāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṭhamadhammasaṃgīti nāma

Tatiyo paricchedo.

-------

7. [A.] Dhurandharā

[SL Page 013] [\x 13/] (

Catuttho paricchedo.

Ajātasattuputto taṃ ghātetvo'dāyibhaddako

Rajjaṃ soḷasavassāni kāresi mittadūbhiko.

Udāyibhaddaputto taṃ ghātetvā anuruddhako,

Anuruddhassa putto taṃ ghātetvā muṇḍunāmako

Mittadaduno dummatino te'pi rajjamakārayuṃ,

Tesaṃ ubhinnaṃ rajjesu aṭṭhavassāna'tikkamuṃ.

Muṇḍassa putto pitaraṃ ghātetvā nāgadāsako

Catuvīsati vassāni rajjaṃ kāresi pāpako

"Pitughātakavaṃso'yami"ti kuddhā'tha nāgarā

Nāgadāsakarājānaṃ apanetvā samāgatā

Susunāgo'ti paññātaṃ amaccaṃ sādhusammataṃ

Rajje samahisiñciṃsu sabbesaṃ hitamānasā.

So aṭṭhārasa vassāni rājā rajjamakārayi.

Kālāsoko tassa putto aṭṭhavīsati kārayi.

Atīte dasame vasse kālāsokassa rājino

Sambuddhaparinibbāṇā evaṃ vassasataṃ ahu

Tadā vesāliyā bhikkhū anekā vajjiputtakā

Siṅgiloṇaṃ, dvaṅgulañca, tathā gāmantaraṃ'pi ca,

Āvāsā'numatā'ciṇṇaṃ, amathitaṃ, jalogi ca

Nisīdanaṃ adasakaṃ, jātarūpādikaṃ iti

Danavatthūni dīpesuṃ kappantīti alajjino.

Taṃ sutvāna yasatthero caraṃ vajjisu cārikaṃ

Chalabhiñño balappatto yaso kākaṇḍakatrajo

Taṃ sametuṃ saussāho tatthā'gami mahāvanaṃ.

hapetvā' posathagge te kaṃsapātiṃ sahodakaṃ

"Kahāpaṇādiṃ saṅghassa dethe" tā'hu upāsake.

"Na kappate'taṃ mā detha" iti thero sa vārayi.

Paṭisāraṇiyaṃ kammaṃ yasattherassa te karuṃ.

[SL Page 014] [\x 14/] (

Yācitvā anudutaṃ so saha tena puraṃ gato

Attano dhammavādittaṃ saññopetvā'ga 8 nāgare.

Anudūtavaco sutvā tamukkhipitumāgatā

Parikkhipiya aṭṭhaṃsu gharaṃ therassa bhikkhavo.

Thero uggamma nabhasā gantvā kosambiyaṃ tato

Pāveyyakāvantikānaṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ lahuṃ.

Pesesi dūte tu, sayaṃ gantvā'hogaṅgapabbataṃ

Āha sambhutatherassa taṃ sabbaṃ sāṇavāsino

Paveyyakā saṭṭhitherā asītā'vantikāpi ca

Mahākhīṇāsavā sabbe ahogaṅgamhi otaruṃ.

Bhikkhavo sannipatitā sabbe tattha tato tato

Āsuṃ navutisahassāni, mantetvā akhilā'pi te

Soreyya revatattheraṃ bahussuta'manāsavaṃ

Taṅkālapamukhaṃ ñatvā passituṃ nikkhamiṃsu taṃ.

Thero tammantaṇaṃ sutvā vesāliṃ gantumeva so

Icchanto phāsugamanaṃ tato nikkhami taṅkhaṇaṃ.

Pāto pāto'va nikkhanta-ṭhānaṃ tena mahattanā

Sāyaṃ sāyamupentā naṃ sahajātiyamaddasuṃ.

Tattha sambhutatherena yasatthero niyojito

Saddhammasavaṇante taṃ revatattheramuttamaṃ

Upecca dasavatthūni pucchi, thero paṭikkhipi.

Sutvādhikaraṇaṃ tañca 'nisedhemā'ti abravi.

Pāpāpi pakkhaṃ pekkhantā revatattheramuttamaṃ

Sāmaṇakaṃ parikkhāraṃ paṭiyādiya te bahuṃ 27

Sīghaṃ nāvāya gantvāna sahajātisamīpagā

Karonti 9 bhattavissaggaṃ bhattakāle upaṭṭhite.

Sahajātiṃ āvasanto sāḷhathero vicintiya

"Pāveyyakā dhammavādī" iti passi anāsavo.

Upecca taṃ mahābrahmā "dhamme tiṭṭhā" ti abravī.

Niccaṃ dhamme ṭhitattaṃ so attano tassa abravī.

----- - ----

8. [E.] Saññāpetvā'ca 9. [E.A.] Karontā

[SL Page 015] [\x 15/] (

Te parikkhāramādāya revatattheramaddasuṃ,

Thero na gaṇhi, tappakkhagāhī-sissaṃ 10 paṇāmayi.

Vesāliṃ te tato gantvā tato pupphapuraṃ gatā

Vadiṃsu kālāsokassa narindassa alajjino

"Satthussa no gandhakuṭiṃ gopayanto mayaṃ tahiṃ

Mahāvanavihārasmiṃ vasāma vajjibhumiyaṃ

'Gaṇahissāma vihāra'nti gāmavāsikabhikkhavo

Āgacchanti mahārāja, paṭisedhaya te"iti.

Rājānaṃ duggahītaṃ tena katvā vesālimāgamuṃ

Revatattheramūlamhi sahajātiyamettha tu

Bhikkhū satasahassāni ekādasa samāgatā

Navutiñca sahassāni ahū taṃvatthusantiyā.

Mūlaṭṭhehi vinā vatthusamanaṃ neva rovayi

Thero,11 sabbe'pi bhikkhu te vesālimagamuṃ tato.

Duggahīto va so rājā tatthāmacce apesayi,

Mūḷhā devānubhāvena aññattha agamiṃsu te.

Pesetvā te mahīpālo taṃ rattiṃ supinena so

Apassi sakamattānaṃ pakkhittaṃ lohakumbhiyā.

Atibhīto ahū rājā, tamassāsetumāgamā

Bhaginī nandatherī tu ākāsena anāsavā.

"Bhāriyante kataṃ kammaṃ, dhammike'yye khamāpaya,

Pakkho tesaṃ bhavitvā tvaṃ kuru sāsanapaggahaṃ.

Evaṃ kate sotthi tuyhaṃ hessatī ''ti apakkami

Pabhāte yeva vesāliṃ gantuṃ nikkhami bhūpati.

Gantvā mahāvanaṃ bhikkhusaṃghaṃ so santīpātiya

Sutvā ubhinnaṃ vādañca dhammapakkhañca rociya

Khamāpetvā dhammike te bhikkhū sabbe mahīpati

Attano dhammapakkhattaṃ vatvā "tumhe yathāruci

Sampaggahaṃ sāsanassa karothā" ti ca bhāsiya

Datvā ca tesaṃ ārakkhaṃ agamāsi sakaṃ puraṃ.

----- - ----

10. [S.E.] Taṃ pakkhaṃ, pakkhagāhī 11. [A.] Therā

[SL Page 016] [\x 16/] (

Nicchetuṃ tāni vatthūni saṅgho sannipatī tadā,

Anaggāni 12 tattha bhassāni saṅghamajjhe ajāyisuṃ.

Tato so revatatthero sāvetvā saṅghamajjhago

Ubbāhikāya taṃ vatthuṃ sametuṃ nicchayaṃ akā.

Pācīnake va caturo, caturo pāveyyake pi ca,

Ubbahikāya sammanni bhikkhū taṃvatthusantiyā 13

Sabbakāmī ca sāḷho va khujjasobhitanāmako

Vāsabhagāmiko cāti therā pācīnakā ime

Revato sāṇasambhuto yaso kākaṇḍakatrajo

Sumano cā'ti cattāro therā pāveyyakā ime

Sametuṃ tāni vatthūnī appasaddaṃ anākulaṃ

Agamuṃ vālukārāmaṃ 14 aṭṭhattherā anāsavā

Daharenā'jitenettha 15 paññatte āsane subhe

Nisīdiṃsu mahātherā mahāmunimataññuno.

Tesu vatthusu ekekaṃ kamato revato mahā-

Thero theraṃ sabbakāmiṃ pucchi pucchāsu kovido.

Sabbakāmī mahāthero tena puṭṭho'tha vyākarī

Sabbāni tāni vatthūni na kappantī ti suttato.

Nihanitvā'dhikaraṇaṃ 16 taṃ te tattha yathākkamaṃ

Tatheva saṅghamajjhepi 17 pucchāvissajjanaṃ karuṃ.

Niggahaṃ pāpabhikkhūnaṃ dasavatthukadīpinaṃ

Tesaṃ dasasahassānaṃ mahātherā akaṃsu te.

Sabbakāmī puthuviyā 18 saṅghatthero tadā ahu,

So vīsaṃvassasatiko tadā'si upasampadā.

Sabbakāmī ca sāḷho ca revato khujjasobhito

Yaso kākaṇḍakasuto sambhuto sāṇavāsiko

Therā ānandatherassa ete saddhivihārino.

Vāsabhagāmiko ceva sumano ca duve pana

----- - ----

12. [A.] Nantāni, [D.] Aggāni. 13. [A.] Bhikkhūnaṃ vatthusantiyā. 14. [E.] Vālikārāmaṃ. 15.

[A.] Daharenāpi tenettha. 16.[A.E.T.] Nīharitvā.

17. [A.T.] Tattheva saṃghamajjhamhi 18. [E.] Pathaviyā

[SL Page 017] [\x 17/] (

Therā'nuruddhatherassa ete saddhivihārino.

Aṭṭhatherā'pi dhaññā te diṭṭhapubbā tathāgataṃ.

Bhikkhū satasahassāni dvādasāsuṃ samāgatā,

Sabbesaṃ revatatthero bhikkhūnaṃ pamukho tadā. 19

Tato so revatatthero saddhammaṭṭhitiyā ciraṃ

Kāretuṃ dhammasaṅgītiṃ sabba-bhikkhu-samūhato 20

Pahinnatthādiñāṇānaṃ piṭakattayadhārinaṃ

Satāni satta bhikkhūnaṃ arahantānamuccati.

Te sabbe vālukārāme kālāsokena rakkhitā

Revatattherapāmokkhā akaruṃ dhammasaṅgahaṃ.

Pubbe kataṃ tathā eva 21 dhammaṃ pacchāca 22 bhāsitaṃ

Ādāya niṭṭhapesuṃ taṃ etaṃ māsehi aṭṭhahi.

Evaṃ dutiyasaṃgītiṃ katvā te'pi mahāyasā

Therā dosakkhayaṃ pattā pattākālena nibbutiṃ.

Iti paramamatīnaṃ pattipattabbakānaṃ

Tibhavahitakarānaṃ lokanāthorasānaṃ

Sumariya maraṇaṃ taṃ saṅkhatāsārakattaṃ

Parigaṇiyamasesaṃ appamatto bhaveyyā-ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dutiyasaṃgīti nāma catuttho paricchedo.

---------

Pañcamo paricchedo.

Yā mahākassapādīhi mahātherehi ādito

Katāsaddhammasaṃgīti theriyā'ti pavuccati,

Eko'va theravādo so ādivassasate ahu,

Aññācariyavādā tu tato oraṃ ajāyisuṃ.

Tehi saṃgītikārehi therehi dutiyehi te

Niggahītā pāpabhikkhū sabbe dasasahassakā

----- - ----

19. [A.] Tato 20. [A.] Sabbabhikkhū samūhato, 21. [A.T.] Tadā evaṃ

22. [E.] Va.

[SL Page 018] [\x 18/] (

Akaṃsā'cariyavādaṃ te mahāsaṃgītināmakaṃ, 1

Tato gokulikā jātā ekabbohārikāpi 2 ca.

Gokulikehi paṇṇattivādā bāhulikāpi ca,3

Cetiyavādā tesveva, sambhāsaṃghikā cha te. 4

Punāpi theravādehi mahiṃsāsakabhikkhavo

Vajjiputtakabhikkhū ca duve jātā ime khalu.

Jātātha 5 dhammuttariyā bhadrayānika-bhikkhavo

Channāgarā 6 sammitīyā 7 vajjiputtiya-bhikkhūhi 8

Mahiṃsāsakabhikkhūhi bhikkhū sabbatthivādino

Dhammaguttiyabhikkhū ca jātā khalu ime duve.

Jātā sabbatthivādīhi kassapiyā, tato pana

Jātā saṅkantikā bhikkhū, suttavādā tato pana.

Theravādena saha te honti dvādasi'mepi ca,

Pubbe vuttā cha vādā ca iti aṭṭhārasākhilā.

Sattarasāpi dutiye jātā vassasate iti,

Aññāvariyavādā tu tato oramajāyisuṃ:-

Hemavatā rājagiriyā tathā siddhatthikāpi ca

Pubbaseliyabhikkhū ca tathā aparaseliyā.

Vājiriyā cha ete hi 9 jambudīpamhi bhinnakā.

Dhammaruci sāgaliyā laṅkādīpamhi bhinnakā.

Ācariyakulavādakathā niṭṭhitā.10

Kālāsokassa puttā tu ahesuṃ dasabhātikā,

Bāvīsatiṃ te vassāni rajjaṃ samanusāsisuṃ.

Nava nandā 11 tato āsuṃ kameneva narādhipā,

Te'pi bāvīsa vassāni rajjaṃ samanusāsisuṃ.

Moriyānaṃ khattiyānaṃ vaṃse jātaṃ sirīdharaṃ

Candagutto'ti paññātaṃ vāṇakko brāhmaṇo tato

----- - ----

1. [E.] Mahāsaṃghikanāmakaṃ, 2. [E.] Ekavyohārikāpi. 3. [E.] Bahulikāpica.

4.[A.] Mahāsaṃgītināmakā. 5.[A.E.] Jātāti 6.[E.] Chandāgārika [A.]Chattāgāra.

7. [E.]Sammiti 8. [E.A.] Bhikkhavo. 9. [E.]Pi. 10. [A.D.]Ācariyakula bhedo.

11. [A.D.]Nava bhātaro.

[SL Page 019] [\x 19/] (

Navamaṃ dhananandaṃ taṃ ghātetvā caṇḍakodhasā

Sakale jambudīpasmiṃ rajje samabhisiñci so.

So catubbīsa vassāni rājā rajjamakārayi,

Tassa putto bindusāro aṭṭhavīsati kārayi.

Bindusārasutā āsuṃ sataṃ eko ca vissutā,12

Asoko āsi tesantu puññatejobaliddhiko.13

Cemātike bhātaro so bhantvā ekūnakaṃ sataṃ

Sakale jambudīpasmiṃ ekarajjamapāpuṇi.

Jinanibbāṇato pacchā pure tassābhisekato

Sāṭṭhārasaṃ vassasatadvayamevaṃ vijāniyaṃ.

Patvā catuhi vassehi ekarajjaṃ mahāyaso

Pure pāṭaliputtasmiṃ attānambhisecayi.

Tassābhisekena samaṃ 14 ākāse bhumiyaṃ tathā

Yojane yojane āṇā niccaṃ pavattitā 15 ahu.

Anotattodakakāje aṭṭhānesuṃ dine dine

Devā, devo akā tehi saṃvibhāgaṃ janassa ca

Nāgalatādantakaṭṭhaṃ ānesuṃ himavantato

Anekesaṃ sahassānaṃ devā eva pabhonakaṃ.

Agadāmalakañceva, tathāgadaharītakaṃ,

Tato'ca ambapakkañca vaṇṇagandharasuttamaṃ.

Pañcavaṇṇāni vatthāni, hatthapuñchanapaṭṭakaṃ

Pītaṃ ca, dibbapānañca chaddantadahato marū.

*Marantā nagare tasmiṃ migasukarapakkhino

Āgantvāna mahānasaṃ sayameva maranti ca.

*Gāvo tattha carāpetvā vajamānenti dīpino 16

Khettavatthutaḷākādiṃ pālenti mīgasūkarā.

Sumanaṃ pupphapaṭakaṃ asuttaṃ, dibbamuppalaṃ,

Vilepanaṃ, añjanañca nāgā nāgavimānato.

----- - ----

12. [S.] Vīsati 13. Tejamahiddhiko 14. [E -] sekasamakālaṃ

15. [A.E.T.] Pavisatā * imā dve gāthā iṃgalaṇḍiyapotthake adholipiyaṃ dassitā.

īkāyaṃ imā na vitthāritā. 16. [E.] Dīpayo.

[SL Page 020] [\x 20/] (

Sālivāhasahassāni navutintu suvā pana

Chaddantadahato yeva āhariṃsu dine dine.

Te sālī nitthusakaṇe akhaṇḍetvāna taṇḍule

Akaṃsu mūsikā tehi bhattaṃ rājakule ahu.

Akaṃsu satataṃ tassa madhuni madhumakkhikā,

Tathā kammārasālāsu acchā kūṭāni pātayuṃ.

Karavīkā sakuṇikā manuññamadhurassarā

Akaṃsu tassā'gantvāna rañño madhuravassitaṃ.

Rājā'bhisitto so'soko kumāraṃ tissasavhayaṃ

Kaṇiṭṭhaṃ saṃ sodariyaṃ uparajje'bhisevayī.

Dhammāsokābhiseko niṭṭhito.

Pitā saṭṭhisahassāni brāhmaṇe brahmapakkhike

Bhojesi, sopi te yeva tīṇi vassāni bhojayi.

Disvā'nupasamaṃ tesaṃ asoko parivesane

'Viveyya dānaṃ dassa'nti amacce sanniyojiya 17

Āṇāpayitvā matimā nānāpāsaṇḍike visuṃ

Vīmaṃsitvā nīsajjāya bhojāpetvā visajjayī.

Kāle vātāyanagato santaṃ racchāgataṃ 18 yatiṃ

Nigrodhasāmaṇeraṃ so disvā cittaṃ pasādayi.

Bindusārassa puttānaṃ sabbesaṃ jeṭṭhabhātuno

Sumanassa kumārassa putto sobhi kumārako.

Asoko pitarā dinnaṃ rajja mujjeniyaṃ hi so

Hitvā'gato pupphapuraṃ bindusāre gilānake,

Katvā puraṃ sakāyattaṃ mate pitari, bhātaraṃ

Ghātetvā cheṭṭhakaṃ rajjaṃ aggahesī pure vare.

Sumanassa kumārassa devī tannāmikā tato

Gabbhīnī nikkhamitvāna pācīnadvārato bahī

Caṇḍālagāmamagamā, tattha nīgrodhadevatā

Tamālapiya nāmena māpetvā gharakaṃ adā.

----- - ----

17. [E.] Sanniyojayi 18. [A.] Racchāya taṃ.

[SL Page 021] [\x 21/] (

Tadahe'va varaṃ puttaṃ vijāyitvā, sutassa sā

Nigrodhoti akā nāmaṃ devatānuggahānugā.

Disvā taṃ jeṭṭhacaṇḍālo attano sāminiṃ viya

Maññanto taṃ upaṭṭhāsi sattavassāni sādhukaṃ.

Taṃ mahāvaruṇo thero tadā disvā kumārakaṃ

Upanissayasampannaṃ arahā pucchi mātaraṃ,

Pabbājesi, khuragge so arahattamapāpuṇī.

Dassanāyo'pagacchanto so tato mātudeviyā

Dakkhiṇena ca dvārena pavisitvā puruttamaṃ

Taṃgāmagāmimaggena yāti rājaṅgaṇe tadā.

Sattāya iriyāya'smiṃ pasīdi sa mahīpati,

Pubbe'va 20 sannivāsena pemaṃ tasmiṃ ajāyatha.

Pubbe kira tayo āsuṃ bhātaro madhuvāṇijā,

Eko madhuṃ vikkiṇāti āharanti madhuṃ duve.

Eko paccekasambuddho vaṇarogāturo ahu,

Añño paccekasambuddho tadatthaṃ madhuvatthiko

Piṇḍacārikavattena nagaraṃ pāvisī, tadā

Titthaṃ jalatthaṃ gacchantī ekā ceṭī tamaddasa,

Pucchitvā madhukāmattaṃ ñatvā hatthena ādisi:

"Eso madhvāpaṇo bhante tattha gacchā" ti abravi.

Tattha pattassa buddhassa vāṇijo so pasādavā

Vissandayanto mukhato pattapuraṃ madhuṃ adā.

Puṇṇañca uppatantañca 21 patitañca mahītale

Disvā madhuṃ pasanto so evaṃ paṇidahī tadā:

"Jambudīpe ekarajjaṃ dānenā'nena hotu me,

Ākāse yojane āṇā, bhumiyaṃ yojane'ti ca."

Bhātare āgate āha "edisassa madhuṃ adaṃ,

Anudamodatha tumhe taṃ, tumhākañca yato madhu"

----- - ----

19. [A.D.] Nuggabhāgatā 20. [E.] Pubbetu [S.] Pubbena

21. [A.T.] Uppatitañca.

[SL Page 022] [\x 22/] (

Jeṭṭho āha atuṭṭho so "caṇḍālo nūna so siyā,

Nivāsenti hi caṇḍālā kāsāyāni sadā" iti.

Majjho "paccekabuddhaṃ taṃ khipa pāraṇṇave" iti.

Pattidānavaco tassa sutvā te cānumodisuṃ.

Āpaṇādesikā sā tu devittaṃ tassa patthayi,

Adissamānasandhī ca, rūpaṃ atimanoramaṃ.

Asoko madhudo 'sandhimittā devī tu veṭikā,

Caṇḍālavādī nigrodho, tisso so pāravādiko.

Caṇḍālavādī caṇḍāgālame āsi, yato tu so

Patthesi mokkhaṃ, mokkhañca sattavasso'va pāpuṇi.

Niviṭṭhapemo tasmiṃ so rājā'titurito tato

Pakkosāpesi taṃ, so tu santavuttī upāgamī

"Nisīda tātā'nurūpe āsane" tā'ha bhūpati,

Adisvā bhikkhumaññaṃ so sīhāsanamupāgami.

Tasmiṃ pallaṅkamāyante rājā iti vicintayi,

"Ajjā'yaṃ sāmaṇero me ghare hessati sāmiko"

Ālambitvā karaṃ rañño so pallaṅkaṃ samāruhi,

Nisīdi rājapallaṅke setacchattassa heṭṭhato.

Disvā tathā nisinnaṃ taṃ asoko so mahīpati

Sambhāvetvāna guṇato tuṭṭho'tīva tadā ahu.

Attano paṭiyattena khajjabhojjena tappiya

Sambuddhabhāsitaṃ dhammaṃ sāmaṇeramapucchi taṃ.

Tassa'ppamādavaggaṃ so sāmaṇero abhāsatha,

Taṃ sutvā bhumipālo so pasanno jinasāsane

"Aṭṭha te niccabhattāni dammi tātā" ti āha taṃ

"Upajjhāyassa me rāja tāti dammīti ā'ha so.

Puna aṭṭhasu dinnesu tāta'dā cariyassa 22 so,

Puna aṭṭhasu dinnesu bhikkhusaṅghassa tāna'dā 23

----- - ----

22. [A] tāni pācariyassa 23. [A] te tadā

[SL Page 023] [\x 23/] (

Puna aṭṭhasu dinnesu adhivāsesi buddhimā.

Dvattiṃsa bhikkhū ādāya dutiye divase gato,

Sahatthā tappito raññā dhammaṃ desiya bhupatiṃ

Saraṇesu ca sīlesu ṭhapesi sa mahājanaṃ. 24

Nigrodhasāmaṇeradassanaṃ.

Tato rājā pasanno so diguṇena dine dine

Bhikkhu saṭṭhisahassāni anupubbenu'paṭṭhahi. 25

Titthiyānaṃ sahassāni nikkaḍḍhitvāna saṭṭhi so 26

Saṭṭhibhikkhusahassāni ghare niccambhojayī.

Saṭṭhibhikkhusahassāni bhojetuṃ turito hi so

Paṭiyādāpayitvāna khajjabhojjaṃ mahārahaṃ

Bhusāpetvāna nagaraṃ gantvā saṅghaṃ nimantiya

Gharaṃ netvāna bhojetvā datvā sāmaṇakaṃ bahuṃ

Satthārā desito dhammo kittako"'ti apucchatha.

Vyākāsi moggaliputto tissatthero tadassa taṃ.

Sutvāna caturāsīti dhammakkhandhā'ti so 'bravī:

"Pūjemi ne' haṃ paccekaṃ vihārenā"ti bhupati.

Datvā tadā channavuti - dhanakoṭiṃ mahīpati

Puresu caturāsīti - sahassesu mahītale

Tattha tatthe'va rājūhi vihāre ārabhāpayi,

Sayaṃ asokārāmaṃ tu kārāpetuṃ samārabhi.

Ratanattaya-nigrodha-gilānānanti sāsane

Paccekaṃ satasahassaṃ so dāpesi 27 dine dine.

Dhanena buddhadinnena thūpapūjā anekadhā

Anekesu vihāresu aneke akaruṃ sadā.

Dhanena dhammadinnena paccaye caturo vare

Dhammadharānaṃ bhikkhūnaṃ upanesuṃ sadā narā

Anotattodakājesu saṃghassa caturo adā,

Tepiṭakānaṃ therānaṃ saṭṭhiye'kaṃ dine dine,

----- - ----

24. [S] ca mahājanaṃ, 25. [E.] Anupubbena vaḍḍhayi 26. [A.] Saṭṭhīyo.

27. [E] adāsi

[SL Page 024] [\x 24/] (

Ekaṃ asandhimittāya deviyā tu adāpayi,

Sayaṃ pana duve yeva paribhuñji mahīpati.

Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ dantakaṭṭhaṃ dine dine

Soḷasitthisahassānaṃ adā nāgalatavhayaṃ.

Athekadivasaṃ rājā catusambuddhadassinaṃ 28

Kappāyukaṃ mahākāḷaṃ nāgarājaṃ mahiddhikaṃ

Suṇitvāna tamānetuṃ soṇṇasaṅkhalibandhanaṃ

Pesayitvā tamānetvā setacchattassa heṭṭhato

Pallaṅkamhi nisīdetvā nānāpupphehi pūjiya

Soḷasitthīsahassehi parivāriya abravi:-

"Saddhammacakkavattissa sabbaññussa mahesino

Rūpaṃ anantañāṇassa dassehi mama bho"iti.

Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ asītibyañjanujjalaṃ

Byāmappabhāparikkhittaṃ ketumālāhi sobhitaṃ

Nimmāsi nāgarājā so buddharūpaṃ manoharaṃ.

Taṃ disvā'tipasādassa vimhayassa ca pūrito

"Etena nimmitaṃ rūpaṃ īdisaṃ, kīdisaṃ nu kho

Tathāgatassa rūpaṃ"ti āsi pītunnatunnato.

Akkhipūjantī saññātaṃ taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ

Mahāmahaṃ mahārājā kārāpesi mahiddhiko.

Evaṃ mahānubhāvo ca saddho cāpi mahīpati,

Thero ca moggalīputto diṭṭhā pubbe vasīhi te.

Sāsanappaveso niṭṭhito.

Dutiye saṅgahe therā pekkhantā'nāgataṃ hi te

Sāsanopaddavaṃ tassa rañño kālamhi addasuṃ.

Pekkhantā sakale loke tadupaddavaghātakaṃ

Tissabrahmānamaddakkhuṃ aciraṭṭhāyījīvitaṃ.

100

Te taṃ samupasaṅkamma āyāviṃsu mahāmatiṃ

Manussesu'papajjitvā tadupaddavaghātanaṃ.29

----- - ----

28. [A] dassanaṃ, 29. [A D] ghātakaṃ,

[SL Page 025] [\x 25/] (

101

Adā paṭiññaṃ tesaṃ so sāsanujjotanatthiko.

Siggavaṃ caṇḍavajjiñca avocuṃ dahare yatī:

102

"Aṭṭhārasādhikā vassasatā upari hessati

Upaddavo sāsanassa, na samhossāma taṃ mayaṃ,

103

Imaṃ tumhā'dhikaraṇaṃ nopagañchīttha bhikkhavo,

Daṇḍakammārahā tasmā, daṇḍakammamidaṃ hi vo:

104

Sāsanujjotanatthāya tissabrahmā 30 mahāmatī

Moggalībrāhmaṇaghare paṭisandhiṃ gahessati,

105

Kāle tumhesu eko taṃ pabbājetu kumārakaṃ

Eko sambuddhavacanaṃ uggaṇhāpetu sādhukaṃ"

106

Ahu upalitherassa thero saddhivihāriko

Dāsako, soṇako tassa, dve therā soṇakassi'me.

107

Ahū vesāliyaṃ pubbe dāsako nāma sotthiyo,

Tisissasatajeṭṭho so vasaṃ ācariyantike

108

Dvādasavassiko yeva vedapāragato caraṃ

Sasisso vālikārāme vasantaṃ katasaṅgahaṃ

109

Upālitheraṃ passitvā nisīditvā tadantike

Vedesu gaṇṭhiṭṭhānāni pucchi, so tāni vyākari.

110

"Sabbadhammānupātito ekadhammo hi māṇava,

Sabbe dhammā osaranti 31 ekadhamme hi 32 ko nu so?"

111

Iccāha nāmaṃ sandhāya thero, māṇavako tu so

Nā'ññāsi pucchi "ko manto?" "Buddhamanto"ti bhāsito

112

"Dehīti āha, so āha "dema no vesadhārino."

Guruṃ āpucchi mantatthaṃ mātaraṃ pitaraṃ tathā,

113

Māṇavānaṃ satehe'sa tīhi therassa santike

Pabbajitvāna kālena upasampajji māṇavo.

114

Khīṇāsavasahassaṃ so dāsakattherajeṭṭhakaṃ

Upālithero vāvesi sakalaṃ piṭakattayaṃ.

----- - ----

30. [E] tisso brahmā. 31. [A] sabbe dhammā otaranti. 32. [E] ekadhammamhi

[SL Page 026] [\x 26/] (

115

Gaṇanāvītivattā 33 te sesā'riyaputhujjanā

Piṭakānu'ggahītāni yehi therassa santike.

116

Kāsīsu soṇako nāma satthavāhasuto ahu,

Giribbajaṃ vaṇijjāya gato mātāpitūhi so

117

Agā veḷuvanaṃ pañcadasavasso kumārako,

Māṇavā pañcapaññāsa parivāriya taṃ gatā.

118

Sagaṇaṃ dāsakaṃ theraṃ tattha disvā pasīdiya

Pabbajjaṃ yāci, so āha "tavā'puccha guruṃ"iti

119

Bhattattayamabhuñjitvā soṇako so kumārako

Mātāpitūhi kāretvā pabbajjānuññamāgato

120

Saddhiṃ tehi kumārehi dāsakattherasantike

Pabbajja upasampajja uggaṇhi piṭakattayaṃ.

121

Khīṇāsavasahassassa therasissagaṇassa so

Ahosi piṭakaññussa jeṭṭhako soṇako yatī.

122

Ahosi siggavo nāma pure pāṭalināmake

Paññavā'maccatanayo, aṭṭhārasasamo tu so

123

Pāsādesu vasaṃ tīsu chaḷaḍḍhtuausādhusu

Amaccaputtaṃ ādāya caṇḍavajjiṃ sahāyakaṃ

124

Purisānaṃ dasaddhehi satehi parivārito

Gantvāna kukkuṭārāmaṃ soṇakattheramaddasa.

125

Samāpattisamāpannaṃ nisinnaṃ saṃvutindriyaṃ

Vandite nālapantaṃ taṃ ñatvā saṅghamapucchi taṃ.

126

"Samāpattīsamāpannā nālapantī"ti āhu te.

"Kathannuvuṭṭhahantī"ti vuttā āhaṃsu bhikkhavo.

127

"Pakkosanāya satthussa, saṅghapakkosanāya ca,

Yathākālaparicchedā, āyukkhayavasena ca,

128

Vuṭṭhahantī"ti vatvāna tesaṃ disvo'panissayaṃ 34

Pāhesuṃ saṅghavacanaṃ, vuṭṭhāya sa tahiṃ agā.

----- - ----

33. [A] vatte 34. [E] dīsvāpanissasaṃ,

[SL Page 027] [\x 27/] (

129

Kumāro pucchi "kiṃ bhante nālapitthā"ti, āha so:

"Bhuñjimha bhuñjitabbaṃ"ti, āha "bhojetha no api."

130

Āha "amhādise jāte sakkā bhojayituṃ" iti.

Mātāpituanuññāya so kumāro'tha siggavo

131

Caṇḍavajji ca te pañcasatāni purisāpi ca

Pabbajitvo'pasampajjuṃ 35 soṇattherassa 36 santike

132

Upajjhāyantike yeva te duve piṭakattayaṃ

Uggahesuñca kālena 37 chalabhiññaṃ labhiṃsu ca. 38

133

Ñatvā tissapaṭisandhiṃ tato pabhuti siggavo

Thero so satta vassāni taṃ gharaṃ upasaṅkami.

134

"Gacchā"ti vācāmattampi sattavassāni nālabhi.

Alattha aṭṭhame vasse "gacchā"ti vacanaṃ tahiṃ.

135

Taṃ nikkhamantaṃ 39 pavisanto disvā moggali brāhmaṇo

"Kiñci laddhaṃ ghare no"ti pucchi, 'āmā'ti so'bravī.

136

Gharaṃ gantvāna pucchitvā dutiye divase tato

Musāvādena niggaṇhi theraṃ gharamupāgataṃ.

137

Therassa vacanaṃ sutvā so pasannamano dvijo

Attano pakatena'ssa niccaṃ bhikkhaṃ pavattayi.

138

Kamena'ssa pasīdiṃsu sabbe'pi gharamānusā

Bhojāpesi dijo niccaṃ nisīdāpiya taṃ ghare.

139

Evaṃ kamena gacchante kāle soḷasavassiko

Ahu tissakumāro so tivedodadhipārago.

140

Thero "kathāsamuṭṭhānaṃ hessate'vaṃ ghare" iti 40

Āsanāni na dassesi ṭhapetvā māṇavāsanaṃ.

141

Brahmalokāgatattā ca sucikāmo ahosi so,

Tasmā so tassa phallaṅko vāsayitvā lagīyati.

142

Aññāsanaṃ apassanto ṭhite there sasambhamo

Tassa taṃ āsanaṃ tassa paññāpesi ghare jano.

----- - ----

35. [A T] pasampajjī, 36. [E] soṇakatthera 37. [E] uggahesuṃ

Ussāhena, 38. [E.X.] Chabhiññā pāpuṇiṃsu ca. 39. [A.E.] Nikkhantaṃ.

40. [N.S.] Hessatevaṃti taṃghare,

[SL Page 028] [\x 28/] (

143

Disvā tattha nisinnaṃ taṃ āgammā'cariyantikā

Kujjhitvā māṇavo vācaṃ amanāpaṃ 41 udīrayi.

144

Thero "māṇava kiṃ mantaṃ jānāsī?" Ti tamabravī,

Tameva pucchaṃ therassa paccāropesi māṇavo.

145

"Jānāmi"ti paṭiññāte there, theraṃ apucchi so

Gaṇṭhiṭṭhānāni vedesu, tassa thero'tha vyākari.

146

Gahaṭṭho yeva thero so vedapāragato ahu,

Na byākareyya kiṃ tassa pabhinnapaṭisambhido.

"Yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ

Nirujjhīssati nuppajjīssati. Yassa vā pana cittaṃ nirujjhissati

Nuppajjissati, tassa cittaṃ uppajjati, na nirujjhatī?Ti."

147

Taṃ cittayamake pañhaṃ pucchi thero visārado,

Andhakāro viya ahū tassa so, tamavoca so:

148

"Bhikkhu ko nāma manto"ti? "Buddhamanto"ti so bravī.

'Dehī'ti vutte "no vesadhārino dammi taṃ" iti.

149

Mātāpituha'nuññato mantatthāya sa pabbaji,

Kammaṭṭhānamadā thero pabbājetvā yathārahaṃ.

150

Bhāvanaṃ anuyuñjanto acirena mahāmatī

Sotāpattiphalaṃ patto, thero ñatvāna taṃ tathā

151

Pesesi caṇḍavajjissa therassantikamuggahaṃ

Kātuṃ suttābhidhammānaṃ, so tatthā'kā taduggahaṃ.

152

Tato so tissadaharo ārabhitvā vipassanaṃ

Chaḷabhiñño ahū kāle, therabhāvañca pāpuṇī.

153

Atīva pākaṭo āsi vando'va suriyo'va so

Loko tassa vaco'maññī sambuddhassa vaco viya.

Moggaliputtatissatherodayo niṭṭhito.

154

Ekāhaṃ uparājā so addakkhi migavaṃ gato

Kīḷamāne mige'raññe, disvā etaṃ vicintayi:

----- - ----

41. [A.] Pharusāya.

[SL Page 029] [\x 29/] (

155

"Migāpi evaṃ kīḷanti araññe tiṇagocarā

Na kīḷissanti kiṃ bhikkhū sukhāhāravihārino"

156

Attano cintitaṃ rañño ārovesi gharaṃ gato. Saññāpetuṃ tu sattāhaṃ rajjaṃ tassa adāsi so:

157

"Anubhohi imaṃ rajjaṃ sattāhaṃ tvaṃ kumāraka,

Tato taṃ ghātayissāmi" icca'voca mahīpati.

158

Āhā'tītamhi sattāhe "tvaṃ kenā'si kiso" iti.

"Maraṇassa bhayenā"ti vutte, rājā,ha taṃ puna:

159

"Sattāhā'haṃ marissaṃ"ti "tvaṃ na kīḷi ime kathaṃ

Kīḷissanti yatī tāta sadā maraṇasaññino?"

160

Iccevaṃ bhātarā vutto sāsanasmiṃ pasīdi so.

Kālena vigavaṃ gantvā theramaddakkhi saññataṃ

161

Nisinnaṃ rukkhamūlasmiṃ so mahādhammarakkhitaṃ

Sālasākhāya nāgena vijiyantamanāsavaṃ.

162

"Ayaṃ thero viyā'hampi pabbajja jinasāsane

Viharissaṃ kadā'raññe iti cittayi paññavā. 42

163

Thero tassa pasādatthaṃ uppatitvā vihāyasā

Gantvā asokārāmassa pokkharaññā jale ṭhito

164

Ākāse ṭhapayitvāna cīvarāni carāni so

Ogāhitvā 43 pokkharaṇiṃ gattāni parisiñcatha,

165

Taṃ iddhiṃ uparājā so disvā'tīva pasīdiya

"Ajjeva pabbajissaṃ,'ti buddhiñcā'kāsi buddhimā.

166

Upasaṅkamma rājānaṃ pabbajjaṃ yāci sādaro,

Nivāretumasakkonto tamādāya mahīpati

167

Mahatā parivārena vihāramagamā sayaṃ.

Pabbaji so mahādhammarakkhitattherasantike,

168

Saddhiṃ tena catusatasahassāni narāpi ca,

Anupabbajitānantu gaṇanā ca na vijjati.

----- - ----

42. [S] māṇavo. 43. [A] ogahetvā

[SL Page 030] [\x 30/] (

169

Bhāgineyyo narindassa aggibrahmā'ti vissuto

Ahosi rañño dhītāya saṅghamittāya sāmiko.

170

Tassā tassa suto cāpi sumano nāma nāmato,

Yācitvā so'pi rājānaṃ uparājena pabbajī.

171

Uparājassa pabbajjā tassā'sokassa rājino

Catutthe āsi vasse sā 44 mahājanahitodayā.

172

Tattheva upasampanno sampannaupanissayo

Ghaṭento uparājā so chalabhiñño'rahā ahu.

173

Vihāre te samāraddhe sabbe sabbapuresu pi

Sādhukaṃ tīhi vassehi niṭṭhāpesuṃ manorame.

174

Therassa indaguttassa kammādhiṭṭhāyakassa tu

Iddhiyā cāsu niṭṭhāsi asokārāma savhayo.

175

Jinena paribhuttesu ṭhānesu ca tahiṃ tahiṃ

Cetiyāni akāresi ramaṇīyāni bhūpati

176

Purehi caturāsītisahassehi samantato

Lekhe ekāha'mānesuṃ "vihārā niṭṭhitā" iti.

177

Lekhe sutvā mahārājā mahātejiddhivikkamo

Kātukāmo sakiṃ yeva sabbārāmamahāmahaṃ

178

Pure bheriṃ carāpesi: "sattame divase ito

Sabbārāmamaho hotu sabbadesesu ekadā."

179

"Yojane yojane dentu mahādānaṃ mahītale:

Karontu gāmārāmānaṃ maggānañca vibhusanaṃ,

180

Vihāresu ca sabbesu bhikkhusaṅghassa sabbathā

Mahādānāni vattentu yathākālaṃ yathābalaṃ,

181

Dīpamālāpupphamālālaṅkārehi 45 tahiṃ tahiṃ

Turiyehi ca sabbehi upahāraṃ anekadhā,

182

Uposathaṅgānā'dāya sabbe dhammaṃ suṇantu va,

Pūjāvisese neke ca karontu tadahūpi ca"

----- - ----44. [S] vassamhi 45. [E] laṃkāre va,

[SL Page 031] [\x 31/] (

183

Sabbe sabbattha sabbathā yathāṇattādhikāpi ca

Pūjā sampaṭiyādesuṃ devalokamanoramā 184

Tasmiṃ dine namahārājā sabbālaṅkārabhūsito

Sahorodho sahāmacco baloghaparivārito

185

Agamāsi sakārāmaṃ bhindanto viya mediniṃ;

Saṅghamajjhamhi aṭṭhāsi vanditvā saṅghamuttamaṃ.

186

Tasmiṃ samāgame āsuṃ asītibhikkhukoṭiyo;

Ahesuṃ satasahassaṃ tesu khīṇāsavā yatī;

187

Navuti-satasahassāni ahū bhikkhuniyo tahiṃ;

Khīṇāsavā bhikkhuniyo sahassaṃ āsu tāsu tu.

188

Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihīraṃ akaṃsu te

Khīṇāsavā pasādatthaṃ dhammāsokassa rājino.

189

Caṇaḍāsokoti,ñāyittha pure pāpena kammunā. Dhammāsoko,ti ñāyittha pacchā puññena

kammunā

190 Samuddapariyantaṃ so jambudīpaṃ samantato

Passi sabbe vihāre ca nānāpūjāvibhusite.

191

Atīva tuṭṭho te disvā saṅghaṃ pucchi nisīdiya:

"Kassa bhante pariccāgo mahā sugatasāsane?"

192

Thero moggaliputto so rañño pañhaṃ viyākari:

"Dharamāne'pi sugate natthi cāgī tayā samo."

193

Taṃ sutvā vacanaṃ bhīyyo tuṭṭho rājā apucchi taṃ:

"Buddhasāsanadāyādo hoti kho mādiso" iti.

194

Thero tu rājaputtassa mahīndassu'panissayaṃ

Tatheva rājadhītāya saṅghamittāya pekkhiya,

195

Sāsanassā'bhivuddhiñca taṃhetuka'mavekkhiya

Paccā'bhāsatha rājānaṃ so sāsanadhurandharo:

196

"Tādiso'pi mahācāgī dāyādo sāsanassa na;

Paccayadāyako'cceva 46 vuccate manujādhipa.

----- - ----

46. [A E] ceva.

[SL Page 032] [\x 32/] (

197

Yo tu puttaṃ dhītaraṃ vā pabbajjāpeti sāsane

So sāsanassa dāyādo hoti; no dāyako api."

198

Atha sāsanadāyādabhāvamicchaṃ mahīpati

Mahindaṃ saṅghamittañca ṭhite tatra apucchatha:

199

"Pabbajissatha kiṃ tātā? Pabbajjā mahatī matā."

Pituno vacanaṃ sutvā pitaraṃ te abhāsisuṃ 47

200

"Ajjeva pabbajissāma sace tvaṃ deva icchasi;

Amhañca lābho tumhañca pabbajjāya bhavissati"

201

Uparājassa pabbajjākālato pabhutī hi so

Sā cāpi aggibrahmassa pabbajjākatanicchayā.

202

Uparajjaṃ makahindassa dātukāmo'pi bhupati

Tato'pi adhikā sā'ti pabbajjaṃ yeva 48 rovayi.

203

Piyaṃ puttaṃ vahindañca buddhirūpabaloditaṃ

Pabbajjāpesi samahaṃ saṅghamittañca dhītaraṃ

204

Tadā vīsativasso so mahindo rājanandano;

Saṅghamittā rājadhītā aṭṭharasasamā tadā 49

205

Tadaheva ahu tassa pabbajjā upasampadā;

Pabbajjā sikkhadānañca tassā ca tadahu ahu.

206

Upajjhāyo kumārassa ahu moggalisavhayo;

Pabbājesi mahādevatthero; majjhantiko pana

207

Kammāvācaṃ akā; tasmiṃ so'pasampadamaṇḍale

Arahattaṃ mahindo so patto sapaṭisambhidaṃ.

208

Saṅghamittāyu'pajjhāyā dhammapālāti vissutā;

Ācariyā āyupālī; kāle sā'sianāsavā

209

Ubho sāsanapajjotā laṅkādīpopakārino

Chaṭṭhe vasse pabbajiṃsu dhammāsokassa rājino.

210

Mahāmahindo vassehi tīhi dīpappasādako

Piṭakattaya'muggaṇhi upajjhāyassa santike.

----- - ----

47. [S] abhāsayuṃ. 48. [A] pabbajjā. 49. [A] samā. 50. [S] arahantaṃ

Susampatto pahinnapaṭisambhidaṃ.

[SL Page 033] [\x 33/] (

211

Sā bhikkhunīvandalekhā mahindo bhikkhusūriyo.

Sambuddhasāsanākāsaṃ te sadā sobhayuṃ tadā.

---------

212

Pure pāṭaliputtamhā vane vanacaro caraṃ

Kuntakinnariyā saddhiṃ saṃvāsaṃ kappayī kira;

213

Tena saṃvāsamanvāya sā putte janayī duve;

Tisso jeṭṭho kaṇiṭṭho tu sumitto nāma nāmato.

214

Mahāvaruṇatherassa kāle pabbajja santike

Arahattaṃ pāpuṇiṃsu chaḷhiññāguṇaṃ ubho.

215

Pāde kīṭavisenā'si phuṭṭho jeṭṭho, savedano

Āha puṭṭho kaṇiṭṭhena "bhesajjaṃ pasataṃ" ghataṃ."

216

Rañño nivedanaṃ thero gilānavattato'pi so

Sappiyatthañca caraṇaṃ pacchābhattaṃ paṭikkhipi.

217

"Piṇḍāya ce caraṃ sappiṃ labhase tvaṃ tamāhara"

Iccāha tissathero so sumittaṃ theramuttamaṃ.

218

Piṇḍāya caratā tena na laddhaṃ pasataṃ ghataṃ;

Sappikumbhasatenāpi vyādhi jāto asādhiyo.

219

Teneva vyādhinā thero patto āyukkhayantikaṃ

Ovaditvāppamādena nibbātuṃ mānasaṃ akā.

220

Ākasamhi nisīditvā tejodhātuvasena so

Yathārucī adhiṭṭhāya sarīraṃ parinibbuto

221

Jālā sarīrā nikkhamma nimmaṃsacchārikaṃ ḍahi

Therassa sakalaṃ kāyaṃ, aṭṭhikāni tu no dahi.

222

Sutvā 51 nibbutimetassa tissatherassa 52 bhupati

Agamāsi sakārāmaṃ janoghaparivārito;

223

Hatthikkhandhagato rājā tānaṭṭhīna'varopiya 53

Kāretvā dhātusakkāraṃ saṅghaṃ vyādhimapucchi taṃ;

----- - ----

51. [E.] Tathā 52. [E.] Sutvā therassa. 53. [E.A.T.] Rohayī.

[SL Page 034] [\x 34/] (

224

Taṃ sutvā jātasaṃvego puradvāresu kāriya 54

Sudhācitā 55 pokkharaṇī 56 bhesajjānañca pūriya 57

225

Pāpesi 58 bhikkhu saṅghassa bhesajjāni dine dine;

"Mā hotu bhikkhusaṅghassa bhesajjaṃ dullabhaṃ" iti.

226

Sumittathero nibbāyi vaṅkamanto'va vaṅkame;

Pasīdi sāsane'tīva tenāpi ca mahājano

227

Kuntiputtā duve therā te lokahitakārino

Nibbāyiṃsu asokassa rañño vassamhi aṭṭhame.

228

Tato pabhuti saṅghassa lābho'tīva mahā ahu

Pacchā pasannā ca janā yasmā lābhaṃ pacattayuṃ,

229

Pahīṇalābhasakkārā titthiyā lābhakāraṇā

Sayaṃ kāsāyamādhāya vasiṃsu saha bhikkhuhi.

230

Yathāsakañca te vādaṃ buddhavādo'ti dīpayuṃ

Yathāsakañca 59 kiriyā 60 akariṃsu yathāruciṃ.

231

Tato moggaliputto so thero thiraguṇodayo

Sāsanabbudamuppannaṃ disvā tamatikakkhaḷaṃ

232

Tasso'pasamane kālaṃ dīghadassī avekkhiya

Datvā mahindatherassa mahābhikkhugaṇaṃ sakaṃ

233

Uddhaṃ gaṅgāya eko'va ahogaṅgamhi pabbate

Vihāsi sattavassāni vivekamanubrūhayaṃ;

234

Titthiyānaṃ bahuttā ca dubbavattā ca bhikkhavo

Tesaṃ kātuṃ na sakkhiṃsu dhammena paṭisedhanaṃ.

235

Teneva jambudīpamhi sabbārāmesu bhikkhavo

Satta vassāni nākaṃsu uposathapavāraṇaṃ.

236

Taṃ sutvāna mahārājā dhammāsoko mahāyaso

Ekaṃ amaccaṃ pesesi asokārāmamuttamaṃ:

237

"Gantvādhikaraṇaṃ etaṃ vupasamma uposathaṃ

Kārehi bhikkhusaṅghena mamā'rāme tuvaṃ" iti.

----- - ----

54. [E.] Bhūpati 55. [A.D.] Sudhācitaṃ [E.] Kāretvā 56. [A.D.@]Pākkharaṇi

[E.@]Pākkharañño tā. 57. [E.] Bhesajjānaṃ purāpiya 58. [E.S.] Dāpesi.

59. [A.] Yathāsakaññā 60. [A.] Kiriyā.

[SL Page 035] [\x 35/] (

238

Gantvāna sannipātetvā bhikkhusaṅghaṃ sadummati

"Uposathaṃ karothā" ti sāvesi rājasāsanaṃ.

239

"Uposathaṃ titthiyehi na karoma mayaṃ" iti

Āvova bhikkhusaṅgho taṃ amaccaṃ mūḷhamānasaṃ.

240

So'macco katipayānaṃ therānaṃ paṭipāṭiyā

Acchindi asinā sīsaṃ "kāremīti 61 uposathaṃ."

241

Rājabhātā tissathero taṃ disvā kiriyaṃ lahuṃ

Gantvāna tassa āsanne āsanamhi nisīdi so.

242

Theraṃ disvā amacco so gantvā rañño nivedayi

Sabbaṃ pavattiṃ; taṃ sutvā jātadāho mahīpati

243

Sīghaṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ pucchi ubbiggamānaso

"Evaṃ katena kammena kassa pāpaṃ siyā" iti.

244

Tesaṃ apaṇḍitā keci "pāpaṃ tuyhanti", keci tu

"Ubhinnaṃ cā"ti āhaṃsu; "natthi tuyhantī" paṇḍitā.

245

Taṃ sutvā'ha mahārājā "samattho atthi bhikkhu nu

Vimatiṃ me vinodetvā kātuṃ sāsanapaggahaṃ?"

246

"Atthi moggaliputto so tissatthero rathesabha

Iccāha saṅgho rājānaṃ; rājā tatthā'si sādaro.

247

Visuṃ bhikkhusahassena caturo 62 parivārite

There, narasahassena amacce caturo tathā

248

Tadahe yeva pesesi attano vacanena so

Theraṃ ānetumetehi tathā vutte sa nāgami.

249

Taṃ sutvā puna aṭṭha'ṭṭha there 'macce ca pesayi

Visuṃ sahassapurise; pubbe viya sa nāgami.

250

Rājā pucchi "kathaṃ thero āgaccheyya nu kho" iti.

Bhikkhū āhaṃsu therassa tassā'gamanakāraṇaṃ:

251

"Hohi bhante upatthamho kātuṃ sāsanapaggahaṃ"

Iti vutte mahārāja thero essati 63 so iti.

252

Punāpi there 'macce ca rājā soḷasa soḷasa

Visuṃ sahassapurise tathā vatvāna pesayi.

----- - ----

61. [A.] Kāremi naṃ. 62. [A.D.] Catuhi 63. [S.E.] Ehiti

[SL Page 036] [\x 36/] (

253

"Thero mahallakatte'pi nā'rohissati yānakaṃ;

Theraṃ gaṅgāya nāvāya ānethā" 'ti ca abravī.

254

Gantvā te taṃ tathā'vocuṃ; so taṃ sutvā'va uṭṭhahi;

Nāvāya theraṃ ānesuṃ; rājā paccuggamī tahiṃ.

255

Jāṇumattaṃ jalaṃ rājo'gahetvā dakkhiṇaṃ karaṃ

Nāvāya otarantassa therassā'dāsi gāravo

256

Dakkhiṇaṃ dakkhiṇeyyo so karaṃ rañño'nukampako

Ālambitvānukampāya thero nāvāya otari.

257

Rājā theraṃ nayitvāna uyyānaṃ rativaddhanaṃ

Therassa pāde dhovitvā makkhetvā ca nisīdiya.

258

Samatthabhāvaṃ therassa vīmaṃsanto mahīpati

"Daṭṭhukāmo ahambhante pāṭibhīranti" abravī.

259

Kinti vutte mahīkampaṃ āha; taṃ punarāga so:

"Sakalāye'kadesāya kataraṃ 64 daṭṭhumicchasī?"

260

"Ko dukkaro?" 'Ti pucchitvā "ekadesāya kampanaṃ

Dukkhara,,nti suṇitvāna taṃ daṭṭhukāmataṃ bravi.

261

Rathaṃ assaṃ manussañca pātiñco'dakapūritaṃ

Thero yojanasīmāya antaramhi catuddise

262

hapāpetvā tadaḍḍhehi 65 saha taṃ yojanaṃ mahiṃ

Cālesi iddhiyā; tatra nisinnassaca ca dassayi.

263

Tenā'maccena bhikkhūnaṃ maraṇena'ttano 'pi ca

Pāpassa'tthittanatthittaṃ theraṃ pucchi mahīpati,

264

"Paṭicca-kammaṃ natthīti kiliṭṭhaṃ cetanaṃ vinā"

Thero bodhesi rājānaṃ vatvā tittirajātakaṃ

265

Vasanto nattha sattāhaṃ rājuyyāne manorame

Sikkhāpesi mahīpālaṃ sambuddhasamayaṃ subhaṃ.

266

Tasmiṃ yeva ca sattāhe duve yakkhe mahīpati

Pesetvā mahiyaṃ bhikkhū asese sannipātayi.

----- - ----

64. [A D] taṃ kampaṃ 65. [A D] tadaṅgehi

[SL Page 037] [\x 37/] (

267

Sattame divase gantvā sakārāmaṃ manoramaṃ

Kāresi bhikkhusaṅghassa sannipātamasesato.

268

Therena saha ekante nisinno sāṇiantare

Ekekaladdhike bhikkhū pakkositvāna santikaṃ

269

"Kiṃvādī sugato bhante" iti pucchi mahīpati.

Te sassatādikaṃ diṭṭhiṃ vyākariṃsu yathāsakaṃ.

270

Te micchādiṭṭhike sabbe rājā uppabbajāpayi;

Sabbe saṭṭhisahassāni āsuṃ uppabbajāpitā.

271

Apucchi dhammike bhikkhū "kiṃvādī sugato" iti;

Vibhajjavādītāhaṃsu; taṃ theraṃ pucchi bhupati:

272

"Vibhajjavādī sambuddho hoti bhante"ti āha so;

Thero "āmā"ti. Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamano tadā

273

"Saṅgho visodhito yasmā, tasmā saṅgho uposathaṃ

Karotu bhante iccevaṃ vatvā therassa bhupati

275

"Saṅghassa rakkhaṃ datvāna nagaraṃ pāvisī subhaṃ.

Saṅgho samaggo hutvāna tadākāsi uposathaṃ

276

Thero anekasaṅkhamhā bhikkhusaṅghā 66 visārade

Jaḷabhiññe tepiṭake pahinnapaṭisambhide

277

Bhikkhusahassaṃ uccini kātuṃ saddhammasaṅgahaṃ.

Tehi asokāramamhi akā saddhammasaṅgahaṃ

278

Mahākassapathero ca yasatthero ca kārayuṃ

Yathā te dhammasaṃgītiṃ tissatthero'pi taṃ tathā.

279

Kathāvatthuppakaraṇaṃ paravādappamaddanaṃ

Ahāsi tissatthero ca tasmiṃ saṅgitimaṇḍale.

280

Evaṃ bhikkhusahassena rakkhāyā'sokarājino

Ayaṃ navahi māsehi dhammasaṃgīti niṭṭhitā.

280

Rañño sattarase vasse dvāsattatisamo isi

Mahāpavāraṇāyaṃ so saṃgītiṃ taṃ 67 samāpayi.

----- - ----

66. [A.D.] Anekasaṃkhamhi bhikkhusaṃghe 67. [A.] Saṃsamāpayi.

[SL Page 038] [\x 38/] (

282

Sādhukāraṃ dadantī va sāsanaṭṭhitikāraṇaṃ

Saṃgītipariyosāne akampittha mahāmahī.

283

Hitvā seṭṭhaṃ brahmavimānampi manuññaṃ

Jegucchaṃ so sāsanahetu naralokaṃ

Āgammā'kā sāsanakiccaṃ katakicco

Ko nāma"ñño sāsanakiccamhi pamajjeti.68

Sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tatiyadhammasaṃgītī nāma

Pañcamo paricchedo.

Chaṭṭho paricchedo.

Vaṅgesu vaṅganagare vaṅgarājā ahū pure;

Kāliṅgarañño dhitā'si mahesī tassa rājino.

So rājā deviyā tassā ekaṃ alabhi dhītaraṃ;

Nemittā vyākaruṃ tassā saṃvāsaṃ migarājinā.

Atīva rūpinī āsī atīva kāmagiddhinī,

Devena deviyā cā'pi lajjāyā'si jigucchitā.

Ekākinī sā nikkhamma sericāra-sukhatthinī

Satthena saha aññātā agā magadhagāminā.

Lāḷaraṭṭhe aṭaviyā sīho satthamabhiddhavī; 1

Aññattha sesā dhāviṃsu; sīhāgatadisantu sā.

Gaṇhitvā gocaraṃ sīho gacchaṃ disvā tamā'rato

Ratto upāga lālento laṅgulaṃ pannakaṇṇako 2

Sā taṃ disvā saritvāna nemittavacanaṃ sutaṃ

Abhītā tassa aṅgāni rañjayantī parāmasī.

Tassā phassenā'tiratto piṭṭhiṃ āropiyā'su taṃ

Sīho sakaṃ guhaṃ netvā tāya saṃvāsamācarī.

Tena saṃvāsamanvāya kālena yamake duve

Puttañca dhītarañcāti rājadhītā janesi sā.

----- - ----

68. [A.] Pamajjatī 1. [A.D.E.] Mabhiddavī 2. [A.] Pattakaṇṇako.

[SL Page 039] [\x 39/] (

Puttassa hatthapādā'suṃ sīhākārā tato akā

Nāmena sīhabāhuṃ taṃ; dhītaraṃ sīhasīvaliṃ.

Putto soḷasavasso so mātaraṃ pucchi saṃsayaṃ

"Tuvaṃ pitā ca no amma, kasmā visadisā" iti.

Sā sabba'mabravi tassa; "kiṃ na yāmā"ti so'bravī.

"Guhaṃ thaketi tāto 3 te pāsāṇenā"ti sā'bravī.

Mahāguhāya thakanaṃ khandhenā'dāya so akā

Ekāhene'va paññāsayojanāni gatāgataṃ.

Gocarāya gate sīhe dakkhiṇasmiṃ hi mātaraṃ

Vāme kaṇiṭṭhiṃ katvāna tato sīghaṃ apakkami.

Nivāsetvāna sākhaṃ te paccantaṃ gāmamāgamuṃ.

Tatthāsi rājadhītāya mātulassa suto tadā

Senāpati vaṅgarañño ṭhito paccantagāmake;

Nisinno vaṭamūle so kammantaṃ saṃvidhāpayaṃ

Disvā te pucchi; te'vovuṃ "aṭavīvāsino mayaṃ."

Iti so dāpayī tesaṃ vatthāni dhajinīpati.

Tānāhesuṃ uḷārāni; bhattaṃ paṇṇesu dāpayi,

Sovaṇṇabhājanānā'suṃ tesaṃ puññena tāni ca.

Tena so vimhito pucchi "ke tumhe" ti camūpati;

Tassa sā jātigottāni rājadhītā nivedayi.

Pitucchādhītaraṃ taṃ so ādāya dhajinīpati

Gantvāna vaṅganagaraṃ saṃvāsaṃ tāya kappayi.

Sīho sīghaṃ guhaṃ gantvā te adisvā tayo jane

Aṭṭito puttasokena na ca khādi na vā'pivi.

Dārake te gavesanto agā paccantagāmake,4

Ubbāsīyati so so'va 5 yaṃ yaṃ gāmamupeti so.

Paccantavāsino gantvā rañño taṃ paṭivedayuṃ.

"Sīho pīḷetī te raṭṭhaṃ taṃ deva paṭisedhaya."

----- - ----

3. [E.] Thakesi pitā 4. Gāmakaṃ 5. [E.] Ca.

[SL Page 040] [\x 40/] (

Alabhaṃ nisedhakaṃ tassa hatthikkhandhagataṃ pure

"Ādetu sīhādāyī"ti 6 sahassaṃ so pacārayi;

Tatheva dve sahassāni, tīṇi vā'pi narissaro.

Dvīsu vāresu vāresi mātā sīhabhujaṃ hi taṃ;

Aggahī tatiye vāre sīhabāhu apucchiya

Mātaraṃ tīsahassaṃ taṃ ghātetuṃ pitaraṃ sakaṃ.

Rañño kumāraṃ dassesuṃ taṃ rājā idamabravī:

"Gahito yadi sīho te, dammi raṭṭhaṃ tadeva te."

So taṃ gantvā guhādvāraṃ sīhaṃ disvā'va ārakā

Entaṃ puttasinehena vijjhituṃ taṃ saraṃ khipi.

Saro nalāṭamāhacca mettacittena tassa tu

Kumārapādamūle'va nivatto pati bhumiyaṃ;

Tathā'si yāva tatiyaṃ; tato kujjhi migādhipo;

Tato khītto saro tassa kāyaṃ nibbhijja nikkhami.

Sakesaraṃ sīhasīsaṃ ādāya sa puraṃ agā;

Matassa vaṅgarājassa sattāhāni tadā ahu.

Rañño aputtakattā ca, patītā ca'ssa kammunā,

Sutvā carañño nattuttaṃ, sañjānitvā ca mātaraṃ,

Amaccā sannipatītā akhilā ekamānasā

Sīhabāhukumārassa "rājā hohī"ti abravuṃ.

So rajjaṃ sampaṭicchitvā datvā mātupatissa taṃ

Sīhasīvalimādāya jātabhumiṃ gato sayaṃ

Nagaraṃ tattha māpesi; āhu 7 sīhapurantī taṃ

Araññe yojanasate gāme vāpi nivesayi.

Lāḷaraṭṭhe pure tasmiṃ sīhabāhu narādhipo

Rajjaṃ kāresi, katvāna mahesiṃ sīhasīvaliṃ.

Mahesī soḷasakkhattuṃ yamake ca duve duve

Putte janayi kāle sā; vijayo nāma jeṭṭhako;

Sumitto nāma dutiyo; sabbe dvattīṃsa puttakā.

Kālena vijayaṃ rājā rājā uparajje'bhisecayi.

----- - ----

6. [A.E.D.T.] Sīhadāyī 7. [A.] Ahū

[SL Page 041] [\x 41/] (

Vijayo visamācāro āsi, tamparisā pi ca;

Sāhasāni anekāni dussahāni kariṃsu te.

Kuddho mahājano rañño tamatthaṃ paṭivedayi.

Rājā te saññapetvāna puttaṃ ovadi sādhukaṃ.

Sabbaṃ tatheva dutiyaṃ ahosi; tatiyaṃ pana

Kuddho mahājano āha "puttaṃ ghātehi te" iti.

Rājā'tha vijayaṃ tañcaparivārañca tassa taṃ

Sattasatāni purise kāretvā addhamuṇḍake

Nāvāya pakkhipāpetvā visajjāpesi sāgare;

Tathā tesaṃ bhariyāyo, tatheva ca kumārake.

Visuṃ visuṃ te vissaṭṭhā purisitthī-kumārakā

Visuṃ visuṃ dīpakasmiṃ okkamiṃsu vasiṃsu ca.

Naggadīpo'ti ñāyittha kumārokkanta-dīpako;

Bhariyokkantadīpo tu mahindadīpako iti.

Suppārake paṭṭanamhi vijayo pana okkami;

Parisāsāhasene'ttha bhīto nāvaṃ punā'ruhi.

Laṅkāyaṃ vijayasanāmako kumāro

Otiṇṇo thiramati tabbapaṇṇidīpe 8

Sālānaṃ yamakaguṇānamantarasmiṃ

Nibbātuṃ 9 sayitadine tathāgatassa.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vijayāgamanaṃ nāma

Chaṭṭho paricchedo.

---------

Sattamo paricchedo.

Sabbalokahitaṃ katvā patvā santikaraṃ padaṃ 1

Parinibbāṇamañcamhi nipanno lokanāyako

Devatāsannipātamhi mahantamhi mahāmuni

Sakkaṃ tatra samīpaṭṭhaṃ avoca vadataṃvaro:

----- - ----

8. [E.] Tambapaṇṇidese 9. [A.D.] Nibbāṇaṃ 1.[A.] Santiṃ khaṇaṃ paraṃ,

[E.] Santī khaṇaṃ paraṃ

[SL Page 042] [\x 42/] (

"Vijayo lāḷavisayā sīhabāhunarindajo

Esalaṅkamanuppatto satta-bhacca-satānugo"

"Patiṭṭhissati devinda laṅkāyaṃ mama sāsanaṃ;

Tasmā saparivārantaṃ rakkha laṅkañca sādhukaṃ."

Tathāgatassa devindo vaco sutvā'va sādaro

Devassuppalavaṇṇassa laṅkārakkhaṃ samappayi.

Sakkena vuttamatto so laṅkamāgamma sajjukaṃ

Paribbājakavesena rukkhamūlamupāvisi 2

Vijayappamukhā sabbe taṃ upecca apucchisuṃ:

"Ayaṃ bho konu dīpo"ti laṅkādīpoti so'bravī.

"Na santi manujā ettha, na ca hessati vo bhayaṃ"

Iti vatvā kuṇḍikāya te jalena nisiñciya

Suttañca tesaṃ hatthesu lagetvā nabhasā'gamā

Dassesi soṇirūpena parivārikayakkhiṇī;

Eko taṃ vāriyantopi rājaputtena anvagā 3

"Gāmamhi vijjamānamhi bhavanti sunakhā" iti.

Tassā ca sāminī tattha kuveṇi nāma yakkhiṇī

Nisīdi rukkhamūlamhi kantantī tāpasī viya.

Disvāna so pokkharaṇiṃ nisinnaṃ tañca tāpasiṃ

Tattha nahātvā pivitvā ca ādāya ca mulāliyo 4

Vāriñca pokkharehevavuṭṭhāsi, sā tamabravi;

"Bhakkho'si mama tiṭṭhā'ti; aṭṭhā baddho ca so naro.

Parittasuttatejena bhakkhituṃ sā na sakkuṇi.

Yāciyanto'pi taṃ suttaṃ nā'dā yakkhiṇiyā naro.

Taṃ gahetvā suruṅgāyaṃ rudantaṃ 5 yakkhiṇī khipi.

Evaṃ ekekaso tattha khipi sattasatānipī.

Anāyantesu sabbesu vijayo bhayasaṃkato

Naddhapañcāyudho gantvā disvā pokkharaṇiṃ subhaṃ

----- - ----

2. [E.] Rukkhamūle 3. [E.] Eko tamanvagā rājaputtenāpi nivārito

4. [A.] Mūlālaye 5. [E.] Ravantaṃ

[SL Page 043] [\x 43/] (

Apassamuttiṇṇapadaṃ 6, passaṃ 7 tañceva tāpasiṃ:

"Imāya khalu bhaccā me gahitā nūni"ti cintīya

"Kiṃ na passasi bhacce me hoti tvaṃ" iti āha taṃ,

"Kiṃ rājaputta bhaccehi piva nahāyā"ti āha sā.

"Yakkhiṇī tāva jānāti mama jātinti" nicchito

Sīghaṃ sanāmaṃ sāvetvā dhanuṃ sandhāyu'pāgato

Yakkhiṃ ādāya gīvāya nārāvavalayena so

Vāmahatthena kesesu gahetvā dakkhiṇena tu

Ukkhipitvā asiṃ āha "bhacce me dehi dāsi, taṃ

Māremī"ti; bhayaṭṭā sā jīvitaṃ yāci yakkhiṇī.

"Jīvitaṃ dehi me sāmi; rajjaṃ dajjāmi te ahaṃ;

Karissāmi'tthikiccañca kiccaṃ aññaṃ 8 yathicchitaṃ".

Adubbhatthāya sapathaṃ so taṃ yakkhiṃ akārayi.

"Ānehi bhacce sīghaṃ"ti vuttamattāva sā'nayī.

"Ime chātā"ti vuttā sā taṇḍulādiṃ viniddisi

Bhakkhitānaṃ vāṇijānaṃ nāvaṭṭhaṃ vividhaṃ bahuṃ.

Bhaccā te sādhayitvāna bhattāni vyañjanāni ca

Rājaputtaṃ bhojayitvā sabbe vāpi abhuñjisuṃ.

Dāpitaṃ vijayena'ggaṃ yakkhī bhuñjiya pīṇitā

Soḷasavassikaṃ rūpaṃ māpayitvā manoharaṃ

Rājaputtamupāgañchi sabbābharaṇabhūsitā.

Māpesi rukkhamūlasmīṃ sayanaṃ ca mahārahaṃ

----- - ----

[D] potthake visadisā imā gāthāyo:-

Dāpitaṃ rājaputtena bhattaṃ bhutvā'tirittakaṃ

Pīṇitā māpayitvā sā vayaṃ soḷasikaṃ sakaṃ

Añña gātampi ca hoti nekākāramalaṅkāra-bhusitaṅgā varaṅganā

Samāgantvā narindassa gaṇhantī sā lahuṃ manaṃ

----- - ----

6. [A.D.] Apassi. 7. [A.] Passi 8. [A.] Aññaṃ kiñci

[SL Page 044] [\x 44/] (

Sāṇiyā suparikkhittaṃ vitānasamalaṅkataṃ.

Taṃ disvā rājatanayo pekkhaṃ atthamanāgataṃ

Katvāna tāya saṃvāsaṃ nipajji sayane sukhaṃ,

Sāṇī 9 parikkhipitvāna sabbe bhaccā nipajjisuṃ.

Rattiṃ turiyasaddaṃ ca sutvā gītaravaṃ ca so

Apucchi saha semānaṃ kiṃ saddo iti yakkhiniṃ.

Rajjaṃ ca sāmino deyyaṃ sabbe yakkhe ca ghātiya;

Manussāvāsakaraṇā yakkhā maṃ ghātayanti hi

Iti cintiya yakkhī sā abravī rājanandanaṃ:

Sirisavatthu nāmetaṃ sāmi, yakkhapuraṃ idha;

----- - ----

[D] potthake visadisā imā gathā.

Sumāpayi panekasmiṃ rukkhamūle mahagghiyaṃ

Sayanaṃ sāṇipākāra-sahitaṃ sasugandhikaṃ.

Disvā taṃ vijayo sabbamāyatiṃ phalamattano

Apekkhāmāno so tāya seyyaṃ kappesi rattiyaṃ.

Nipajjiṃsu tato tassa bhaccā sattasatā tadā

Bāhire sāṇipākāre parivāriya bhūpatiṃ.

*30

Sutvā yakkhiniyā saddhiṃ nipanno bhumipo tahiṃ

Gītavāditasaddaṃ tu apucchi pana yakkhiniṃ.

Tato sā sakalaṃ rajjaṃ dātukāmā sasāmino

Manussāna mimaṃ laṃkaṃ kāmāhi'ti viyākarī:

"Nagare bhumipo atthi sirivatthavhaye idha,

Atthi yakkhādhipo yakkhanagare, tassa dhītaraṃ

----- - ----* [E] potthake visadisā.

Sutvā yakkhiṇiyā saṅdhiṃ nipanno bhumipo tahiṃ

Gītavāditasaddaṃ tu apucchi pana yakkhiṇiṃ

Tato sā sakalaṃ rajjaṃ dātukāmā sasāmino

Manussānaṃ imaṃ laṃkaṃ kāhāmīti viyākarī:

Nagare bhutapo atthi sirivatthavhaye idha

Atthi yakkhādhipo yakkhanagare; tassa dhītaraṃ

----- - ----

9. [E.] Sāṇiṃ

[SL Page 045] [\x 45/] (

Tattha jeṭṭhassa yakkhassa laṃkānagaravāsinī

Kumārikā idhā'nītā;tassā mātā ca āgatā.

Āvāhamaṅgale tattha idhāpi ussavo mahā

Vattate; tattha saddoyaṃ; mahāhe'sa samāgamo"

Ajjeva yakkhe ghātehi, na nahi sakkā ito paraṃ.

So āhā'dissamāne te ghātessāmi kathaṃ ahaṃ.

"Yattha 10 saddaṃ karissāmi tena saddena ghātaya;

Āyudhaṃ me'nubhāvena tesaṃ kāye patissati."

Tassā sutvā tathā katvā sabbe yakkho aghātayi.

Sayampi laddhavijayo yakkharājapasādhanaṃ

Pasādhanehi sesehi taṃ taṃ bhaccaṃ pasādhayi.

Katipāhaṃ vasitvettha tambapanṇimupāgamī ----- - ----

Ānayitvāna tammātā āvāhatthāya dhītaraṃ

Idhādhipatino deti; tahiṃ yakkhasamāgame

Mahantaṃ maṅgalaṃ hoti; mahāyakkhasamāgamo

Sattāhamanupacchinnaṃ pavattati ca taṃ chaṇaṃ

Tatra maṃgalaghoso"tī. "Punī'dikkhasamāgamo

Na sakkā laṇḍumajjeva yakkhe mārehi bhumipa."

Tassā taṃ vacanaṃ sutvā narindo so tamabravi:

"Adissamāne yakkhe te kathaṃ māremi kāmade?"

Ahaṃ karomi saddaṃ te ṭhatvā yakkhānamantare

Saññāṇena panetena pahāraṃ dehi khattiya.

Mamānubhāvato tesaṃ sarīre gaṇhati'bravi.

----- - ----

Ānayitvāna tammātā āvāhatthāya dhītaraṃ

Idhādhipatino deti, tahiṃ yakkhasamāgame.

Katvā tatheva so yakkhe vilayaṃ nesi khattiyo

Hantvā yakkhapatiṃ rājā pilandhi'ssa pilandhanaṃ.

Pilandhiṃsu ca sesānaṃ sesā'maccā pilandhanaṃ

----- - ----

10. [E.] Tattha

[SL Page 046] [\x 46/] (

Māpayitvā tambapaṇṇinagaraṃ vijayo tahiṃ

Vasi yakkhiniyā saddhiṃ amaccaparivārito.

Nāvāya bhumimotiṇṇā vijayappamukhā tadā

Kilantā pāṇinā bhumiṃ ālambiya nisīdisuṃ,

Tambabhumirajophuṭṭho tambo pāṇi 1 yato ahu

Sodeso ceva dīpo ca tena tannāmako ahu.

Sihabāhunarindo so sīhamādinnavā iti

Sīhaḷo, tena sambandhā ete sabbepi sīhaḷā.

Tattha tattha ca gāme te tassā'maccā nivesayuṃ;

Anurādhagāmaṃ tannāmo kadambanadiyantike.

Gambhīranadiyā tīre upatisso purohito

Upatissagāmaṃ māpesi anurādhassa uttare.

----- - ----

[D] potthake visadisā imā gāthāyo:

Nikkhamma yakkhanagarā katipāhaccayena so

Tambapaṇṇivhayaṃ katvā nagaraṃ tattha saṃvasi.

Āgatā rājapamukhā tato sattasatā narā

Bhassitā nāvato bhumiṃ gelaññenāhimadditā

Dubbalā bhumiyaṃ tattha pāṇimhi (?) 12 Upalimpitā

Nisīdiṃsu, tato tesaṃ tambavaṇṇā'ttha paṇhiyo,

Tena taṃkāraṇeneva taṃ ṭhānaṃ tambapaṇṇiti

Laddhābhidheyyaṃ; teneva lakkhitaṃ dīpamuttamaṃ.

Sīhabāhunarindo so yena sīhaṃ samaggahi

Tena,tassatrajā nattā "sīhaḷā"ti pavuccare.

Sīhaḷena ayaṃ laṃkā gahitā; tena vāsitā,

Teneva sīhaḷaṃ nāmasaññitaṃ sīhahantunā.

Tato rājakumārassa bhaccā gāme tahiṃ tahiṃ

Māpesuṃ sakale tamhi sīhaḷe attanattano.

Kadambanadiyā tīre anurādhavahayaṃ varaṃ

Gāmaṃ, tassuttare bhāge gambhīranadiyantike

Upatissadvijāvāsa-mupatissavhayaṃ varaṃ.

----- - ----

11. [E.] Tambapāṇi, [D, S,] tambapaṇṇi, 12. Paṇhī (?) Gāthāyosāne

Paṇhisadado dissati, tathā sati tambapaṇhīti nāmaṃ gahetabbaṃ.

[SL Page 047] [\x 47/] (

Aññe tayo amaccā te māpayiṃsu visuṃ visuṃ

Ujjeniṃ uruvelaṃ ca vijitaṃ nagaraṃ tathā.

Nivāsetvā janapadaṃ sabbe'maccā samecca taṃ

Avocuṃ rājatanayaṃ "sāmi, rajje'bhisecaya,"

Iti vutto rājaputto na icchi abhisecanaṃ

Vinā khattiyakaññāya abhisekaṃ mahesiyā

Athā' maccā sāmino te abhiseke katādarā

Dukkaresu pi kiccesu tadatthabhīrutātigā

Paṇṇākāre mahāsāre maṇimuttādike bahū

Gāhāpayitvā pāhesuṃ dakkhiṇaṃ madhuraṃ puraṃ 13

Paṇḍurājassa dhītatthaṃ sāmino sāmibhattino

Aññesaṃ cāpi dhītatthaṃ amaccānaṃ janassa ca.

Sīghaṃ nāvāya gantvāna dūtā te madhuraṃ puraṃ 3 paṇṇākāre ca lekhaṃ ca tassa rañño

adassayuṃ.

----- - ----

[D.] Potthake visadisā imā gāthāyo:

Gāmamathuruvelaṃ ca vijitodāniyaṃ * puraṃ

Evaṃ te attano nāmaṃ katvā janapadaṃ bahuṃ.

Samāgamma tato'maccā rañño rajjena yācayuṃ.

Samānakulajātāya natthitāya mahesiyā

Rājā rājābhiseke tu tadā āsi upekkhako.

Ussāhajātā sabbe te kumārassābhisecane

Pesesuṃ dakkhiṇaṃ madhuraṃ maṇippabhutipābhataṃ

Gantvā te paṇḍavaṃ disvā datvā pābhata mābhataṃ

Sāsanaṃ ca nivedesuṃ rājakaññatthikā narā

"Sīhabāhutrajo laṅkaṃ vijayī vijayavhayo,

Tassā'bhisecanatthāya detha no dhītaraṃ tu te."

----- - ----

* [E] vijitaṃ dutiyaṃ puraṃ.

13. [A S D] dūte gāhāpayitvāna pāhesuṃ madhuraṃ puraṃ.

[SL Page 048] [\x 48/] (

Tato rājā amaccehi mantayitvā sadhītaraṃ

Pāhetukāmo'maccānaṃ aññesaṃ cāpi dhītaro

Laddhā ūnasataṃ kaññā atha bheriṃ carāpayi:

"Laṃkāya dhītugamanaṃ icchamānā narā idha

Nivāsayitvā diguṇaṃ gharadvāresu dhītaro

hapentu; tena liṅgena ādiyissāmi tā"iti.

Evaṃ laddhā bahū kaññā tappayitvāna taṃ kulaṃ,

Sampannasabbālaṃkāraṃ dhītaraṃ saparicchadaṃ

Sabbā tā laddhasakkārā kaññāyo ca yathārahaṃ

Rājāraheca hatthassarathapessiyakārake 14

Aṭṭhārasantaṃ seṇīnaṃ sahassaṃ ca kulāni so

Lekhaṃ datvāna pesesi vijayassa jitārino.

Sabbo so'tari nāvāhi mahātitthe mahājano.

Teneva paṭṭanaṃ taṃ hi "mahātitthaṃ"ti vuccati.

----- - ----

[D.] Potthake visadisā imā gāthāyo:-

Mantetvā paṇḍavo rājā sahāmaccehi attano

Dhītaraṃ vijayiṃ, tassā'maccānaṃ cāpi tassa so

Ūnasattasatāmacca - dhītaro ca apesayi.

"Pesetukāmā ye ettha dhītaro sīhaḷaṃ varaṃ

Samalaṃkaritvā sadvāre ṭhapessantu hi tā lahuṃ."

Datvā pitunnaṃ bahukaṃ dhanaṃ tāyo samādiya.

Dītaraṃ sabbasovaṇṇa - itthābharaṇabhūsitaṃ

Katvā dāpesi dāyajjaṃ hatthassarathadāsiyo.

Aṭṭhārasa,macchehi pañcasaṭṭhīkulehi ca

Saddhiṃ tayo'dha pesesi paṇṇaṃ datvāna khattiyo.

Sabbe te nāvamāruyha yenettha bahukā janā

Otiṇṇā taṃ mahātitthapaṭṭanaggāmasaññitaṃ.

----- - ----

14. [A] rājārahaṃ ca hatthassa - [E] rājārahaṃ ca hatthassarathaṃ pessiya

Kārake

[SL Page 049] [\x 49/] (

Vijayassa suto dhītā tassā yakkhiṇiyā ahu;

Rājakaññāgamaṃ sutvā vijayo āha yakkhiṇiṃ

"Gaccha dāni tuvaṃ bhoti, ṭhapetvā puttake duve;

Manussā amanussehi bhāyanti hi sadā" iti

Sutvā taṃ 15 yakkhabhayato bhītaṃ taṃ āha yakkhiṇiṃ

"Mā cintayi sahassena dāpayissāmi te baliṃ."

Punappunaṃ taṃ yācitvā ubho ādāya puttake

Bhītāpi sā agatiyā laṅkāpuramupāgami.

Putte bahi nisīdetvā sayaṃ pāvisi taṃ puraṃ

Sañjānitvāna taṃ yakkhiṃ bhītā corīti saññino

Saṃkhubhiṃsu pure yakkhā; eko sāhasiko pana

Ekapāṇippahārena vilayaṃ nayi yakkhiṇiṃ

----- - ----

15. [E.] Taṃ sutvā,

[SL Page 050] [\x 50/] (

Tassā tu mātulo yakkho nikkhamma nagarā bahi

Disvā te dārake pucchi"tumhe kassa sutā"iti.

"Kuveṇiyā"ti sutvā'ha "mātā vo māritā idha,

Tumhepi 16 disvā māreyyuṃ; palāyatha lahuṃ" iti.

Aguṃ sumanakūṭaṃ te palāyitvā tato lahuṃ;

Vāsaṃ kappesi jeṭṭho so vuddho tāya kaṇiṭṭhiyā.

Puttadhītāhi vaḍḍhitvā rājānuññāya te vasuṃ

Tattheva malaye; eso pulindānaṃ hi sambhavo.

Paṇḍurājassa dūtā te paṇṇākāraṃ samappayuṃ

Vijayassa kumārassa rājadhītādikā ca tā.

Katvā sakkārasammānaṃ dutānaṃ vijayo pana

Adā yathārahaṃ kaññā amaccānaṃ janassa ca.

Yathāvidhi ca vijayaṃ sabbe' maccā samāgatā

Rajje samabhisiñciṃsu; kariṃsu ca mahāchaṇaṃ.

Tato so vijayo rājā paṇḍurājassa dhītaraṃ

Mahatā parihārena mahesitte bhisecayi.

Dhanāna'dā amaccānaṃ; adāsi sasurassa tu

Anuvassaṃ saṅkhamuttaṃ satasahassadvayārahaṃ 17

Hitvāna pubbacaritaṃ visamaṃ samena

Dhammena laṅkamakhilaṃ anusāsamāno

So tambapaṇṇi-nagare vijayo narindo

Rajjaṃ akārayi samā khalu aṭṭhatiṃsā'ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vijayābhiseko nāma

Sattamo paricchedo.

----- - ----

16. [D.] Tumhe ca. 17. [A.] Tathā lakkhadvayārahaṃ.

[SL Page 051] [\x 51/] (

Aṭṭhamo paricchedo.

Vijayo so mahārājā vasse antimake ṭhito

Iti cintayi "vuddho'haṃ, na ca vijjati me suto;

Kicchena vāsitaṃ raṭṭhaṃ nasseyya mama accaye;

Āṇāpeyyaṃ rajjahetu sumittaṃ bhātaraṃ mama.

Athā'maccehi mantetvā lekhaṃ tattha visajjayī.

Lekhaṃ datvāna vijayo na cirena divaṅgato.

Tasmiṃ mate amaccā te pekkhantā khattiyāgamaṃ

Upatissagāme ṭhatvāna raṭṭhaṃ samanusāsisuṃ.

Mate vijayarājamhi khattiyāgamanā purā

Ekaṃ vassaṃ ayaṃ laṅkādīpo āsi arājako.

Tasmiṃ sīhapure tassa sīhabāhussa rājino

Accayena sumitto so rājā tassa suto ahu

Tassa puttā tayo āsuṃ maddarājassa dhītuyā.

Dūtā sīhapuraṃ gantvā rañño lekhaṃ adaṃsu te.

Lekhaṃ sutvāna so rājā putte āmantayī tayo

"Ahaṃ mahallako tātā, eko tumhesu gacchatu

Laṅkaṃ nekaguṇaṃ kantaṃ mama bhātussasantakaṃ;

Tassa'ccayena 1 tattheva rajjaṃ kāretu sobhanaṃ."

Kaṇiṭṭhako panḍuvāsadevo rājakumārako

"Gamissāmī"ti cintetvā ñatvā sotthigatimpi 2 ca

Pitarā samanuññāto dvattiṃsāmaccadārake

Ādāya āruhī nāvaṃ paribbājaka-liṅgavā.

Mahākandaranajjā te mūkhadvāramhi otaruṃ.

Te paribbājake disvā jano sakkari sādhukaṃ.

Pucchitvā nagaraṃ ettha upayantā kamena te

Upatissagāmaṃ sampattā devatāparipālitā.

Amaccānumato 'macco pucchi nemittikaṃ tahiṃ; 3

Khatattiyāgamanaṃ, tassa so vyākāsi paraṃ pi ca:

"Sattame divase yeva āgamissati khattiyo

Buddhasāsana,metassa metassa vaṃsajo,va ṭhapessati."

----- - ----

1. [A.D.-] Ccaye ca. 2. [E.] Sotthiṃ gatimhi. 3. [A.] Bahī.

[SL Page 052] [\x 52/] (

Sattame divase yeva te paribbājake tahiṃ

Patte disvāna pucchitvā amaccā te vijāniya

Taṃ paṇḍuvāsudevaṃ te laṅkārajjena appayuṃ;

Mahesiyā abhāvā so na tāva abhisevayi.

Amitodana - sakkassa paṇḍusakko suto ahu;

Ñatvā vināsaṃ sakyānaṃ so ādāya sakaṃ janaṃ

Gantvā aññāpadesena gaṅgāpāraṃ, tahiṃ puraṃ

Māpetvā tattha kāresi rajjaṃ; satta sute labhi.

Dhītā kaṇiṭṭhikā āsi bhaddakaccānanāmikā

Sabbalakkhaṇasampannā 4 surūpā abhipatthitā.

Tadatthaṃ satta rājāno paṇṇākāre mahārahe

Pesesuṃ rājino tassa; bhīto rājūhi so pana

Ñatvāna sotthigamanaṃ abhisekaphalaṃ pi ca

Saha dvattiṃsaitthīhi nāvaṃ āropiyā'su taṃ

Gaṅgāya khipi "gaṇhātu 5 pahū me dhītaraṃ" iti.

Gahetuṃ te na sakkhiṃsu; nāvā sā pana sīghagā

Dutiye divaseyeva goṇagāmakapaṭṭanaṃ

Pattā; pabbajitākārā sabbā tā tattha otaruṃ.

Pucchitvā nagaraṃ ettha tā kamenopayantiyo

Upatissagāmaṃ sampattā devatāparipālitā.

Nemittīkassa vacanaṃ sutvā tatthā'gatā tu tā

Disvā amacco pucchitvā ñatvā rañño samappayī 27

Taṃ paṇḍuvāsudevaṃ te amaccā suddhabuddhino

Rajje samahisiñciṃsu puṇṇasabbamanorathaṃ.

Subhaddakaccānamanoma-rūpiniṃ

Mahesibhāve abhisiñciya'ttano 6

Sahāgatā tāya padāsi 7 attanā

Sahāgatānaṃ;vasi bhumipo sukhaṃ ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṇḍuvāsasudevā'bhiseko nāma

Aṭṭhamo paricchedo.

----- - ----

4. [E] suvaṇṇamaya itthi ca.

5. [E] gaṇhantu. 6. [E.S.] Abhiseviyattano. 7. [E.] Padāya.

[SL Page 053] [\x 53/] (

Navamo paricchedo.

Mahesī janayī putte dasa ekañca dhītaraṃ;

Sabbajeṭṭho'bhayo nāma;cittā nāma kaṇiṭṭhikā,

Passitvā taṃ viyākaṃsu brāhmaṇā mattapāragā

"Rajjahetu suto assā ghātayissati mātule."

"Ghātessāma kaṇiṭṭhinti" nicchite bhātarā'bhayo

Vāresi;kāle vāsesuṃ gehe taṃ ekathūṇike.

Rañño ca sirigabbhena tassa dvāramakārayuṃ;

Anto ṭhapesuṃ ekañca dāsiṃ, narasataṃ bahi.

Rūpenu'mmādayi nare diṭṭhamattāva sā yato

Tato umma dacittā'ti nāmaṃ sopapadaṃ labhi.

Sutvāna laṅkāgamanaṃ bhaddakaccānadeviyā

Mātarā coditā puttā ṭhapetve'kañca āgamuṃ.

Disvānate paṇḍuvāsudevaṃ laṅkindamāgatā

Disvāna taṃ kaṇiṭṭhiñca roditvā saha tāya ca

Raññā sukatasakkārā rañño'nuññāya 1 vārikaṃ

Cariṃsu laṅkādīpamhi nivasuṃ ca yathāruciṃ.

Rāmena vusitaṭṭhānaṃ rāmagoṇanti vuccati;

Uruvelā'nurādhānaṃ nivāsā ca tathā tathā;

Tathā vijita - dīghāyu - rohaṇānaṃ nivāsakā

Vijitagāmo, dīghāyu, rohaṇanti ca vuccare.

Kāresi ananurādho so vāpiṃ dakkhiṇato;tato

Kārāpetvā rājagehaṃ tattha vāsamakappayi.

12 Mahārājā paṇḍuvāsudevo jeṭṭhasutaṃ sakaṃ

Abhayaṃ uparajjamhi kāle samahisevayī.

Dīghāyussa kumārassa tanayo dīghagāmiṇī

Sutvā ummādacittaṃ taṃ tassaṃ jātakutuhalo

Gantvo'patissagāmaṃ taṃ apassi manujādhipaṃ.

Adā sahoparājena rājūpaṭṭhānamassa so.

Gavakkhābhimukhaṭṭhāne taṃ upecca ṭhitaṃ 2 tu sā

Disvāna gāmiṇiṃ cittā rattacittā'ha dāsikaṃ

-----------

1. [A.] Raññā. 2. [A.D.] hitā.

[SL Page 054] [\x 54/] (

"Ko eso"" ti? Tato sutvā "mātulassa suto" iti

Dāsiṃ tattha niyojesi; sandhiṃ katvāna so tato

Gavakkhamhi ḍasāpetvā 3 rattiṃ kakkaṭayantakaṃ

Āruyha chindayitvāna kavāṭaṃ tena napāvisi.

Tāya saddhiṃ vasitvāna vaccūse yeva nikkhami;

Evaṃ niccaṃ vasī tattha chiddābhāvā apākaṭo.

Sā tena aggahi gabbhaṃ; gabbhe pariṇate 4 tato

Mātu ārocayi dāsī; mātā pucchiya dhītaraṃ

Rañño ārocayī rājā āmantetvā sute'bravī:

Posiyo so'pi amhehi dema tasseva taṃ" iti.

"Putto ce mārayissāma ta'nti tassa adaṃsu taṃ.

Sā 5 sūtikāla sampatte sūtigehañca pāvisi.

Saṅkitvā gopakaṃ cittaṃ kāḷavelañca dāsakaṃ

"Tasmiṃ kamme nissayā"ti gāmaṇīparivārake

Te paṭiññaṃ adente te rājaputtā aghātayuṃ;

Yakkhā hutvāna rakkhiṃsu ubho gabbhe kumārakaṃ

Aññaṃ upavijaññaṃ sā sallakkhāpesi dāsiyā;

Cittā sā janayī puttaṃ;sā itthi pana 6 dhītaraṃ.

Cittā sahassaṃ dāpetvā tassā puttaṃ sakampi ca

Āṇāpetvā dhītaraṃ taṃ nipajjāpesi santike.

Dhītā laddhā'ti sutvāna tuṭṭhā rājasutā ahuṃ.

Mātā ca mātumātā ca ubho pana kumārakaṃ

Mātāmahassa nāmañca jeṭṭhassa mātulassa ca

Ekaṃ katvā tamakaruṃ paṇḍukābhaya-sāmakaṃ.

Laṅkāpālo paṇḍuvāsudevo rajjamakārayi

Tiṃsa vassāni; jātamhi mato so paṇḍukābhaye.

Tasmiṃ matasmiṃ manujādhipasmiṃ

Sabbe samāgamma narindaputtā

Tassābhayassābhayadassa bhātu

Rājābhisekaṃ akaruṃ uḷāraṃ ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Abhayābhīseko nāma

Navamo paricchedo.

-----------

3. [A.] Vasāpetvā. 4. [E.] Gabbho parinato 5. [S.] Pasūtikāle

6. [A.D.] Puna.

[SL Page 055] [\x 55/] (

Dasamo paricchedo.

Ummādacittāyāṇattā dāsī ādāya dārakaṃ

Samugge pakkhipitvāna dvāramaṇḍalakaṃ agā.

Rājaputtā ca migavaṃ gatā tumbarakandare

Disvā dāsiṃ kuhiṃ yāsi? Kimetanti?" Ca pucchisuṃ.

"Dvāramaṇḍalakaṃ yāmi, dhītu me guḷapūvakaṃ"

Iccāha. "Oropehī" ti rājaputtā tamabravuṃ.

Citto ca kāḷavelo ca tassā'rakkhāya niggatā

Mahantaṃ sūkaraṃ vesaṃ taṃ khaṇaṃ yeva dassayuṃ 5

Te taṃ samanubandhiṃsu, sā tamādāya tatra'gā,

Dārakañca sahassañca āyuttassa adāraho.

Tasmiṃ yeva dine tassa bhariyā janayī sutaṃ;

"Yamake janayī putte bhariyā me""ti posi taṃ.

So sattavassiko cā'si 1, taṃ vijānīya mātulā

Bhantuṃ sarasi kīḷante dārake ca payojayuṃ.

Jalaṭṭhaṃ rukkhasusiraṃ jalacchāditachiddakaṃ

Nimujjamāno chiddena pavisitvā ciraṭṭhito

Tato tatheva nikkhamma kumāro sesadārake

Upecca pucchiyantopi vañceta'ññavacohi 2 so.

Manussehā'gatāhe so 3 nivāsetvāna vatthakaṃ 4

Kumāro vārimogayha susiramhi ṭhito ahu.

Vatthakāni gaṇetvāna 5 māretvā sesadārake

Gantvā ārovayuṃ "sabbe dārakā māritā"iti.

Gatesu tesu so gantvā āyuttakagharaṃ sakaṃ

Vasaṃ assāsito tena ahū dvādasavassiko.

Puna sutvāna jīvantaṃ kumāraṃ tassa mātulā

Tattha gopālake sabbe māretuṃ sanniyojayuṃ.

Tasmiṃ ahani gopālā laddhā ekaṃ catuppadaṃ

Aggiṃ āharituṃ gāmaṃ pesesuṃ taṃ kumārakaṃ.

So gantvā gharamāyuttaputtakaṃ yeva pesayi

"Pādā rujanti me nehi aggiṃ gopālasantikaṃ

-----------

1. [A.E.] Cāpi 2. [A.] Vañcitaññe vacohi. 3. [A.] Manussehā

Gate peso 4. [S.] Nidhāya so nivatthakaṃ 5. [E.] Gaṇetvā ti.

[SL Page 056] [\x 56/] (

Tattha aṅgāramaṃsañca khādissasi tuvaṃ" iti.

Nesi so taṃvaco sutvā aggiṃ gopālasantikaṃ.

Tasmiṃ khaṇe pesitā te parikkhipiya mārayuṃ

Sabbe gope; mārayitvā mātulānaṃ nivedayuṃ.

Tato soḷasavassaṃ taṃ vijāniṃsu ca mātulā;

Mātā sahassañcā'dāsi tassārakkhañca ādisi.

Āyutto mātu sandesaṃ sabbaṃ tassa nivediya

Datvā dāsaṃ sahassañca pesesi paṇḍulantikaṃ.

Paṇḍulabrāhmaṇo nāma bhogavā vedapārago

Dakkhiṇasmiṃ disābhāge vasi paṇḍulagāmake

Kumāro tattha gantvānapassi paṇḍulabrāhmaṇaṃ;

"Tvaṃ paṇḍukābhayo tāta" iti pucchiya vyākate

Tassa katvāna sakkāraṃ āha "rājā bhavissasi,

Samasattatī-vassāni rajjaṃ tvaṃ kārayissasi;

Sippaṃ uggaṇha tātā"ti sippuggahamakārayi.

Candena tassa puttena khippaṃ sippaṃ samāpitaṃ.

Adā satasahassaṃ so yodhasaṅgahakāraṇā.

Yodhesu saṅgahītesu tena pañcasatesu so

"Siyuṃ yāya gahitāni paṇṇāni kanakāni taṃ

Mahesiṃ kuru candañca mama puttaṃ purohitaṃ"

Iti vatvā dhanaṃ datvā sayodhaṃ nīharī tato

So nāmaṃ sāvayitvāna tato nikkhamma puññavā

Laddhabalo 6 nagarake kāsapabbata-santike

Sattasatāni purise sabbesaṃ bhojanāni ca

Tato narasahassena dvisatena kumārako

Girikaṇḍapabbataṃ 7 nāma agamā parivārito.

Girikaṇḍasivo 8 nāma paṇḍukābhayamātulo

Taṃ paṇḍuvāsudevena dinnaṃ bhuñjati desakaṃ.

So karīsasataṃ pakkaṃ tadā lāveti 9 khattiyo;

Tassa dhītā rūpavatī pālī nāmā'si khattiyā,

-----------6. [E.] Laddhā paṇe, [D.] Laddhabale. 7. [D.] Harikaṇḍa. 8. [D.] Harikaṇḍasivo.

9. [E.] Tadā karīsasatamattaṃ so lāvayati.

[SL Page 057] [\x 57/] (

Sā mahāparivārena yānamāruyha sobhanaṃ

Pitu bhattaṃ gāhayitvā lāvakānañca gacchati.

Kumārassa manussā taṃ disvā tattha kumārikaṃ

Ārovesuṃ kumārassa kumāro sahasā'gato

Dvedhā taṃ 10 parisaṃ katvā sakaṃ yānamapesayī

Tadantikaṃ, saparisā "kattha yāsī" ti pucchi taṃ.

Tāya vutte tu 11 sabbasmiṃ tassaṃ sārattamānaso

Attano saṃvibhāgatthaṃ 12 bhattenā'yāci khattiyo.

Sā samoruyha yānamhā adā sovaṇṇapātiyā

Bhattaṃ nigrodhamūlasmiṃ rājaputtassa khattiyā.

Gaṇhi nigrodhapaṇṇāni bhojetuṃ sesake jane,

Sovaṇṇabhājanānā'suṃ tāni paṇṇāni taṃkhaṇe.

Tāni disvā rājaputto saritvā dijabhāsitaṃ

"Mahesībhāvayoggā me kaññā laddhā"ti tussi so.

Sabbe bhojāpayī te sā taṃ 13 na khīyittha bhojanaṃ;

Ekassa paṭiviṃso'ca gahito tattha' dissatha.

Evaṃ puññaguṇūpetā sukumārī 14 kumārikā

Suvaṇṇapālī nāmena tatoppabhūti āsi sā.

Taṃ kumāriṃ gahetvāna yānamāruyha khattiyo

Mahabbalaparibbūḷho anusaṃkī 15 apakkami.

Taṃ sutvāna pitā tassā nare sabbe apesayi;

Te gantvā kalahaṃ katvā tajjitā tehi āgamuṃ.16

Kalahanagaraṃ 17 nāma gāmo tattha kato ahu.

Taṃ sutvā bhātaro tassā pañca yuddhāyu'pāgamuṃ.

Sabbe te paṇḍulasuto cando yeva aghātayi;

Lohitavāhakhaṇḍo'ti tesaṃ yuddhamahī ahanu.

Mahatā balakāyena tato so paṇḍukābhayo

Gaṅgāya pārime tīre doḷapabbatakaṃ agā.

Tattha cattāri vassāni vasi; taṃ tattha mātulā

Sutvā ṭhapetvā rājānaṃ taṃ yuddhatthamupāgamuṃ;

-----------

10. [E.] Dvebhāgaṃ. 11. [A.S.] Vutte sa. 12. [E.] Saṃvibhāgataṃ.

13. [A.] Te tu sā. [D S.] Te taṃ sā. 14. [D.] Sukumāra 15.[E.A.]Anussaṃkī

16. [D.S.] Pakkamu. 17. [A.] Kalahaṃnagaraṃ.

[SL Page 058] [\x 58/] (

Khandhāvāraṃ nivesetvā dhūmarakkhāga-santike

Bhāgineyyena yujjhiṃsu; bhāgineyyo tu mātule

Anubandhi, oragaṅgaṃ palāpetvā nivattiya

Tesañca khandhāvāramhi duve vassāni so vasī.

Gantvo'patissagāmaṃ te tamatthaṃ rājino'bravuṃ;

Rājā lekhaṃ kumārassa sarahassaṃ 18 sa pāhiṇi:

"Bhuñjassu pāragaṅgaṃ tvaṃ, mā'gā oraṃ tato" iti.

Taṃ sutvā tassa kujjhiṃsu bhātaro nava rājino

"Upatthamho tvamevā'si ciraṃ tassa; idāni tu

Raṭṭhaṃ dadāsi; tasmā tvaṃ māressāmā"ti abuvuṃ.

So tesaṃ rajjamappesi te tissaṃ nāma bhātaraṃ

Sabbeva sahitā'kaṃsu rajjassa parināyakaṃ.

Eso vīsativassāni abhayo'bhayadāyako

Tattho'patissagāmamhi rājā rajjamakārayi.

---------

Vasantī dhūmarakkhāge sare tumbariyaṅgaṇe

Carate vaḷavārūpā yakkhī cetiyanāmikā 19

Eko disvāna setaṅgaṃ rattapādaṃ manoramaṃ

Ārovesi kumārassa vaḷave'tthi'disī iti.

Kumāro rasmimādāya gahetuṃ taṃ upāgami;

Vacchato āgataṃ disvā bhītā tejena tassa sā

Dhāvi'nantaradhāyitvā;dhāvantimanubandhi so.

Dhāvamānā saraṃ taṃ sā sattakkhattuṃ parikkhipi;

Otaritvā mahāgaṅgaṃ uttaritvā tato pana

Dhumarakkhaṃ pabbataṃ taṃ sattakkhattuṃ parikkhipi;

Taṃ saraṃ puna tikkhattuṃ parikkhipi; tato puna

Gaṅgaṃ kacchakatitthena samotari; tahintu so

Gahesi taṃ vāladhismiṃ, tālapattañca toyagaṃ,

Tassa puññānubhāvena so ahosi mahāasi.

Uccāresi asiṃ tassā "māremī"ti tamāha sā:

"Rajjaṃ gahetvā te dajjaṃ sāmi mā maṃ amārayi.""

Gīvāya taṃ gahetvā so vijjhitvā asikoṭiyā

Nāsāya rajjuyā bandhi; sā ahosi vasānugā.

-----------

18. [D.] Sahassañca. 19. [S.] Yakkhiṇi vaḷavāmukhi.

[SL Page 059] [\x 59/] (

Gantvā taṃ dhūmarakkhaṃ so tamāruyha mahabbalo

Tattha cattāri vassāni dhumarakkhanage vasī.

Tato nikkhamma sabalo āgammā'riṭṭhapabbataṃ

Yuddhakālamapekkhanto tattha satta samā vasi.

Dve mātule ṭhapetvāna tassa sesaṭṭhamātulā

Yuddhasajjā ariṭṭhaṃ taṃ upasaṅkamma pabbataṃ

Khandhāvāraṃ nagarake nivesetvā camūpatiṃ

Datvā parikkhipāpesuṃ samantāriṭṭhapabbataṃ. 20

Yakkhiṇiyā mantayitvā tassā vacanayuttiyā

Datvā rājaparikkhāraṃ paṇṇākārāyudhāni ca

"Gaṇhātha sabbāne'tāni khamāpessāmi vo ahaṃ"

Iti vatvāna pesesi kumāro purato balaṃ.

"Gaṇhissāma paviṭṭha" nti vissatthesu tu 21 tesu so

Āruyha yakkhavaḷavaṃ mahābalapurakkhato 22

Yuddhāya pāvisī; yakkhī mahārāvamarāvi sā,

Anto bahi balañcassa ukkuṭṭhiṃ mahatiṃ akā.

Kumārapurisā sabbe parasenānare bahu

Ghātetvā mātule ca'ṭṭha sīsarāsiṃ akaṃsu te.

Senāpati palāyitvā gumbaṭṭhānaṃ sa pāvisi;

Senāpatigumbako'ti tena esa pavuccati

Upariṭṭhamātulasiraṃ sīsarāsiṃ sa passiya

Lāburāsī'va iccāha; tenā'si lābugāmako.

Evaṃ vijitasaṅgāmo tato so paṇḍukābhayo

Ayyakassā'nurādhassa vasanaṭṭhānamāgami.

Attano rājagehaṃ so tassa datvāna ayyako

Aññattha vāsaṃ kappesi; so tu tasmiṃ ghare vasī.

Pucchāpetvāna nemittaṃ vatthuvijjāviduṃ tathā

Nagaraṃ pavaraṃ tasmiṃ gāme yeva amāpayi.

Nivāsattā'nurādhānaṃ anurādhapuraṃ ahū,

Nakkhattenā'nurādhena patiṭṭhāpitatāya ca.

-----------

20.

"Khandhāvāraṃ nivāsetvā gāme nagaraavahaye

Pārasenaṃ labhitvā te datvā ekaṃ camūpatiṃ

Sabbe parikkhipāpesuṃ samantāriṭṭha,pabbataṃ (kambojamahāvaṃse.)

21. [A.D.] Ca 22 [A.] Parikkhito.

[SL Page 060] [\x 60/] (

Āṇāpetvā mātulānaṃ chattaṃ jātassare idha

Dhovāpetvā dhārayitvā taṃsare yeva vārinā

Attano abhisekaṃ so kāresi paṇḍukābhayo,

Suvaṇṇapāliṃ deviṃ taṃ mahesitte'bhisevayi.

Adā candakumārassa porohiccaṃ yathāvidhi;

hānantarāni sesānaṃ gaccānañca yathārahaṃ.

Mātuyā upakārattā attano ca mahīpatiṃ

Aghātayitvā jeṭṭhaṃ taṃ mātulaṃ abhayaṃ pana

Rattirajjaṃ adā tassa ahū nagaraguttiko;

Tadupādāya nagare ahu nagaraguttikā.

Sasuraṃ taṃ aghātetvā girikaṇḍasivampi ca

Girikaṇḍadesaṃ tasse'va 23 mātulassa adāsi so.

Saraṃ tañca khaṇāpetvā kārāpesi bahudakaṃ;

Jaye jalassa gāhena jayavāpī'ti āhu taṃ.

Kālaveḷaṃ nivāsesi yakkhaṃ purapuratthime;

Yakkhaṃ tu cittarājaṃ taṃ heṭṭhā abhayavāpiyā.

Pubbopakāriṃ dāsiṃ taṃ nibbattaṃ yakkhayoniyā

Purassa dajhiṇadvāre so kataññu nivāsayi.

Anto narindavatthussa vaḷavāmukhayakkhiṇiṃ

Nivesesi; baliṃ tesaṃ aññesañcānuvassakaṃ

Dāpesi chaṇakāle tu cittarājena so saha

Samāsane nisīditvā dibbamānusanāṭakaṃ

Kārento 'bhiramī rājā ratikhiḍḍāsamappito.

Dvāragāme ca caturo'bhayavāpiñca kārayi.

Mahāsusānā'ghātanaṃ,24 pacchimarājiniṃ, tathā

Vessavaṇassa nigrodhaṃ, vyādhadevassa 25 tālakaṃ,

Yonasabhāgavatthuñca 26 mahejjāgharameva ca 27

Etāni pacchimadvāradisābhāge nivesayi.

-----------

23. [A.] Girikaṇḍaka desaṃ ca. 24. [A.-]Nāghāṭakaṃ. 25. [E.] Vyādhidevassa.

26. [A.D.] So naṃ sabhāgavatthuṃ. 27. [A.D.S.] Pabhedaghara meva ca.

[SL Page 061] [\x 61/] (

Pañcasatāni caṇḍālapurise purasodhake,

Duve satāni caṇḍālapurise vaccasodhake,

Diyaḍḍhasatacaṇḍāle matanīhārake'pi ca,

Susānagopacaṇḍāle tattake yeva ādisi

Tesaṃ gāmaṃ nivesesi susānā 28 pacchimuttare.

Yathāvihita - kammāni tāni niccaṃ akaṃsu te.

Tassa caṇḍālagāmassa pubbuttaradisāya tu

Nīvasusānakaṃ nāma caṇḍālānamakārayi.

Tassuttare susānassa pāsāṇapabbatantare

Āvāsapāli vyādhānaṃ tadā āsi nivesitā.

Taduttare disābhāge yāva gāmaṇivāpiyā

Tāpasānaṃ anekesaṃ assamo āsi kārito.

Tasseva ca susānassa puratthimadisāya tu

Jotiyassa nīgaṇṭhassa gharaṃ kāresi bhupati.

Tasmiṃ yeva ca desasmiṃ nigaṇṭho girināmako

Nānāpāsaṇḍakā 29 ceva vasiṃsu samaṇā bahū.

Tattheva 30 ca devakulaṃ akāresi mahīpati

Kumbhaṇḍassa nigaṇṭhassa; tannāmakamahosi taṃ.

100

Tato tu pacchime bhāge vyādhapālipuratthime

Micchādiṭṭhikulānaṃtu vasī pañcasataṃ tahiṃ.

101

Paraṃ jotiyagehamhā oraṃ gāmaṇivāpiyā

So paribbājakārāmaṃ kārāpesi, tatheva ca 31

101

Paraṃ jotiyagehamhā oraṃ gāmiṇivāpiyā

So paribbājakārāmaṃ kārāpesi, tatheva ca 31

102

Ājīvakānaṃ gehañca brāhmaṇāvaṭṭameva 32 ca

Sivikā - sotthisālā ca 33 akāresi tahiṃ tahiṃ.

103

Dasavassābhisitto so gāmasīmā nivesayi

Laṅkādīpamhi sakale laṅkindo paṇḍukābhayo.

104

So kālaveḷa - cittehi dissamānehi bhupati

Sahā'nubhosi sampattiṃ yakkhabhutasahāyavā.

105

Paṇḍukābhayarañño ca abhayassa ca antare

Rājasuññāni vassāni ahesuṃ dasa satta ca.

-----------

28. [E.] Susāna 29. [E.] Nānāpāsaṇḍikā. 30. [A.]Tatheva. 31.[D.K.S.]

Nigaṇṭhārāmameva ca. 32. [E .] Brāhmaṇavatthumeva ca 33. Sotthisālā ca

(Sabbesu.)

[SL Page 062] [\x 62/] (

106

So paṇḍukābhaya - mahīpati sattatiṃsa -

Vasso'dhigamma dhitimā dharaṇipatittaṃ.

Ramme anūnamanurādhapure samiddhe

Vassāni sattati akārayi rajjametthā ti.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paṇḍukābhayābhiseko nāma

Dasamo paricchedo.

---------

Ekādasamo paricchedo.

Tassaccaye tassa suto muṭasīvo'ti vissuto

Suvaṇṇapāliyā putto patto rajjamanākulaṃ.

Mahāmeghavanuyyānaṃ nāmānugaguṇoditaṃ 1

Phala - puppha - tarupetaṃ so rājā kārayī subhaṃ.

Uyyānaṭṭhānagahaṇe mahāmegho akālajo

Pāvassi, tena uyyānaṃ mahameghavanaṃ ahu.

Saṭṭhivassāni muṭasīvo rājā rajjamakārayi

Anurādhe puravare 2 laṅakābhuvadane subhe.

Tassa puttā dasā'hesuṃ aññamaññahitesino,

Duve dhītā cā'nukulā kulānucchavikā ahu.

Devānaṃpiyatissoti vissuto dutiyo suto

Tesu bhātusu 3 sabbesu. Puñña-paññādhiko ahu.

Devānaṃpiyatisso so rājā'si pitu accaye

Tassā'bhisekena samaṃ bahuna'cchariyāna'huṃ:

Laṅkādīpamhi sakale nidhayo ratanāni ca

Anto ṭhitāni uggantvā paṭhavītalamāruhuṃ:

Laṅkādīpasamīpamhi bhinnanāvāgatānī ca

Tatra jātāni ca thalaṃ ratanāni samāruhuṃ

Chātapabbatapādamhi tisso ca veḷuyaṭṭhiyo

Jātā rathapatodena samānā parimāṇato.

Tāsu ekā latāyaṭṭhi rajatābhā, tahiṃ latā

Suvaṇṇavaṇṇā rucirā dissante tā manoramā.

-----------

1. [A.D.] Nāmānūna- 2. [E.] Anurādhapure vare. 3. [A.E.] Bhātisu

[SL Page 063] [\x 63/] (

Ekā kusumayaṭṭhi tu, kusumāni tahiṃ pana

Nānāti nānāvaṇṇāni dissante'tiphuṭāni ca.

Ekā sakuṇayaṭṭhi tu, tahiṃ pakkhimigā bahū

Nānā ca nānāvaṇṇā ca sajīvā viya dissare.

Haya-gaja-rathāmalakā 4 valayaṅguliveṭhakā

Kakudhaphalā 5 pākatikā iccetā aṭṭha jātiyo 6

Muttā samuddā uggantvā tīre vaṭṭi viyaṭṭhitā

Devānaṃpiyatissassa sabbaṃ puññavijamhitaṃ.

Indanīlaṃ veḷuriyaṃ lohitaṅkamaṇī ci'me.

Ratanāni pane'tāni 7 muttā tā, tā ca yaṭṭhiyo

Sattāhabbhantare yeva rañño santikamāharuṃ.

Tāni disvā patīto so rājā iti vicintayi:

"Ratanāni anagghāni dhammāsoko imāni me

Sahāyo'rahate nā'ñño, tassa dassaṃ imāna'to"

Devānaṃpiyatisso ca dhammāsoko ca te 8 ime

Dve adiṭṭha-sahāyā hi 9 cirappabhuti bhupatī.

Bhāgineyyaṃ mahāriṭṭhaṃ amaccaṃ pamukhaṃ tato

Dijaṃ amaccaṃ gaṇakaṃ rājā te caturo jane

Dūte katvāna pāhesi baloghaparivārite,

Gāhāpetvā anagghāni ratanāni imāni so,

Maṇijātī ca tisso tā tisso ca rathayaṭṭhiyo

Saṅkhañca dakkhiṇāvattaṃ muttājātī ca aṭṭha tā.

Āruyha jambukolamhī nāvaṃ sattadinena te

Sukhena titthaṃ laddhāna sattāhena, tato puna,

Pāṭaliputtaṃ gantvāna dhammāsokassa rājino

Adaṃsu paṇṇākāre te; disvā tāni pasidi so.

"Ratanānī'disānettha natthi me" iti cintiya

Adā senāpatiṭṭhānaṃ tuṭṭho'riṭṭhassa bhupati;

Porohiccaṃ brāhmaṇassa; daṇḍanāyakatampana

Adāsi tassā'maccassa; seṭṭhittaṃ gaṇakassa tu.

-----------

4. [A.S.] Malakyā. 5. [E.] Kukudhaphala. 6. [A.] Jātiyā, jātito.[K.]Jātikā

7. [S.] Ca'nekāni 8.[A.] Te. 9.[E.] Adiṭṭhasahāya'ssu,

[SL Page 064] [\x 64/] (

Tesaṃ anappake bhoge datvā vāsagharāni ca

Mahā'miccehi mantento passitvā paṭipābhataṃ

Vālavījanimuṇhīsaṃ khaggaṃ chattañca pādukaṃ

Moliṃ vaṭaṃsaṃ pāmaṅgaṃ bhiṅkāraṃ harivandanaṃ,

Adhovimaṃ vatthakoṭiṃ, mahagghaṃ hatthapuñchaniṃ

Nāgāhaṭaṃ añjanañca, aruṇābhañca mattikaṃ,

Anotattodakañceva, 11 gaṅgāsalilameva ca,

Saṅkhañca tandiyāvaṭṭaṃ, vaḍḍhamānaṃ kumārikaṃ,

Hemabhojanabhaṇḍañca, 12 sivikañca mahārahaṃ,

Harīṭakaṃ āmalakaṃ mahagghaṃ amatosadhaṃ,

Sukāhaṭānaṃ sālīnaṃ saṭṭhivāhasatāni ca,

Abhisekopakaraṇaṃ parivāravisesitaṃ,

Datvā kāle sahāyassa paṇṇākāraṃ narissaro

Dūte pāhesi saddhammapaṇṇākāramimampi ca:

"Ahaṃ buddhañca dhammañca saṅghañca saraṇaṃgato,

Upāsakattaṃ desesiṃ sakyaputtassa sāsane;

Tvampi'māni ratanāni uttamāni naruttama

Cittampasādayitvāna saddhāya saraṇaṃ vaja." 13

"Karotha me sahāyassa abhisekaṃ puno" iti

Vatvā sahāyāmacce 14 te sakkaritvā ca 15 pesayi.

Pañca māse vasitvāna te'maccā'tīvasakkatā

Vesākhasukkhapakkhādi-dine dūtā vīniggatā,

Tāmalittiyamāruyha nāvaṃ te jambukolake

Oruyha bhupaṃ passiṃsu patvā dvādasiyaṃ idha; 16

Adaṃsu paṇṇākāre te dūtā laṅkādhipassa te.

Tesaṃ mahantaṃ sakkāraṃ laṅkāpati akārayi.

Te maggasiramāsassa ādicandodaye dine

Abhisittañca laṅkindaṃ amaccaṃ sāmibhattino

Dhammāsokassa vacanaṃ vatvā 17 sāmihite ratā

Punopi abhisiñciṃsu laṅkāhitasukhe rataṃ.

-----------

11. [E.K.] Dakājaṃ ca 12. Hemabhājanabhaṇḍaṃ (sabbesu.) 13. [E.] Bhaja

14. [A.] Sahāyomacce. 15. [A.] Sakkaritvā'tha, 16. [A.D.] Iti. 17.[A.D.]Datvā.

[SL Page 065] [\x 65/] (

Vesākhe narapati puṇṇamāyamevaṃ

Devānaṃ piyavacanopaguḷhanāmo

Laṅkāyaṃ pavitatapīti-ussavāyaṃ 18

Attānaṃ janasukhado'bhisevayī so ti

Sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Devānaṃpiyatissābhiseko nāma

Ekādasamo paricchedo.

---------

Dvādasamo paricchedo.

Thero moggaliputto so jinasāsanajotako

Niṭṭhāpetvāna saṃgītiṃ pekkhamāno anāgataṃ

Sāsanassa patiṭṭhānaṃ paccantesu avekkhiya

Pesesi kattike māse te te there tahiṃ tahiṃ.

Theraṃ kasmiragatdhāraṃ majjhantikamapesayi;

Apesayī mahādevattheraṃ mahisamaṇḍalaṃ;

Vanavāsiṃ apesesi theraṃ rakkhitanāmakaṃ;

Tathā'parantakaṃ yonadhammarakkhitanāmakaṃ 1;

Mahāraṭṭhaṃ mahādhammarakkhitattheranāmakaṃ;

Mahārakkhitatheraṃ tu yonalokamapesayi;

Peseyi majjhimaṃ theraṃ himavantapadesakaṃ;

Suvaṇṇabhumiṃ there dve soṇamuttarameva ca;

Mahāmahindatheraṃ taṃ theraṃ iṭṭhiyamuttiyaṃ 2

Sambalaṃ bhaddasālañca sake saddhivihārike

"Laṅkādīpe manuññamhi manuññaṃ jinasāsanaṃ

Patiṭṭhāpetha tumhe"ti pañca there apesayi.

Tadā kasmira-gandhāre pakkaṃ sassaṃ mahiddhiko

Āravālo nāgarājā vassaṃ karakasaññitaṃ

Vassāpetvā samuddasmiṃ sabbaṃ khipati dāruṇo.

Tatra majjhantikatthero khippaṃ gantvā vihāyasā

-----------

18. [A.] Pavitta phīta 1. [E.] Yonaṃ. 2. [S.] Iṭṭiya.

[SL Page 066] [\x 66/] (

Aravāladahe vāripiṭṭhe vaṅkamanādike

Akāsi; disvā taṃ nāgā ruṭṭhā rañño nivedayuṃ.

Nāgarājā'tha ruṭṭho so vividhā hiṃsikā'kari:

Vātā mahantā vāyanti; megho gajjati vassati;

Phalantya'saniyo; vijju niccharanti tato tato;

Mahīruhā pabbatānaṃ kūṭāni papatanti ca;

Virūparūpā nāgā ca hiṃsāpenti samantato;

Sayaṃ dhupāyati jalati akkosatto anekadhā

Sabbaṃ taṃ iddhiyā thero paṭibāhiya hiṃsanaṃ

Avoca nāgarājaṃ taṃ dassento balamuttamaṃ:

Sadevakopi ce loko āgantvā tāsayeyya maṃ

Na me paṭibalo assa janetuṃ 3 bhayabheravaṃ.

Sace'pi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ sasamuddaṃ sapabbataṃ

Ukkhipitvā mahānāga khīpeyyāsi mamo'pari

Neva me sakkuṇeyyāsi janetuṃ bhayabheravaṃ;

Aññadatthu tave'ca'ssa vighāto uragādhipa.

Taṃ sutvā nimmadassa'ssa thero dhammamadesayi;

Tato saraṇasīlesu nāgarājā patiṭṭhahi;

Tatheva cata;rāsīti-sahassāni bhujaṅgamā

Himavante ca gandhabbā yakkhā kumbhaṇḍakā bahu.

Paṇḍako 4 nāma yakkho tu saddhiṃ hārīta-yakkhiyā

Pañcasatehi puttehi phalaṃ pāpuṇi ādikaṃ.

"Mā'dāni kodhaṃ janayittha 5 ito uddhaṃ yathā pure;

Sassaghātañca mā'kattha, sukhakāmābhi pāṇino;

Karotha mettaṃ sattesu; vasantu manujā sukhaṃ".

Iti tenā'nusiṭṭhā te tatheva paṭipajjīsuṃ.

Tato ratanapallaṅke theraṃ so uragādhipo

Nisīdāpiya aṭṭhāsi vījamāno tadantike.

Tadā kasmiragandhāravāsino manujā'gatā

Nāgarājassa pūjatthaṃ mantvā 6 theraṃ mahiddhikaṃ

Theramevābhivādetvā ekamantaṃ nisīdisuṃ;

Tesaṃ dhammamadesesi thero āsivisopamaṃ;

-----------

1. [E.T.] Yamettha. 4. [A.D.] Pañcato. 5. [A.] Janayi. 6. [A.D.] Gantvā.

[SL Page 067] [\x 67/] (

Asītiyā sahassānaṃ dhammābhisamayo ahu;

Satasahassapurisā pabbajuṃ therasantike.

Tatoppabhuti kasmiragandhārā te idānipi

Āsuṃ kāsāvapajjotā vatthuttayaparāyanā

Gantvā mahādevathero desaṃ mahisamaṇḍalaṃ

Suttantaṃ devadūtaṃ so kathesi janamajjhago.

Cattāḷīsasahassāni dhammacakkhuṃ visodhayuṃ;

Cattāḷīsasahassāni pabbajiṃsu tadantike.

Gantvā'tha 7 rakkhitatthero vanavāsiṃ nahe ṭhito

Saṃyuttamanamataggaṃ kathesi janamajjhago.

Saṭṭhinarasagassānaṃ dhammābhisamayo ahu;

Sattatiṃsa sahassāni pabbajiṃsu tadantike.

Vihārānaṃ pañcasataṃ tasmiṃ dese patiṭṭhahi;

Patiṭṭhāpesi tatthevaṃ thero so jinasāsanaṃ

Gantvā'parantakaṃ thero yonako dhammarakkhito

Aggikkhandhopamaṃ suttaṃ kathetvā janamajjhago

Sattatiṃsasa-sahassāni 8 pāṇe tattha samāgate

Dhammāmatamapāyesi dhammādhammesu kovido.

Purisānaṃ sahassañca itthiyo ca tato'dhikā

Khattiyānaṃ kulā yeva nikkhamitvānapabbajuṃ.

Mahāraṭṭhamisī gantvā so mahādhammarakkhito

Mahānāradakassapavhaṃ jātakaṃ kathayī tahiṃ.

Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu caturāsītisahassakā;

Terasantu sahassānī pabbajiṃsu tadantike.

Gantvāna yonavisayaṃ so mahārakkhito isi

Kālakārāmasuttantaṃ kathesi janamajjhago.

Pāṇasatasahassāni sahassāni ca sattati

Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu; dasasahassāni pabbajuṃ.

Gantvā catuhi therehi desesi majjhimo isi

Himavantapadesasmiṃ dhammacakkappavattanaṃ

Maggaphalaṃ pāpuṇiṃsu asītipāṇakoṭiyo.

Visuṃ te pañcaraṭṭhāni pañca therā pasādayuṃ.

-----------

7. [E.] Gantvāna. 8. [E.D.] So sattatiṃsa- [S.] So sattati-

[SL Page 068] [\x 68/] (

Purisasatasahassāni 9 ekekasseva santike

Pabbajiṃsu pasādena sammāsambuddhasāsane.

Saddhiṃ uttara-therena soṇatthero mahiddhiko

Suvaṇṇabhumiṃ agamā; tasmintu samaye pana

Jāte jāte rājagehe dārake ruddarakkhasī

Samuddato nikkhamitvā bhakkhitvā pana 10 gacchati.

Tasmiṃ khaṇe rājagehe jāto hoti kumārako;

There manussā passitvā "rakkhasānaṃ sahāyakā"

Iti cintiya māretuṃ sāyudhā upasaṅkamuṃ.

"Kimetantī"ca pucchitvā therā te evamāhu te;

"Samaṇā mahaṃ sīlavantā, na rakkhasisahāyakā"

Rakkhasī sā saparisā nikkhantā hoti sāgarā;

Taṃ disvāna mahārāvaṃ viraviṃsu mahājanā

Diguṇe rakkhase thero māpayitvā bhayānake

Taṃ rakkhasiṃ saparisaṃ parikkhipi samantato;

"Idaṃ imehi laddhanti" mantvā bhītā palāyi sā.

Tassa desassa ārakkhaṃ ṭhapetvāna samantato

Tasmiṃ samāgame thero brahmajālamadesayi.

Saraṇesu ca sīlesu aṭṭhaṃsu bahavo janā;

Saṭṭhiyā tu sahassānaṃ dhammābhisamayo ahu.

Aḍḍhuḍḍhāni sahassāni pabbajuṃ kuladārakā;

Pabbajiṃsu diyaḍḍhantu sahassaṃ kuladhitaro.

Tatoppabhuti sañjāte rājagehe kumārake

Nāmaṃ 11 kariṃsu rājāno soṇuttara-sanāmike 12

Mahādayassāpi jinassa kaḍḍhanaṃ

Vibhāya pattaṃ amataṃ sukhampi te

Kariṃsu lokassa hitaṃ tahiṃ tahiṃ

Bhaveyya ko lokahite pamādavāti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Nānādesapasādo nāma

Dvādasamo paricchedo.

-----------

9. [E.A.D.] Purisā. 10. [E.D.] Bhakkhayitvāna. 11. [E.D.S.] Tattha.

12. [D.] Sanāmakaṃ [A.] Samānake.

[SL Page 069] [\x 69/] (

Terasamo paricchedo.

Mahāmahindatthero so tadā dvādasavassiko

Upajjhāyena āṇatto saṅghena ca mahāmatī

Laṅkādīpaṃ pasādetuṃ kālaṃ pekkhaṃ vicintayi;

"Vuddho muṭasivo rājā; rājā hotu suto" iti.

Tadantare ñātigaṇaṃ daṭṭhuṃ katvāna mānasaṃ

Upajjhāyañca saṅghañca vanditvā'puccha 1 bhupatiṃ

Ādāya caturo there saṅghamittāya atrajaṃ

Sumanaṃ sāmaṇerañca chaḷabhiññaṃ mahiddhikaṃ

Ñātīnaṃ saṅgahaṃ kātuṃ agamā dakkhiṇāgiriṃ.

Tato 2 tattha carantassa chammāsā samatikkamuṃ.

Kamena vedisagiriṃ sagaraṃ mātudeviyā

Sampatvā mātaraṃ passi; devī disvā piyaṃ sutaṃ

Bhojayitvā saparisaṃ attanā yeva kāritaṃ

Vihāraṃ cetiyagiriṃ 3 theraṃ āropayī subhaṃ.

Avantiraṭṭhaṃ bhuñjanto pitarā dinnamattano

So asokakumārohi ujjenigamanā 4 purā

Vedise nagare vāsaṃ upagantvā tahiṃ subhaṃ

Devinnāma labhitvāna kumāriṃ seṭṭhidhītaraṃ

Saṃvāsaṃ tāya kappesi; gabbhaṃ gaṇhiya tena sā

Ujjeniyaṃ kumāraṃ taṃ vahindaṃ janayī subhaṃ;

Vassadvayamatikkamma saṅghamittañca dhītaraṃ.

Tasmiṃ kāle vasati sā vedise nagare tahiṃ.

Thero tattha nisīditvā kālaññu iti cintayi

"Pitarā me samāṇattaṃ abhisekamahussavaṃ

Devānampiyatisso so mahārājā'nuhotu ca;

Vatthuttayaguṇe vāpi sutvā jānātu dūtato;

Ārohatu missanagaṃ jeṭṭhamāsassu'posathe;

Tadaheva gamissāma laṅkādīpavaraṃ mayaṃ."

Mahindo upasaṅkamma mahindattheramuttamaṃ

"Yāhi laṅkaṃ pasādetuṃ, sambuddhenā'si vyākato;

-----------

1. [A.D.] Puccha. 2. [E.D.S.] Tathā. 3. [A.E.@]Vadisagiriṃ. 4. [A.D.] Gamane.

[SL Page 070] [\x 70/] (

Mayampi tatthupatthamhā bhavissāmā"ti abravī.

Deviyā bhaginīdhitu-putto bhaṇḍukanāmako

Therena deviyā dhammaṃ sutvā desitameva tu

Anāgāmiphalaṃ patvā vasī therassa santike.

Tattha māsaṃ vasitvāna jeṭṭhamāsassuposathe

Thero catuhi therehi sumanenā'tha gaṇḍunā

Saddhiṃ tena gahaṭṭhena na rato ñātihetunā

Tasmā vihārā ākāsaṃ uggantvā so mahiddhiko

Khaṇeneva idhāgamma ramme missakapabbate

Aṭṭhāsi pilukuṭamhi 5 rucirambatthale vare.

Laṅkāpasādanaguṇena viyākato 6 so

Laṅkāhitāya muninā sayitena ante

Laṅkāya satthusadiso hitahetu tassā

Laṅkāmarūhi mahito'bhinisīdi tatthāti.

Sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahindāgamano nāma

Terasamo paricchedo.

---------

Cuddasamo paricchedo.

Devānampiyatisso so rājā salilakīḷitaṃ

Datvā nagaravāsīnaṃ migavaṃ kiḷituṃ agā.

Cattāḷīsasahassehi narehi parivārito

Dhāvanto padasaṃ yeva agamā missakaṃ nagaṃ.

There dassetumicchanto devo tasmiṃ mahīdhare

Gumbaṃ bhakkhayamāno'va aṭṭhā gokaṇṇarūpavā.

Rājā disvā "pamattaṃ taṃ na yuttaṃ vijjhituṃ" iti

Jiyāsaddamakā; dhāvi gokaṇṇo pabbatantaraṃ;

Rājā'nudhāvi; so dhāvaṃ therānaṃ santikaṃ gato;

There diṭṭhe narindena sayamantaradhāyi so,

Thero "bahusu diṭṭhesu atibhāyissatī" ti so 7

Attānameva dassesi; passitvā taṃ mahīpatī

-----------

5. [D.] Pilakuṭamhi [E.] Sīlakūṭamhi. 6. [A.] Vyākato.

7. [A.] Atibhāyissatī iti.

[SL Page 071] [\x 71/] (

Bhīto aṭṭhāsi; taṃ thero "ehi tissā" ti abravi.

Tissā'ti vacaneneva rājā yakkho'ti cintayi.

"Samaṇā mayaṃ mahārā, dhammarājassa sāvakā

Taveva 8 anukampāya jambudīpā idhāgatā"

Iccāha thero; taṃ sutvā rājā vītabhayo ahū;

Saritvā sakhisandesaṃ 'samaṇā' iti nicchito

Dhanuṃ sarañca nikkhippa upasaṅkamma taṃ isiṃ

Sammodamāno therena so nisīdi tadantīke.

Tadā tassa manussā te āgamma parivārayuṃ

Tadā sese cha 9 dassesi mahāthero sahāgate.

Te disvā abravī rājā "kadā'me āgatā" iti.

"Mayā saddhiṃ" ti therena vutte, pucchi idaṃ puna:

"Santi īdisakā aññe jambudīpe yatī" iti.

Āha "kāsāvapajjoto jambudīpo; tahiṃ pana

Tevijjā iddhippattā ca cetopariyakovidā 10

"Dibbasotā'rahanto ca 11 bahū buddhassa sāvakā."

Pucchi "kenā'gatatthā"tī; "na thalena na vārinā 12

Āgatamhā" ti vutte so vijāni nahasāgamaṃ.

Vimaṃsaṃ 13 so mahāpañño saṇhaṃ 14 pañkahamapucchi taṃ;

Puṭṭho puṭṭho viyākāsi taṃ taṃ pañhaṃ mahīpati.

"Rukkho'yaṃ rāja kiṃnāmo?" "Ambo nāma ayaṃ taru".

"Imaṃ muñciya attha'mbo?" "Santi ambatarū bahu".

"Imañca ambaṃ te va'mbe muñciya'tthi mahīruhā?"

"Santi bhante bahu rukkhā, anambā pana te tarū."

"Aññe ambe anambe ca muñciya'tthi mahīruhā?"

"Ayaṃ bhante ambarukkho" 15 "paṇḍito'si narissara."

"Santi te ñātakā 16 rāja?" "Santi bhante bahujjanā."

"Santi aññātakā rāja?" "Santi te ñātito 17 bahū"

-----------

8. [A.D.] Tameva 9.[E.S.] Ca. 10. [A.] Veto pariñña-; [D.]

Cetopariyāya- 11. [E.D.] Dibbasotā ca arahanto. 12.[A.] Jalenapi.

13. [S.] Vimaṃsanto 14. [A.] Paññaṃ 15. [A.] Bhadantambarukkho.

16. [D.] Ñātayo. 17. Satti aññātakā.

[SL Page 072] [\x 72/] (

"Ñātake te ca aññe ca 18 muñciya'ñño'pi atthi nu?"

"Bhante'hameva" 19 "sādhu tvaṃ paṇḍito'si, narissara."

Paṇḍito'ti viditvāna cuḷahatthipadopamaṃ

Suttantaṃ desayī thero mahīpassa mahāmati.

Desanāpariyosāne saddhiṃ tehi narehi so

Cattāḷīsasahassehi saraṇesu patiṭṭhahi.

Bhattābhihāraṃ sāyaṇhe rañño abhiharuṃ tadā;

"Na bhuñjissantī'dānī'me' iti jānampi bhupati

"Pucchituṃ yeva yuttanti" bhattenā'pucchi te isī;

"Na bhuñjāma idānī"ti vutte kālañca pucchi so;

Kālaṃ 20 vutte'bravī evaṃ "gacchāma nagaraṃ"iti.

"Tuvaṃ gaccha mahārāja vasissāma mayaṃ idha"

"Evaṃ sati kumāro'yaṃ amhehi saha gacchatu"

"Ayaṃ hi āgataphalo rāja, viññātasāsano

Apekkhamāno pabbajjaṃ vasata'mhākamantike;21

Idāni pabbājessāmi imaṃ; tvaṃ gaccha bhumipa.

"Pāto rathaṃ pesaṭhissaṃ, tumhe tattha ṭhitā puraṃ

Yāthā"ti there vanditvā bhaṇḍuṃ netve'kamantakaṃ 22

Pucchi therādhikāraṃ so, rañño sabbamahāsi so

Theraṃ ñatvā'tituṭṭho 23 so "lābhā me" iti cintayi.

Bhaṇḍussa gihibhāvena gatāsaṅko narissaro

Aññāsi narabhāvaṃ so. "Pabbājema imaṃ" iti

Thero taṃ gāmasīmāyaṃ tasmiṃ yeva khaṇe 24 akā

Bhaṇḍukassa kumārassa pabbajjamupasampadaṃ.

Tasmiṃ yeva khaṇe so ca arahattamapāpuṇi

Sumanaṃ sāmaṇeraṃ taṃ thero āmantayī tato

"Dhammassavaṇakālaṃ tvaṃ 25 ghosehī" ti; apucchi so:-

"Sāvento kittakaṃ ṭhānaṃ bhante ghosema'haṃ" iti.

"Sakalaṃ tambapaṇṇiṃ" ti vutte therena, iddhiyā

Sāvento sakalaṃ laṃkaṃ dhammakālamaghosayi

-----------

18. [A.] Aññate. 19. [E.]Ahameva bhante 20. [E.] Kāle

21. [E.D.S.]Vasatu mhāka santike 22. [E.D.] Mantikaṃ 23.[S.]Ñatvā pahaṭṭho

24. [E.] Gaṇe. 25. [A.] Kālantaṃ.

[SL Pagae 073] [\x 73/] (

Rājā nāgavatukke so soṇḍipasse nisīdiya

Bhuñjanto taṃ ravaṃ sutvā therantikama pesayi: 26

"Upaddavo nu atthī" ti? Āha "natthi upaddavo;

Sotuṃ sambuddhavacanaṃ kālo ghosāpito"iti.

Sāmaṇeraravaṃ sutvā bhummā devā aghosayuṃ;

Anukkamena 27 so saddo brahmalokaṃ samāruhi.

Tena ghosena devānaṃ sannipāto mahā ahū;

Samacittasuttaṃ desesi thero tasmiṃ samāgame.

Asaṃkhiyānaṃ devānaṃ dhammābhisamayo ahū;

Bahū nāgā supaṇṇā ca saraṇesu patiṭṭhahuṃ.

Yathedaṃ sāriputtasaṃsa suttaṃ therassa bhāsato

Tathā mahindattherassa ahū devasamāgamo.

Rājā pabhāte pāhesi rathaṃ; sārathī so gato

"Ārohatha rathaṃ, yāma nagaraṃ" iti te'bravī

"Nā'rohāma rathaṃ, gaccha; gacchāma tava pacchato"

Iti vatvāna pesetvā sārathiṃ sumanorathā

Vehāsamabbhuggantvā te nagarassa puratthato

Paṭhamatthūpaṭhānamhi otariṃsu mahiddhikā.

Therehi paṭhamotiṇṇaṭṭhānamhi katavetiyaṃ

Ajjāpi vuccate tena evaṃ paṭhamacetiyaṃ.

Raññā theraguṇaṃ sutvā sabbā 28 antepuritthiyo

Theradassanamicchiṃsu yasmā, tasmā mahīpati

Anto'va rājavatthussa rammaṃ kāresi maṇḍapaṃ

Setehi vatthapupphehi chāditaṃ samalaṅkataṃ.

Uccaseyyāviramaṇaṃ 29 sutattā therasantike

Kaṅkhī "uccāsane thero nisīdeyya nu no" 30 ti ca;

Tadantare sārathi so there disvā tahiṃ ṭhite

Cīvaraṃ pārupante te ativimhitamātayo

-----------

26. [A.] Amacce te apesayi. 27. [E.] Evaṃ kamena; [D.] Tena kamena.

28. [E.D.] Raññe 29. [E.D.] Uccāseyyā-. 30. [E.] Kho.

[SL Page 074] [\x 74/] (

Gantvā rañño nivedesi; sutvā sabbaṃ mahīpati

"Nisajjaṃ na karissanti pīṭhakesu"ti nicchito

"Susādhu bhummattharaṇaṃ paññāpethā"ti bhāsiya

Gantvā paṭipathaṃ there sakkaccaṃ abhivādiya

Mahāmahindattherassa hatthato pattamādiya

Sakkārapūjāvidhinā puraṃ theraṃ pavesayi.

Disvā āsanapaññantiṃ nemittā vyākaruṃ iti:

"Gahitā paṭhavi'mehi; dīpe hessanti issarā."

Narindo pūjayanto te there antepuraṃ nayi;

Tattha te dussapīṭhesu nisīdiṃsu yathārahaṃ.

Te yāgukhajjabhojjehi sayaṃ rājā atappayi.

Niṭṭhite bhattakiccamhi sayaṃ upanisidiya.

Kaṇiṭṭhassoparājassa mahānāgassa jāyikaṃ

Vasantiṃ rājagehe'va pakkosāpesi vā'nulaṃ.

Āgamma anulā devi pañcāitthisatehi sā

There vandiya pūjetvā ekamantamupāvisi.

Petavatthuṃ vimānañca saccasaññuttameva ca

Desesi thero, tā itthi paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ.

Hiyyo diṭṭhamanussehi sutvā theraguṇe bahū

Theradassanamicchantā samāgantvāna nāgarā

Rājadvāre mahāsaddaṃ akaruṃ; taṃ mahīpatī

Sutvā pucchiya jānitvā āha tesaṃ hitatthiko:

"Sabbesaṃ idha sambādho sālaṃ maṅgalahatthino

Sodhetha; 31 tattha dakkhinti there'me nāgarā" iti.

Sodhetvā hatthisālaṃ taṃ vitānādīhi sajjukaṃ

Alaṅkaritvā sayane 32 paññāsesuṃ yathārahaṃ

Sathero tattha gantvāna mahāthero nisīdiya

So devadūtasuttantaṃ kathesi kathiko mahā.

Taṃ sutvāna pasidiṃsu nāgarā te samāgatā.

Tesu pāṇasahassantu paṭhamaṃ phalamajjhagā 33

-----------

31. [E.D.] Sodhentu. 32. [E.S.] Sayanāni 33. [A.] Majjhaguṃ.

[SL Page 075] [\x 75/] (

Laṅkādīpe so satthukappo akappo

Laṅkādhiṭṭhāne dvīsu ṭhānesu thero

Dhammaṃ bhāsitvā dīpabhāsāya evaṃ

Saddhammotāraṃ kārayī dīpadīpo ti.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Nagarappavesanaṃ 34 nāma

Cuddasamo paricchedo.

---------

Pañcadasamo paricchedo.

Hatthisālāpi sabbādhā iti tattha samāgatā

Te nandanavane ramme dakkhiṇadvārato bahi

Rājuyyāne ghanacchāye sītale nilasaddale

Paññāpesuṃ āsanāni therānaṃ sādarā narā

Nikkhamma dakkhiṇadvārā thero tattha nisīdi ca;

Mahākulīnā cā'gamma itthiyo bahukā tahiṃ

Theraṃ upanisīdiṃsu uyyānaṃ pūrayantiyo;

Bālapaṇḍitasuttantaṃ tāsaṃ thero adesayi.

Sahassaṃ itthiyo tāsu paṭhamaṃ phalamajjhaguṃ

Evaṃ tattheva uyyāne sāyaṇhasamayo ahū.

Tato therā nikkhamiṃsu "yāma taṃ pabbataṃ" iti.

Rañño paṭinivedesuṃ; sīghaṃ rājā upāgami;

Upagammā'bravī theraṃ "sāyaṃ, dūro ca pabbato,

Idheva nandanuyyāne nivāso phāsuko" iti

"Pūrassa accāsantattā asāruppa'nti bhāsite

"Mahāmeghavanuyyānaṃ nātidurātisantike,

9 Rammaṃ chāyūdakūpetaṃ, nivāso tattha rocatu;

Nivattitabbaṃ bhante "ti thero tattha nivattayi.

Tasmiṃ nivattaṭāṭhānamhi kadambanadiyantike

Nivattacetiyaṃ nāma kataṃ vuccati cetiyaṃ.

Taṃ nandanā 1 dakkhiṇena nayaṃ 2 theraṃ 3 rathesabho

Mahāmeghavanuyyānaṃ pācīnadvārakaṃ nayī.

-----------

34. [A.D.] Nagarappavesano. 1. [E.S.] Nandanaṃ 2. [E.A.] Sayaṃ

3.[A.] Thero.

[SL Page 076] [\x 76/]

Tatha rājaghare ramme mañcapīṭhāni sādhukaṃ

Sādhūni satharāpevā "vasathe'tha sukhaṃ" iti

Rājā there'bhivādevā amaccaparivārito

Puraṃ pāvisi. Therā tu taṃ rattiṃ tatha te vasuṃ.

14 Pabhāte yeva pupphāni gāhevā dharaṇīpati

There upecca vadivā pūjevā kusumehi ca

Pucchi "kacci sukhaṃ vuthaṃ? Uyyānaṃ phāsukaṃ?" Iti.

"Sukhaṃ vuthaṃ mahārāja, uyyānaṃ yatiphāsukaṃ."

"Ārāmo kappate bhante saṅghassā"ti apucchi so,

"Kappate" iti vavāna kappākappesu kovido

Thero vephavanārāma - paṭiggahaṇamabravī.

Taṃ suvā atihaṭṭho so, tuṭṭhahaṭṭho mahājano.

Therānaṃ vadanathāya devī tu anulāgatā

Saddhiṃ pañcasatithīhi dutiyaṃ phalamajdhagā.

Sā sapañcasatā devī anulā'ha4 mahīpatiṃ

"Pabbajissāma devā"ti, rājā theramavoca so

"Pabbājetha imāyo"ti, thero āha mahīpatiṃ

"Na kappati mahārāja pabbājetuṃ thiyo hi no,

Athi pāṭaliputtasmiṃ bhikkhunī me kaṇiṭṭhikā

Saṅghamittā'ti nāmena vissutā, sā bahussutā.

Narida samaṇidassa mahābodhidumidato

Dakkhiṇaṃ sākhamādāya tathā bhikkhuniyo varā

Āgacchatū'ti pesehi rañño no pitu santikaṃ,

Pabbājessati sā therī āgatā ithiyo imā."

"Sādhū"ti vavā gaṇhivā rājā bhiṅkāramuttamaṃ

"Mahāmeghavanuyyānaṃ dammi saṅghassi'maṃ" iti

Mahidatherassa kare dakkhiṇodaka'mākirī,

Mahiyā patite toye akampitha mahāmahī.

"Kasmā kampati bhūmī"ti bhūmipālo apucchi, taṃ

"Patiṭṭhitattā dīpamhi sāsanassā"ti so 'bravī

-----

4 [A] anulā ca.

[SL Page 077] [\x 77/]

Therassa upanāmesi jātipupphāni jātimā,

Thero rājagharaṃ ganvā tassa dakkhiṇato ṭhito

Rukkhamhi picule aṭṭha pupphamuṭṭhi samokiri,

Tathāpi puthuvī5 kampi, puṭṭho tassā'ha kāraṇaṃ:

"Ahosi tiṇṇaṃ buddhānaṃ kāle'pi idha mālako

Narida, saṅghakammathaṃ bhavissati idānipi"

Rājagehā uttarato cārupokkharaṇiṃ agā,

Tattakāneva pupphāni thero tathāpi okiri. 31

Tathāpi puthuvī5 kampi puṭṭho tassā'ha kāraṇaṃ:

"Jantāgharapokkharaṇī ayaṃ hessati bhūmipa."

Tasseva rājagehassa ganvāna dvārakoṭṭhakaṃ

Tattakehe'va pupphehi taṃ ṭhānaṃ pūjayī isi.

Tathāpi6 puthuvī5 kampi haṭṭhalomo atīva so

Rājā taṃ kāraṇaṃ pucchi thero tassā'ha kāraṇaṃ:

"Imamhi kappe buddhānaṃ tiṇṇannaṃ bodhirukkhato ānevā dakkhiṇā sākhā ropitā idha

bhūmipa,

Tathāgatassa amhākaṃ bodhisākhāpi dakkhiṇā

Imasmiṃ yeva ṭhānamhi patiṭṭhissati bhūmipa."

Tato'gamā mahāthero mahāmucalamālakaṃ7

Tattakāneva pupphāni tasmiṃ ṭhāne samokiri.

Tathāpi puthuvī kampi puṭṭho tassā'ha kāraṇaṃ:

"Saṅghassuposathāgāraṃ idha hessati bhūmipa."

Pañhambamālakaṭṭhānaṃ tato'gamā8 mahīpati9,

Supakkaṃ ambapakkañca vaṇṇagadharasuttamaṃ

Mahantaṃ upanāmesi rañño uyyānapālako,

Taṃ therassupanāmesi rājā atimanoramaṃ,

Thero nīsidanākāraṃ dassesi janatāhito,

Atharāpesi tatheva rājā atharaṇaṃ varaṃ,

Adā tatha nisinnassa therassa'mbaṃ mahīpati:

Thero taṃ paribhuñjivā ropanathāya rājino

-----

5 [E.] Pathavī. 6. [E.] Tadāpi. 7. [A.D.] Mucalanāmakaṃ. 8. [S.] Tatogamma. 9. [E.] Mahāmati.

[SL Page 078] [\x 78/]

Ambaṭṭhikaṃ adā, rājā taṃ sayaṃ tatha ropayi,

Hathe tassopari thero dhovi tassa virūḷhiyā,

Taṃ khaṇaṃ yeva bījamhā tamhā nikkhamma aṅkuro

Kamenā'timahārukkho patta-pakkadharo10 ahu.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā parisā sā sarājikā

Namassamānā aṭṭhāsi there haṭṭhatanūruhā.

Thero tadā pupphamuṭṭhi aṭṭha tatha samokiri

Tathāpi puthuvī kampi, puṭṭho tassā'ha kāraṇaṃ:

"Saṅghassuppannalābhānaṃ anekesaṃ narādhipa

Saṅghamma bhājanaṭṭhānaṃ idaṃ ṭhānaṃ bhavissati."

Tato ganvā catussalāṭhānaṃ tatha samokiri

Tattakāneva pupphāni, kampi tathāpi medinī,

Taṃkampakāraṇaṃ pucchi, rājā thero viyākari:

"Tiṇaṇannaṃ pubbabuddhānaṃ rājuyyānapaṭiggahe

Dānavathūnā'haṭāni dīpavāsīhi sabbato

Idha ṭhapevā bhojesuṃ sasaṅghe sugate tayo

Idāni pana etheva catussalā bhavissati

Saṅghassa idha bhattaggaṃ bhavissati narādhipa."

Mahathūpaṭṭhitaṭṭhānaṃ ṭhānāṭhānavidū tato

Agamāsi mahāthero mahido dīpadīpano.

Tadā anto parikkhepe rājuyyānassa khuddikā

Kakudhavhā ahū vāpī, tasso'pari jalantike

Thūpārahaṃ thalaṭṭhānaṃ ahū, there tahiṃ gate

Rañño campakapupphānaṃ puṭakā'naṭṭha āharuṃ.

Tāni campakapupphāni rājā therassu'pānayi,

Thero campakapupphehi tehi pūjesi taṃ thalaṃ

Tathāpi puthuvī kampi rājā taṃ kampakāraṇaṃ

Pucchi, thero'nupubbena āha taṃ kampakāraṇaṃ:

"Idaṃ ṭhānaṃ mahārāja catubuddhanisevitaṃ

Thūpārahaṃ hitathāya sukhathāya ca pāṇinaṃ.

Imamhi kappe paṭhamaṃ kakusadho jino ahū

Sabbadhammavidū sathā sabbalokānukampako.

----- ---------

10. [E.] Patta phaladharo.

[SL Page 079] [\x 79/]

Mahātithavhayaṃ āsi mahāmeghavanaṃ idaṃ,

Nagaraṃ abhayaṃ nāma purathimadisāya'hu

Kadambanadiyā pāre, tatha rājā'bhayo ahū,

Ojadīpo'ti nāmena ayaṃ dīpo tadā ahū.

Rakkhasehi janasse'tha rogo pajjarako ahū,

Kakusadho dasabalo disvāna tadupaddavaṃ

Taṃ ganvā sattavinayaṃ pavattiṃ sāsanassa ca

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ karuṇābalacodito

Cattāḷīsa-sahassehi tādīhi parivārito

Nabhasā'gamma aṭṭhāsi devakūṭamhi pabbate.

Sambuddhassā'nubhāvena rogo pajjarako idha

Upasanto mahārāja dīpamhi sakale tadā

Tathaṭṭhito adhiṭṭhāsi narissara munissaro:

"Sabbe maṃ ajja passantu ojadīpamhi11 mānusā,

Āgantukāmā sabbeva manussā mama santikaṃ

Āgacchantu akicchena khippañcāpi" mahāmuni.

Obhāsantaṃ munidaṃ taṃ obhāsantañca12 pabbataṃ

Rājā ca nāgarā ceva disvā khippaṃ upāgamuṃ:

Devatābalidānathaṃ manussā ca tahiṃ gatā

Devatā itā maññiṃsu sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

Rājā so munirājaṃ taṃ atihaṭṭho'bhivādiya

Nimantayivā bhattena ānevā purasantikaṃ

Sasaṅghassa munidassa nisajjārahamuttamaṃ

Ramaṇīyamidaṃ ṭhānamasambādhanti cintiya

Kārite maṇḍape ramme pallaṅkesu varesu taṃ

Nisīdāpesi sambuddhaṃ sasaṅghaṃ idha bhūpati.

Nisinnampīdha passantā sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ

Dīpe manussā ānesuṃ paṇṇākāre samantato

Attano khajjabhojjehi tehi tehā'bhatehi ca

Santappesi sasaṅghaṃ taṃ rājā so lokanāyakaṃ,

Idheva pacchābhattaṃ taṃ nisinnassa jinassa so

Mahātithakamuyyānaṃ rājā'dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

----- ---

11. [D.S.] Jambudīpamhi. 12. [A.E.] Obhāsentaṃ ca.

[SL Page 080] [\x 80/]

Akālapupphālaṅkāre mahātithavane tadā

Paṭiggahīte buddhena akampitha mahāmahī.

Etheva so nisīdivā dhammaṃ desesi nāyako,

Cattāḷīsa-sahassāni pattā maggaphalaṃ narā.

Divāvihāraṃ kavāna mahātithavane jino

Sāyaṇhasamaye ganvā bodhiṭṭhānārahaṃ mahiṃ

Nisinno tatha appevā samādhiṃ, vuṭṭhito tato

Iti cintayi13 sambuddho hitathaṃ dīpavāsinaṃ:

"Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ bodhito me sirīsato

Āgacchatu rūpanadā bhikkhunī saha-bhikkhunī."

Tassa taṃ cittamaññāya sā therī tadanantaraṃ

Gahevā tatha rājānaṃ upasaṅkamma taṃ taruṃ

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya dāpevāna mahiddhikā

Manosilāya chinnaṃ taṃ ṭhitaṃ hemakaṭāhake

Iddhiyā bodhimādāya sapañcasatabhikkhunī

Idhānevā mahārāja devatāparivāritā

Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ sambuddhena pasārite

hapesi dakkhiṇe hathe, taṃ gahevā tathāgato

Patiṭṭhāpetuṃ pādāsi14 bodhiṃ rañño'bhayassa, taṃ

Mahātithamhi uyyāne patiṭṭhāpesi bhūpati

Tato ganvāna sambuddho ito uttarato pana

Sirīsamālake ramme nisīdivā tathāgato

Janassa dhammaṃ desesi, dhammābhisamayo tahiṃ

Vīsatiyā sahassānaṃ pāṇānaṃ āsi bhūmipa.

Tatopi uttaraṃ ganvā thūpārāmamahiṃ15 jino

Nisinno tatha appevā samādhiṃ, vuṭṭhito tato

Dhammaṃ desesi sambuddho parisāya, tahiṃ pana

Dasapāṇasahassāni pattamaggaphalāna'huṃ.

Attano dhammakarakaṃ manussānaṃ namassituṃ

Davā, saparivāraṃ taṃ ṭhapevā idha bhikkhuniṃ,

Saha bhikkhusahassena mahādevañca sāvakaṃ

hapevā idha sambuddho, tato pācīnato pana

-----

13. [E.] Cintesi. 14. [A.] Petumādāsi. 15. [D.A.] Thūpārāmamhi so.

[SL Page 081] [\x 81/]

hito ratanamālamhi janaṃ samanusāsiya

Sasaṅgho nabhamugganvā jambudīpaṃ jino agā.

Imamhi kappe dutiyaṃ koṇāgamananāyako

Ahū sabbavidū sathā sabbalokānukampako.

Mahānāmavhayaṃ16 āsi mahāmedhavanaṃ idaṃ,

Vaḍḍhamānapuraṃ nāma dakkhiṇāya disāya'hū.

Samiddho nāma nāmena tatha rājā tadā ahū

Nāmena varadīpo'ti ayaṃ dīpo tadā ahū.

Dubbuṭṭhupaddavo etha varadīpe tadā ahū,

Jino sa koṇagamano disvāna tamupaddavaṃ

Taṃ hanvā sattavinayaṃ pavattiṃ sāsanassa ca

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ karuṇābalacodito

Tiṃsabhikkhusahassehi tādīhi parivārito

Nabhasā'gamma aṭṭhāsi nage sumanakūṭake.

Sambuddhassā'nubhāvena dubbuṭṭhi sā khayaṃ gatā17,

Sāsanantaradhānantā subbuṭṭhi18 ca tadā ahū.

Tathaṭṭhito adhiṭṭhāsi narissara munissaro:

"Sabbe maṃ ajja passantu varadīpamhi mānusā,

Āgantukāmā sabbeva manussā mama santikaṃ

Āgacchantu akicchena khippañcā"ti mahāmuni.

100

Obhāsantaṃ munidaṃ taṃ obhāsantañca pabbataṃ

Rājā ca nāgarā ceva disvā khippamupāgamuṃ.

101

Devatābalidānathaṃ manussā ca tahiṃ gatā

Devatā iti maññiṃsu sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

102

Rājā so munirājaṃ taṃ atihaṭṭho'bhivādiya

Nimantayivā bhattena ānevā purasantikaṃ

103

Sasaṅghassa munidassa nisajjārahamuttamaṃ

Ramaṇīyamidaṃ ṭhānaṃ asambādhanti cintiya

104

Kārite maṇḍape ramme pallaṅkesu varesu taṃ

Nisīdāpayi sambuddhaṃ sasaṅghaṃ idha bhūpati.

105

Nisinnampi'dha passantā sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ

Dīpe manussā ānesuṃ paṇṇākāre samantato.

----- -

16. [E.] Mahānomavahayaṃ. 17. [E.] Agā. 18. [E.] Suvuṭṭhi 19. [E.] Obhāsentaṃ.

[SL Page 082] [\x 82/]

106

Attano khajjabhojjehi tehi tehā'bhatehi ca

Santappesi sasaṅghaṃ taṃ rājā so lokanāyakaṃ

107

Idheva pacchābhattaṃ taṃ nisinnassa jinassa so

Mahānāmakamuyyānaṃ20 rājā'dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

108

Akālapupphālaṅkāre mahānāmavane21 tadā

Paṭiggahīte buddhena akampitha mahāmahī.

109

Etheva so nisīdivā dhammaṃ desesi nāyako,

Tadā tiṃsasahassāni pattā maggaphalaṃ narā.

110

Divāvihāraṃ kavāna mahānāmavane21 jino

Sāyaṇhasamaye ganvā pubbabodhiṭṭhitaṃ mahiṃ

111

Nisinno tatha appevā samādhiṃ vuṭṭhito tato

Iti cintesi sambuddho hitathaṃ dīpavāsinaṃ:

112

"Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ mamodumbarabodhito

Āyātu kanakadattā22 bhikkhunī saha bhikkhunī

113

Tassa taṃ cittamaññāya sā therī tadanantaraṃ

Gahevā tatha rājānaṃ upasaṅkamma taṃ taruṃ

114

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya dāpevāna mahiddhikā

Manosilāya chinnaṃ taṃ ṭhitaṃ hemakaṭāhake

115

Iddhiyā bodhimādāya sapañcasatabhikkhunī

Idhāganvā mahārāja devatāparivāritā

116

Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ sambuddhena pasārite

hapesi dakkhiṇe hathe taṃ gahevā tathāgato

117

Patiṭṭhapetuṃ rañño'dā samiddhassa, sa taṃ tahiṃ

Mahānāmamhi23 uyyone patiṭṭhāpesi bhūpati.

118

Tato ganvāna sambuddho sirīsamālakuttare

Janassa dhammaṃ desesi nisinno nāgamālake.

119

Taṃ dhammadesanaṃ suvā dhammābhisamayo tahiṃ

Vīsatiyā sahassānaṃ pāṇānaṃ āsi bhūmipa.

120

Pubbabuddhanisinnaṃ taṃ ṭhānaṃ ganvā puruttaraṃ

Nisinno tatha appevā samādhiṃ, vuṭṭhito tato

----- ----20. [E.] Mahānomaka. 21. [E.] Mahānomavane. 22. [E.] Kantakānadā. 23. [E.]

Mahānomamhi.

[SL Page 083] [\x 83/]

121

Dhammaṃ desesi sambuddho parisāya, tahiṃ pana

Dasapāṇasahassāni pattā maggaphalaṃ ahuṃ.24

122

Kāyabadhanadhātuṃ so manussehi namassituṃ

Davā saparivāraṃ taṃ ṭhapevā idha bhikkhuniṃ,

123

Saha bhikkhusahassena mahāsummañca sāvakaṃ

hapevā idha, sambuddho oraṃ ratanamālato

124

havā sudassane māle janaṃ samanusāsiya

Sasaṅgho nabhamuggamma jambudīpaṃ jino agā.

125

Imamhi kappe tatiyaṃ kassapo gottato jino

Ahū sabbavidū sathā sabbalokānukampako.

126

Mahāmeghavanaṃ āsi mahāsāgara-nāmakaṃ,

Visālaṃ nāma nagaraṃ pacchimāya disāya'hū.

127

Jayanto nāma nāmena tatha rājā tadā ahū.

Nāmena maṇḍadīpoti ayaṃ dīpo tadā ahū.

128

Tadā jayantarañño ca rañño kaṇiṭṭhabhātu ca

Yuddhaṃ upaṭṭhitaṃ āsi bhiṃsanaṃ sattabhiṃsanaṃ

129

Kassapo so dasabalo tena yuddhena pāṇinaṃ

Mahantaṃ vyasanaṃ disvā mahākāruṇiko muni

130

Taṃ hanvā sattavinayaṃ pavattiṃ sāsanassa ca

Kātuṃ imasmiṃ dīpasmiṃ karuṇābalacodito

131

Vīsatiyā sahassehi tādīhi parivārito

Nabhasā'gamma aṭṭhāsi subhakūṭamhi pabbate.

132

Tatraṭṭhito adhiṭṭhāsi narissara munissaro:

"Sabbe maṃ ajja passantu maṇḍadīpamhi mānusā

133

Āgantukāmā sabbeva manussā mama santikaṃ

Āgacchantu akicchena khippañcā"ti mahāmuni.

134

Obhāsantaṃ munidaṃ taṃ obhāsantañca25 pabbataṃ

Rājā ca nāgarā ceva disvā khippaṃ upāgamuṃ.

135

Attano attano pattavijayāya26 janā bahū

Devatābalidānathaṃ taṃ pabbatamupāgatā

------------ ----

24. [E.] Pattamaggaphalāna'huṃ 25. [E.] Obhāsentaṃ ca. 26. Evaṃ sabbesu, "attano attano

athaṃ vijayāyā"ti amhākaṃ khanti.

[SL Page 084] [\x 84/]

136

Devatā iti maññiṃsu sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ,

Rājā ca so kumāro ca yuddhamujdhiṃsu vimbhitā.

137

Rājā so munirājaṃ taṃ atihaṭṭho'bhivādiya

Nimantayivā bhattena ānevā purasantikaṃ

138

Sasaṅghassa munidassa nisajjārahamuttamaṃ

Ramaṇiyamidaṃ ṭhānamasambādhanti cintiya

139

Kārite maṇḍape ramme pallaṅkesu varesu taṃ

Nisīdāpesi sambuddhaṃ sasaṅghaṃ idha bhūpati.

140

Nisinnampīdha passantā sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ

Dīpe manussā ānesuṃ paṇṇākāre samantato.

141

Attano khajjabhojjehi tehi tehā'bhatehi ca

Santappesi sasaṅghantaṃ rājā so lokanāyakaṃ.

142

Idhe'va pacchābhattaṃ taṃ nisinnassa jinassa so

Mahāsāgaramuyyānaṃ rājā'dā dakkhiṇaṃ varaṃ.

143

Akālapupphālaṅkāre mahāsāgarakānane

Paṭiggahīte buddhena akampitha mahāmahī.

144

Etheva so nisīdivā dhammaṃ desesi nāyako

Tadā vīsaṃsahassāni pattā maggaphalaṃ narā.

145

Divāvihāraṃ kavāna mahāsāgarakānane

Sāyaṇhe sugato ganvā pubbabodhiṭṭhitaṃ mahiṃ

146

Nisinno tatha appevā samādhiṃ, vuṭṭhito tato

Iti cintesi sambuddho hitathaṃ dīpavāsinaṃ:

147

Ādāya dakkhiṇaṃ sākhaṃ mama nigrodhabodhito

Sudhammā bhikkhunī etu idāni saha bhikkhunī."

148

Tassa taṃ cittamaññāya sā therī tadanantaraṃ

Gahevā tatha rājānaṃ upasaṅkamma taṃ taruṃ

149

Lekhaṃ dakkhiṇasākhāya dāpevāna mahiddhikā

Manosilāya chinnaṃ taṃ ṭhitaṃ hemakaṭāhake

150

Iddhiyā bodhimādāya sapañcasatabhikkhunī

Idhānevā mahārāja devatāparivāritā

151

Sasuvaṇṇakaṭāhaṃ taṃ sambuddhena pasārite

hapesi dakkhiṇe hathe, taṃ gahevā tathāgato

[SL Page 085] [\x 85/]

152

Patiṭṭhapetuṃ rañño'dā jayantassa, sa taṃ tahiṃ

Mahāsāgaramuyyāne patiṭṭhāpesi bhūpati.

153

Tato ganvāna sambuddho nāgamālaka-uttare

Janassa dhammaṃ desesi nisinno'sokamālake,

154

Taṃ dhammadesanaṃ suvā dhammābhisamayo tahiṃ

Ahū pāṇasahassānaṃ catunnaṃ manujādhipa.

155

Pubbabuddhanisinnantaṃ ṭhānaṃ ganvā punuttaraṃ

Nisinno tatha appevā samādhiṃ vuṭṭhito tato

156

Dhammaṃ desesi sambuddho parisāya tahiṃ pana

Dasapāṇasahassāni pattamaggaphalāna'huṃ17

157

Jalasāṭikadhātuṃ so manussehi namassituṃ

Davā saparivārantaṃ ṭhapevā idha bhikkhuniṃ

158

Saha bhikkhusahassena sabbanadiñca28 sāvakaṃ

hapevā nadito oraṃ so sudassanamālato

159

Somanasse mālakasmiṃ janaṃ samanusāsiya

Saṅghena nabhamugganvā jambudīpaṃ jino agā

160

Ahū imasmiṃ kappasmiṃ catuthaṃ gotamo jino

Sabbadhammavidū sathā sabbalokānukampako

161

Paṭhamaṃ so idhāganvā yakkhaniddhamanaṃ akā

Dutiyaṃ punarāgamma nāgānaṃ damanaṃ akā.

162

Kalyāṇiyaṃ maṇiakkhi nāgenā'bhi nimantito

Tatiyaṃ punarāgamma nāgānaṃ damanaṃ akā.

163

Pubbabodhiṭhitaṭṭhānaṃ thūpaṭṭhānamidampi ca

Paribhogadhātuṭṭhānañca nisajjāyo'pabhuñjiya

164

Pubbabuddhaṭhitaṭṭhānā oraṃ ganvā mahāmuni

Laṅkādīpe lokadīpo manussābhāvato tadā

165

Dīpaṭṭhaṃ devasaṅghañca nāge samanusāsiya

Sasaṅgho sabhamugganvā jambudīpaṃ jino agā.

166

Evaṃ ṭhānamidaṃ rāja catubuddhanisevitaṃ,

Asmiṃ ṭhāne mahārāja thūpo hessati'nāgate,

167

Buddhasārīra-dhātūnaṃ doṇadhātunidhānavā

Vīsaṃhathasataṃ ucco hemamālī'ti vissuto.

----- ---

27. [A.] Pattā magga 28 [E.D.] Sabbanadaṃ ca

[SL Page 086] [\x 86/]

168

"Ahameva kārāpessāmi" iccāha puthavissaro,

"Idha aññāni kiccāni bahūni tava bhūmipa

169

Tāni kārehi, nattā te kāressati imaṃ pana,

Mahānāgassa te bhātu uparājassa atrajo

170

So yaṭṭhālakatisso ti rājā hessata' nāgate,

Rājā goṭhābhayo nāma tassa putto bhavissati,

171

Tassa putto kākavaṇṇatisso nāma bhavissati

Tassa rañño suto rāja mahārājā bhavissati

172

Duṭṭhagāmaṇisaddena pākaṭo' bhayanāmako.

Kāressatī'dha thūpaṃ so mahātejiddhivikkamo."

173

Iccāha thero, therassa vacanete'tha bhūpati

Ussāpesi silāthambhaṃ taṃ pavattiṃ likhāpiya.

174

Rammaṃ mahāmeghavanaṃ29 tissarāmaṃ mahāmati

Mahāmahidathero so paṭiggayha30 mahiddhiko

175

Akampo kampayivāna mahiṃ ṭhānesu aṭṭhasu,

Piṇḍāya pavisivāna nagaraṃ sāgarūpamaṃ

176

Rañño ghare bhattakiccaṃ kavā nikkhamma madirā

Nisajja nadanavane aggikkhadhepamaṃ tahiṃ

177

Suttaṃ janassa desevā sahassaṃ mānuse tahiṃ

Pāpayivā maggaphalaṃ mahāmeghavane vasi,

178

Tatiye divase thero rājagehamhi bhuñjiya

Nisajja nadanavane desiyā'sivisopamaṃ31

179

Pāpayivā'bhisamayaṃ sahassapurise tato

Tissārāmaṃ agā thero32, rājā ca sutadesano

180

Theraṃ upanisīdivā so pucchi "jinasāsanaṃ

Patiṭṭhitannu bhante?"Ti. "Na tāva manujādhipa,

181

Uposathādikammathaṃ jināṇāya janādhipa

Sīmāya idha baddhāya patiṭṭhissati sāsanaṃ." 182

Icca'bravī mahāthero, taṃ rājā idama'bravī:

"Sambuddhāṇāya anto'haṃ vasissāmi jutidhara,

----- --

29. [E.] Mahāmeghavanaṃ rammaṃ. 30. [A.D.] Patigaṇhi. 31. [A.K.] Desesā'si. 32. Mahāthere

[SL Page 087] [\x 87/]

183

Tasmā kavā puraṃ anto sīmaṃ badhatha sajjukaṃ"

Icca'bravī mahārājā, thero taṃ idamabravī:

184 "Evaṃ sati tuvaṃ yeva pajāna puthavissara,

Sīmāya gamanaṭṭhānaṃ, badhissāma mayaṃ hi taṃ."

185

"Sādhū" ti vavā bhūmido devido viya nadanā

Mahāmeghavanā rammā pāvisī madiraṃ sakaṃ.

186

Catuthe divase thero rañño gehamhi bhuñjiya nisajja nadanavane desesa'namataggiyaṃ.

187

Pāyevā'matapānaṃ so sahassapurise33 tahiṃ

Mahāmeghavanārāmaṃ mahāthero upāgami.

188

Pāto bheriṃ carāpevā maṇḍayivā puraṃ varaṃ

Vihāragāmimaggañca vihārañca samantato

189

Rathesabho rathaṭṭho so sabbālaṅkārabhūsito

Sahāmacco sahorodho sayoggabalavāhano

190

Mahatā parivārena sakārāmamupāgami.

Tatha there upāganvā vadivā vadanārahe

*191

Saha therehi ganvāna nadiyo'paritithakaṃ tato kasanto agami hemanaṅgalamādiya.

+192

Mahāpadumo kuñjaro ca ubho nāgā sumaṅgalā

Suvaṇṇanaṅgale yuttā, paṭhame kuntamālake

193

Caturaṅgamahāseno33 saha therehi khattiyo

Gahevā naṅgalaṃ sītaṃ dassayivā aridamo

194

Samalaṅkataṃ puṇṇaghaṭaṃ, nānārāgaṃ dhajaṃ subhaṃ,

Pātiṃ cadanacuṇṇañca soṇṇarajatadaṇḍakaṃ,

195

Ādāsaṃ, pupphabharitaṃ samuggaṃ, kusumagghiyaṃ,

Toraṇakadalichattādiṃ34 gahitithiparivārito

196

Nānāturiyasaṃghuṭṭho baloghaparivārito

Thutimaṅgalagītehi pūrayanto catuddisaṃ

197

Sādhukāraninādehi celukkhepasatehi ca

Mahatā chaṇapūjāya kasanto bhūmipo agā.

----- ----33. [A.D.] Sahassaṃ, [E.] Sahassamānuse * ito paṭṭhāya yāva 211 mahāthaṃ

iṅgalaṇḍiya pothake na dissanti + ito paṭṭhāya yāva 198 maṃ kamboja mahāvaṃse na

dissanti 33 [A] caturaṃgi - [D T] caturaṃginī mahāseno 34. [D] toraṇaṃ kadaliṃ

[SL Page 088] [\x 88/]

198

Vihārañca purañceva kurumāno padakkhiṇaṃ

Sīmāya gamanaṭṭhānaṃ nadiṃ pavā samāpayi.

*199

Kena kena nimittena sīmā etha gatā ti ce?

Evaṃ sīmāgataṭṭhānaṃ icchamānā nibodhatha:

200

Najjā pāsāṇatithamhi pāsāṇe kuḍḍavāṭakaṃ,

Tato kumbalavāṭantaṃ, mahānīpaṃ tato agā,

201

Tato kakudhapāḷiṅgo, mahāaṅgaṇago tato,

Tato khujjamadhūlañca35 maruttapokkharaṇiṃ tato

202

Vijayārāmauyyāne uttaradvārakoṭṭhago,

Gajakumbhakapāsāṇaṃ thusavaṭṭhikamajdhago,

203

Abhaye balākapāsāṇaṃ, mahāsusānamajdhago,

Dīghapāsāṇakaṃ ganvā, kammāradevavāmato

204

Nigrodhamaṅgaṇaṃ ganvā, hiyagallasamīpake

Diyāvasabrāhmaṇassa36 devokaṃ pubbadakkhiṇaṃ

205

Tato telumamapāliṅgo, tato tālacatukkago,

Assamaṇḍalavāmena sasavāṇaṃ tato agā,

206

Tato marumbatithaṅgo, tato uddhaṃ nadiṃ agā,

Paṭhamacetiyapācīne dve kadambā ajāyisuṃ 37

207

Senidaguttarajjamhi damiḷā dakasuddhikā

Nadiṃ dūranti badhivā nagarāsannamakaṃsu, taṃ

208

Jīvamānakadambañca antosīmagataṃ38 ahū,

Matakadambatīrena sīmā uddhakadambagā.

209

Sīhasinānatithena ugganvā tīrato vajaṃ

Pāsāṇatithaṃ ganvāna nimittaṃ ghaṭṭayī isi.

210

Nimitte tu pane'tasmiṃ ghaṭṭite devamānusā

Sādhukāraṃ pavattesuṃ "sāsanaṃ suppatiṭṭhitaṃ."

211

Raññā dinnāya sītāya nimitte parikittayi

Dvattiṃsasamāḷakathañca thūpārāmathameva ca

212

Nimitte kittayivāna mahāthero mahāmati

Sīmantaranimitte ca kittayivā yathāvidhiṃ

----- ----35. [D] khujjamadhuliñca 36. [D] disvā sa brāhmaṇassa, [S] diyavāsa brāhmaṇassa.

37. [A] agā siyuṃ. 38. [A T] sīmaṃgato.

* Ito paṭṭhāya yāva 211 maṃ gāthāyo kambojapothake na dissanti.

[SL Page 089] [\x 89/]

213

Abadhi sabbā sīmāyo tasmiṃ yeva dine vasī.39

Mahāmahī akampitha sīmābadhe samāpite.

214

Pañcame divase thero rañño gehamhi bhuñjiya

Nisajja nadanavane suttantaṃ khajjanīyakaṃ

215

Mahājanassa desevā sahassaṃ mānuse tahiṃ

Pāyevā amataṃ pānaṃ mahāmeghavane vasī

216

Chaṭṭhepi40 divase thero rañño gehamhi bhuñjiya

Nisajja nadanavane suttaṃ gomayapiṇḍikaṃ

217

Desayivā desanaññū sahassaṃ yeva mānuse

Pāpayivā'bhisamayaṃ mahāmeghavane vasī

218

Sattame pi dine41 thero rājagehamhi bhuñjiya

Nisajja nadanavane dhammacakkappavattanaṃ

219

Suttantaṃ desayivāna sahassaṃ yeva mānuse

Pāpayivā'bhisamayaṃ mahāmeghavane vasī

220

Evaṃhi aḍḍhanavamasahassāni43 jutidharo

Kārayivā'bhisamayaṃ divasehe'va sattahi

221

Taṃ mahānadanavanaṃ vuccate tena tādinā

Sāsanajotitaṭṭhānamiti jotivanaṃ iti.

222

Tissārāmamhi kāresi rājā therassa ādito

Pāsādaṃ sīghamukkāya sukkhāpevāna mantikā,

223

Pāsādo kāḷakābhāso āsi so, tena taṃ tahiṃ

"Kāḷapāsādapariveṇa"miti saṅkhamupāgataṃ.

224 Tato mahābodhigharaṃ "lohapāsāda" meva ca

Salākaggañca kāresi bhattasālañca sādhukaṃ.

225

Bahūni pariveṇāni sādhu - pokkharaṇipi ca

Rattiṭṭhāna - divāṭṭhānapabhutīni ca kārayi

226

Tassa nahātapāpassa nahānapokkharaṇītaṭe

Sunahātapariveṇanti pariveṇaṃ pavuccati.

227

Tassa caṅtamitaṭṭhāne dīpadīpassa sādhuno

Vuccate pariveṇaṃ taṃ dīghacaṅkamanaṃ iti.

----- ----39. [K] tasmiṃ dine yeva samāpayi. 40 [A] chaṭṭhame. [K] chaṭṭhe ca. 41. [E] sattame

divase. 42 [K] pāpayivā tayomaggo. 43. [A] aḍḍhanavame.

[SL Page 090] [\x 90/]

228

Aggaphalasamāpattiṃ44 samāpajji yahiṃ tu so,

Phalaggapariveṇantī etaṃ tena pavuccati.

229* Apassiya45 apassenaṃ thero yatha nisīdi so

"Therāpassayapariveṇaṃ" etaṃ tena pavuccati.

230 Bahū marugaṇā yatha upāsiṃsu upecca taṃ,

Teneva taṃ marugaṇa-pariveṇanti vuccati.

231

Senāpati tassa rañño therassa dīghasadako46

Kāresi cūlapāsādaṃ mahāthamhehi aṭṭhahi,

232

Dīghasadasenāpatipariveṇanti taṃ tahiṃ

Vuccate pariveṇaṃ taṃ47 pamukhaṃ pamukhākaraṃ.

233

Devānaṃ piyavacano'pagūḷhanāmo

Laṅkāyaṃ paṭhamamimaṃ mahāvihāraṃ

Rājā so sumati mahāmahidatheraṃ

Āgammāmalamatimetha kārayithā ti

Sujanappasāda - saṃvegathāya kate mahāvaṃse

Mahāvihārapaṭiggahaṇo nāma

Paṇṇārasamo paricchedo.

---

Soḷasamo paricchedo.

Pure carivā piṇḍāya karivā janasaṅgahaṃ

Rājagehamhi bhuñjanto karonto rājasaṅgahaṃ

Chabbīsa divase thero mahāmeghavane vasī.

Āsāḷha-sukkapakkhassa terase divase pana

Rājagehamhi bhuñjivā mahārañño mahāmati

Mahāppamādasuttantaṃ desayivā tato ca so

Vihārakaraṇaṃ icchaṃ tatha cetiyapabbate

Nikkhamma purimadvārā agā cetiyapabbataṃ.

Theraṃ tatha gataṃ suvā rathaṃ āruyha bhūpati

Deviyo dve ca ādāya therassānupadaṃ agā.

----- ----44 [A] aggaphalaṃ samāpattiṃ. 45 [E K] apassāya. 46 [E] dīghasadano. 47 [K D]

pariveṇānaṃ.

* Ayaṃ gāthā sabbasova laṅkāya muddita pothake na dissati.

[SL Page 091] [\x 91/]

Therā nāgacatukkamhī nahāvā rahade tahiṃ

Pabbatārohaṇathāya aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.

Rājā rathā tado'ruyha sabbe1 there'bhivādayi.2

"Uṇhe kilanto kiṃ rāja, agetosī"ti āhu te.

"Tumhākaṃ gamanāsaṅkī āgatomhī"ti bhāsite,

"Idheva vassaṃ vasituṃ āgatamhā"ti3 bhāsiya

Vassupanāyikaṃ thero khadhakaṃ khadhakovido

Kathesi rañño, taṃ suvā bhāgineyyo ca rājino

Mahāriṭṭho mahāmacco pañcapaññāsabhātuhi

Saddhiṃ jeṭṭhakaṇiṭṭhehi rājānamabhito ṭhito

Yācivā tadahū ceva4 pabbajuṃ5 therasantike,

Pattārahattaṃ sabbepi te khuragge mahāmatī.

Kantakacetiyaṭṭhāne6 parito tadaheva so

Kammāni ārabhāpevā leṇāni aṭṭhasaṭṭhiyo

Agamāsi puraṃ rājā. Therā tatheva te vasu

Kāle piṇḍāya nagaraṃ pavisantānukampakā.

Niṭṭhite leṇakammamhi āsāḷhipuṇṇamāsiyaṃ

Ganvā adāsi therānaṃ rājā vihāradakkhiṇaṃ.

Dvattiṃsamālakānañca vihārassa ca tassa kho

Sīmaṃ sīmātigo thero badhivā tadaheva so

Tesaṃ pabbajjāpekkhānaṃ akāsi upasampadaṃ

Sabbesaṃ sabbapaṭhamaṃ baddhe tumbarumālake.

Ete dvāsaṭṭhi arahanto sabbe citiyepabbate

Tatha vassaṃ upaganvā akaṃsu rājasaṅgahaṃ

Devamanussagaṇā gaṇinaṃ taṃ

Tañca gaṇaṃ guṇavithatakittiṃ

Yātamupecca ca mānayamānā

Puññavayaṃ vipulaṃ akariṃsū ti.

Sujanappasādasaṃvegathāya kate mahāvaṃse

Cetiyapabbatavihārapaṭiggahaṇo nāma

Soḷasamo paricchedo.

----- ----1 [S] aṭṭhā 2 [S] therebhivādiya 3 [A] āgamamhā 4 [E] yeva 5 [E] pabbajjaṃ

6 [T] kaṇṭaka kathaka?

[SL Page 091] [\x 91/] (

Therā nāgavatukkamhī nahātvā rahade tahiṃ

Pabbatārohaṇatthāya aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.

Rajā rathā tado'ruyha sabbe 1 there'bhivādayi. 2

"Uṇhe kilanto kiṃ rāja, āgatosī" ti āhu te.

"Tumhākaṃ gamanāsaṅkī āgatomhī" ti bhāsite,

"Idheva vassaṃ vasituṃ āgatamhā"ti 3 bhāsiya

Vassupanāyikaṃ thero khandhakaṃ khandhakovido

Kathesi rañño; taṃ sutvā bhāgineyyo ca rājino

Mahāriṭṭho mahāmacco pañcapaññāsabhātuhi

Saddhiṃ jeṭṭhakaṇiṭṭhehi rājānamabhito ṭhito

Yācitvā tadahū ceva 4 pabbajuṃ 5 therasantike;

Pattārahattaṃ sabbepi te buragge mahāmatī.

Kantakacetiyaṭṭhāne 6 parito tadaheva so

Kammāni ārabhāpetvā leṇāna aṭṭhasaṭṭhiyo

Agamāsi puraṃ rājā therā tattheva te vasuṃ

Kāle piṇḍāya nagaraṃ pavisantānukampakā.

Niṭṭhite leṇakammamhi āsāḷhipuṇṇamāsiyaṃ

Gantvā adāsi therānaṃ rājā vihāradakkhiṇaṃ.

Dvattiṃsamālakānañca vihārassa ca tassa kho

Sīmaṃ sīmātigo thero bandhitvā tadaheva so

Tesaṃ pabbajjāpekkhānaṃ akāsi upasampadaṃ

Sabbesaṃ sabbapaṭhamaṃ baddhe tumbarumālake.

Ete dvāsaṭṭhi arahanto sabbe cetiyapabbate

Tattha vassaṃ upakantvā akaṃsu rājasaṅgahaṃ.

Devamanussagaṇā gaṇinaṃ taṃ

Tañca gaṇaṃ guṇavitthatakittiṃ

Yātamupecca ca mānayamānā

Puññavayaṃ vipulaṃ akariṃsū ti.

Sujanappasādasaṃvgetthāya kate mahāvaṃse

Cetiyapabbatavihārapaṭiggahaṇo nāma

Soḷasamo paricchedo.

---------

-----------

1. [S.] Aṭṭhā 2. [S.] Therehivādiya 3. [A.] Āgamamhā 4. [E.] Yeca

5. [E.] Pabbajjaṃ. 6. [T.] Kaṇṭaka kanthaka?

[SL Page 92] [\x 92/] (

Sattarasamo paricchedo

Vutthavasso pavāretvā kattikapuṇṇamāsiyaṃ

Avove'daṃ mahārājaṃ mahāthero mahāmati:

"Ciradiṭṭho hi sambuddho satthā no manujādhipa,

Anāthavāsaṃ avasimha, natthi no pūjiyaṃ idha."

"Bhāsittha nanu bhante me sambuddho nibbuto" iti.

Āha "dhātusu diṭṭhesu diṭṭho hoti jino" iti.

"Vadito vo adhippāyo thūpassa karaṇe mayā;

Kāressāmi ahaṃ thūpaṃ; tumhe jānātha dhātuyo."

"Mantehi sumanenā" ti thero rājānamabravī.

Rājā'ha sāmaṇeraṃ taṃ "kuto lacchāma dhātuyo."

"Vibhusayitvā nagaraṃ maggañca manujādhipa,

Uposathī sapariso hatthiṃ āruyha maṅgalaṃ

Setacchattaṃ dhārayanto tālāvacarasaṃhito

Mahānāgavanuyyānaṃ sāyaṇhasamaye vaja;

Dhātubhedaññuno rāja, dhātuyo tattha lacchasī"

Iccāha sāmaṇero so sumano taṃ sumānasaṃ.

Thero'tha rājakulato gantvā cetiyapabbataṃ

Āmastiya sāmaṇeraṃ sumanaṃ sumanogatiṃ

"Ehi tvaṃ bhadra sumana, gantvā pupphapuraṃ varaṃ

Ayyakaṃ te mahārājaṃ evaṃ no vacanaṃ vada:

"Sahāyo te mahārāja'mahārājā maruppiyo

Pasanno buddhasamaye thūpaṃ kāretumicchati;

Munino dhātuyo dehi pattaṃ bhuttañca satthunā;

Sarīradhātuyo santi bahavo hi tavantike."

"Pattapūrā gahetvā tā gantvā devapuraṃ varaṃ

Sakkaṃ devānamindaṃ taṃ evaṃ no vacanaṃ vada:

Tilokadakkhiṇeyyassa dāṭhādhātu ca dakkhiṇā

Tavantikamhi devinda, dakkhiṇakkhakadhātu ca;

[SL Page 093] [\x 93/] (

Dāṭhaṃ tvameva 1 pūjehi akkhakaṃ dehi satthuno;

Laṅkādīpassa kiccesu mā pamajja surādhapa"

"Evaṃ bhante" ti vatvā so sāmaṇero mahiddhiko

Taṅkhaṇaṃ yeva agamā dhammāsokassa santikaṃ.

Sālamulamhi ṭhapitaṃ mahābodhiṃ tahiṃ subhaṃ

Kattikacchaṇapūjābhi pūjiyantañca addasa:

Therassa vacanaṃ vatvā rājato 2 laddha-dhātuyo

Pattapūraṃ gahetvāna himavantamupāgami.

Himanakavante ṭhapetvāna sadhātuṃ pattamuttamaṃ

Devinda-santikaṃ gantvā therassa vacanaṃ bhaṇi.

Cūlāmaṇīcetiyamhā gahetvā dakkhiṇakkhakaṃ

Sāmaṇerassa pādāsi sakko devanamissaro.

Taṃ dhātuṃ dhātupattañca ādāya sumano tato

Āgamma cetiyagiriṃ therassādāsi taṃ yati.

Mahānāgavanuyyānaṃ vuttena vidhinā'gamā

Sāyaṇhasamaye rājā rājasenāpurakkhato.

hapesi dhātuyo sabbā thero tattheva pabbate;

Missakaṃ pabbataṃ tasmā āhu cetiyapabbataṃ.

hapetvā dhātupattaṃ taṃ thero cetiyapabbate

Gahetvā akkhakaṃ dhātuṃ saṅketaṃ sagaṇo'gamā.

"Savā'yaṃ munino dhātu chattaṃ namatu me sayaṃ;

Jaṇṇukehi karī ṭhātu; dhātuvaṅgoṭako ayaṃ

Sirasmiṃ me patiṭṭhātu āgamma sahadhātuko"

Iti rājā vicintesi; cintitaṃ taṃ tathā ahū.

Amatenā'bhisittova ahū haṭṭho'ti bhupati.

Sīsato taṃ gahetvāna hatthikkhandhe ṭhapesi taṃ.

Haṭṭho hatthī kuñcanādaṃ akā kampittha medinī.

Tato nāgo nivattitvā satherabalavāhano

Puratthimena dvārena pavisitvā puraṃ subhaṃ

Dakkhiṇena ca dvārena nikkhamitvā tato puna

-----------

1. [A.] Tameva. 2. [A.] Rājino.

[SL Page 094] [\x 94/] (

Thūpārāme cetiyassa ṭhānato pacchato kataṃ

Pamojavatthuṃ 3 gantvāna bodhiṭṭhāne nivattiya

Puratthāvadano aṭṭhā; thūpaṭṭhānaṃ tadā hi taṃ

Kadambapuppha-ādārivalalīhi vitataṃ ahu.

Manussadevo devehi taṃ ṭhānaṃ rakkhitaṃ suciṃ

Sodhāpetvā bhusayitvā taṅkhaṇaṃ yeva sādhukaṃ

Dhātuṃ 5 oropaṇatthāya ārabhī hatthikhandhato

Nāgo na icchi taṃ; rājā theraṃ pucchittha taṃmanaṃ.

34 "Attano khandhasamanake ṭhāne ṭhapanamicchati,

Dhātuoropaṇaṃ tena na iṭṭhami"ti so'bravi.

Āṇāpetvā khaṇaṃ yeva sukkhāto'bhayavāpito

Sukkhakaddamakhaṇḍehi cināpetvāna taṃsamaṃ

Alaṅkaritvā bahudhā rājā taṃ ṭhānamuttamaṃ

Oropetvā hatthikhandhā dhātuṃ tattha ṭhapesi taṃ.

Dhātārakkhaṃ 6 saṃvidhāya ṭhapetvā tattha hatthinaṃ

Dhātuthūpassa karaṇe rājā turitamānaso

Bahū manusse yojetvā iṭṭhikākaraṇe lahuṃ

Dhātukiccaṃ vicintento sāmacco pāvisī puraṃ.

Mahāmahitdatthero tu mahāmeghavanaṃ subhaṃ

Sagaṇo abhigantvāna tattha vāsamakappayī.

Rattiṃ nāgo'nupariyāti taṃ ṭhānaṃ so sadhātukaṃ;

Bodhiṭṭhānamhi sālāya divā ṭhāti sadhātuko.

Vatthussa tasso'parito thūpaṃ theramatānugo

Jaṅghāmattaṃ canāpetvā katipāhena bhupati

Tattha dhātupatiṭṭhānaṃ ghosāpetvā upāgami;

Tato tato samantā ca samāgami mahājano.

Tasmiṃ samāgame dhātu hatthikkhandhā nabhuggatā

Sattatālappamāṇamhi dissantī nahasiṭṭhitā

Vimhāpayantī janataṃ yamakaṃ pāṭihāriyaṃ

Gaṇḍambamūle buddho'va akārī lomahaṃsanaṃ.

-----------

3. [D.] Pabhedavatthuṃ. - [E.] Mahejjāvatthuṃ. 4. [A.T.] Kadambapupphī.

5. [A.E.D.] Dhātu. 6. [D.] Dhāturakkhaṃ.

[SL Page 095] [\x 95/] (

Tato nakkhakkhajālāhi jāladhārāhi vā'sakiṃ

Ayaṃ 7 obhāsitā'sittā 8 sabbā laṅkāmahī ahū.

Parinibbāṇamañcamhi nipannena jinena hi

Kataṃ mahāadhiṭṭhānapañcakaṃ pañcacakkhunā:-

Gayhamānā mahābodhisākhā'sokena dakkhiṇā

Chijjitvāna sayaṃ yeva patiṭṭhātu kaṭāhake;

Patiṭṭhahitvā sā sākhā chabbaṇṇarasmiyo subhā

Rañjayantī disā sabbā phalapattehi muñcatu.

Sasuvaṇṇakaṭāhā sā uggantvāna manoramā

Adissamānā sattāhaṃ himagabbhamhi tiṭṭhatu.

Thūpārāme patiṭṭhantaṃ mama dakkhiṇaakkhakaṃ

Karotu nahamuggantvā yamakaṃ pāṭihāriyaṃ.

51 Laṅkālaṅkārabhutamhi hemamālikacetiye

Patiṭṭhahantīyo dhātu doṇamattā pamāṇato 9

Buddhavesadharā hutvā uggantvā nabhasiṭṭhitā

Patiṭṭhantu karitvāna yamakaṃ pāṭihāriyaṃ.

Adhiṭṭhānāni pañcevaṃ adhiṭṭhāsi tathāgato

Akāsi tasmā sā dhātu tadā taṃ pāṭihāriyaṃ.

Ākāsā otaritvā sā aṭṭhā bhupassa muddhani;

Atīva haṭṭho naṃ rājā patiṭṭhāpesi cetiye.

Patiṭṭhitāya tassā ca dhātuyā cetiye tadā

Ahū mahābhūmivālo ababhuto lomahaṃsano.

Evaṃ acintiyā buddhā, buddhadhammā acintiyā;

Acintiye 10 pasannānaṃ vipāko hoti acintiyo.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā pasīdiṃsu jine janā.

Mattābhayo rājaputto kaṇiṭṭho rājino pana

Munissare pasīditvā yācitvāna narissaraṃ

Purisānaṃ sahassena saha pabbaji sāsane.

Cetārigāmato 11 cā'pi dvāramaṇḍalato pi ca

Vihīrabījato 12 vā'pi tathā gallakapīṭhato

-----------

7. [A.] Sayaṃ. [E.] Sabbā. 8.[D.] Sasāhibhāsitāsitattā. 9. [E.K.] Mamāmalā.

10. [A.] Acintiyesu. 11.[E.] Cetāvigāmato. 13. [E.] Vihārabījato.

[SL Page 096] [\x 96/] (

Tatho'patissagāmā ca pañca pañca satāni va

Pabbajuṃ dārakā haṭṭhā jātasaddhā tathāgate.

Evaṃ purā bāhirā ca sabbe pabbajitā tadā

Tiṃsabhikkhusahassāni ahesuṃ jinasāsane.

Thūpārāme thūpacaraṃ niṭṭhāpetvā mahīpati.

Ratanādīhi nekehi sadā pūjamakārayi.

Rājorodhā khattiyā ca amaccā nāgarā tathā

Sabbe jānapadā ceva pūjā'kaṃsu visuṃ visuṃ.

Thūpapubbaṅgamaṃ rājā vihāraṃ tattha kārayi;

Thūpārāmoti tene'sa vihāro vissuto ahū.

Sakadhātusarīrakena ce'vaṃ

Parinibbāṇagatopi lokanātho

Janatāya hitaṃ sukhañca sammā

Bahudhākāsi ṭhite jine kathāva kā-ti

Sujanappasādasa vegatthāya kate mahāvaṃse

Dhātuāgamano nāma

Sattarasamo paricchedo.

---------

Aṭṭhārasamo paricchedo.

Mahābodhiñca theriñca āṇāpetuṃ mahīpati

Therena vuttavacanaṃ saramāno sake ghare 1

Antovasse'kadivasaṃ nisinno therasantike

Sahāmaccehi 2 mantetvā bhāgineyyaṃ sayaṃ sakaṃ

Ariṭṭhānāmakāmaccaṃ tasmiṃ kamme niyojituṃ 3

Mantvā āmantayitvā naṃ idaṃ vacanamabravī:

"Tāta sakkhissasi 4 dhammāsokassa santikā

Mahābodhiṃ saṅghamittaṃ theriṃ ānayituṃ idha?"

"Sakkhissāmi ahaṃ deva ānetuṃ tā duve; tato

Idhā'gato pabbajituṃ sace lacchāmi mānada."

"Evaṃ hotu"ti vatvāna rājā taṃ tattha pesayī.

So therassa ca rañño ca sāsanaṃ gayha vandiya

-----------

1. [K.] Pure. 2. [D.K.] Mahāmaccehi. 3. [A.E.] Niyojayaṃ. [K.] Niyojayī.

4. [D.]Sakkosi gantvāna.

[SL Page 097] [\x 97/] (

Assayujasukkapakkhe nikkhanto dutiye'hani

Sānuyutto 5 jambukole nāvamāruyha paṭṭane

Mahodadhiṃ taritvāna therādhiṭṭhānayogato

Nikkhantadivase yeva rammaṃ pupphapuraṃ agā.

Tadā tu anulādevī 1 pañcakaññāsatehi ca

Antepurikaitthinaṃ saddhiṃ pañcasatehi pi

Dasasīlaṃ samādāya kāsāyavasanā sucī

Pabbajjāpekkhantī theriyā'gamaṃ

11 Nagarasse'kadesamhi ramme bhikkhunupasseye

Kārāpite naritdena vāsaṃ kappesi subbatā.

Upāsikāhi tāhe'sa vuttho bhikkhunupassayo

Upāsikāvihāroti tena laṅkāya vissuto.

Bhāgineyyo mahāriṭṭho dhammāsokassa rājino

Appetvā rājasandesaṃ therasandesa'mabravi:

"Bhātujāyā sahāyassa rañño te rājakuñjara,

Ākaṅkhamānā pabbajjaṃ niccaṃ vasati saññatā.

Saṅghamittaṃ bhikkhuniṃ taṃ pabbājetuṃ visajjaya;

Tāya saddhiṃ mahābodhidakkhiṇasākhameva ca"

Theriyā ca tamevatthaṃ abravī therabhāsitaṃ;

Gantvā pitusamīpaṃ sā therī theramataṃ bravi.

Āha rājā: "tuvaṃ amma apassanto kathaṃ ahaṃ

Sokaṃ vinodayissāmi puttanattuviyogajaṃ?"

Āha sā: "me mahārāja bhātuno vacanaṃ garu;

Pabbājanīyā ca bahū, gantabbaṃ tattha tena me."

"Satthaghātamanarahā mahābodhimahīruhā

Kathannu sākhaṃ gaṇhissaṃ" iti rājā vicintayi.

Amaccassamahādevanāmakassa matena so

Bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā bhojetvā pucchi bhupati:

"Bhante laṅkaṃ mahābodhi pesetabbā nu kho?" Iti.

Thero moggaliputto so "pesetabbā" ti bhāsiya

Kataṃ mahāadhiṭṭhānapañcakaṃ pañcacakkhunā

Abhāsi rañño; taṃ sutvā tussitvā dharaṇīpati

-----------

5. [A.E.] So'nuyutto 1. [E.] Anulā devi sā saddhiṃ.

[SL Page 098] [\x 98/] (

Sattayojanikaṃ maggaṃ so mahābodhigāminaṃ

Sodhāpetvāna sakkaccaṃ bhusāpesi anekadhā.

Suvaṇṇaṃ nīharāpesi kaṭāhakaraṇāya ca;

Vissakammo ca āgantvā sa tulādhārarūpavā

"Kaṭāhaṃ kimpamāṇaṃ nu karomī"ti apucchi taṃ,

"Ñatvā pamāṇaṃ tvaṃ yeva karohi" iti bhāsite

Suvaṇṇāni gahetvāna hatthena parimajjiya

Kaṭāhaṃ taṅkhaṇaṃ yenava nimmiṇitvāna pakkami.

Navahatthaparikkhepaṃ, pañcahatthaṃ gabhīrato,

Tihatthavikkhamakhayutaṃ, aṭṭhaṅgulaghanaṃ subhaṃ,

Yuvassa hatthīno soṇḍapamāṇamukhavaṭṭikaṃ,

Gāhāpetvāna taṃ rājā bālasūrasamappahaṃ 2

Sattayojanadīghāya vitthatāya tiyojanaṃ

Senāya caturaṅginyā mahābhikkhugaṇena ca

Upāgamma mahābodhiṃ nānālaṅkārabhusitaṃ

Nānāratanacittaṃ taṃ 3 vividhaddhajamāliniṃ

Nānākusumasaṃkiṇṇaṃ nānāturiyaghositaṃ

Senāya parivāretvā 4 parikkhipiya sāṇiyā

32 Mahātherasahassena pamukhena mahāgaṇe

Raññaṃ pattābhisekānaṃ sahassenā'dhikena ca

Attānaṃ parivāretvā 5 mahābodhiñca sādhukaṃ

Olokesi 6 mahābodhiṃ paggahetvāna añjaliṃ.

Tassā dakkhiṇasākhāya catuhatthappamāṇakaṃ

hānaṃ khandhañca vajjetvā 7 sākhā anantaradhāyisuṃ.

Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā patīto 8 puthuvīpati

"Pūjema'haṃ mahābodhiṃ rajjenā"ti udīriya 9

Abhisiñci mahābodhiṃ mahārajje mahīpati;

Pupphādīhi mahābodhiṃ pūjetvāna padakkhiṇaṃ 10

-----------

2. [E.] Bālasūriya. 3. [E.] Nānāratanavicittaṃ. 4. [E.D.] Parivārayitvā

Senāya. 5. [E.D.] Parivārayitvā attānaṃ. 6.[D.E.]Olokayi. 7.[E.]

Khandhaṃ ṭhapayitvāna. [D.] Khandhaṃca ṭhapayitvā. 8.[D.] Pīṇito. 9.[A.]Udīrayi. 10.[E.]

Pujetvā nipadakkhiṇaṃ. [D.] Pūjetvāpi padakkhiṇaṃ.

[SL Page 099] [\x 99/] (

Katvā aṭṭhasu ṭhānesu vanditvāna katañjalī

Suvaṇṇakhacite pīṭhe nānāratanamaṇḍate

Svārohe yāvasākhucce taṃ suvaṇṇakaṭāhakaṃ

hapāpetvāna āruyha gahetuṃ sākhamuttamaṃ

Ādiyitvāna sovaṇṇatulikāya manosilaṃ

Lekhaṃ datvāna sākhāya saccakriyāmakā iti:

"Laṅkādīpaṃ yadi ito gantabbaṃ urubodhiyā,

Nibbematiko buddhassa sāsanamhi sace ahaṃ,

Sayaṃ yeva mahābodhisākhā'yaṃ dakkhiṇā subhā

Chijjitvāna patiṭṭhātu idha hemakaṭāhake."

Lekhaṭṭhāne mahābodhi chijjitvā sayameva sā

Gandhakaddamapūrassa kaṭāhasso'pariṭṭhitā;

Mūlalekhāya upari tiyaṅgulitiyaṅgule

Dadaṃ 11 makanosilālekhā parakkhipi narissaro. 44

Ādiyā thūlamūlāni buddakāni'tarāhi tu

Nikkhamitvā dasa dasa jālībhutāni otaruṃ.

Taṃ paṭihāriyaṃ disvā rājā'tīva pamodito

Tatthevā'kāsi ukkuṭṭhiṃ, samantā parisāpi ca

Bhikkhusaṅgho sādhukāraṃ tuṭṭhacitto pavedayi.

Velukkhepasahassāni pavattiṃsu samantato.

Evaṃ satena mūlānaṃ tattha sā gandhakaddame

Patiṭṭhāsi mahābodhi pasādentī mahājanaṃ.

Tassā khandho dasahattho, pañcasākhā manoramā

Catuhatthā catuhatthā dasaddhaphalamaṇḍitā,

Sahassantu pasākhānaṃ sākhānaṃ tāsamāsi ca,

Evaṃ āsi mahābodhi manoharasirīdharā.

Kaṭāhamhi mahābodhipatiṭṭhitakhaṇe mahī

Akampi; pāṭihīrāni ahesuṃ vividhāni ca.

Sayanādehi turiyānaṃ devesu mānusesu ca

Sādhukāraninādehi devabrahmagaṇassa ca

Meghānaṃ migapakkhinaṃ yakkhādanaṃ ravehi ca,

Ravehi ca mahīkampe ekakolāhalaṃ ahū.

-----------

11. [E.] Dasa

[SL Page 100] [\x 100/] (

Bodhiyā phalapattehi chabbaṇṇarasmiyo subhā

Nikkhamitvā cakkavāḷaṃ sakalaṃ sobhayiṃsu ca.

Sakaṭāhā mahabodhi uggantvāna tato nahaṃ

Aṭṭhāsi himagabbhamhi sattāhāni adassanā

Rājā oruyha pīṭhamhā taṃ sattāhaṃ tahiṃ vasaṃ

Niccaṃ mahābodhipūjaṃ akāsi ca 12 anekadhā.

Atīte tamhi sattāhe sabbe himavalāhakā

Pavisiṃsu mahābodhiṃ sabbā tā 13 raṃsiyopi ca.

Suddhe nahasi dissittha 14 sā kaṭāhe 15 patiṭṭhitā.

Mahājanassa sabbassa mahābodhi manoramā.

Pavattamhi mahābodhi vividhe pāṭihāriye

Vimbhāpayantī janataṃ paṭhavītalamoruhi.

Pāṭihīrehi nekehi tehi so pīṇito puna.

Mahārājā mahābodhiṃ mahārajjena pūjayi

Mahābodhiṃ mahārajjenā'bhisiñciya pūjayaṃ

Nānāpūjāhi sattāhaṃ puna tattheva so vasī.

Assayujasukkapakkhe paṇṇarasauposathe

Aggahesi mahābodhiṃ; dvisattāhaccaye tato

Assayujakāḷapakkhe cātuddasa-uposathe

Rathe pubhe ṭhapetvāna mahābodhiṃ rathesabho

Pūjento 16 taṃ dinaṃ yeva upanetvā sakaṃ puraṃ

Alaṅkaritvā bahudhā kāretvā maṇḍapaṃ subhaṃ

Kattike 17 sukkapakkhassa dine pāṭipade tahiṃ

Mahābodhiṃ mahāsālamūle pācīnake subhe

hapāpetvāna kāresi pūjā'nekā dine dine.

Gāhato sattarasame divase tu navaṅkurā

Sakiṃ yeva ajāyiṃsu tassā; tena narādhipo

Tuṭṭhavitto mahābodhiṃ puna rajjena pūjayi.

Mahārajje'bhisiñcitvā mahābodhiṃ mahissaro

Kāresi ca mahābodhipūjaṃ nānappakārakaṃ.

-----------

12. [D.] Akāresi. 13. [A.] Sahitā. 14.[E.] Dassittha. 15. [A.] Sākaṭāhā.

[S.] Sā kaṭāha. 16. [E.] Pūjayaṃ 17. [E.] Kattika.

[SL Page 101] [\x 101/] (

Iti kusumapure sare saraṃsā

Bahuvidhavārudhajākulā visālā

Suruvirapavarorubodhipūjā

Marunaracittavikāsinī ahosīti

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahābodhigahaṇo nāma

Aṭṭhārasamo paricchedo

---------

Ekūnavīsatimo paricchedo

Mahābodhi - rakkhanatthaṃ aṭṭhārasa rathesabho

Devakulāni datvāna aṭṭhāmaccakulāni ca

Aṭṭha buhmaṇakulāni aṭṭha vessakulāni 1 ca

Gopakānaṃ taracchānaṃ kuliṅgānaṃ kulāni ca

Tatheva pesakārānaṃ kumbhakārānameva ca

Sabbesañcāpi senīnaṃ nāgayakkhānameva ca;

Hema-sajjhughaṭe ceva datvā aṭṭhaṭṭha mānado

Āropetvā mahābodhiṃ nāvaṃ gaṅgāya bhūsitaṃ 2

Saṅghamittaṃ mahātheriṃ sahekādasabhikkhuniṃ

Tathevā'ropayitvāna ariṭṭhapamukhe pi ca

Nagarā nikkhamitvāna viñjhāṭavimaticca so

Tāmalittiṃ anuppatto sattāhene'va bhupati.

Accuḷarāhi pūjāhi devā nāgā narāpi ca

Mahābodhiṃ pūjayantā sattāhene'vu'pāgamuṃ.

Mahāsamuddatīramhi mahābodhiṃ mahīpati

hapāpetvāna pūjesi mahārajjena so puna.

Mahābodhiṃ mahārajje abhisiñciya kāmado

Maggasirasukkapakkhe dine pāṭipade tato

Uccāretuṃ mahābodhiṃ tehi yeva'ṭṭhaaṭṭhahi

Sālamūlamhi dinnehi jātuggatakulehi so

-----------

1.[E.] Seṭṭhikulāni. [S.] Kulāni aṭṭha seṭhīnaṃ aṭṭha brāhmaṇakulāni ca.

2.[E.] Bhūpati.

[SL Page 102] [\x 102/] (

Ukkhipitvā mahābodhiṃ galamattaṃ jalaṃ tahiṃ

Ogāhetvā sa nāvāya patiṭṭhāpayi sādhukaṃ.

Nāvaṃ āropayitvā taṃ mahātheriṃ satherikaṃ

Mahāriṭṭhaṃ mahāmaccaṃ idaṃ vacanamabravī:

"Ahaṃ rajjena nikkhattuṃ mahābodhimapūjayiṃ,

Evamevā'bhipūjetu rājā rajjena me sakhā."

Idaṃ vatvā mahārājā tīre pañjaliko ṭhito

Gacchamānaṃ mahābodhiṃ passaṃ assuni vattayi*

Mahābodhiviyogena dhammāsoko sasokavā

Kanditvā paridevitvā agamāsi sakaṃ puraṃ.

Mahābodhisamārūḷhā nāvā pakkhandi toyadhiṃ;

Samantā yojane vīci sannisīdi mahaṇṇave;

Pupphiṃsu pañcavaṇṇāni padumāni samantato;

Antalikkhe pavajjiṃsu anekaturiyāni ca;

Devatāhi anekāhi pūjā'nekā pavattitā;

Gahetuñca mahābodhiṃ nāgā'kaṃsu vikubbanaṃ;

Saṅghamittā mahātherī abhiññābalapāragā

Supaṇṇārūpā hutvāna te tāsesi mahorage.

Te tāsitā mahātheriṃ yācitvāna mahoragā

Nayitvāna mahābodhiṃ bhujaṅgabhavanaṃ tato

Sattāhaṃ nāgarajjena pūjāhi vividhāhi ca

Pūjayitvāna ānetvā nāvāyaṃ ṭhapayiṃsu te.

Tadaheva mahābodhi jambukolamidhāgamā

Devānaṃpiyatisso tu rājā lokahite rato.

Sumanā sāmaṇeramhā pubbe sutatadāgamo

Maggasirādidinato pabhutīva ca sādaro 4

Uttaradvārato yāva jambukolaṃ mahāpathaṃ

Vibhusayitvā sakalaṃ mahābodhigatāsayo

-----------

* Iṃgalaṇḍīya potthake ayampi gāthā dissati:

"Muñcamāno mahābodhirukkho dasabalassa so

Jalaṃ sahassaraṃsī (-sarasaraṃ sī) ca gacchati vata re iti."

3.[A.] Pakkhanditoddhiṃ 4. [E.] Pabhutīva sadādaro

[SL Page 103] [\x 103/] (

Samuddāsanasālāya 5 ṭhāne ṭhatvā mahaṇṇave

Āgacchantaṃ mahābodhiṃ mahātheriddhiyā'ddasa

Tasmiṃ ṭhāne katā sālā pakāsetuṃ tamabbhutaṃ

Samuddāsanasālāti 6 nāmenā'sī'dha pakāṭā.

Mahātherānubhāvena saddhiṃ therehi tehi ca

Tadaheva'gamā rājā 7 jambukolaṃ sasenako.

Mahābodhāgame pītivegenu'nno udānayaṃ

Galappamāṇaṃ salilaṃ vigāhetvā suviggaho

Mahābodhiṃ soḷasahi kulehi saha muddhanā

Ādāyo'ropayitvāna 8 velāyaṃ maṇḍape subhe

hapayitvāna laṅkindo laṅkārajjena pūjayi.

Soḷasannaṃ samappetvā kulānaṃ rajjamattano

Sayaṃ dovārikaṭṭhāne ṭhatvāna divase tayo

Tattheva pūjaṃ kāresi vividhaṃ manujādhipo.

Mahābodhiṃ dasamiyaṃ āropetvā rathe subhe

Ānayanto manussindo dumindaṃ taṃ ṭhapāpayi

Pācīnassa vihārassa ṭhāne ṭhānavicakkhaṇo;

Pātarāsaṃ pavattesi sasaṅghassa janassa so.

Mahāmahindathere'ttha kataṃ dasabalena taṃ

Kathesi nāgadamanaṃ rañño tassa asesato.

Therassa sutvā kāretvā saññāṇāni tahiṃ tahiṃ

Paribhuttesu ṭhānesu nisajjādīhi satthunā

Tivakkassa brāhmaṇassa gāmadvāre ca bhupati

hapāpetvā mahābodhiṃ ṭhānesu tesu tesu ca

Suddhavālukasatthāre nānāpupphasamākule

Paggahitadhaje magge pupphagghikavibhusite 9

Mahābodhiṃ pūjayanto rattindivamatandito

Ānayitvā cuddasiyaṃ anurādhapurantikaṃ

Vaḍḍhamānakachāyāya puraṃ sādhuvibhusitaṃ

Uttarena ca dvārena 10 pūjayanto pavesiya

-----------

5.[E.] Samuddapaṇṇasālāya 6. [S.] Samuddapaṇṇasālāti 7.[A.D.]

Tadaheva mahārājā 8. [A.] Ādāyāro - 9.[E.] Pupphaagghika bhusite.

10. [E.] Uttarena duvārena.

[SL Page 104] [\x 104/] (

Dakkhiṇena ca dvārena 11 nikkhamitvā pavesiya

Mahāmeghavanārāmaṃ catubuddhanisevitaṃ

Sumanasseva vacasā padesaṃ sādhusaṅkhataṃ

Pubbabodhiṭhitaṭṭhānaṃ upanetvā manoramaṃ

Kulehi so soḷasahi rājālaṅkāradhārihi

Orāpetvā mahābodhiṃ patiṭṭhāpetumossajī.

Hatthato muttamattā sā asītiratanaṃ nabhaṃ

Uggantvāna ṭhitā muñci chabbaṇṇā rasmiyo subhā.

Dīpe patthariyā'hacca brahmalokaṃ ṭhitā ahū

Suriyatthaṅgamanā yāva rasmiyo tā manoramā.

Purisā dasasahassāni 12 pasannā paṭihāriye

Vipassitvānā'rahattaṃ patvāna idha pabbajaṃ.

Orohitvā mahābodhi suriyatthaṅgame tato

Rohiṇiyā patiṭṭhāsi mahiyaṃ; kampi medinī.

Mūlāni tāni uggantvā kaṭāhamukhavaṭṭito

Vinandhantā kaṭāhaṃ taṃ otariṃsu mahītalaṃ

Patiṭṭhitaṃ mahābodhiṃ janā sabbe samāgatā

Gandhamālādipūjāhi pūjayiṃsu samantatato,

Mahāmegho pavassittha; himagabbhā samantato

Mahābodhiṃ chādayiṃsu sītalāni ghanāni ca.

Sattāhāni mahābodhi tahiṃ yeva adassanā

Himagabbhe sannisīdi pasādajananī jane

Sattāhātikkame meghā sabbe apagamiṃsu te

Mahābodhi ca dissittha, 13 chabbaṇṇā raṃsiyo pi ca.

Mahāmahindathero ca saṅghamittā ca bhikkhunī.

Tatthā'gañchuṃ saparisā rājā saparisopi ca

Khattiyā kājaraggāme candanaggāmakhattiyā

Tivakkabrāhmaṇo ceva dīpavāsī janā pi ca.

Devānubhāvenā'gañchuṃ mahābodhimahussukā

Mahāsamāgame tasmiṃ pāṭihāriyavimhite.

Pakkaṃ pācīnasākhāya pekkhataṃ pakka'makkhataṃ

Thero patantamādāya ropetuṃ rājino adā.

-----------

11. [E.] Dakkhiṇena duvārena 12. [A.] Dasahasassā 13.[E.] Dassittha

[SL Page 105] [\x 105/] (

Paṃsūnaṃ gandhamissānaṃ puṇṇe soṇṇakaṭāhake

Makahāsanassa 14 ṭhāne taṃ ṭhapitaṃ ropa'yissaro.

Pekkhataṃ yeva sabbesaṃ uggantvā aṭṭha aṅkurā

Jāyiṃsū bodhitaruṇā aṭṭhaṃsu catuhatthakā;

Rājā te bodhitaruṇe disvā vimhitamānaso

Setacchattena pūjesi abhisekamadāsi ca.

Patiṭṭhāpesi aṭṭhannaṃ jambukolamhī paṭṭane

Mahābodhiṭhitaṭṭhāne nāvāyorohaṇe tadā.

Tivakkabrāhmaṇagāme, thūpārāme tatheva ca,

Issarasamaṇārāme, paṭhame cetiyaṅgaṇe,

Cetiyapabbatārāme tathā kājaragāmake

Candanagāmake cā ti ekekaṃ bodhilaṭṭhikaṃ.

Sesā catupakkajātā dvattiṃsa bodhilaṭṭhiyo

Samantā yojanaṭṭhāne vihāresu tahiṃ tahiṃ.

Dīpavāsijanasseva hitatthāya patiṭṭhite 16

Mahābodhidumindamhi sammāsambuddhatejasā

Anulā sā saparisā saṅghamittāya theriyā

Santike pabbajitvāna arahattamapāpuṇi.

Ariṭṭho so pañcasata - parivāro ca khattiyo

Therantike pabbajitvā arahattamapāpuṇī.

Yāni seṭṭhikulāna'ṭṭha mahābodhimidhāharuṃ

Bodhāharakulānī ti tāni tena pavuccare;

---------

Upāsikāvihāroti ñāte bhikkhunupassaye

Sasaṅghā saṅghamittā sā mahātherī tahiṃ vasī.

Agārattayapāmokkhe agāre tattha kārayi

Dvādasa;17 tesu ekasmiṃ mahāgāre ṭhapāpayi

Mahābodhisametāya nāvāya kupayaṭāṭhikaṃ;

Ekasmiṃ piyamekasmiṃ aarittaṃ; tehi te viduṃ 18

Jāte aññanikāyepi agārā 19 dvādasāpi te

Hatthāḷhakabhikkhunīhi vaḷañjiyiṃsu sabbadā.

-----------

14. [E.] Mahāāsana 15. [E.] Patiṭhāpesu maṭṭhantaṃ 16. [A.] Patiṭhita

17. Dvādase (sabbesu) 18. [E.A.] Vidū. 19. [A.D.] Agāre.

[SL Page 106] [\x 106/] (

Rañño maṅgalahatthi so vicaranto yathāsukhaṃ

Purassa ekapassamhi kandarantamhi sītale.

Kadambapupphagumbante 20 aṭṭhāsi gocaraṃ caraṃ;

Hatthiṃ tattha rataṃ ñatvā akaṃsu tattha āḷhakaṃ.

Athe'kadivasaṃ hatthī na gaṇhi kabalāni so;

Dīpappasādakaṃ theraṃ rājā so pucchi taṃ manaṃ.

"Kadambapupphagumbasmīṃ 20 thūpassa karaṇaṃ karī.

Icchatī"ti mahāthero mahārājassa abravī.

Sadhātukaṃ tattha thūpaṃ thūpassa gharameva 21 ca

Khippaṃ rājā akāresi niccaṃ janahite rato.

Saṅghamittā mahātherī suññāgārābhilāsinī

Ākiṇṇattā vihārassa vussamānassa 22 tassa sā.

Vūddhatthinī sāsanassa bhikkhunīnaṃ hitāya ca

Bhikkhūnūpassayaṃ aññaṃ icchamānā vicakkhaṇo

Gantvā cetiyagehantaṃ pavicekasukhaṃ subhaṃ

Divāvihāraṃ kappesi vihārakusalā'malā.

Theriyā vandanatthāya rājā bhikkhunupassayaṃ

Gantvā tatht gataṃ sutvā gantvā taṃ tattha vandiya-

Sammoditvā tāya saddhiṃ tatthāgamanakāraṇaṃ

Tassā ñatvā adhippāyaṃ adhippāyavidū vidū

Samantā thūpagehassa rammaṃ bhikkhunupassayaṃ

Devānaṃpiyatisso so mahārājā akārayi.

Hatthāḷhakasamīpamhi kato bhikkhunupassayo

Hatthāḷhaka-vihāroti vissuto āsi tena so.

Sumittā saṅghamittā sā mahātherī mahāmatī

Tasmiṃ hi vāsaṃ kappesi ramme bhikkhunupassaye.

Evaṃ laṅkālokahitaṃ sāsanavuddhiṃ

Saṃsādhento esa mahābodhidumindo

Laṅkādīpe ramme mahāmeghavanasmiṃ

Aṭṭhā dīghaṃ kālamanekabbhutayuttoti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Bodhiāgamano nāma

Ekūnavīsatimo paricchedo.

---------

-----------

20.[A.] Kadambapupphī- 21.[K.] Chūpāgāramevaca 22.[K.] Vasamānassa

[SL Page 107] [\x 107/] (

Vīsatimo paricchedo.

Aṭṭhārasamhi vassamhi dhammāsokassa rājino

Mahāmeghavanārāme mahābodhi patiṭṭhahi.

Tato dvādasame vasse mahesī tassa rājino

Piyā asandhimittā sā matā sambuddhamāmakā. 1

Tato catutthe vassamhi dhammāsoko mahīpati

Tissarakkhaṃ 2 mahesitte ṭhapesi visamāsayaṃ.

Tato tu tatiye vasse sā bālā rūpamāninī

"Mayā pi ca ayaṃ rājā mahābodhiṃ mamāyati"

Iti kodhavasaṃ gantvā attano'natthakārikā

Maṇḍukaṇṭakayogena mahābodhimaghātayi.

Tatato catutthe vassamhi dhammāsoko mahāyaso

Aniccatāvasampatto sattatiṃsa samā imā.

Devānaṃpiyatisso tu rājā dhammaguṇe rato

Mahāvihāre navakammaṃ tathā cetayapabbate

Thūpārāme navakammaṃ niṭṭhāpetvā yathārahaṃ

Dīpappasādakaṃ theraṃ pucchi pucchitakovidaṃ:

"Kārāpessāmahaṃ bhante vihāre subahū 3 idha

Patiṭṭhapetuṃ thūpesu 4 kathaṃ lacchāmi dhātuyo?"

"Sambuddhapattaṃ pūretvā sumanenā'haṭā idha

Cetiyapabbate rāja, ṭhapitā atthi dhātuyo,

Hatthikkhandhe ṭhapetvā tā dhātuyo idha āhara"

Iti vutto sa therena tathā āhari dhātuyo.

Vihāre kārayitvāna ṭhāne yojanayojane

Dhātuyo tattha thūpesu nidhāpesi yathārahaṃ.

Sambuddhabhuttapattaṃ tu rājavatthughare 5 subhe

hapayitvāna pūjesi nānāpūjāhi sabbadā.

Pañcasatehi'ssarehi mahātherassa santike

Pabbajja vasitaṭṭhāne issarasamaṇako 6 ahū.

-----------

1.[E.] Mamikā. 2.[A.D.] Nissārakkha 3. [A.] Vihāresu bahū.

[K.] Vihāre te bahū. 4. [A.] Thupe tu 5. [D.E.] Rājā vatthughare.

6. [A. -]Samaṇo.

[SL Page 108] [\x 108/] (

Pañcasatehi vessehi mahātherassa santike

Pabbajjaja vasitaṭṭhāne tathā vessagari ahū.

Yā yā mahāmahindena therena vasitā guhā

Sapabbata-vihāresu 7 sā mahindaguhā ahū.

Mahāvihāraṃ paṭhamaṃ, dutiyaṃ cetiyavhayaṃ,

Thūpārāmantu tatiyaṃ thūpapubbaṅgamaṃ subhaṃ,

Catutthantu mahābodhipatiṭṭhāpanameva ca,

Thūpaṭṭhānīyabhutassa pañcamaṃ pana sādhukaṃ

Mahācetiyaṭhānamhi silāyūpassa cāruno,

Sambuddhagīvādhātussa patiṭṭhāpanameva ca, *

Issarasamaṇaṃ chaṭṭhaṃ, tissavāpintu sattamaṃ,

Aṭṭhamaṃ paṭhamaṃ thūpaṃ navamaṃ vessagirihvayaṃ

Upāsikavhayaṃ rammaṃ, tathā hatthāḷhakavhayaṃ

Bhakkhūnūpassaye dve'me bhikkhunīphāsukāraṇā.

Hatthāḷhake osaritvā bhikkhunīnaṃ upassaye

Gantvāna bhakkhusaṅghena bhattaggahaṇakāraṇā

Bhattasālaṃ sūpahāraṃ mahāpāḷakanāmakaṃ 8

Sabbūpakaraṇūpetaṃ sampannaparivārikaṃ;

Tathā bhakkhusahassassa saparakkhāramuttamaṃ

Pavāraṇāya dānañca anuvassakameva ca,

Nāgadīpe jambukoḷavihāraṃ, 9 tamhi paṭṭane

Tissamahāvihārañca, pācīnārāmameva ca,

Iti etāni kammāni laṅkājanahitatthiko

Devānampiyatasso so laṅkindo puññapaññavā

Paṭhame yeva vassamhi kārāpesi guṇappiyo.

Yāvajīvantu nekāni puññakammāni ācinī.

Ayaṃ dīpo ahū phito vijate tassa rājino;

Vassāni cattāḷasaṃ so rājā rajjamakārayi.

-----------

7. [E.K.] Sapabbate vahāre sā [A.T.] Sā pabbatavahāresu.

8. [E.D.] Mahāpāḷināmakaṃ bhattasālaṃ sūpacāraṃ subhaṃ.

9. [D.] Jambukoḷe vihāre.

* "Gīvādhātunidahitassa silāthupassāti attho" ṭīkāyaṃ.

Gīvādhātu pana mahiyaṅgaṇathūpe ito pubbe nidahitā.

Idha pana "jivadhātu" ti gahetambāti mayhaṃ mati.

[SL Page 109] [\x 109/] (

Tassa'ccaye taṃkaṇaṭṭho uttiyo iti vassuto

Rājaputto aputtaṃ taṃ rajjaṃ kāresi sādhukaṃ.

Mahāmahandathero tu janasāsanamuttamaṃ

Pariyattaṃ paṭipattiṃ paṭivedhañca sādhukaṃ

Laṅkādīpamhi dīpetvā laṅkādīpo mahāgaṇī

Laṅkāya so satthukappo katvā laṅkāhitaṃ 10 bahuṃ

Tassa uttīya rājassa jayavassamhi aṭṭhame

Antovassaṃ saṭṭhivasso cetiyapabbate vasaṃ 11

Assayujassa māsassa sukkapakkhaṭṭhame dine

Parinibbāya, tene'taṃ dinaṃ tannāmakaṃ ahū. 12

(Nibbutassa mahandassa aṭṭhamiyaṃ dine pana

Tena taṃ divasaṃ nāma aṭṭhamiyā ta sammataṃ )*

Taṃ sutvā uttīyo rājā sokasallasamappito

Gantvāna theraṃ vanditvā kanditvā bahudhā bahuṃ

Āsittagandhatelāya lahuṃ sovaṇṇadoṇiyā

Theradehaṃ khīpāpetvā taṃ doṇiṃ sādhu phussitaṃ

Sovaṇṇakūṭāgāramhi ṭhapāpetvā alaṅkate

Kūṭāgāraṃ gāhayitvā 13 kārento sāhukīḷitaṃ 14

Mahatā ca janoghena āgatena tato tato

Mahatā ca baloghena kārento pūjanāvadhiṃ

Alaṅkatena maggena bahudhā'laṅkataṃ puraṃ

Ānayitvāna nagare cāretvā rājavīthiyo 15

Mahāvihāraṃ ānetvā ettha pañhambamālake

Kūṭāgāraṃ ṭhapāpetvā sattāhaṃ so mahīpati

Toraṇaddhajapupphehi gandhapuṇṇaghaṭehi 16 ca

Vihārañca samantā ca maṇḍitaṃ yojanattayaṃ

Ahū rājānubhāvena; dīpantu sakalaṃ pana

Ānubhāvena devānaṃ tathevā'laṅkataṃ ahū.

-----------

*Ayaṃ gāthā ekaccesu ta dissāti. Atthopi na ghaṭīyati.

10. [E.] Lokahitaṃ 11. [E.] Cetiyapabbate vassaṃ saddhivasso vasaṃ vasī.

12. [A.T.] Parinibbāyi so thero mahindo dīpavaḍḍhano. 13.[E.] Kūṭāgāre

Ropayitvā. 14. [E.] Sādhukīḷahaṃ. [D.] Sādhūkīḷitaṃ 15. [E.] Vīthiyā

16.[D.] Gandhapupphaghaṭehi

[SL Page 110] [\x 110/] (

Nānāpūjaṃ kārayitvā sattāhaṃ so mahīpati 17

Puratthimadisābhāge therānaṃ baddhamālake

Kāretvā gandhacitakaṃ, mahāthūpaṃ padakkhaṇaṃ

Karonto tattha netvā taṃ kūṭāgāraṃ manoramaṃ

Citakamhi ṭhapāpetvā sakkāraṃ antimaṃ akā.

Cetiyañcettha kāresi gāhāpetvāna dhātuyo;

Upaḍḍhadhātuṃ gāhetvā cetiye pabbatepa ca

Sabbesu ca vihāresu thūpe kāresi khattiyo.

Isino dehanikkhepakataṭṭhānaṃ hi 18 tassa taṃ

Vuccate bahumānena isibhumaṅganaṃ iti

Tatoppabhutya'riyānaṃ samantā yojanattaye

Sarīraṃ āharitvāna tamhi desamhi ḍayhati.

---------

Saṅghamittā mahātherī mahābhiññā mahāmatī

Katvā sāsanakaccāni tathā lokahitaṃ bahuṃ

Ekūnasaṭṭhivassā sā uttiyasse'va rājino

Vassamhi navame kheme hatthāḷhakaupassaye

Vasantī parinibbāyi; rājā tassāpa kārayi

Therassavaya sattāhaṃ pūjāsakkāramuttamaṃ.

Sabbā alaṅkatā laṅkā therassa viya āsi ca.

Kūṭāgāragataṃ therīdehaṃ sattadinaccaye

Nikkhāmetvāna nagarā thūpārāmapuratthato

Cittasālāsamīpamhi mahābodhipadassaye 19

Theriyā vutthaṭhānamhi aggikaccamakārayi;

Thūpañca tattha kāresi uttiyo so mahīpati.

Pañcāpi te mahātherā therā'riṭṭhādayopi ca,

Tathā'nekasahassāna bhikkhū kīṇāsavāpi ca,

Saṅghamittappabhutayo tā ca dvādasatheriyo,

Khīṇāsavā bhikkhuniyo sahassāni bahūni ca

Bahussutā mahāpaññā vanayādijināgamaṃ

Jotayitvāna kālena payātānaccatāvasaṃ

-----------

17. [E.] Taṃ sattāhaṃ mahīpati. 18.[A.D.] Nakkhepaṃ kataṭṭhānamhi.

19. [A.T.D.] Padassate.

[SL Page 111] [\x 111/] (

Dasavassāni so rājā rajjaṃ kāresi uttiyo

Evaṃ aniccatā esā sabbalokavanāsinī.

Taṃ etaṃ atisāhasaṃ atibalaṃ nāvāriyaṃ yo naro

Jānantopi anaccataṃ bhavagate nibbindate neva ca;

Nibbinno viratiṃ ratiṃ na kurute pāpehi puññehi ca.

Tasse'sā atimohajālabalatā, jānampa sammuyhatī ti

Sujanappasāda-saṃvgetthāya kate mahāvaṃse

Theraparinibbāṇaṃ nāma

Vīsatimo paricchedo.

---------

Ekavīsatamo paricchedo.

Uttiyassa kaṇiṭṭho tu mahāsīvo tadaccaye

Dasavassāni kāresi rajjaṃ sujanasevako.

Bhaddasālamhi so there pasīditvā manoramaṃ

Kāresi purimāyantu vahāraṃ nagaraṅgaṇaṃ.

Mahāsīvakaṇaṭṭho tu sūratasso tadaccaye

Dasavassāni kāresa rajjaṃ puññesu sādaro.

Dakkhaṇāya disāyaṃ so vihāraṃ nagaraṅgaṇaṃ,

Purimāya hatthikkhandhañca 1, goṇṇagirakameva ca.

Vaṃguttare pabbatamhi pācinapabbatavhakayaṃ

Raheraka-samīpamhi tathā koḷambakāḷakaṃ 2.

Ariṭṭhapāde maṃgulakaṃ 3 purimāya'cchagallakaṃ 4

Garinelapanākaṇḍaṃ 5 nagarassu'tattarāya 6 tu,

Pañcasatāne'vamādi-vihāre puthuvīpati

Gaṅgāya orapāraṃ hi laṅkādīpe tahiṃ tahiṃ,

Pure rajjā ca rajje ca saṭāṭhīvassāni sādhukaṃ

Kāresi ramme dhammena ratanattayagāravo.

Suvaṇṇapaṇḍatasso ta nāmaṃ rajjā pure ahū

Sūratīsso ta nāmantu tassā'hu rajjapattiyā.

-----------

1. [E.] Bandhavhaṃ 2. [E.K.] Koḷambahālakaṃ, 3. [A.] Laṅkantu [E.]Makulakaṃ

4. [D.] Purame heyahālakaṃ. 5. [E.K.] Girinelavāhanakaṃ. 6.[E.] Kaṇḍa

Nagaruttarāya [A.]Nagaraṃ uttarāya

[SL Page 112] [\x 112/] (

Assanāvikaputtā dve damaḷā sena - guttikā

Sūratissamahīpālaṃ taṃ gahetvā mahabbalā

Duve vīsatavassāni rajjaṃ dhammena kārayuṃ.

Te gahetvā aselo tu muṭasivassa atrajo

Sodariyānaṃ bhātunaṃ navamo bhātuko tato

Anurādhapure rajjaṃ dasavassāni kārayi.

---------

Coḷaraṭṭhā idhāgamma rajjatthaṃ ujujātiko

Eḷāro nāma damiḷo gahetvā'selabhupatiṃ

Vassāni cattārīsañca cattāri ca akāraya,

Rajjaṃ vohārasamaye 7 majjhatto mattasattusu.

Sayanassa siropasse ghaṇaṭaṃ sudīghayottakaṃ 8

Lambāpesi virāvetuṃ icchantehi vinicchayaṃ.

Eko putto ca dhītā ca ahesuṃ tassa rājino.

Rathena tissavāpiṃ so gacchanto bhumipālajo

Taruṇaṃ vacchakaṃ magge nipannaṃ sahadhenukaṃ 9

Gīvaṃ akkamma cakkena asañvicca aghātayi.

Gantvāna dhenu ghaṇṭaṃ taṃ ghaṭṭesi ghaṭṭitāsayā 10

Rājā teneva cakkena sīsaṃ puttassa chedayi.

Dijapotaṃ tālarukkhe eko sappo abhakkhayi;

Tampotamātā sakuṇī gantvā ghaṇṭamaghaṭṭayi. 20

Āṇāpetvāna taṃ rājā kucchiṃ tassa vidāḷiya

Potaṃ taṃ nīharāpetvā tāle sappamasappayi.

Ratanaggassa ratanattayassa 11 guṇasārataṃ

Ajānantopi so rājā cārittamanupālayaṃ

Cetiyapabbataṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ pavāriya

Āgacchanto rathagato rathassa yugakoṭiyā

Akāsa jinathūpassa ekadesassa bhañjanaṃ.

Amaccā "deva thūpo no tayā bhinno"ti āhu taṃ.

Asañvicca kate'pe'sa rājā oruyha sandanā

"Cakkena mama sīsampi chindathā"ti pathe sayī.

-----------

7.[A.T.] Rajjavohāra- 8.[A.T.] Sudīghayottakā, 9."Sahadhenuyā"ti

Yuttaraṃ. 10.[A.] Ghaṭitāya sā 11. [A.T.] Ratanattaṃ tassa ca.

[SL Page 113] [\x 113/] (

"Parahiṃsaṃ mahārāja, satthā no neva icchati;

Thūpaṃ pākatikaṃ katvā khamāpehī" ti āhu taṃ.

26 Te ṭhapetuṃ pañcadasa pāsaṇe patate tahiṃ

Kahāpaṇasahassāni adā pañcadaseva so.

Ekā mahalalakā vīhiṃ sosetuṃ ātape khipi;

Devo akāle vassatvā tassā vīhiṃ atemayi.

Vīhiṃ gahetvā gantvā sā ghaṇṭaṃ taṃ samaghaṭṭayi.

Akālavassaṃ sutvā taṃ, vissajjetvā tamitthikaṃ

Rājā dhammamhi vattanto "kāle vassaṃ labhe" iti

Tassā vanicchayatthāya upavāsaṃ nipajji so.

Baliggāhī devaputto rañño tejena otthaṭo

Gantvā cātummahārāja-santikaṃ taṃ nivedayi.

Te tamādāya gantvāna sakkassa paṭivedayuṃ;

Sakko pajjuṇṇamāhūya kāle vassaṃ upādisi.

Baliggāhī devaputto rājino taṃ nivedayi.

Tatoppabhuti taṃrajje davā devo na vassatha.

Rattiṃ devo'nusattāhaṃ vassi yāmamhi majjhime;

Puṇṇāna'hesuṃ sabbattha buddakāvāṭakāni pi.

Agatagamanadosā muttamattena eso

Anupahatakudiṭṭhi pīdisiṃ pāpuṇi'ddhiṃ;

Agatigamanadosaṃ suddhadiṭṭhi samāno

Kathamidha hi manusso buddhimā no jaheyyā'ti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Ekavīsatimo paricchedo.

---------

Bāvīsatimo paricchedo.

Eḷāraṃ ghātayitvāna rājā'hu duṭṭhagāmaṇī.

Tadatthadīpanatthāya anupubbakathā ayaṃ;

Devānampiyatissassa rañño dutiya-bhātiko 1

Uparājā mahānāgo nāmāhu bhātuno piyo.

-----------

1. [A.D.] Bhātuko

[SL Page 114] [\x 114/] (

Rañño devī saputtassabālā rajjābhikāminī

Uparājavadhatthāya jātavittā 2 nirantaraṃ

Vāpiṃ taracchanāmaṃ sā kārāpentassa pāhiṇī

Ambaṃ visena yojetvā ṭhapetvā ambamatthake.

Tassā putto saha gato uparājena bālako

Bhājane vivaṭe yeva taṃ ambaṃ khādiyā'marī.

Uparājā tato yeva sadārabalavāhano

Rakkhituṃ sakamattānaṃ rohaṇā'bhimukhoagā.

Yaṭṭhālayavihārasmiṃ mahesī tassa gabbhinī

Puttaṃ janesi; so tassa bhātunāmamakārayī.

Tato gantvā rohaṇaṃ so issaro rohaṇe'khile 3

Mahābhāgo mahāgāme rajjaṃ karesī khattiyo.

Kāresi so nāgamahāvihāraṃ sakanāmakaṃ;

Uddhakandarakādī ca vihāre kārayī bahū.

Yaṭṭhālayakatisso so tassa putto tadaccaye

Tattheva 4 rajjaṃ kāresi; tassa putto'bhayo tathā.

Goṭhābhayasuto kākavaṇṇatisso ti vissuto

Tadaccaye tattha rajjaṃ so akāresi khattiyo.

Vihāradevī nāmāsi mahesī tassa rājino

Saddhassa saddhāsampannā dhītā kalyāṇirājino.

---------

Kalyāṇiyaṃ narindo hi tisso namāsi khattiyo;

Devīsaññogajanitakopo tassa kaṇiṭṭhako

Bhīto tato palāyitvā ayytautiyanāmako

Aññattha vasi; so deso tena taṃnāmako ahū.

Datvā rahassalekhaṃ 5 so bhikkhuvesadharaṃ naraṃ

Pāhesi devayā;gantvā rājadvāre ṭhito tu so

Rājagehe arahatā bhuñjamānena sabbadā

Aññāyamāno therena rañño gharamupāgami.

-----------

2. [E.] Jātacintā 3.[E.] Rohaṇe issaro'khile 4.[A.] Tatheva.

5. [A.] Rahassaṃ lekhaṃ.

[SL Page 115] [\x 115/] (

Therena saddhiṃ bhuñjitvā raññā saha viniggame

Pātesi bhumiyaṃ lekhaṃ pekkhamānāya deviyā.

Saddena tena rājā taṃ nivattitvā vilokayaṃ

Ñatvāna lekhasaṃdesaṃ kuddho therassa dummati

Theraṃ taṃ purisaṃ tañca mārāpetvāna kodhasā

Samuddasmiṃ khīpāpesi; kujjhitvā tena devatā

Samuddeno'ttharāpesuṃ taṃ desaṃ; so tu bhupati

Attano dhītaraṃ suddhaṃ deviṃ nāma surūpiniṃ

Likhitvā rājadhitā ti sovaṇṇukkhaliyā lahuṃ

Nisīdāpiya tattheva samuddasmiṃ visajjayi.

Okkantaṃ taṃ tato laṅke kākavaṇṇo mahīpati

Abhisevaya tenā'si vihāropapadavhayā.

Tassamahāvahārañca tathā cattalapabbataṃ

Gamiṭṭhāvālaṃ kuṭāliṃ 6 vihāre evamādike

Kāretvā suppasantena manasā ratanattaye

Upaṭṭhahi tadā saṅghaṃ paccayehi catubhi so.

Koṭipabbatanāmamhi vihāre sīlavattimā

Tadā ahu sāmaṇero nānāpuññakaro sadā.

Sukhenārohaṇatthāya ākāsacetayaṅgaṇe

hapesi tīṇi sopāṇe 7 pāsāṇaphalakāni 8 so.

Adā pānīyadānañca, vattaṃ saṅghassa cā'karī.

Sadā kilantakāyassa tassā'bādho mahā ahū;

Sivikāya tamānetvā bhikkhavo katavedino

Silāpassayapariveṇe tassārāme upaṭṭhahuṃ.

Sadā vihāradevi sā rājagehe susaṅkhate

Purebhattaṃ mahādānaṃ datvā saṅghassa saññatā

Pacchābhattaṃ gandhamālaṃ bhesajja-vasanāni ca

Gāhayitvā gatā'rāmaṃ sakkaroti yathārahaṃ.

Tadā tatheva katvā sā saṅghattherassa santike

Nisīdi; dhammaṃ desento thero taṃ idamabravī:

-----------

6. [D.] Kūṭagaliṃ. 7. [D.] Pāsāṇe. 8. [A.] Pāsāṇaṃ phalakāni.

[D.] Sopāṇaphalakāni.

[SL Page 116] [\x 116/] (

"Mahāsampatti tumhehi laddhā'yaṃ puññakammunā

Appamādo va kātabbo puññakamme idāni pi."

Evaṃ vutte tu sā āha: "kiṃ sampatti ayaṃ idha

Yesaṃ no dārakā natthi? Vañjhā sampatti tena no."

Chaḷabhiñño mahāthero puttalābhamavekkhiya

"Gilānaṃ sāmaṇeraṃ taṃ passa devī"ti abravī.

Sā gantvā'sannamaraṇaṃ sāmaṇeramavoca taṃ:

"Patthehi mama puttattaṃ; sampatta mahātī hi no"

Na icchatī ti ñatvāna tadatthaṃ mahatiṃ subhaṃ

Pupphapūjaṃ kārayitvā pūna yāca sumedhasā.

Evampa'nicchamānassa atthāyu'pāya kovidā

Nānābhesajjavatthāni saṅghe datvā'tha yāci taṃ.

Patthesi so rājakulaṃ; sā taṃ ṭhānaṃ anekadhā

Alaṅkaritvā vanditvā yānamāruyha pakkami.

Tato cuto sāmaṇero gacchamānāya deviyā

Tassā kucchimhi nabbatta; taṃ jāniya nivatti sā.

Rañño taṃ sāsanaṃ datvā raññā saha punāgamā;

Sarīrakiccaṃ kāretvā sāmaṇerassu'bho pi te

Tasmaṃ yeva pariveṇe vasantā santamānasā

Mahādānaṃ pavattesuṃ bhikkhusaṅghassa sabbadā.

Tasse'vaṃ dohaḷo āsi mahapuññāya devayā:

"Usabhamattaṃ 9 madhugaṇḍaṃ katvā ussīsake sayaṃ

Vāmetareta passena nipannā sayane subhe

Dvādasantaṃ sahassānaṃ bhikkhūnaṃ dannasesakaṃ

Madhuṃ bhuñjitukāmā'si; atha eḷārarājino

Yodhānamaggayodhassa sīsacchinnāsidhovanaṃ

Tasseva sīse ṭhatvāna pātuñceva akāmayī.

Anurādhapurasseva uppalakkhettato pana.

Ānītuppalamālañca amalātaṃ piḷandhituṃ." 10

Taṃ devī rājano āha; nemitte pucchi bhūpati.

-----------

9. [A.] Usabhattaṃ 10. Rasavāhiniyaṃ imā atarekapādā dissanti:

"Sinātuṃ pātumānītapānīyaṃ tissacāpiyā"iti

[SL Page 117] [\x 117/] (

Taṃ sutvā āhu nemittā "devīputto nighātiya

Damaḷe katve'karajjaṃ sāsanaṃ jotayassata."*

"Edisaṃ madhugaṇḍaṃ yo dasseti tassa īdisiṃ

Sampattaṃ deti rājā"ta ghosāpesi mahīpati.

Goṭhasamuddavelante madhupuṇṇaṃ nakakujjitaṃ

Nāvaṃ ñatvāna ācikkhi rañño janapade 11 naro.

Rājā deviṃ tahiṃ netvā maṇḍapamhi susaṅkhate

Yathicchitaṃ tāya madhuṃ parabhogamakārayi.

Itare dohaḷe tassā sampādetuṃ mahīpati

Veḷusumananāmaṃ taṃ yodhaṃ tattha niyojayī.

So'nurādhapuraṃ gantvā rañño maṅgalavājino.

Gopakena akā mettiṃ, tassa kiccañca sabbadā.

Tassa vissatthataṃ ñatvā pātova 12 uppalāna'siṃ 13

Kadambanadayā tīre ṭhapetvāna asaṅkito

Assaṃ netvā tamāruyha gaṇhitvā uppalāna'siṃ

Nivedayitvā attānaṃ assavegena pakkama.

Sutvā rājā gahetuṃ taṃ mahāyodhamapesayi;

Dutīyaṃ samanmataṃ assaṃ āruyha so nudhāvi taṃ.

So gumbanissito assapiṭṭhe yeva nasīdiya

Entassa piṭṭhito tassa ubbayhāsiṃ pasārayi.

57 Assavegena yantassa sīsaṃ chijji, ubho haye 14

Sīsañcādāya sāyaṃ so mahāgāmamupāgami.

Dohaḷe te ca sā devī paribhuñji nayathāruciṃ

Rājā yodhassa sakkāraṃ kārāpesi yathārahaṃ.

-----------

* Rasavāhiniyaṃ pana visadisā tayo gāthā:

47 "Sūravīrabalūpeto merusāro guṇākaro

Dhīro sumati - vikkanto putto te deva jāyati.

Dvantiṃsadamiḷe hantvā katvā yuddhaṃ asādisaṃ

Vase katvānimaṃ laṃkaṃ ekarajjaṃ karissati.

Anurādhapure ramme vasanto sāsanaṃ imaṃ

Sobhessati yathāsokadhammarājāva sāsanaṃ."

11. [E.T.] Jānapado 12. [A.T.] Ca 13. Uppalāni + asiṃ

14. [A.] Bhaye

[SL Page 118] [\x 118/] (

Sā devī samaye dhaññaṃ janayī puttamuttamaṃ;

Mahārājakule tasmiṃ ānando ca mahā ahū.

Tassa puññānubhāvena tadaheva upāgamuṃ

Nānāratanasampuṇṇā sattanāvā tato tato.

Tasseva puññatejena chaddantakulato karī

Hatthicchāpaṃ āharitvā ṭhapetvā idha pakkami.

Taṃ titthasaratīramhi 15 disvā gumbantare ṭhitaṃ

Kaṇḍulavehā 16 bālisiko rañño ācikkhi tāvade.

Pesetvā'cariye rājā tamāṇāpiya posayi;

Kaṇḍulo 16 iti ñāyittha diṭṭhattā kaṇḍulena so.

"Suvaṇṇabhājanādīnaṃ puṇṇā nāvā idhāgatā"

Iti rañño nivedasuṃ; rājā tānā'harāpayi.

Puttassa nāmakaraṇe maṅgalamha mahīpati

Dvādasasahassasaṅkhaṃ bhikkhusaṅghaṃ namantiya 17

Evaṃ cintesi "yadi me putto laṅkātale'khile

Rajjaṃ gahetvā sambuddhasāsanaṃ jotayissati'

Aṭṭhuttarasahassaṃ ca bhakkhavo pavisantu ca;

Sabbe te uddhapattañca cīvaraṃ pārupantu ca;*

Paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ ummāranto ṭhapentu ca;

Ekacchatattayutaṃ dhammakarakaṃ nīharantu ca;

Gotamo nāma thero ca patigaṇhātu puttakaṃ,

So va saraṇasakkhāyo detu" sabbaṃ tathā ahu.

Sabbaṃ namittaṃ dasvāna tuṭṭhacatto mahīpata

Datvā saṅghassa pāyāsaṃ nāmaṃ puttassakārayi:

Mahāgāme nāyakattaṃ pitunāmañca attano

Ubho katvāna ekajjhaṃ gāmaṇī abhayo iti.

Mahāgāmaṃ pavasitvā, navame davase tato

Saṅgamaṃ deviyākāsi; tena gabbhamagaṇhi sā.

-----------

15. [E.] Tatthaparatīramha. 16. [E.D.] Kaṇḍulo nāma. 17. [A.D.]

Nimantaya. * Āyatamattaṃ (=āyatapaṭṭaṃ?) Uddhamukhamekava katvā

Pārupantu cāta vuttaṃ hota" ṭīkā

[SL Page 119] [\x 119/] (

Kāle jātaṃ sutaṃ rājā tassanāmaṃ akārayi.

Mahatā parihārena 18 ubho vaḍḍhiṃsu dārakā.

Sitthappavesamaṅgalakāle dvinnampa sādaro

Bhikkhusatānaṃ pañcannaṃ dāpayitvāna pāyasaṃ

Tehi upaḍḍhe bhuttamha gahetvā thokathokakaṃ

Sovaṇṇasarakene'saṃ devayā saha bhupati

"Sambuddhasāsanaṃ tumhe yadi chaḍḍhetha puttakā

Mā jīratu kucchigataṃ idaṃ vo"ta adāpaya.

Vaññāya bhāsitatthaṃ te ubho rājakumārakā

Pāyāsaṃ taṃ abhuñjaṃsu tuṭṭhacittā'mataṃ viya.

Dasadvādasavassesu tesu vīmaṃsanatthiko

Tatheva bhikkhū bhojetvā tesaṃ ucchiṭṭhamodanaṃ

Gāhayitvā taṭṭakena ṭhapāpetvā tadantake

Tibhāgaṃ kārayatvāna idamāha mahīpati:

"Kuladevatānaṃ no tātā bhikkhūnaṃ vimukhā mayaṃ

Nahessāmā"ta cintetvā bhāgaṃ bhuñjathi'manta ca,

"Dve bhātaro mayaṃ niccaṃ aññamaññamadūbhakā

Bhavassamā"ti cintetvā bhāgaṃ bhuñchathamantī ca;

Amataṃ viya bhuñjaṃsu te dve bhāge ubho pica.

"Na yujjhissāma damiḷehi" iti bhuñjathi'maṃ iti

Evaṃ vutte tu tasso so pāṇinā khapi bhojanaṃ;

Gāmaṇī bhattapaṇḍaṃ tu khipitvā sayanaṃ gato

Saṃkucitvā hatthapādaṃ nipajja sayane sayaṃ.

Devī gantvā tosayantī gāmaṇiṃ etadabravī:

"Pasāritaṅgo sayane kiṃ na sesi sukhaṃ suta?"

"Gaṅgāpāramhi damaḷā; ito goṭhamahodadhi;

Kathaṃ pasāritaṅgo'haṃ nipajjāmī"ti so bravī.

Sutvāna tassādhippāyaṃ tuṇhī āsa mahīpati.

So kamenā'bhivaḍḍhanto ahu soḷasavassiko

Puññavā yasavā dhīmā 19 tejobalaparakkamo.

-----------

18. [E.] Parivārena 19. [E.D.] Dhitimā.

[SL Page 120] [\x 120/] (

Calācalāyaṃ gatiyaṃ hi pāṇino

Upenti puññena yathāruciṃ gatiṃ, itīti mantvā satataṃ mahādaro

Bhaveyya puññūpavayamhi buddhimā ti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Gāmaṇīkumārasūti nāma

Bāvīsatimo paricchedo.

---------

Tevīsatimo paricchedo

Balalakkhaṇarūpehi tejojavaguṇehi ca

Aggo ahu mahākāyo so ca kaṇḍulavāraṇo 1

Nandimitto suranimilo mahāsoṇo goṭhayimbaro

Therputtābhayo bharaṇo veḷusumano tatheva ca

Khañjadevo phussadevo labhiyyavasabho pi ca

Ete dasa mahāyodhā tassā'hesuṃ mahabbalā.

Ahū eḷārarājassa mitto nāma camūpata,

Tassa kammantagāmamhi pācīnakhaṇḍarājiyā

5. Cittapabbatasāmantā ahū bhaginiyā suto

Kosohitavatthaguyho mātulasseva nāmako.

Dūrampa parisappantaṃ daharaṃ taṃ kumārakaṃ

Ābajjha nandiyā kaṭyaṃ 2 nisadamha abandhisuṃ;

Nasadaṃ kaḍḍhato tassa bhumiyaṃ parisakappato

Ummārātikkame nandi sā jijjati yato, tato

Nandimitto ti ñāyittha; dasanāgabalo ahū

Vuddho nāgaramāgamma so upāṭṭhāsi mātulaṃ.

Thūpādasu asakkāraṃ karonte damaḷe tadā

Ūruṃ akkamma pādena hatthena itarantu so

Gahetvā sampadāḷetvā bahikkhipati thāmavā;

Devā antaradhāpenti tena khittaṃ kalebaraṃ.

-----------

1. [K.] Kuṇḍala - (sababattha) 2. [E.] Kaṭiyā.

[SL Page 121] [\x 121/] (

Damaḷānaṃ khayaṃ disvā rañño ārocayiṃsu taṃ 3

"Sahoḍḍaṃ 4 gaṇhathetaṃ"ti vuttā kātuṃ na sakkhisuṃ*

Cintesi nandimitto so "evampa karato mama

Janakkhayo kevalaṃ ha, natthi sāsanajotanaṃ.

Rohaṇe khattiyā santi pasannā ratanattaye,

Tattha katvā rājasevaṃ gaṇhitvā damiḷe khile

Rajjaṃ datvā khattiyānaṃ jotessaṃ buddhasāsanaṃ."

Iti gantvā gāmaṇissa taṃ kumārassa sāvayi.

Mātuyā mantayitvā so sakkāraṃ tassa kārayi.

Sakkato nandimitto so yodho vasi tadantike.

Kākavaṇṇo tissarājā vāretuṃ damiḷe sadā

Mahāgaṅgāya titthesu rakkhaṃ sabbesu kārayi.

---------

Ahū dīghābhayo nāma rañño'ññabhariyāsuto;

Kacchakatitthe gaṅgāya tena rakkhamakārayi.

So rakkhākaraṇatthāya samantā yojanadvaye

Mahākulamhā ekekaṃ puttaṃ āṇāpayī tahaṃ

Koṭṭhivāle 5 janapade gāme khaṇḍakaviṭṭhike 6

Sattaputto kulapati saṅgho nāmā'si issaro.

Tassāpi dūtaṃ pāhesa rājaputto sutatthiko;

Sattamo nimiḷo nāma dasahatthabalo suto;

21 Tassa akammasīlattā khīyantā chapi bhātaro

Rocayuṃ tassa gamanaṃ, na tu mātā pitā pana.

Kujjhitvā sesabhātunaṃ pāto yeva niyojanaṃ

Gantvā sūruggame yeva rājaputtaṃ apassi so.7

So taṃ vimaṃsanatthāya dūre 8 kicce niyojayi:

"Cetiyapabbatāsanne dvāramaṇḍalagāmake

Brāhmaṇokuṇḍalo 9 nāma vajjate me sahāyako;

Samuddapāre bhaṇḍāni tassa vajjanti santike;

-----------

*Rasavāhaniyaṃ: "damiḷānaṃ khayaṃ disvā janā rañño nivedayuṃ

Sahasā gaṇhathe'taṃta rājā tesaṃ niyojayi."

3.[K.] Te 4.[A.] Sayodhā 5.[K.@]Kāṭagāme 6.[K.] Maṇḍalavattake

7.[E.D.] Taṃ 8. [K.] Dūtakicce 9. [K.] Kuṇḍalī

[SL Page 122] [\x 122/] (

Gantvā taṃ tena dinnāni bhaṇḍakāni idhā'hara"

Iti vatvāna bhojetvā lekhaṃ datvā visajjayi.

Tato navayojanaṃ hiṃ anurādhapuraṃ idaṃ;

Pubbaṇhe yeva gantvāna so taṃ brāhmaṇamaddasa.

"Nahātvā vāpiyaṃ tāta ehī" tī āha brāhmaṇo.

Idhānā'gatapubbattā nahātvā tassavāpiyaṃ

Mahābodhiñca pūjetvā thūpārāme ca cetiyaṃ

Nagarampavisitvāna passitvā 10 sakalaṃ puraṃ

Āpaṇā gandhamādāya uttaradvārato tato

Nikkhammu'ppalakhettamhā gaṇhitvā uppalāni ca

Upāgami brāhmaṇaṃ taṃ; puṭṭho tenā'ha so gatiṃ

Sutvā so brāhmaṇo tassa pubbāgamamidhāgamaṃ

Vimhito cantayī evaṃ "purisājāniyo ayaṃ;

Sace jāneyya eḷāro imaṃ hatthe karissati;

32 Tasmā'yaṃ damiḷāsante vāsetuṃ neva arahati,

Rājaputtassa pituno santike vāsamarahati,"

Evamevaṃ likhitvāna lekhaṃ tassa samappayī;

Puṇṇavaḍḍhanavatthāni paṇṇākāre bahū pi ca 11

Datvā taṃ bhojayitvā ca pesesi sakhisantikaṃ.

So vaḍḍhamānacchāyāyaṃ gantvā rājasutantikaṃ

Lekhañca paṇṇākāre ca rājaputtassa appayi.

Tuṭṭho āha "sahassena pasādetha ima"nti so.

Issaṃ kariṃsu tassa'ññe rājaputtassa sevakā;

So taṃ dasasahassenapasādāpesi dārakaṃ.

Tassa kesaṃ 12 likhipetvā gaṅgāyeva nahāpiya

Puṇṇavaḍḍhanavatthayugaṃ 13 gandhamālañca sundaraṃ

Acchādetvā vilimpetvā maṇḍayitvā surūpakaṃ*

Sīsaṃ dukūlapaṭṭena veṭhayitvā upānayuṃ;

Attano parihārena bhattaṃ tassa adāpayi.

-----------

9.[A E D] yojanamhi 10 [A D] passītuṃ 11 [A] bahūnipi 12. Kese ti

Yuttataraṃ. 13. [A.] Puṇṇavaḍḍhaṃ.

* Ime dve pādā sabbesu ūno, aññatra kambojamahāvaṃsā.

[SL Page 123] [\x 123/] (

Attano dasasahassaagghanaṃ sayanaṃ subhaṃ

Sayanatthaṃ adāpesi tassa yodhassa khattiyo. 40

So sabbaṃ ekato katvā netvā mātāpitantikaṃ

Mātuyā dasasahassaṃ, sayanaṃ pituno adā.

Taṃ yeva rattiṃ āgantvā rakkhaṭṭhāne adassayī;

Pabhāte rājaputto taṃ sutvā tuṭṭhamano ahu.

Datvā paricchadaṃ tassa parivārajanaṃ tathā

Datvā dasasahassāni pesesi pitusantakaṃ.

Yodho dasasahassāni netvā mātāpitantikaṃ

Tesaṃ datvā kākavaṇṇatissarājamupāgami.

So gāmaṇikumārassa tamappesi mahīpati,

Sakkato suranimilo yodho vasi tadantike.

---------

Kuḷumbarikaṇṇikāyaṃ hundarīvāpigāmake

Tissassa aṭṭhamo putto ahosi soṇanāmako.

Sattavassikakālepi tālagacche aluñci so;

Dasavassikakālamhi tāle luñci mahabbalo

Kālena so 14 mahāsoṇo dasahatthibalo ahu.

Rājā taṃ tādisaṃ sutvā gahetvā pitusanatikā

Gāmaṇissa kumārassa adāsi posanatthiko.

Tena so laddhāsakkāro yodho vasi tadantike.

---------

Girināme janapade gāme niccelaviṭṭhike 15

Dasahatthibalo āsi mahānāgassa atrajo;

Lakuṇṭakasarīrattā ahu goṭhakanāmako;

Karonti keḷiparihāsaṃ tassa jeṭṭhā cha bhātaro.

Te gantvā māsakhettatthaṃ koṭṭayitvā mahāvanaṃ

Tassa bhāgaṃ ṭhapetvāna gantvā tassa nivedayuṃ.

So gantvā taṃ khaṇaṃ yeva rukkhe imbarasaññite

Luñcitvāna samaṃ katvā bhūmiṃ gantvā nivedayi.

Gantvāna bhātaro tassa disvā kammantamabbhutaṃ

Tassa kammaṃ kittayantā āgacchiṃsu tadantikaṃ.

-----------

14.[E.]Kāle sopi. 15.[E.] Niṭṭhulaviṭṭhike. [D.] Niccalaviṭṭhike. [K.] Niṭṭhula

Cittake. [R.] Niṭṭhīlaviṭṭhike.

[SL Page 124] [\x 124/] (

Tadupādāya so āsi goṭhayimbaranāmako.

Tatheva rājā pahesi tampi gāmaṇisantikā.

---------

Koṭipabbatasāmantā 16 kittigāmamhi 17 issaro

Rohaṇo nāma gahapati jātaṃ puttakamattano

Samānanāmaṃ kāresi goṭhakābhayarājino.

Dārako so balī āsi; dasadvādasavassiko

Asakkuneyyapāsāṇe uddhattuṃ 18 catupañcahi

Kīḷamāno khipi tadā so kīḷāguḷake viya.

Tassa soḷasavassassa pitā gadamakārayi

Aṭṭhatiṃsaṅgulāvaṭṭaṃ, soḷasahatthadīghakaṃ;

Tālānaṃ nāḷikerānaṃ khandhe āhacca tāya so

Te pātayitvā teneva yodho so pākaṭo ahu.

Tatheva rājā pāhesi tampi gāmaṇisantike.

Upaṭṭhāko mahāsammattherassā'si pitā pana;

So mahāsummatherassa dhammaṃ sutvā kuṭumbiko

Sotāpattiphalaṃ patto vihāre koṭapabbate.

So tu 19 sañjātasaṃvego ārovetvāna rājino

Datvā kuṭumbaṃ puttassa pabbajī therasantike.

Bhāvanaṃ anuyuñjitvā arahattamapāpuṇi;

Putto tena'ssapaññāyi theraputtābhayo iti.

---------

Kappakandaragāmamhi kumārassa suto ahu

Bharaṇo nāma so kāle dasadvādasavassike 20

Dārakehi vanaṃ gantvā'nubandhitvā sase bahū

Pādena paharitvāna dvikhaṇḍaṃ 21 bhūmiyaṃ khipī.

Gāmikehi vanaṃ gantvā soḷasavassiko pana

Tatheva pātesi lahuṃ migagokaṇṇasūkare.

Bharaṇo so mahāyodho teneva pākaṭo ahu;

Tatheva rājā vāsesi tampi gāmaṇisantike.

---------

Girināme janapade kuṭumbiyaṅgaṇagāmake 22

Kuṭumbī vasabho nāma ahosi tattha sammato.

-----------

16. [E.K.] Koṭapabbata. 17. [D.R.] Kattigāmamhi 18.[D.]Uccātuṃ.

19. [E.] Taṃ. 20.[A.E.] Vassiko. 21.[F.] Dvīkheṇḍa. 22.[A.]Kuṭiyaṅgaṇa.

[SL Page 125] [\x 125/] (

Veḷo jānapado tassa, sumano giribhojako,

Sahāyassa sute jāte paṇṇākārapurassarā

Gantvā ubho sakaṃ nāmaṃ dārakassa akārayuṃ.

Taṃ vuddhaṃ 18 attano gehe vāsesi giribhojako

Tasse'ko sindhavo posaṃ 19 kañci nā'rohituṃ adā,

Disvā tu veḷusumaṇaṃ "ayaṃ ārohako mama *

Anurūpo"ti cintetvā pahaṭṭho hesitaṃ akā.

Taṃ ñatvā bhojako "assaṃ ārohā"ti tamāha so;

So assaṃ āruhitvā taṃ sīghaṃ dhāvayi 20 maṇḍale,

Maṇḍale sakale asso ekābaddho adissi so

Nisīdi dhāvato cassa vassahāro'va 21 piṭṭhiyaṃ

Moveti pi uttariyaṃ bandhati 22 pi anādaro

Taṃ disvā parisā sabbā ukkuṭṭhiṃ sampavattayi.

Datvā dasasahassāni tassa so giribhojako

Rājānucchaviko'yaṃ ti haṭṭho rañño adāsi taṃ.

Rājā taṃ veḷusumanaṃ attano yeva santike

Kāretvā tassa sakkāraṃ vāsesi bahumānayaṃ.

---------

Nakulanagarakaṇṇikāyaṃ 23 gāme mahindadoṇike 24

Abhayassa'ntimo putto devo nāmā'si thāmavā;

Īsakaṃ pana khañjattā khañjadevoti taṃ viduṃ.

Migavaṃ gāmavāsīhi saha gantvāna so tadā

Mahise anubandhitvā mahante uṭṭhituṭṭhite

Hatthena pāde gaṇhitvā bhametvā sīsamatthake

Āsumha bhumiṃ cuṇṇeti 25 tesaṃ aṭṭhīni māṇavo.

Taṃ pavattiṃ suṇitvā va khañjadevaṃ mahīpati

Vāsesi āharāpetvā gāmaṇisse'va santike.

---------

Cittalapabbatāsanne gāme kapiṭṭhanāmake 26

Uppalassa suto āsi phussadevo ti nāmako.

-----------

*"Giribhojakassa ekoso sindhavo'si mahabbalo

Attano piṭṭhiyaṃ so hi kaṃci nārohituṃ adā"

(Rasavāhiniyaṃ)

18.[A.] Puttaṃ. 19.[E.D.] Purisaṃ 20.[E.] Dhāvesi 21.[E.] Vassahāraṃva,

[A.]Vassahārova. 22.[A.D.] Bandheti. 23. [A.] Nakulanagarakkhāyaṃ

24.[A.E.] Mahisadoṇike. 25.[E.]Āsumhi bhumiṃ cuṇṇetvā.

26.[E.] Gaviṭanāmake

[SL Page 126] [\x 126/] (

Gantvā saha kumārehi vihāraṃ so kumārako

Bodhiyā pūjitaṃ saṅkhaṃ ādāya dhami thāpasā 27;

Asanīpātasaddova saddo tassa mahā ahu;

Ummattā viya āsuṃ te bhītā sabbe pi dārakā*

Tena so āsi ummādaphussadevo ti pākaṭo.

Dhanusippaṃ akāresi tassa vaṃsāgataṃ pitā +;

Saddavedhī vijjuvedhī vālavedhī ca so ahu.

Vālukāpuṇṇasakaṭaṃ, baddhavammasataṃ tathā,

Asanodumbaramayaṃ aṭṭhasoḷasaaṅgulaṃ

Tathā ayo-lohamayaṃ paṭṭaṃ dvicaturaṅgulaṃ

Nibbedhayati kaṇḍena; kaṇḍo tena visajjito

Thale aṭṭhusabhaṃ yāti, jale tu usabhaṃ pana.

Taṃ suṇitvā mahārāja pavattīṃ pitusantikā

Tampi āṇāpayitvāna gāmaṇimhi avāsayi.

---------

Tulādhāranagāsanne 28 vihāravāpigāmake

Mattakuṭumbissa suto 29 ahū vasabhanāmako;

Taṃ sujātasarīrattā labhiyyavasabhaṃ viduṃ.

So vīsavassuddesamhi mahākāyabalo ahū.

92 Ādāya so katipaye purise yeva ārahi

Khettatthiko mahāvāpiṃ; karonto taṃ mahabbalo

Dasahi dvādasahi vā vahitabbe narehi pi

Vahanto paṃsupiṇḍe so lahuṃ vāpiṃ samāpayi.

Tena so pākaṭo āsi; tampi ādāya bhumipo

Datvā taṃ tassa sakkāraṃ gāmaṇissa adāsi taṃ.

Vasabhodakavāro ti taṃ khettaṃ pākaṭaṃ ahū.

Evaṃ labhiyyavasabho vasi gāmaṇisantike.

----------0

* Rasavāhiniyaṃ imā adhikā:- "catuppadā vibhaṃgā ca bhamiṃsu cakitā vane."

+ Rasavāhiniyaṃ: "hatthassatharusippaṃ so sikkhāpesi sakaṃ sutaṃ

Dhanusippaṃ ca sikkhesi tassa vaṃsāgataṃ pitā" (sundaratarā.)

Rasavāhiniyaṃ: "sokamenābhivaḍḍhanto āsi visativassiko

Dasanāgabalo āsi tharusippe ca kovido"

27.[D.] Thāmavā. 28.[E.D.R.] Tulādhārapabbatāsanne.

29.[E.D.] Mattakuṭumbino putto.

[SL Page 127] [\x 127/] (

Mahāyodhānametesaṃ dasantampi mahīpati

Puttassa sakkārasamaṃ sakkāraṃ kārayī tadā.

Āmantetvā mahāyodhe dasāpi ca 30 disampati

"Yodhe dasadase'keko esathā"ti udāhari;

Te tathevā'nayuṃ yodhe; punarā'ha mahīpati

Tassa yodhasatassāpi tatheva pariyesituṃ.

Tathā te pā'nayuṃ yodhe; tesampāha 31 mahīpati

Puna yodhasahassassa tatheva pariyesituṃ.

100

Thatā te pā'nayuṃ yodhe; sabbe sampiṇḍitā tu te

Ekādasasahassāni yodhā, sataṃ 32 tathā dasa. *

101 Sabbe te laddhasakkārā bhumipālena sabbadā

Gāmaṇiṃ rājaputtaṃ taṃ vasiṃsu parivāriya.

102

Iti sucaritajātamabbhutaṃ

Suṇiya naro matimā sukhatthiko

Akusalapathato parammukho

Kusalapathe'hirameyya sabbadā-ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Yodhalābho nāma

Tevīsatimo paricchedo.

---------

Catuvīsatimo paricchedo.

Hatthassatharukammassa kusalo katupāsano

So gāmaṇī rājasuto mahāgāme vasī tadā.

Rajā rājasutaṃ tissaṃ dīghavāpimhī vāsayi

Ārakkhituṃ janapadaṃ sampannabalavāhanaṃ

Kumāro gāmaṇī kāle sampassanto balaṃ sakaṃ

"Yujjhissaṃ damiḷehī"ti piturañño kathāpayi.

Rājā taṃ anurakkhanto "oragaṅgaṃ alaṃ" iti

Vāresi yāva tatiyaṃ; so tatheva kathāpayi.

-----------

30. [E.S.] Te dasāpi 31. [E.] Tassapā'ha 32. [A.] Sata.

* Rasavahiniyaṃ: "ekādasasahassaṃ ca dasuttarasataṃ pi ca

Ahesuṃ piṇḍitā yodhā mahābalaparakkamā,"

[SL Page 128] [\x 128/] (

"Pitā me puriso honto ne'vaṃ 1 vakkhati, teni'daṃ

Pilandhatu"ti pesesi itthālaṅkāramassa so.

Rājā'ha tassa kujjhitvā "karotha hemasaṅkhaliṃ,

Tāya naṃ bandhayissāmi, nā'ññathā rakkhiyo hi so"

Palāyitvāna malayaṃ kujjhitvā pituno agā;

Duṭṭhattāyeva pitari āhu taṃ duṭṭhagāmaṇiṃ

Rājā'tha ārabhī kātuṃ mahāmaṅgalacetiyaṃ 2

Niṭṭhite cetiye saṅghaṃ sannipātayi bhūpati.

Dvādasā'suṃ 3 sahassāni bhikkhū cittalapabbatā,

Tato tato dvādaseva sahassāni samāgamuṃ.

Katvāna cetiyamahaṃ rājā saṅghassa sammukhā

Sabbe yodhe samānetvā kāresi sapathaṃ tadā:

"Puttānaṃ kalahaṭṭhānaṃ na gacchissāma no"4 iti.

Akaṃsu sapathaṃ sabbe, taṃ yuddhaṃ tena nāgamuṃ.

Catusaṭṭhivihāre so kārāpetvā mahīpati

Tattakāneva vassāni ṭhatvā mari tahiṃ, tadā

Rañño sarīraṃ gāhetvā channayānena rājinī

Netvā tissamahārāmaṃ taṃ saṅghassa nivedayi.

Sutvā tissakumāro taṃ āgantvā 5 dīghavāpito

Sarīrakiccaṃ kāretvā sakkaccaṃ pituno sayaṃ

Mātaraṃ kaṇḍulaṃ hatthiṃ ādiyitvā mahabbalo

Bhātu bhayā dīghavāpiṃ agamāsi lahuṃ tato.

Taṃ pavattiṃ nivedetuṃ duṭṭhagāmaṇisantikaṃ

Lekhaṃ datvā visajjesuṃ sabbe'maccā samāgatā.

So guttahālamāgantvā tattha vāre visajjiya

Mahāgāmamupagantvā sayaṃ rajje'bhisevayi.

Mātatthaṃ kaṇḍulatthañca bhātu lekhaṃ visajjayi;

Aladdhā yāva tatiyaṃ yuddhāya tamupāgami.

Ahū dvinnaṃ mahāyuddhaṃ cūlaṅgaṇiyapiṭṭhiyaṃ;

Tattha nekasahassāni patiṃsu rājino naraṃ.

-----------

1. [A.] Neva 2. [A.E.T.] Mahānuggala- 3.[E.K.] Dvādasettha

4. [E.] Te [D.] Vo. 5. [A.] Tu taṃ gantvā. [E.] Gantvāna

[SL Page 129] [\x 129/] (

Rājā ca tissāmacco ca vaḷavā dīghathūnikā

Tayo yeva palāyiṃsu; kumāro anubandhi te;

Ubhinnamantare bhikkhū māpayiṃsu mahīdharaṃ,

Taṃ disvā "bhikkhusaṅghassa kammaṃ" iti nivattī so.

Kappakandaranajjā so javamālititthamāgato 6

Rājā'ha tissāmaccaṃ taṃ "chātajjhattā mayaṃ" iti.

Suvaṇṇasarake khittabhattaṃ nīhari tassā so;

Saṅghe datvā bhuñjanato kāretvā catubhāgakaṃ

"Ghosehi kāla" miccā'ha; tisso kālamaghosayi;

Suṇitvā dibbasotena rañño - kkhāya dāyako

Thero piyaṅgudīpaṭṭho theraṃ tattha niyojayi

Tissaṃ kuṭimbakasutaṃ, so tattha nahasā'gamā.

Tassa tisso karā pattaṃ ādāyā'dāsi rājino;

Saṅghassa bhāgaṃ sambhāgaṃ rājā patte khīpāpayi;

Sambhāgaṃ khipī tisso ca; sambhāgaṃ vaḷalavā pi ca

Na icchi, tassā bhāgañca tisso pattamhi pakkhipi.

Bhattassa puṇṇapattaṃ taṃ adā therassa bhupati.

Adā gotamatherassa so gantvā nahasā lahuṃ.

Bhikkhūnaṃ bhuñjamānānaṃ datvā ālopabhāgaso

Pañcasatānaṃ so thero laddhehi tu tadantikā

Bhāgehi pattaṃ pūretvā ākāse khipi rājino;

Disvā'gataṃ gahetvā taṃ tisso bhojesi 7 bhūpatiṃ.

Bhuñjitvāna sayañcāpi vaḷavagñca abhojayi.

Sannāhaṃ cumbaṭaṃ katvā rājā pattaṃ visajjayi.

Gantvāna so mahāgāmaṃ samādāya balaṃ puna

Saṭṭhisahassaṃ yuddhāya gantvā yujjhi sabhātarā.

Rājā vaḷavamāruyha tisso kaṇḍulahatthinaṃ

Dve bhātaro samāgañchuṃ yujjhamānā raṇe tadā.

Rājā kariṃ karitva'nto vaḷavāmaṇḍalaṃ akā;

Tathāpi chiddaṃ no disvā laṅghāpetuṃ matiṃ akā;

-----------

6.[A.] Jīvamālimupāgato. [E.] Javamālatittha- 7.[E.] Bhojayi.

[SL Page 130] [\x 130/] (

Vaḷavaṃ laṅghayitvāna 8 hatthīnaṃ, bhātiko'pari

Tomaraṃ khipi cammaṃva 9 yathā chijjati piṭṭhiyaṃ.

Anekāni sahassāni kumārassa narā tahiṃ

Patiṃsu yuddheyujjhantā, bhijji ceva mahabbalaṃ.

"Ārohakassa vekallā itthi maṃ laṅghayī" iti

Kuddho karī taṃ vālento rukkhamekamupāgami.

Kumāro āruhī rukkhaṃ; hatthi sāmimupāgami;

Tamāruyha palāyantaṃ kumāramanubandhi so.

Pavisitvā vihāraṃ so mahātheragharaṃ gato

Nipajji heṭṭhā mañcassa kumāro bhātuno bhayā.

Pasārayī mahāthero cīvaraṃ tattha mañcake;

Rājā anupadaṃ gantvā "kuhiṃ tisso"ti pucchatha,

"Mañce natthi mahārāja" iti thero avoca taṃ;

Heṭṭhāmañceti jānitvā tato nikkhamma bhupati

Samantato vihārassa rakkhaṃ kārayi; taṃ pana

Mañcakamhi nipajjetvā datvā upari cīvaraṃ

Mañcapādesu gaṇhitvā cattāro daharā yatī

Matabhikkhuniyāmena kumāraṃ bahi nīharuṃ.

Niyyamānantu taṃ ñatvā idamāha mahīpati;

"Tissa, tvaṃ kuladevānaṃ sīse hutvāna nayyasi;

Balakkārena gahaṇaṃ kuladevehi natthi me;

Guṇaṃ tvaṃ kuladevānaṃ sareyyāsi kadāvapi."

Tato yeva mahāgāmaṃ agamāsi mahīpati;

Āṇāpesi ca tattheva mātaraṃ mātugāravo.

(Vassāni aṭṭhasaṭṭhiṃ so aṭṭhā dhammaṭṭhamānaso

Aṭṭhasaṭṭhivihāre ca kārāpesi mahīpati.)*

Nikkhāmito so bhikkhūhi tisso rājasuto pana

Dīghavāpiṃ tato yeva agama'ññataro 10 viya.

Kumaro godhagattasassa tissatherassa āha so

"Sāparādho ahaṃ bhante, khamāpessāmi bhātaraṃ"

-----------

8. [E. D.] Vaḷavāya laṃghāpetvāna. 9. [A.] Ca. 10. [E.] Agamāsi añātako,

* Ayaṃ gāthā adhikā, pamādapatitā. Tāya vinā yeva pubbāparo attho

Ghaṭīsati.

[SL Page 131] [\x 131/] (

Veyyāvaccakarākāraṃ tissaṃ pañcasatāni ca

Bhikkhūnamādiyitvā so thero rājamupāgami.

Rājaputtaṃ ṭhapetvāna thero sopāṇamatthake

Sasaṅgho pāvisī; saddho 11 nisīdāpiya bhumipo

Upānayī yāguādiṃ; thero pattaṃ pidhesi so;

"Kinti" vutto'bravī "tissaṃ ādāya āgatā" iti.

"Kuhiṃ coro"ti vutto ca 12 ṭhitaṭṭhānaṃ nivedayi.

Vihāradevī gantvāna chādiyaṭṭhāsi puttakaṃ.

Rājā'ha theraṃ "ñāto vo dāsabhāvo idāni no?

Sāmaṇeraṃ pesayetha tumhe me 13 sattavassakaṃ,

Janakkhayaṃ vanā yeva kalaho na bhaveyya no"

"Rāja, 14 saṅghassa dose'so; saṅgho daṇḍaṃ karissata."

"Hessatā'gatakiccaṃ vo, yāgādiṃ gaṇhāthā" ti so

Datvā taṃ bhikkhusaṅghassa pakkositvāna bhātaraṃ

Tattheva saṅghamajjhamhi nisinno bhātarā saha

Bhuñjitvā ekato yeva bhakkhusaṅghaṃ visajjayī.

Sassakammāni kāretuṃ tissaṃ tattheva pāhiṇi.

Sayampi bheriṃ cāretvā sassakammāni kārayi. 59

Iti veramanekavakavpavitaṃ

Samayanti bahuṃ api sappurisā

Iti cintiya ko hi naro matimā

Na bhaveyya paresu susantamano ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvebhātikayuddhaṃ nāma

Catuvīsatimo paricchedo.

---------

Pañcavīsatimo paracchedo.

Duṭṭhagāmaṇirājā'tha katvāna janasaṅgahaṃ

Kunte dhātuṃ nidhāpetvā sayoggabalavāhano

Gantvā tissamahārāmaṃ vanditvā saṅghamabravī:

"Pāragaṅgaṃ gamassāmi jotetuṃ sāsanaṃ ahaṃ, -----------

11. [E.] Sabbe. 12. [E.] Vutto so. 13. [E.] Ce. 14. [A.]Rājā.

[SL Page 132] [\x 132/] (

Sakkātuṃ bhakkhavo detha 1 amhehi saha gāmino;

Maṅgalañceva rakkhā ca bhikkhūnaṃ dassanaṃ hi no."

4 Adāsi daṇḍakammatthaṃ saṅgho pañcasataṃ yatī;

Bhakkhusaṅghaṃ tamādāya tato nikkhamma bhūpati

Sodhāpetvāna malaye idhāgamanamañjasaṃ

Kaṇḍulaṃ hatthimāruyha yodhehi parivārito

Mahatā balakāyena yuddhāya abhinikkhami.

Mahāgāmena sambaddhā senā'gā guttahālakaṃ.

Mahiyaṅgaṇamamāgamma chattaṃ damaḷamaggahī;

Ghātetvā damiḷe tattha āgantvā ambatitthakaṃ

Gaṅgāparikhasampattaṃ, tatthambadamiḷampana

Yujjhaṃ catuhi māsehi katagatthaṃ mahabbalaṃ

Mātaraṃ dassayitvāna tena lesena aggahi.

Tato oruyha damiḷesattarāje 2 mahabbale

Ekāheneva gaṇhitvā khemaṃ katvā mahabbalo

Balassā'dā dhanaṃ, tena khemārāmo ti vuccati.

Mahākoṭṭha'ntarāsobśe, doṇe gavaramaggahī,

Hālakole 3 issariyaṃ, 4 nāḷisobbhamha nāḷikaṃ,

Dīghābhayagallakamhī gaṇhi dīghābhayampi ca,

Kacchatītthe kapisīsaṃ catumāsena aggahī.

Koṭanagare koṭañca, tato hālavahāṇkaṃ, 5

Vahiṭṭhe 6 vahiṭṭhadamaḷaṃ, gāmaṇimha ca gāmaṇiṃ,

Kumbagāmamhi gumbañca 7 nandigāmamhi nandikaṃ, 8

Gaṇhi khāṇuṃ khāṇugāme, dve tu tambuṇṇame pana

Mātulaṃ bhāginyegñca tamba-unnamanāmake, 9

Jambuṃ caggaha, so so ca gāmo'hu taṃtadavhayo.

"Ajānatvā sakaṃ senaṃ ghātenta sajanā" iti

Sutvāna saccakiriyaṃ akarī tattha bhupati;

"Rajjasukhāya vāyāmo nā'yaṃ mama kadācipi; 10

Sambuddhasāsanasseva ṭhapanāya ayaṃ mama;

-----------

1. [E.] Detha no bhikkhu. 2. [A.] Rājā. 3. [K.] Hātālake. 4.[K.@]Sanappiriyaṃ. 5. [A.]

Hālavabhāṇakaṃ, 6. [A.] Mahiṭṭhe. 7. [K.] Kappagāmamhi kappaṃca

8. [K.] Chindagāmamhi chindakaṃ 9. [A.] Tambakunnamanāmake. 10.[E.] Sadāpi ca.

[SL Page 133] [\x 133/] (

Tena saccena me senākāyopagatabhaṇḍakaṃ

Jālavaṇṇaṃva hotu ti taṃ tatheva tadā ahu."

Gaṅgātīramhi damiḷā sabbe ghātitasesakā

Vijitaṃ nagaraṃ nāma saraṇatthāya pāvisuṃ.* 20 Phāsuke aṅgaṇaṭṭhāne khandhāvāraṃ

nivesayi,

Taṃ khandhāvārapiṭṭhīta nāmenā'hosa pākaṭaṃ.

Vajitanagaragāhatthaṃ vīmaṃsanto narādhipo

Disvā'yantaṃ nandimittaṃ visajjāpesi kaṇḍulaṃ.

Gaṇhituṃ āgataṃ hatthiṃ nandimitto karehi taṃ

Ubhodante kapīḷayitvā ukkuṭikaṃ nisīdayī

Hatthīnā nandimitto tu yasmā yattha ayujjhi so

Tasmā tattha tato gāmo hatthiporoti vuccati.

Vīmaṃsitvā ubho rājā vijitaṃ nagaraṃ agā;

Yodhānaṃ dakkhiṇadvāre saṅgāmo āsi bhiṃsano.

Puratthimamhi dvāramhi 11 so veḷusumano pana

Anekasaṅkhe damiḷe assārūḷho aghātayi.

Dvāraṃ thakesuṃ damiḷā; rājā yodhe visajjayi;

Kaṇḍulo natdimitto ca suranimilo ca dakkhiṇe,

Mahāsoṇo ca goṭho ca theraputto ca te tayo

Dvāresu tīsu kammāni itaresu tadā karuṃ.

Nagaraṃ taṃ tiparikhaṃ uccapākāragopitaṃ

Ayokammakatadvāraṃ arīhi duppadhaṃsiyaṃ. 29

Jāṇūhi ṭhatvā dāṭhāhi bhinditvāna silāsudhā

Iṭṭhakā ceva hatthi so ayodvāramupāgami.

Gopuraṭṭhā tu damiḷā khipiṃsu vividhāyudhe

Pakkaṃ ayoguḷañceva kaṭhitañca silesikaṃ;

-----------

*Kambojamahāvaṃse imāpi dve gāthā dissanti:-

"Paccuttaritvā gaṅgāya gaja assa-rathehi so

Manoramaṃ sukhaṭṭhānaṃ passitvā dharaṇīpati

Bheriṃ paricarāpetvā sannipātetva nāgare

Paribhuñjāpayi sab[X]gñe[X]ba pāto yeva khaṇe tadā;

Tato pabhuti so deso bhattaguttahalavbhayo"

11. [E.] Puratthīmaduvāramhi

[SL Page 134] [\x 134/] (

Piṭṭhiṃ khitte silesamhi dhūpāyante'tha 12 kaṇḍulo

Vedanaṭṭo'dakaṭṭhānaṃ gantvāna tattha ogahī.

"Na idaṃ surāpānaṃ te, ayodvāravighāṭanaṃ,

Gaccha dvāraṃ vighāṭehi" iccā'ha goṭhayimbaro. 33

So mānaṃ janayitvāna koñcaṃ katvā gajuttamo

Udakā uṭṭhahitvāna thale aṭṭhāsi dappavā.

Hatthivejjo viyojetvā 13 silesaṃ osadhaṃ akā;

Rājā āruyha hatthiṃ taṃ kumhe 14 phusiya pāṇinā

"Laṅkādīpamha sakale rajjaṃ te, tāta kaṇḍula,

Dammī"ti taṃ tosayitvā bhojetvā varabhojanaṃ

Ayaṃ

8Tvā sāṭakena kārayitvā suvammitaṃ

Sattaguṇaṃ māhisavammaṃ bandhetvā cammapiṭāṭhiyaṃ

Tasso'pari telavammaṃ dāpetvā taṃ visajjayi.

Asanī viya gajjanto so gantvo'paddave sahaṃ

Padaraṃ vijjhi dāṭhāhi, ummāraṃ padasā'hani,

Sadvārabāhaṃ taṃ dvāraṃ bhumiyaṃ saravaṃ pati;

Gopure dabbasambhāraṃ patantaṃ hatthipiṭṭhīyaṃ

Bāhāhi paharitvāna nandimitto pavaṭṭayi.

Disvāna tassa kiriyaṃ kaṇḍulo tuṭṭhamānaso

Dāṭhāpīḷanaveraṃ taṃ chaḍḍhesi paṭhamaṃ kataṃ.

Attano piṭṭhito yeva pavesatthāya kaṇḍulo

Nivattitvāna oloki yodhaṃ tattha gajuttamo.

"Hatthinā katamaggena nappavekkhāmahaṃ" iti

Nandimitto vicintetvā pākāraṃ hani bāhunā,

So aṭṭhārasahatthucco pati aṭṭhusabho kira;

Oloki sūranimilaṃ, anicchaṃ sopi taṃ pathaṃ

Laṅghayitvāna pākāraṃ nagarabbhantare pati

Bhinditvā dvāramekekaṃ goṭho soṇo ca pāvisi.

Hatthi gahetvā rathavakkaṃ, mitto sakaṭapañjaraṃ,

Nāḷikerataruṃ goṭho, nimmalo khaggamuttamaṃ,

Tālarukkhaṃ mahāsoṇo, theraputto mahāgadaṃ,

Visuṃ visuṃ vīthigatā damiḷe tattha cuṇṇayuṃ

-----------

12.[E.] Dhumāyanteva 13.[E.] Hatthīvejjo'tha dhovitvā 14. [D.] Kumbhaṃ

[SL Page 135] [\x 135/] (

Vijitaṃ nagaraṃ hetvā catumāsena khattiyo

Tato 15 girilakaṃ 15 gantvā giriyaṃ damiḷaṃ hani.

Gantvā mahelanagaraṃ timahāparikhaṃ tato

Kadambapupphavallīhi samantā parivāritaṃ

Ekadvāraṃ duppavesaṃ catumāse vasaṃ tahiṃ

Gaṇhi mahelarājānaṃ mantayuddhena bhumipo.

Tato'nurādhanagaraṃ 16 āgacchanto mahīpati

Khandhāvāraṃ nivesesi parito 17 kāsapabbataṃ.

Māsamhi jeṭṭhamūlamha taḷākaṃ tattha kāriya

Jalaṃ kīḷa tahiṃ gāmo posona-nagaravhayo 18

Taṃ yuddhāyāgataṃ sutvā rājānaṃ duṭṭhagāmaṇiṃ

Amacce sannipātetvā eḷāro āha bhūmipo:

"So rājā ca sayaṃ yodho, yodhā ca'ssa bahū kira;

Amaccā, kinnu kātabbaṃ? Kinti maññanti no ime?"19

Dīghajantuppabhūtayo 20 yodhā eḷārarājino

"Suve yuddhaṃ karissāma" iti te nicchayaṃ karuṃ.

Duṭṭhagāmaṇirājā pi mantetvā mātuyā saha

Tassā matena kāresi dvattiṃsa balakoṭṭhake,

Rājacchattadhare tattha ṭhapesi rājarūpake;

Abbhantare koṭṭhake tu sayaṃ aṭṭhāsi bhupati.

Eḷārarājā sannaddho mahāpabbatahatthinaṃ

Āruyha agamā tattha sayoggabalavāhano

Saṅgāme vattamānamhi dīghajantu mahabbalo

Ādāya khaggaphalakaṃ yujjhamāno bhayānako

Hatthe aṭṭhārasu'ggantvā nabhaṃ taṃ rāja rūpakaṃ

Chinditvā asinā hindi paṭhamaṃ balakoṭṭhakaṃ.

Evaṃ sese pi bhinditvā balakoṭṭhe, mahabbalo

hitaṃ gāmaṇirājena nabalakoṭṭhamupāgami.

Yodho so 22 sūranimilo gacchantaṃ rājino'pari

Sāvetvā attano nāmaṃ tamakkosi mahabbalo.

-----------

15.[K.] Girakolavhayaṃ gantvā, 16.[E.D.] Tato anurādhapuraṃ

17.[E.K.] Parato, 18.[E.] Pajjotanagara- [D.] Pe senanagara-

19. [E.K.] Iti 20."Dīghajantū"ta yuttataraṃ, 21.[E.] Rājā chattadhare,

22. [E.] Tu. [K.] Taṃ.

[SL Page 136] [\x 136/] (

Itaro "taṃ vadhissa"nti kuddho ākāsamuggami;

Itaro otarantassa phalakaṃ upanāmayi;

"Chindāmetaṃ saphalakaṃ" iti cintiya so pana

Phalakaṃ hana khaggena, taṃ muñciyi'taro sayi;23

Kappento 24 muttaphalakaṃ dīghajantu tahiṃ pati;

Uṭṭhāya suranimilo patitaṃ sattiyā'hani.

65 Saṅkaṃ dhamī phussadevo, senā bhijjittha dāmiḷī;

Eḷāro pi nivattittha; ghātesuṃ damiḷe bahū.

Tattha vāpijalaṃ āsi hatānaṃ lohitāvilaṃ

Tasmā kulatthavāpi ti nāmato vissutā ahu.

Carāpetvā tahiṃ heriṃ duṭṭhagāmiṇi bhūpati

'Na hanissatu 25 eḷāraṃ maṃ muñciya'paro" iti,

Sannaddho sayamāruyha sannaddhaṃ kaṇḍulaṃ kariṃ

Eḷāraṃ anubandhanto dakkhiṇadvāramāgami

Puradakkhiṇadvāramhi 26 ubho yujjhiṃsu bhumipā;

Tomaraṃ khipi eḷāro, gāmaṇī tamavañcayi.

Vijjhāpesi ca dantehi taṃ hatthaṃ sakahatthinā;

Tomaraṃ khipi eḷāraṃ, sahatthi tattha so pati.

Tato vijitasaṅgāmo sayoggabalavāhano

Laṅkaṃ ekātapattaṃ so katvāna pāvisī puraṃ.

Puramhi bheriṃ cāretvā samantā yojane jane

Santipātiya kāresi pūjaṃ eḷārarājino.

Taṃ dehapatitaṭṭhāne kūṭāgārena jhāpayi;

Cetiyaṃ tattha kāresi parihāramadāsi ca

Ajjāpi laṅkāpatino taṃpadesasamīpagā

Teneva parihārena na vādāpenti tūriyaṃ.

Evaṃ dvattiṃsa damiḷarājāno duṭṭhagāmaṇī

Gaṇhitvā ekachattena laṅkārajjamakāsi so

Vijite nagare bhinne 28 yodho so dighajantuko

Eḷārassa nivedetvā bhāgineyyassa yodhataṃ 29

-----------

23. [E.D.] Muñci itaro pana. 24. [A.] Kappente. 25. [E.] Hanissati,

26. [A.] Pure - 27. [A.] Tattha, 28. [E.] Bhintamhi vijitanagare,

29. [A.] Attano.

[SL Page 137] [\x 137/] (

Tassa bhalluka nāmassa bhāganeyyassa atattano.

Pesayīdhāgamamatthāya; tassa sutvāna bhalluko

Eḷāradaḍḍhadivasā sattame divase idha

Purisānaṃ sahassehi saṭṭhiyā saha otari.

Otaṇṇo so suṇitvāpi patanaṃ tassa rājino

"Yujjhissāmī"ti lajjāya mahātitthā idhāgamā.

Khandhāvāraṃ nivesesi gāme koḷambahālake.

Rājā tassā'gamaṃ sutvā yuddhāya abhinikkhami,

Yuddhasannāhasannaddho hatthimāruyha kaṇḍulaṃ

Hatthassarathayodhehi pattīhi ca anūnako.

Ummādaphussadevo so dīpe aggadhanuggaho

Dasaḍḍhāyudhasannaddho, 30 sesayodhā ca anvaguṃ.

Pavatte tumule yuddhe sannaddho bhalluko tahiṃ

Rājābhimukhamāyāsi; nāgarājā tu kaṇḍulo

Taṃ vegamandībhāvatthaṃ paccosakki saniṃ saniṃ

Senā pi saddhiṃ teneva paccosakki saniṃ saniṃ

Rājāha "pubbe yuddhesu aṭṭhavīsatiyā ayaṃ

Na paccosakka, kiṃ etaṃ phussadevā"ti? Āha so:

"Jayo no paramo deva, jayabhumimayaṃ gajo

Paccosakkati pekkhanto, jayaṭṭhānamhi ṭhassati."

Nāgo'tha paccosakkitvā puradevassa passato

Mahāvihārasīmante aṭṭhāsi suppatiṭṭhito.

Tatraṭṭhite nāgarāje bhalluko damiḷo tahiṃ

Rājābhimukhamāgantvā uppaṇḍesi mahīpatiṃ.

Mukhaṃ pidhāya khaggena rājā akkosi taṃ pana;

"Rañño mukhamhi pātemi" iti kaṇḍañca so khipi.

Āhacca so khaggatalaṃ kaṇḍo papati bhumiyaṃ

"Mukhe viddho"ti saññāya ukkuṭṭhiṃ bhalluko akā.

Rañño pacchā nisinno so phussadevo mahabbalo

Kaṇḍaṃ khipi mukhe tassa ghaṭṭento rājakuṇḍalaṃ;

Rājānaṃ pādato katvā patamānassa tassa tu

Khipitvā aparaṃ kaṇḍaṃ vijjhitvā tassa jaṇṇukaṃ

-----------

30. [A.T.] Dasadhāyudha -

[SL Page 138] [\x 138/] (

Rājānaṃ sīsato katvā pātesi lahuhatthako

Bhalluke patīte tasmiṃ jayanādo pavattatha.31

Phussadevo tahiṃ yeva ñāpetuṃ dosamattano

Kaṇṇavalliṃ sakaṃ chetvā pasataṃ lohitaṃ sayaṃ

Rañño dassesi; taṃ disvā rājā naṃ pucchi "kiṃ" iti,

"Rājadaṇḍo kato me"ti so avoca mahīpatiṃ.

"Ko te doso"ti vutto ca āha kuṇḍalaghaṭṭanaṃ

"Adosaṃ dosasaññāya kimetaṃ kari bhātika"

Iti vatvā mahārājā kataññu idamāha ca:

"Kaṇḍānucchaviko tuyhaṃ sakkāro hessate mahā."

Ghātetvā damile sabbe rājā laddhajayo tato

Pāsādatalamāruyha sīhāsanagato tahiṃ

Nāṭakāmaccamajjhamhī phussadevassa taṃ saraṃ

Āṇāpetvā ṭhapāpetvā puṃkhena 32 ujukaṃ tale 33

100

Kahāpaṇehi kaṇḍantaṃ āsittehu'parūpari 34

Chādāpetvāna dāpesi phussadevassa taṃ khaṇe.

101

Narindapāsādatale narindotha alaṅkate

Sugandhadīpujjalite nānāgandhasamāyute

102

Nāṭakajanayogena accharāhi'va bhūsite 35

Anagghattharaṇatthiṇṇe 36 muduke sayane subhe

103

Sayito sirisampattiṃ mahatiṃ api pekkhiya

Kataṃ akkhohiṇīghātaṃ saranto na sukhaṃ labhi.

104

Piyaṅgudīpe arahanto ñatvā taṃ tassa takkitaṃ

Aṭṭhā'rahante pāhesuṃ 37 tamassāsetu missaraṃ.

105

Āgamma te majjhayāme rājadvāramhi otaruṃ,

Niveditabbhāgamanā 38 pāsādatalamāruhuṃ

106

Vanditvā te mahārājā nisīdāpiya āsane

Katvā vividhasakkāraṃ pucchi āgatakāraṇaṃ;

-----------

31. [K.] Avatthari. 32. [E.] Poṃkhena 33. [A.D.] Talaṃ

34. [A.D.T.] Āsitto uparūpari 35."Accharāhi vibhusito"ti sabbattha

36. [E.]Raṇakiṇṇe 37.[E.D.]Pāhesuṃ aṭṭha arabhante. 38.[A.D.] Nivedi

Vehāgamanā.

[SL Page 139] [\x 139/] (

107

"Piyaṅgudīpe saṅghena pesitā manujādhipa

Tamassāsayituṃ amhe" iti; rājā punā'ha te

108

"Kathannu bhante assāso mama hessati, yena me

Akkhohiṇīmahāsenāghāto kārāpito" iti.

109

"Saggamaggantarāyo ca natthī te tena kammunā,

Diyaḍḍhamanujā ve'ttha ghātitā manujādhipa,

110

Saraṇesu ṭhito eko, pañcasīle pi cā'paro;

Micchādiṭṭhī ca dussilā sesā pasusamā matā.

111

Jotayissasi ceva tvaṃ bahudhā buddhasāsanaṃ;

Manovilekhaṃ tasmā tvaṃ vinodaya narissara,"

112

Iti vutto mahārājā tehi assasamāgato

Vanditvā ne visajjetvā sayito puna cintayi;

113

"Vinā saṅghena āhāraṃ mā bhuñjetha kadāvipi"

Iti mātāpitā'hāre sapiṃsu dahare'va no;

114

Adatvā bhikkhusaṅghassa bhuttaṃ atthi nu kho 39 iti

Addasa pātarāsamhi ekaṃ maricavaṭṭikaṃ

115

Saṅghassa aṭṭhapetvāca paribhuttaṃ satiṃ vinā

Tadatthaṃ daṇḍakammaṃ me kattabbaṃti ca cintayi.

116

Ete te nekakoṭī idha manujagaṇe ghātite cintayitvā

Kāmānaṃ hetu etaṃ manasi ca kayirā sādhu ādīnavaṃ taṃ;

Sabbesaṃ ghātaniṃ taṃ 40 manasi ca kayirā'niccataṃ sādhu sādhu

Evaṃ dukkhā pamokkhaṃ subhagatimathavā pāpuṇeyyā'cirenāti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Duṭṭhagāmaṇivijayo nāma

Pañcavīsatimo paricchedo.

---------

Chabbīsatimo paricchedo.

Ekacchattaṃ karitvāna laṅkārajjaṃ mahāyaso

hānantaraṃ saṃvidahi yodhānaṃ so yathārahaṃ.

Theraputtābhayo yodho diyyamānaṃ na icchi taṃ

Pucchito ca "kimatthaṃti yuddhamatthīti abramī.

-----------

39. [A.D.] No 40. [A.] Sātanintaṃ

[SL Page 140] [\x 140/] (

"Ekarajje kate yuddhaṃ kinnāmatthīti pucchito 1

"Yuddhaṃ kilesacorehi karissāmi sudujjayaṃ"

Iccevamāha taṃ rājā punappuna nisedhayi.

Punappunaṃ so yācitvā rañño'nuññāya pabbaji.

Pabbajitvā ca kālena arahattamapāpuṇi

Pañcakhīṇāsavasata-parivāro 2 ahosi ca.

Chattamaṅgalasattāhe gate gatahayo'bhayo

Rājā katābhisekova mahatā vibhavena so

Tissavāpimagā kīḷāvidhinā 3 samalaṅkataṃ kīḷituṃ abhasittānaṃ cārittañcānurakkhituṃ.

Rañño paracchadaṃ sabbaṃ upāyanasatāni ca

Maricavaṭṭivihārassa ṭhānamhi ṭhapayiṃsu ca.

Tattheva thūpaṭṭhānamhi sadhātuṃ kuntamuttamaṃ

hapesuṃ kuntadharakā ujukaṃ rājamānusā.

Sahorodho mahārājā kīḷitvā salile divā

Sāyamāha "gamissāma, kuntaṃ vaḍḍhetha bho" iti.

Vāletuṃ taṃ na sakkhiṃsu kuntaṃ rājādhikārikā. 4

Gandhamālāhi pūjesuṃ rājasenā samāgatā.

Rājā mahantaṃ accheraṃ disvā taṃ haṭṭhamānaso

Vidhāya tattha ārakkhaṃ pavisitvā pūraṃ tato.

Kuntaṃ parakkhipāpetvā cetiyaṃ tattha kārayi;

Thūpaṃ parikkhipāpetvā vihārañca akārayi.

Tīhi vassehi niṭṭhāsi vahāro so narissaro

Saṅghaṃ sa sannipātesi vihāramahakāraṇā.

Bhikkhūnaṃ satasahassāni 5, tadā bhikkhuniyo pana

Navutī ca sahassāni abhaviṃsu samāgatā 6.

Tasmiṃ samāgame saṅghaṃ idamāha mahīpati

"Saṅghaṃ bhante vassaritvā bhuñjiṃ maricavaṭṭikaṃ,

Tasse'taṃ 7 daṇḍakammaṃ me bhavatuti akārayiṃ

Sacetiyaṃ maricavaṭṭi-vihāraṃ sumanoharaṃ;

-----------

1. [A.] Yuddhā kinnāmantī ca pucchi ca 2.[A.] Khīṇāsavasataṃ 3.[A.] Mahākīḷā

Vidhinā. 4. [E.] Tadadhakārikā. 5. [E.]Satasahassaṃ 6.[A.] Samāgamā. 7.[A.]Tassa taṃ

[SL Page 141] [\x 141/] (

Patigaṇhātu taṃ saṅgho iti so dakkhiṇodakaṃ

Pātetvā bhikkhusaṅghassa vahāraṃ sumano adā

Vahāre taṃsamantā ca mahantaṃ maṇḍapaṃ subhaṃ

Kāretvā tattha saṅghassa mahādānaṃ pavattayi.

Pāde patiṭṭhapetvāpi jale abhayavāpiyā

Kato so maṇḍapo āsi sesokāse kathāva kā?

Sattāhaṃ annapānādiṃ datvāna manujādhipo

Adā sāmaṇakaṃ sabbaṃ parikkhāraṃ mahārahaṃ.

Ahū satasahassaggho parikkhāro sa ādiko;8

Ante 9 sahassagghanako sabbasaṅgho ca 10 taṃ labhi.

Yuddhe dāne ca sūrena sūrinā ratanantaye

Pasannāmalacittena sāsanujjotanatthanā

Raññā takaññunā tena thūpakārāpanādito

Vihāramahantāni pūjetuṃ ratanattayaṃ

Pariccattadhanāne'ttha anagghāni vamuñcaya

Sesāni honti ekāya ūnavīsatikoṭiyo.

Bhogā dasaddhavidhadosavidūsitā pa

Paññāvisesasahitehi janehi pattā

Honteva pañcaguṇayogagahatasārā

Iccassa sāragahaṇe matimā yateyyāti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Maricavaṭṭikavihāramaho nāma

Jabbīsatimo paricchedo.

---------

Sattavīsatamo paricchedo.

Tato rājā vicintesa vissutaṃ sussutaṃ sutaṃ

Mahāpañño 1 sadāpuñño paññāya katanicchayo.

2 "Dīppapasādako thero rājano ayyakassa me

Evaṃ kirāha: nattā te duṭṭhagāmaṇibhupati.

Mahāpuñño 2 mahāthūpaṃ soṇṇamālaṃ manoramaṃ

Vīsaṃhatthasataṃuccaṃ kāressati anāgate

-----------

8. [E.] Ādino 9.[A.] Anto 10. [A.] Sabbaṃsaṃgho. 1.[E.A.]Mahāpuñño.

2. [D.E.S.] Mahāpañño

[SL Page 142] [\x 142/] (

Puno 2 uposathāgāraṃ nānāratanamaṇḍataṃ

Navabhumaṃ karitvāna 3 lohapāsādameva ca"

Iti cintīya bhumindo likhitvevaṃ ṭhapāpitaṃ

Pekkhāpento rājagehe ṭhitaṃ eva karaṇḍake: 6

Sovaṇṇapaṭṭaṃ laddhāna lekhaṃ tattha avācaya:

"Cattāḷīsasataṃ vassaṃ 4 atikkamma anāgate.

Kākavaṇṇasuto duṭṭhagāmaṇī manujādhipo

Idañcadañca evañca kāressatī"ta vācitaṃ.

Sutvā haṭṭho udānetvā appoṭhesi mahīpati;

Tato pāto'va gantvāna mahāmeghavanaṃ subhaṃ

Sannipātaṃ kārayatvā bhakkhusaṅghassa abravi:

"Vimālatulyaṃ pāsādaṃ kārayissāmi vo ahaṃ;

Dibbaṃ vimānaṃ pesetvā tadālekhaṃ dadātha me."

Bhikkhusaṅgho visajjesi aṭṭha khīṇāsave tahiṃ.

Kassapamunano kāle asoko nāma brāhmaṇo

Aṭṭha salākabhattāni saṅghassa pariṇāmiya

Bharaṇiṃ 5 nāma dāsiṃ so "niccaṃ dehī"ti abruvi 6

Datvā sā tāni sakkaccaṃ yāvajīvaṃ tato cutā

Ākāsaṭāṭhāvimakānamhi nibbatta rucire subhe,7

Accharānaṃ sahassena sadā'si paravāritā.

14 Tassā ratanapāsādo dvādasayojanuggato

Yojanānaṃ parikkhepo cattāḷīsañca aṭṭha ca,

Kūṭāgārasahassena maṇḍito navabhumiko,

Sahassagabbhasampanno rājamāno 8 catummukho

Sahassasaṅkha -saṃvutta 8 sīhapañjaranettavā,

Sakiṅkiṇikajālāya sajjito, vedakāya ca,

17 Ambalaṭṭhikapāsādo tassa majjhe ṭhito 10 ahū.

Samantato dissamāno paggahītadhajākulo.

Tāvatiṃsaṃ 11 ca gacchantā disvā therā tameva te

Hiṅgulena tadālekhaṃ lekhayitvā paṭe tato.

-----------

2.[E.] Puna 3. [S.] Karissati. 4.[E.] Chattaṃsasatavassāni.

5.[E.S.] Bīraṇiṃ 6.[E.S.] Appayi 7.[E.] Subhā 8.[E.] Rañjamāno

9. [E.] Saṃyuttī 10.[E.] Subho 11. Te tāvatiṃsaṃ

[SL Page 143] [\x 143/] (

Nivattitvāna āgantvā paṭaṃ 11 saṅghassa dassayuṃ;

Saṅgho paṭaṃ gahetvā taṃ pāhesi rājasantikaṃ

Taṃ disvā sumano rājā āgammārāmamuttamaṃ

Ālekhatulyaṃ kāresi lohapāsādamuttamaṃ.

Kammārambhana kāleva catudvāramha bhogavā

Aṭṭhasatasahassāni hiraññāni ṭhapāpayi.

Puṭasahassavatthānidvāre dvāre ṭhapāpayi

Guḷa-tela-sakkhara-madhu-pūrā cānekavāṭiyo.

"Amūlakaṃ kammamettha na kātabba"nti bhāsiya;

Agghāpetvā kataṃ kammaṃ tesaṃ mūlamadāpayi.

Hatthasataṃ hatthasataṃ āsi ekekapassato

Uccato tattako yeva pāsādo hi 12 catummukho

Tasmiṃ pāsādaseṭāṭhasmaṃ ahesuṃ nava bhumiyo;

Ekekissā bhumiyā ca kūṭāgārasatāni ca

Kūṭāgārāni sabbāni sajjhunā khavatāna'huṃ

Pavālavedikā tesaṃ nānāratanabhusitā.

27 Nānāratanicittāni tāsaṃ padūmakāni ca;

Sajjhu-kaṃkaṇikāpantīparikkhittāva 13 tā ahū. 28

Sahassaṃ tattha pāsāde gabbhā āsuṃ susaṃkhatā,

Nānāratanakhavitā sīhapañjaranettavā 14

Nārivāhanayānantu sutvā vessavaṇassa so

Tadākāramakāresi majjhe ratanamaṇḍapaṃ.

Sīhabyagghādi-rūpehi devatārūpakehi ca

Ahū ratnamayehe'sa thambheha ca vibhusito.

Muttatājālaparikkhepo maṇḍapante samantato

Pavālavedikā cettha pubbe vuttavidhā ahu.

Sattaratanacittassa vemajjhe maṇḍapassa tu.

Ruciro dantapallaṅko rammo eḷikasantharo.

Dantamayāpassaye'ttha suvaṇṇamayasūriyo,

Sajjhumayo candimā ca, tārā ca muttakāmayā.

-----------

11. [A.S.] Paṭṭaṃ 12. [E.] Pāsādo so. 13.[E.] Ca. 14. [S.T.]

Sīhapañjarabhusatā.

[SL Page 144] [\x 144/] (

Nānāratanapadumāna 15 tattha tattha yathārahaṃ,

Jātakāni ca tattheva āsuṃ soṇṇalatantare.

Mahagghapaccattharaṇe napallaṅke'timanorame

Manoharā'si ṭhapitā rucirā dantavījanī.

Pavālapādukā 16 tattha eḷikamha patiṭṭhitā; 17

Setacchattaṃ sajjhudaṇḍaṃ pallaṅko'pari sohatha.

Sattarattamayānettha 18 aṭṭhamaṅgalikāni ca

Catuppadānaṃ pantī ca maṇimuttantarā ahuṃ.

Rajatānañca ghaṇṭānaṃ pantī chattantalambitā

Pāsāda-chatta-pallaṅka-maṇḍapā'suṃ anagghikā.

Mahagghaṃ paññapāpesi mañcapīṭhaṃ yathārahaṃ,

Tatheva bhummattharaṇaṃ kambalañca mahārahaṃ.

Āvāmakumha sovaṇṇā uluṅko ca ahū tahiṃ.

Pāsādaparibhogesu; sesesu ca kathā'va kā?

Cārupākāraparavāro so catudvārakoṭṭhako

Pāsādo'laṅkato sobhi 19 tāvataṃsasahā viya.

42 Tambalohiṭṭhakāhe'so pāsādo chādito ahū,

Lohapāsādavohāro tena tassa ajāyatha.

Naṭṭhite lohapāsāde so saṅghaṃ sannipātayi

Rājā; saṅgho sannapati marivavaṭṭimahe vaya.

Puthujjanā'va aṭṭhaṃsu bhikkhū pāṭhamabhumiyaṃ;

Tepiṭakā dutiyāya; sotāpannādayo pana

Ekeke yeva aṭṭhaṃsu tatiyādisu bhumisu;

Arahanto ca aṭṭhaṃsu uddhaṃ catusu bhumisu.

Saṅghassa datvā pāsādaṃ dakkhiṇambupurassaraṃ

Rājā'dattha 20 mahādānaṃ sattāhaṃ pubbakaṃ viya.

Pāsādamahacattāni 21 mahāvāgena rājinā

Anagghāni ṭhapetvāna ahesuṃ tiṃsa koṭiyo.

-----------

15.[A.] Padumā 16. [A.E.] Pādukaṃ. 17.[A.E.] Patiṭṭhitaṃ. 18.[A.]

Sattaratanayānettha. 19.[A.] So bhi. 20.[A.] Datvā. 21.[E.] Pāsādahetu

Cattāni.

[SL Page 145] [\x 145/] (

Nissāre dhananivaye 22 visesasāraṃ

Ye dānaṃ parigaṇayanti sādhupaññā

Te dānaṃ vipulamapetacittasaṅgā

Sattānaṃ hitaparamā dadantī evaṃ ti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Lohapāsādamaho nāma

Sattavīsamo paricchedo.

Aṭṭhavīsatimo paracchedo.

Tato satasahassaṃ 1 so 1 vissajjetvā mahīpati

Kārāpesi mahābodhipūjaṃ sūḷāramuttamaṃ.

2 Tato puraṃ pavisanto thūpaṭṭhāne nivesataṃ

Passitvāna silāyūpaṃ saritvā pubbakaṃ sutaṃ

"Kāressāma mahāthūpaṃ" iti haṭṭho mahātalaṃ

Āruyha rattiṃ bhuñjitvā sayito iti cintayi:

"Damiḷe maddamānena loko'yaṃ pīḷito mayā,

Na sakkā balimuddhattuṃ, taṃ vajjaya baliṃ ahaṃ

Kārayanto mahāthūpaṃ kathaṃ dhammena iṭṭhikā

Uppādessāmi" iccevaṃ cintayantassa cintataṃ

Chattamhi devatā jāni, tato kolāhalaṃ ahu

Devesu; ñatvā taṃ sakko vissakammānamabravi:

"Iṭṭhakatthaṃ cetiyassa rājā cintesi gāmaṇī

Gantvā pūrā yojanamhi gambhīranadiyantike

Māpehi iṭṭhikā tattha" iti sakkena bhāsito

Vissakammo idhāgamma māpesi tattha iṭṭhikā.

Pabhāte luddako tattha sunakhehi vanaṃ agā;

Godhārūpena dassesi luddakaṃ bhummadevatā.

Luddako taṃ'nubandhanto gantvā disvāna iṭṭhikā

Antaranahitāya godhāya iti cintesi so tahaṃ:

"Kāretukāmo kira no mahāthūpaṃ mahīpati

Upāyanamidaṃ tassa" iti gantvā nivedayi.

-----------

22.[A.] Nissārena ca nacaye. 1. [D.] Satasahassagghaṃ

[SL Page 146] [\x 146/] (

Tassa taṃ vacanaṃ sutvā payaṃ janahitappiyo

Rājā kāresi sakkāraṃ mahantaṃ tuṭṭhamānaso.

Purā pubbuttare dese yojanattayamatthake

Ācāraviṭṭhigāmamhi soḷasakarise tale

Sovaṇṇabījānu'ṭṭhiṃsu 2 vividhāni pamāṇato,

Vidatthukkaṭṭhamāṇāni aṅgulimāṇāni heṭṭhato.

Suvaṇṇapuṇṇaṃ taṃ bhumaṃ disvā taṅgāmavāsikā

Suvaṇṇapātiṃ ādāyagantvā rañño nivedayuṃ.

Purā pācīnapassamhi sattayojanamatthake

Gaṅgāpāre tambapiṭṭhe tambalohaṃ samuṭṭhahi.

Taṅgāmikā tambaloha - bījamādāya pātiyā

Rājānamupasaṅkamma tamatthañca nivedayuṃ.

Pubbadakkhiṇadesamhi pūrato catuyojane

Sumanavāpigāmamhi uṭṭhahiṃsu maṇī bahū.

Uppalakuruvindehi missakāneva 4 gāmikā

Ādāya pātiyā eva gantvā rañño nivedayuṃ.

Purato dakkhiṇe passe aṭṭhayojanamatthake

Ambaṭṭhakolaleṇamhi 5 rajataṃ upapajjatha.

Nagare vāṇijo eko ādāya sakaṭe bahū

Malayā siṅgiverādiṃ ānetuṃ malayaṃ gato

Leṇassa avidūramhi sakaṭāni ṭhapāpiya

Patodadārūni'cchanto ārūḷho taṃ mahīdharaṃ

Cāṭippamāṇakaṃ tattha 6 pakkabhārena nāmitaṃ

Disvā panasalaṭṭhiñca pāsāṇaṭṭhañca taṃ phalaṃ

Vaṇṭe taṃ vāsiyā chetvā dassāma'gganti cintiya

Kālaṃ ghosesi saddhāya; cattāro'nāsavāgamuṃ;

Haṭṭho so te'bhivādetvā nisīdāpiya sādaro

Vāsiyā vaṇṭasāmantā tacaṃ chetvā apassayaṃ

Muñcitvā'vāṭapuṇṇaṃ taṃ yūsaṃ pattehi ādiya

Cattāro yūsapure te patte tesamadāsi so.

-----------

2.[E.] Suvaṇṇa- 3. [A.] Aṃgulamāni 4. [E.] Missake te ca

5.[S.] Ambaṭṭhikola 6.[A.] Cāṭippamāṇekapakkaṃ.

[SL Page 147] [\x 147/] (

Te taṃ gahetvā pakkāmuṃ; kālaṃ ghosesi so puna;

Aññe khīṇāsavā therā cattāro tattha āgamuṃ;

Tesaṃ patte gahetvā so panasamiñjāhi pūriya 7

Adāsi tesaṃ; pakkāmuṃ tayo, eko na pakkami.

Rajataṃ tassa dassetuṃ orohitvā tato hi so

Nisajja leṇāsannamhi tā miñjā paribhuñjatha.

Sesā miñjā vāṇijo'pi bhuñjitvā yāvadatthakaṃ

Bhaṇḍikāya gahetvāna sesa therapadānugo

Añjasā iminā tvampi gacchadāni upāsaka 8

Gantvāna theraṃ passitvā veyyāvaccamakāsi ca;

Therā ca leṇadvārena tassa maggaṃ amāpayi.

Theraṃ vandiya so tena gacchanto leṇamaddasa;

Leṇadvāramhi ṭhatvāna passitvā rajatampi so

Vāsiyā āganitvāna rajatanti vijāniya

Gahetvekaṃ sajjhupiṇḍaṃ gantvāna sakaṭantikaṃ,

Sakaṭāni ṭhapāpetvā sajjhupiṇḍaṃ tamādiya

Lahuṃ anurādhapuraṃ āgamma caravāṇijo

Dassetvā rajataṃ rañño tamatthampi nivedayi.

Purato pacchime passe pañcayojanamatthake

"Uruvelapaṭṭane muttā mahāmalakamattiyo"

Pavālantarikā saddhiṃ samuddā 9 thalamokkamuṃ.

"Kevaṭṭā tā samekkhatvā rāsiṃ katvāna ekato

Pātiyā ānayitvāna muttā saha pavālakā

Rājānamupasaṅkamma tamatthampi navedayuṃ.

Purato uttare passe sattayojanamatthake

"Peḷivāpikagāmassa vāpipakkhantakandare 10"

Jāyiṃsu vālukāpiṭṭhe cattāro uttamā maṇī,

Nisadapotappamāṇā ummāpupphanibhā subhā;

Te disvā sunakho luddo āgantvā rājasantikaṃ.

"Evarūpā maṇī diṭṭhā mayā" iti nivedayi."

-----------

7.[A.] Panasamiñjehapūriya. 8. Ete dvepādā [E.] Potthake yevadissanti.

9.[E.] Sāṭṭhisakaṭā 10. [A.] Vāpiṃ pakkantakandare. [E.] Vāpipakkanta

[SL Page 148] [\x 148/] (

Iṭṭhakādīni etāni mahāpuñño mahāmatī 11

Mahāthūpatthamuppannāna'ssosi tadaheva so.

Yathānurūpaṃ sakkāraṃ tesaṃ katvā sumānaso

Etevā'rakkhake 12 katvā sabbāni āharāpayi.

44 Khedampi kāyajamasayha macintayitvā

Puññaṃ pasannamanasopacitaṃ hi evaṃ

Sādheti sādhanasatāni sukhākarāni

Tasmā 13 pasannamanaso'ca kāreyye puññaṃ-ti

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahāthūpasādhanalābho nāma

Aṭṭhavīsatimo paricchedo

---------

Ekunatiṃsatimo paricchedo.

Evaṃ samatte sambhāre vesākhe puṇṇamāsiyaṃ

Patte visākhanakkhatte mahāthūpatthamamārahi.

Hāretvāna tahiṃ yūpaṃ thūpaṭṭhānamakhāṇayi

Sattahatthe; mahīpālo thirīkātumanekadhā

Yodhehi āharāpetvā guḷapāsāṇake tahiṃ

Kūṭehi āhanāpetvā pāsāṇe cuṇṇite atha

Cammāvanaddhapādehi mahāhatthīhi maddayi

Bhumiyā thirabhāvatthaṃ atthānatthavicakkhaṇo.

Ākāsagaṅgāpatitaṭṭhāne satatatintake

Mattikā sukhumā tattha samantā tiṃsayojane.

Navanītamattikā'tesā sukhumattā pavuccati;

Khīṇāsavā sāmaṇerā mattīkā āharuṃ tato.

Mattikā attharāpesi tattha pāsāṇakoṭṭimo;1

Iṭṭhakā attharāpesi mattīkopari issaro.

8 Tassopari kharasudhaṃ, 2 kuruvindaṃ tatopari;

Tassopari ayojālaṃ; marumbantu tato paraṃ.

-----------

11. [E.S.] Mahīpati. 12. [D.E.S.] Te eva rakkhike. 13.[A.] Evaṃ.

1.[S.@]Kāṭṭhime 2.[A.] Kharaṃ suddhaṃ

[SL Page 149] [\x 149/] (

Āhaṭaṃ sāmaṇerehi himavantā sugandhakaṃ

Sattharāpesi bhumindo eḷikantu tatopari.

Silāyo sattharāpesi eḷikāsattharopari.

Sabbattha mattikā kicce navanītavhayā ahū.

Niyyāsena kapitthassa sannitena 3 rasodake 4

Aṭṭhaṅgulaṃ bahalato lohapaṭṭaṃ silopari;

Manosilāya tilatelasantitāya 5 tatopari

Sattaṅgulaṃ sajjhupaṭṭaṃ santhāresi rathesabho.

Mahāthūpapatiṭṭhānaṭṭhāne evaṃ mahīpati

Kāretvā parikammāni vippasantena cetasā

Āsāḷhisukkapakkhassa divasamhi catuddase

Kāretvā bhikkhusaṅghassa sannipātamidaṃ vadi:

"Mahācetiyamatthāya bhadantā maṅgaliṭṭhakaṃ

Patiṭṭhapessaṃ sve, ettha sabbo saṅgho sametu no."

Buddhapūjāpayogena mahājanahitatthiko

"Mahājano'posathiko gandhamālādi gaṇhiya

Mahāthūpapatiṭṭhānaṭṭhānaṃ yātu suve" iti.

Cetiyaṭṭhānabhusāya amacce ca niyojayi.

Āṇāpitā 6 narindena munino piyāgāravā

Anekehi pakārehi te taṃ ṭhānamalaṅkaruṃ.

Nagaraṃ sakalañceva maggañceva idhāgataṃ

Anekehi pakārehi alaṅkārayi 7 bhupati.

Pabhāte cacatudvāre nagarassa ṭhapāpayi

Nahāpite nahāpake ca 8 kappake ca bahū, tathā

Vatthāni gandhamālā ca annāni madhurāni ca

Mahājanatthaṃ bhumindo mahājanahite rato.

Paṭiyattāni etāni sādiyitvā 9 yathāruciṃ

Porā jānapadā ceva thūpaṭṭhānamupāgamuṃ.

Sumaṇḍitehi nekehi 10 ṭhānantaravidhānato

Ārakkhito amaccehi yathāṭhānaṃ mahīpati

-----------

3.[A.] Santintena. 4.[A.] Rasodakā. 5. [A.] Santintāya. 6.[A.] Āṇā

Pite. 7.[A.] Alaṅkāriya 8.[A.] Nahāpakaṃca. 9.[A.] Sādhayitvā. [E.]Ādiyitvā.

10.[A.] Nekohi.

[SL Page 150] [\x 150/] (

Sumaṇḍitāhi nekāhi devakaññupamāhi ca

Nāṭakīhi paribbūḷho sumaṇḍitapasādhito

Cattāḷīsasahassehi narehi parivārito

Nānāturiyasaṃghuṭṭho devarājavilāsavā

Mahāthūpapatiṭṭhānaṃ ṭhānāṭhānavicakkhaṇo

Aparaṇhe upāgañchī nandayanto mahājanaṃ

Aṭṭhuttarasahassaṃ so sāṭakāni ṭhapāpiya 11

Puṭabaddhāni majjhamhi catupasse tato pana

Vatthāni rāsiṃ kāresi anekāni mahīpati;

Madhusappaguḷādī va maṅgalatthaṃ ṭhapāpayi.

Nānādesehi pāgañjuṃ 12 bahavo bhikkhavo idha;

Idha dīpaṭṭhasaṅghassa kā kathā'va idhāgame?

Thero'sītisahassāni bhikkhū ādāya āgamā

Rājagahassa sāmantā indagaatto mahāgaṇī.

Sahassāni'sipatanā bhikkhūnaṃ dvādasā'diya

Dhammaseno mahāthero cetiyaṭṭhānamāgamā.

Saṭṭhibhikkhusahassāni ādāya idhamāgamā

Pīyadassimahāthero jetārāmavihārato.

33 Vesālīmahavanato therorubuddharakkhito 13

Aṭṭhārasasahassāni bhikkhū ādāya āgamā.

Kosambighositārāmā therorudhammarakkhito

Tiṃsabhikkhū sahassāni ādāya idha āgamā. 14

Ādāyu'jjeniyaṃ thero dakkhiṇāgirito yatī

Cattārīsasahassāni āgorusaṃgharakkhito. 15

Bhikkhūnaṃ satasahassaṃ saṭṭhisahassāni cādiya

Pupphapure'sokārāmā thero mittiṇṇanāmako.

37 Duve satasahassāni sahassāni asīti ca

Bhikkhū gahetvānu'ttiṇṇo thero kasmīramaṇḍalā.

Cattārīsatasahassāni sahassāni ca saṭṭhi 16 ca

Bhikkhu pallavabhoggamhā mahādevo mahāmati.

-----------

11. [E.] hapāpayi. 12. [E.S.D.] Nānādesāpi āgañjuṃ 13. [A.] Thero

Tu buddharakkhito 14. [E.] Āgato. 15. [A.] Āgorudhammarakkhito.

16.[S.] Sahassāni saṭṭhaca.

[SL Page 151] [\x 151/] (

Yonanagarā'lasandā so yonamahādhammarakkhato 17

Thero taṃsasahassāni bhikkhu ādāya āgamā.

Viñjhāṭavivattaniyā senāsanā tu uttaro

Thero saṭṭhisahassāni bhikkhū ādāya āgamā.

Cattagutto mahāthero bodhimaṇḍavahārato

Taṃsabhikkhusahassāni ādiyitvā idhāgamā.

Candagutto mahāthero vanavāsapadesato

Āgāsītisahassāniādiyitvā yatī idha.

Suriyagutto mahāthero kelāsambhā 18 vihārato

Channavūtisahassāni bhikkhū ādāya āgamā.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ āgatānañca sabbase

Gaṇanāya paricchedo porāṇehi na bhāsito.

Samāgatānaṃ sabbesaṃ bhikkhūnaṃ taṃsamāgame

Vuttā khīṇasavā yeva te channavutikoṭiyo.

Te mahācetayaṭṭhānaṃ parivāretvā yathārahaṃ

Majjhe ṭhapetvā okāsaṃ rañño aṭṭhaṃsu bhikkhavo.

Pavisitvā tahiṃ rājā bhikkhusaṅghaṃ tathā ṭhitaṃ

Disvā pasannacittena vanditvā haṭṭhamānaso.

48 Gandhamālāhi pūjetvā katvāna tipadakkhiṇaṃ 19

Majjhe puṇṇaghaṭaṭṭhānaṃ pavisitvā samaṅgalaṃ

Suvaṇṇakhīle paṭimukkaṃ paribbhamanadaṇḍakaṃ

Rajatena kataṃ suddhaṃ suddhapītibalodayo.

Gāhayitvā amaccena maṇḍitena sujātinā

Abhimaṅgalabhūtena bhūtabhutiparāyaṇo

Mahantaṃ cetiyāvaṭṭaṃ kāretuṃ katanicchayo

Bhamāpayitumāraddho parikammitabhumiyaṃ.

Siddhattho nāma nāmena mahāthero mahiddhiko

Tathā karontaṃ rājānaṃ dīghadassī nivārayi.

"Evaṃ mahantaṃ thūpañce ayaṃ rājā'rabhissati

Thūpe aniṭṭhite yeva maraṇaṃ assa hessati;

-----------

17. [A.] So maha- 18. [E.] Kelāsamahā- 19.[A.] Katvā yatipadakkhiṇaṃ

[SL Page 152] [\x 152/] (

Bhavissati mahanto ca thūpo duppaṭisaṅkharo,"

Iti so 'nāgataṃ passaṃ mahantattaṃ nivārayi. 55

Saṅghassa ca anuññāya there sambhāvanāya ca

Mahantaṃ kattukāmo'pi gaṇhitvā patiṭṭhāpetumiṭṭhikā.

Therassa upadesena tassa rājā akārasi

Majjhimaṃ cetiyāvaṭṭaṃ patiṭṭhāpetumiṭṭhikā.

Sovaṇṇarajate veva ghaṭe majjhe ṭhapāpayi

Aṭṭhaṭṭha aṭṭhitussāho, parivāriya te 20 pana

Aṭṭhuttarasahassañca ṭhapāpesi tave ghaṭe

Aṭṭhuttare, aṭṭhuttare vatthānaṃ tu sate pana

Iṭṭhikā pavarā aṭṭha ṭhapāpesi visuṃ visuṃ;

Sammatena amaccena bhusitena anekadhā.

Tato ekaṃ gāhayitvā nānāmaṅgalasaṃkhate 21

Puratthimadisābhāge paṭhamaṃ maṅgaliṭṭhikaṃ

Patiṭṭhāpesi sakkaccaṃ manuññe gandhakaddame;

Jātisumanapupphesu pūjitesu tahiṃ pana.

Ahosi puthuvikampo; sesā sattāpi sattahi

Patiṭṭhāpesa'maccehi maṅgalāni va kārayi.

Evaṃ asāḷhamāsassa sukkapakkhe'bhisammate 22

Uposathe paṇṇarase patiṭṭhāpesi iṭṭhikā.

Catuddisaṃ ṭhite tattha mahāthere anāsave

Vanditvā pūjayitvā ca suppatīto kamena so

Pubbuttaraṃ disaṃ gantvā piyadassiṃ anāsavaṃ

Vanditvāna mahātheraṃ aṭṭhāsi tassa santike.

Maṅgalaṃ tattha vaḍḍhento tassa dhammamahāsi so.

Therassa desanā tassa janassā'hosi sātthikā.

Cattāḷīsasahassānaṃ dhammābhisamayo ahu;

Cattāḷīsasahassānaṃ sotāpattiphalaṃ ahu.

Sahassaṃ sakadagāmī anāgami ca tattakā;

Sahassaṃyeva arahanto tattha'hesuṃ gihījanā.

-----------

20. [A.] Parivāre yato 21.[A.] Nanāmaṅgalasammataṃ. 22.[E.] Sukkha

Pakkhamhi sammate

[SL Page 153] [\x 153/] (

Aṭṭhārasa-sahassāni bhikkhū; bhikkhuniyo pana

Cuddaseva sahassāni arahatte patiṭṭhahuṃ.

Evampasannamitimā 23 ratanattayamhī

Cāgādhimuttamanasā janatāhitena

Lokatthasiddhi paramā bhavatīti ñatvā

Saddhādinekaguṇayogaratiṃ kareyyā-'ti

Sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Thūpārambho nāma

Ekūnatiṃsatimo paricchedo.

---------

Tiṃsatimo paricchedo

Vanditvāna mahāraja sabbaṃ saṅghaṃ nimantayi

"Yava cetiyaniṭṭhānā bhikkhaṃ gaṇhatha me" iti.

Saṅgho taṃ nādhivāsesi; anupubbena so pana

Yāvanto yāva sattāhaṃ sattāhamadhivasanaṃ

Alattho'paḍḍhabhikkhūhi; te laddhā sumano'va so

Aṭṭhārasasu ṭhānesu thupaṭṭhānasamantato 1

Maṇḍape kārayitvāna mahādānaṃ pavattayi

Sattāhaṃ tattha saṅghassa; tato saṅghaṃ visajjayi.

Tato bheriñcarāpetvā iṭṭhakāvaḍḍhakī lahuṃ

Sannipātesi; te āsuṃ pañcamattasatāni hi.

"Kathaṃ karissasi" te'ko pucchito 2 āha bhupatiṃ:

"Pessiyānaṃ sataṃ laddhā paṃsūnaṃ sakaṭaṃ ahaṃ

Khepayissāmi ekāhaṃ;" taṃ rāja paṭibāhayi.

Tato upaḍḍhupaḍḍhañca paṃsū dve ammaṇāni ca 3

Āhaṃsu, rājā paṭibāhi caturo te pi vaḍḍhakī.

Atheko paṇḍito byatto vaḍḍhakī āha bhupatiṃ;

"Udukkhale koṭṭayitvā ahaṃ suppehi vaṭṭitaṃ 4

Piṃsāpayitvā nisade ekaṃ paṃsūnamammaṇaṃ"

-----------

23. [A.] Matinā 1.[A.] Thūpaṭṭhānaṃ-. 2. [A.] Pucchite 3. [A.] Ammaṇāti.

4. [A.S.D.] Vaḍḍhīte.

[SL Page 154] [\x 154/] (

Iti vutto anuññāsi tiṇādīne'ttha no siyuṃ

Cetiyamhīti bhumindo indatulyaparakkamo.

"Kiṃsaṇṭhānaṃ cetiyaṃ taṃ karissasi tuvaṃ" iti

Pucchi taṃ; taṃ khaṇaṃ yeva vissakammo tamāvisi.

Sovaṇṇapātiṃ toyassa purāpetvāva vaḍḍhakī

Pāṇinā vārimādāya vāripiṭṭhiyamāhanī;

Phalikāgolasadisaṃ mahabubbuḷamuṭṭhahi.

Āhī'disaṃ karissanti; tussitvāna'ssa bhupati

Sahassagghaṃ vatthayugaṃ tathā'laṅkārapādukā

Kahapaṇāni dvādasa - sahassāni ca dāpayi.

"Iṭṭhakā aharāpessaṃ apīḷento kathaṃ nare"

Iti rājā vicintesi rattiṃ; ñatvāna taṃ marū

Cetiyassa catuvāre āharitvāna iṭṭhakā

Rattīṃ rattīṃ ṭhapayiṃsu ekekāhapahonakā.

Taṃ sutvā sumano rājā cetiye kammamārabhi.

Amūlamettha kammañca na kātabbanti ñāpayi.

Ekekasmiṃ duvārasmiṃ ṭhapāpesi kahāpaṇe

Soḷasasatasahassāni, vatthāni subahūni ca

Vividhañca alaṅkāraṃ khajjabhojjaṃ sapānakaṃ

Gandhamālaguḷadī ca mukhavāsakapañcakaṃ.

"Yathārucitaṃ 5 gaṇhantu kammaṃ katvā yathāruciṃ"

Te tatheva apekkhitva adaṃsu rājakammikā.

21 Thupakammasahayattaṃ 6 eko bhikkhu nikamayaṃ

Mattikapiṇḍamādāya attanā abhisaṅkhataṃ.

Gantvāna cetīyaṭṭhānaṃ vañcetvā rājakammike

Adasi taṃ vaḍḍhakissa; gaṇhanto yeva jani so.

Tassakāraṃ viditvāna tatthāhosi 7 kutuhala.

Kamena rājā sutvāna agato pucchi vaḍḍhakiṃ:

"Deva, ekena hatthena pupphānā'dāya bhikkhavo

Ekena mattīkāpiṇḍaṃ denti mayhaṃ; ahampana

-----------

4. [A.S.D.] Vaḍḍhīte 5. [A.] Taṃ yathāruci 6. [E.] Thūpakamme sahayattaṃ.

7. [A.] Tassāhosi.

[SL Page 155] [\x 155/] (

Ayaṃ āgantuko bhikkhu, ayaṃ nevāsiko iti

Jānāmi nevā"ti 8 vaco sutvā rājā samappayi

Ekaṃ balatthaṃ dassetuṃ mattikādāyakaṃ yatiṃ.

So balatthassa dassesi; 9 so taṃ rañño nivedayi.

Jātimakulakumhe so mahābodhaṅgaṇe tayo

hapāpetvā balatthena rājā dāpesi bhikkhuno.

Ajānitvā pūjayitvā ṭhitasse'tassa bhikkhuno

Balattho taṃ nivedesi; tadā taṃ jāni so yati.

---------

Kelivate 10 janapade piyaṅgallanivāsiko

Thero cetiyakammasmiṃ sahāyattaṃ nikāmayaṃ

30 Tassiṭṭhikāvaḍḍhakissa ñātako idha agato

Tatthiṭṭhikāsamattena 11 ñāto katvāna iṭṭhakaṃ

Kammaye vañcayitvana vaḍḍhakissa adasi taṃ

So taṃ tattha niyejesi kelāhalamahosi ca.

Rājā sutvā'va taṃ āha "ñātuṃ sakkā tamiṭṭhikaṃ,"

Jānantopi "na sakkāti" rājānaṃ āha vaḍḍhaki.

"Jānāsi taṃ tvaṃ theraṃti" vutto amā'ti bhāsi so.

Taṃ ñapanatthaṃ appeyi balattha tassa bhupati.

Balattho tena taṃ ñatvā rājanuññāyupāgato

Kaṭṭhahālapariveṇe theraṃ passiya mantīya

Therassa gamanahañca gatiṭṭhānañca 12 jāniya

"Tumhehi saha gacchāmi sakaṃ gāma"nti bhāsiya

Rañño sabbaṃ nivedesi; rājā tassa adāpayi

Vatthayugaṃ sahassagghaṃ mahagghaṃ rattakambalaṃ

Sāmaṇake kaparikkhāre bahūke sakkharampi ca

Sugandhatelanāḷiñca; dāpetvā anusāsi taṃ.

Therena saha gantvā so dissante piyagallake

Theraṃ sītāya chāyāya sodakāya nisīdiya

Sakkharapanakaṃ 13 datvā pāde telena makkhiya

Upāhanahi yejetvā parikkhāre upānayi;

-----------

8. [E.] Devāti. 9. [A.] Dīpesi. 10. [E.] Koṭṭhivāle 11.[E.]Tatthiṭṭhikāya

Mattena. [S.] Tatthiṭhikasamaṃ tena 12. [A.E.] Gataṭṭhānaṃ ca. 13. [A.] Sakkharapanakā

[SL Page 126] [\x 126/] (

Kulūpagassa therassa gahitā me ime mayā,

Vatthayugaṃ tu puttassa, sabbe tāni dadāmi vo"

Iti vatvāna datvā te gahetvā gacchato pana 14

Vanditvā rājavavasa rañño sandesamāha so.

Mahāthūpe kayiramāne bhatiyā kammakārakā

Anekasaṅkhā hi janā pasannā sugatiṃ gatā.

43 Cittappasādamattena sugate gati uttamā

Labbhatīti viditvāna thūpapūjaṃ kare budho.

Ettheva bhatiyā kammaṃ karitvā itthiyo duve

Tavatiṃsamhi nibbattā mahathūpamhi niṭṭhite, 45

Āvajjitvā pubbakammaṃ diṭṭhakammaphalā ubho

Gandhamala'diyitvāna thūpaṃ pūjetumāgatā;

Gandhamālāhi pūjetvā cetiyaṃ abhivandisuṃ

Tasmiṃ khaṇe bhātivaṅkavāsi thero mahāsivo

Rattibhage mahāthūpaṃ vandissāmīti āgato

Tā disvāna mahāsattapaṇṇirukkhamapassito 15 48

Adassayitvā attānaṃpassaṃ 16 sampattimabbhutaṃ

hatvā tāsaṃ vandanāya pariyosāne apucchitā:

"Bhāsate sakalo dīpo dehobhāsena vo idha,

Kinnu kammaṃ karitvana devalokaṃ ito gatā? "

Mahāthūpe kataṃ kammaṃ tassa āhaṃsu devata.

Evaṃ tathāgate yeva pasādo hi mahapphalo. 51

Pupphadhānattayaṃ 17 thūpe iṭṭhikāhi citaṃ citaṃ

Samaṃ paṭhaviyā katvā iddhimanto'vasīdayuṃ. 18

Navavāre citaṃ sabbaṃ evaṃ osīdayiṃsu 19 te.

Atha rājā bhikkhusaṅgha - sannipatamakārayi;

Tatthāsītisahassānī sannipātamhi bhikkhavo;

Rājā saṅghamupākamma pūjetvā abhivandiya 54

Iṭṭhakosīdane hetuṃ pūcchi; saṅgho viyākari:

"Nesīdanatthaṃ thūpassa iddhimantehi bhikkhuhi

-----------

14. [E.S.] Puna. 15.[E.] Paṇṇarukkhamupassito 16.[A.S.D.] Passi.

17. [A.] Pupphayānantāyaṃ. 18. [A.E.] Vasadayuṃ. 19. [A.E.] Osādayiṃsu.

[SL Page 157] [\x 157/] (

Kataṃ etaṃ mahārāja, na idāni karissate;

Aññathattamakatva taṃ mahāthūpaṃ samāpaya."

Taṃ sutvā sumano rājā thūpakammamakārayi.

Pupphādhānesu 20 dasasu iṭṭhikā dasakoṭiyo. 57

Bhikkhusaṅghe sāmaṇere 21 uttaraṃ sumanampi ca

"Cetiyadhātugabbhatthaṃ pāsāṇe meghavaṇṇake

Āharathā"ti yejesi; te gantvā uttaraṃ kuruṃ

Asītiratanāyāmavitthāre ravibhāsure

Aṭṭhaṅgulāni bahale 22 gaṇṭhipupphanibhe subhe

Cha meghavaṇṇapāsāṇe āhariṃsu khaṇe 23 tato.

Pupphādhānassa 24 upari majjhe ekaṃ nipātiya

Catupassamhi caturo mañjusaṃ viya yojiya 25

Ekaṃ pidhānakatthaya 28 disābhāge puratthime

Adassanaṃ karitvā te ṭhapayiṃsu mahiddhika.

Majjhamhi dhatugabbhassa tassa rājā akārayi

Ratanamayaṃ bodhirukkhaṃ sabbākāramanoramaṃ.

Aṭṭhārasarataniko bandho, sākhāssa pañca ca,

Pavalamayamūlo so indanīle patiṭṭhito.

Susuddharajatakkhandhe, maṇipattehi sobhito,

Hemamayapaṇḍupattaphalo, pavāḷaaṅkuro.

Aṭṭhamaṅgalikā tassa 27 khandhe puppha-latāpi ca

Catuppadānaṃ pantī ca haṃsapantī ca sobhanā

66 Uddhaṃ caruvitānante 28 muttā kiṃkiṇijālakā

Suvaṇṇaghaṇṭāpantī 29 ca, dāmāni ca tahiṃ tahiṃ.

Vitānacatukoṇamhi muttādāmakalāpako 30

Navasatasahassaggho ekeko āsi lambito.

Ravicanda-tāra-rūpāni nānāpadumakāni ca

Ratanehi katāneva vitāne appitāna'huṃ.

-----------

20. [A.] Pupphayānesu 21. [A.] Samaṇeraṃ. 22.[E.] Bahule. 23.[E.] Ghane

24. [A.] Pupphayānassa. 25.[A.] Chādiya. 26. [S.] Pidahatatthāya 27. [E.]

Aṭṭhamagaṃlikāna'ssa 28. [A.] Uddhadvāravitānatte. 29. [A.] Suvaṇṇaghaṭapantī.

30.[A.] Muttamayakalāpako

[SL Page 158] [\x 158/] (

Aṭṭhuttarasahassāni vatthani vividhāni ca

Mahagghananāraṅgani vitāne lambitānahuṃ.

Bodhiṃ parikkhipitvāna nānāratanavedikā,

Mahāmalakamuttāhi satthāro tu tadantare.

Nānāratanapupphānaṃ catugandhūdakassa ca

Puṇṇā puṇṇaghaṭapantī bodhimūle katāna'huṃ.

Bedhipācīnapaññatte pallaṅke koṭiagghake 31

Sovaṇṇabuddhapaṭimaṃ nisīdāpesi bhāsuraṃ.

Sarīravayavā tassā paṭimāya yathārahaṃ

Nānāvaṇṇehi ratanehi katā surucira ahuṃ.

Mahābrahmā ṭhito tattha rajatacchattadhārako;

Vijayuttarasaṅkhena sakko ca abhisekado;

Vīṇāhattho pañcasikho, kāḷanāgo sanāṭiko, 32,

Sahassahattho māro ca, sahatthi saha kiṅkaro.

Pācīnapallaṅkanibhā tīsu 33 sesadisāsu ca 33

Koṭikoṭidhanagghā ca palallaṅkā atthatā ahuṃ.

Bodhiṃ ussīsake katvā nānāratanamaṇḍitaṃ

Koṭidhanagghakaṃ yeva paññattaṃ sayanaṃ ahu.

Sattasattāhaṭhānesu tattha tattha yathārahaṃ

Adhikāre akāresi brahmāyācanameva ca.

Dhammacakkappavattiñca, yasapabbajanampi ca

Bhaddavaggiyabbajjaṃ, jaṭilānaṃ damanampi ca, 34

Bimbisārāgamañcāpi, rājagehappavesanaṃ,

Veḷuvanassa gahaṇaṃ, asītisāvake tathā

Kapilavatthugamanaṃ tathā 35 ratanavaṅkamaṃ,

Rāhulanandapabbajjaṃ, gahaṇaṃ 36 jetavanassa ca,

Ambamūle pāṭihīraṃ, tāvatiṃsamhi desanaṃ,

Devorohaṇa-pāṭiśīraṃ, therapañhasamāgamaṃ,

Mahāsamayasuttantaṃ rāhulovādameva ca

Mahāmaṅgalasuttañca, dhanapālasamāgamaṃ,

-----------

31. [A.] Pallaṅkepi anagghake. 32. [E.S.] Sanaṭakī. 33. [E.] Sesasatta

Dasāsu ca 34. [A.] Damampi ca. 35.[E.] Tattheva. 36. [A.] Gahaṃ.

[SL Page 159] [\x 159/] (

Ālavakaṅgulimāla - apalāladamanampi ca 37

Pārāyanakasamitiṃ, āyuvossajjanaṃ tathā,

Sūkaramaddavaggāhaṃ, siṅgivaṇṇayugassa ca,

Pasannodakapānañca, parinibbāṇameva ca,

Devamanussaparidevaṃ, therena pādavandanaṃ,

Dahanaṃ agginibbānaṃ, tattha sakkārameva ca,

Dhātuvibhaṅgaṃ doṇena, pasādajanakāni ca

Yebhuyyena akāresi jātakāni sujātimā.

Vessantarajātakantu vitthārena akārayi.

Tusitā purato yāva bodhimaṇḍaṃ tatheva ca.

Catuddisaṃ te cattāro mahārājā ṭhitā ahuṃ;

Tettiṃsa devaputtā ca battiṃsa ca kumāriyo.

Yakkhasenāpatī aṭṭhavīsati ca, tatopari

Añjalimpaggahā devā, pupphapuṇṇaghaṭā tato,

Naccakā devatā ceva, turiyavādakadevatā,

Ādāsagāhakā devā pupphasākhādharā tathā,

Padumādigāhakā devā, aññe devā ca nekadhā

Ratanagghiyapantī ca dhammacakkānameva ca,

Khaggadharā devapantī, devā pātidharā tathā,

Tesaṃ sīse pañcahatthā gandhatelassa pūritā

Dukulavaṭṭikāpantī sadā pajjalitā ahū.

Phalikagghiye catukkaṇṇe 38 ekeko ca mahāmaṇi, 39

Suvaṇṇamaṇimuttānaṃ rāsiyo vajirassa ca

Catukkaṇṇesu cattāro katā'hesuṃ pahassarā.

Medavaṇṇakapāsaṇa - bhittiyaṃ yeva ujjalā

Vijjuta 40 appitā āsuṃ dhātugabbhe vibhūsitā. 41

Rūpakāne'ttha sabbāni dhātugabbhe manorame

Ghanakoṭaṭīmahemassa kārāpesi mahīpati.

Kammādhiṭṭhāyako ettha sabbaṃ saṃvidahī imaṃ.

Indagutto mahāthero chaḷabhiñño mahāmatī

-----------

37. [A.] Mālaṃ cāpalāladamanampi. 38. [A.] Phalikagghicatukkaṇṇe.

39. [A.] Ekeke ca mahāmaṇiṃ. 40.[E.] Vijjullatā.

41. [A.] Dhātugabbhehi bhusitā.

[SL 160]

Sabbaṃ rājiddhiyā etaṃ devatānañca iddhiyā

Iddhiyā ariyānañca asambādhaṃ patiṭṭhitaṃ.

100

Tiṭṭhantaṃ sugatañca pujiyatamaṃ lokuttamaṃ nittamaṃ

Dhātuṃ 42 tassa vicuṇṇitaṃ 43 janahitaṃ āsiṃsatā pūjiya

Puññaṃ taṃ samamicca'vecca matimā saddhāguṇālaṅkato

Tiṭṭhantaṃ sugataṃ viya'ssa munino dhātu ca sampūjaye.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dhatugabbharacano nāma

Tīṃsatimo paricchedo.

---------

Ekatiṃsatimo paricchedo

Dhātugabbhamhi kammāni niṭṭhāpetvā arindamo

Sannipātaṃ kārayitvā saṅghassa idamabravī.

"Dhātugabbhamhi kammāni mayā niṭṭhāpitāni hi;

Suve dhātuṃ nidhessāmi; bhante jānātha dhātuyo"

Idaṃ vatvā mahārājā nagaraṃ pāvisī; tato

Dhātuāharakaṃ bhikkhuṃ bhikkhusaṅgho vicintiya 1

Soṇuttaraṃ nāma yatiṃ pūjāparipeṇavāsikaṃ

Dhātāharaṇakammamhi chalabhiññaṃ niyojayi.

Cārikaṃ varamānamhi nāthe lokahitāya hi

Nanduttaro'ti nāmena gaṅgātīramhi maṇavo

Nimantetvābhisambuddhaṃ 2 saha saṅghaṃ abhojayi.

Satthā payagapāṭṭhāne 3 sasaṅgho nāvamāruhi.

Tattha bhaddajithero tu chaḷabhiñño mahiddhiko

Jalapakkhalitaṭṭhānaṃ disvā bhikkhū idaṃ vadi:

"Mahāpanādabhutena mayā vuttho suvaṇṇayo

Pāsādo patito ettha pañcavīsatiyojane;

Taṃ papuṇitvā gaṅgāya jalaṃ pakkhalitaṃ idha"

Bhikkhū asaddahantā taṃ satthuno naṃ nivedayuṃ.

Satthā'ha "kaṅkhaṃ bhikkhūnaṃ vinedehī"ti, so tato

Ñāpetuṃ brahmaloke'pi vasavattīsamatthataṃ

-----------

42. [E.] Dhātu 43. [E.] Vicuṇṇitā 1. [E.] Vicintayī

2. [A.] Nimantetvāhi sambuddhaṃ 3. Paṭṭane.

[SL Page 161] [\x 161/] (

Iddhiyā nahamuggantvā sattatālasame ṭhito

Dussathūpaṃ brahmaloke ṭhapetvā vaḍḍhite kare.

Idhānetvā dassayitvā janassa puna taṃ tahiṃ

hapayitvā yathāṭhāne iddhiyā gaṅgamāgato 4

Pādaṃguṭṭhena pāsādaṃ gahetvā thupikāya so

Ussāpetvāna dassetvā janassa khipi taṃ tahiṃ

Nanduttaro māṇavako disvā taṃ pāṭihāriyaṃ

"Parāyattamahaṃ dhātuṃ pahū ānayituṃ siyaṃ 5"

Iti patthayi; tenetaṃ saṅgho soṇuttaraṃ yatiṃ

Tasmiṃ kamme niyojesi soḷasavassikaṃ api.

"Āharāma kuto dhātuṃ?" Iti saṅghamapucchi so.

Kathesi saṅgho therassa tassa tā dhātuye iti:

"Parinibbaṇamañcamhi nipanno lokanāyako

Dhātuhipi lokahitaṃ kātuṃ devindamabiruvi: 18

"Devinda'ṭṭhasu doṇesu mama sārīradhatusu

Ekaṃ doṇaṃ rāmagāme koḷiyehi ca sakkataṃ

Nagalekaṃ tato nītaṃ, tato nagehi sakkataṃ,

Laṅkādīpe mahathūpe nidhānāya bhavissati."

Mahākassapathero'pi dīghadassī mahāyati

Dhammasokanarindena dhatuvitthārakāraṇā 21

Rājagahassa sāmante raññā ajātasattunā

Kārāpento 6 mahādhātunidhānaṃ sādhusaṅkhataṃ

Sattadoṇāni dhātunaṃ āharitvāna kārayi;

Rāmagāmamhi doṇantu satthu cittaññu na'ggahi.

Mahādhātunidhānaṃ taṃ dhammāsokopi bhupati

Passitvā aṭṭhamaṃ doṇaṃ āṇāpetuṃ matiṃ akā;

Mahāthūpe nidhānatthaṃ vihitaṃ taṃ jineni'ti

Dhammāsokaṃ nivāresuṃ tattha khīṇāsava yatī.

Rāmagāmamhi thupo tu gaṅgātīre kato, tato

Bhijji gaṅgāya oghena; so tu dhātukaraṇḍako

-----------

4. [E.] Gaṅgamogato. 5. [A.] Sayaṃ. 6. [A.] Karāpitaṃ.

[SL Page 162] [\x 162/] (

Samuddaṃ pavisitvāna dvidhā bhinne jale tahiṃ

Nānāratanapīṭhamhi aṭṭhā rasmisamākulo.

Nāgā disvā karaṇḍaṃ taṃ kāḷanāgassa rājino

Mañjerikanagahavanaṃ upagamma nivedayuṃ

Dasakoṭisahassehi gantvā nāgehi so tahiṃ

Dhātu tā abhipūjento netvāna bhavanaṃ sakaṃ

Sabbaratanamayaṃ 7 thūpaṃ tassopari gharaṃ tathā

Māpetvā saha nāgehi sadā pūjeti sādaro.

Ārakkhā mahatī tattha, gantvā dhātu idhānaya;

Suve dhātunidhānaṃ hi bhumipālo karissati"

Iccevaṃ saṅghavacanaṃ sutvā sadhū'ti so pana

Gantabbakālaṃ pekkhanto pariveṇamagā sakaṃ.

"Bhavissati suve dhātunidhāna"nti mahīpati

Cāresi nagare bheriṃ; sabbakiccaṃ vidhāya taṃ 8

Nagaraṃ sakalañcive idhāgāmiñca añjasaṃ

Alaṅkārayi sakkaccaṃ; nāgare ca vibhusayi

Sakko devanamindo ca laṅkādīpamasesakaṃ

Āmantetva vissakammaṃ alaṅkarayi nekadhā

Nagarassa catudvāre vatthabhattaṃ hi nekadha 9

Mahājanopabhogatthaṃ ṭhapāpesi narādhipo.

Uposathe paṇṇarase aparaṇhe sumānaso

Paṇḍito rājakiccesu sabbālaṅkāramaṇḍito

Sabbāhi nāṭakitthihi yodhehi sāyudhehi ca

Mahatā ca baloghena śatthivājirathehi ca

Nānāvidhavibhusehi 10 sabbato parivārite

Āruyha surathaṃ aṭṭhā suseta-catusindhavaṃ.

Bhusitaṃ kaṇḍulaṃ hatthiṃ kāretvā pūrate subhaṃ

Suvaṇṇavaṅgoṭadharo setacchattassa heṭṭhito.

Aṭṭhuttarasahassāni nāgaranāriye 11 subhā

Supuṇṇaghaṭabhusayo taṃ rathaṃ parivārayuṃ.

-----------

7. [A.] Sabbaratanayaṃ. 8.[E.S.] Sabbakiccavidhāyakaṃ. 9. [E.] Vattha

Bhattādikani so. 10. [A.] Vibhusahi. 11. [A.] Narā ca nāriyo.

[SL Page 163] [\x 163/] (

Nānāpuppha - samuggāni tatheva daṇḍadīpikā

Tattakā tattakā eva dhārayitvana itthiyo.

Aṭṭhuttarasahassāni dārakā samalaṅkatā

Gahetvā parivāresuṃ nānāvaṇṇadhaje subhe.

Nānāturiyaghosehi anekehi tahiṃ tahiṃ

Hatthassarathasaddehi bhijjante viya bhutale

Yanto mahāmeghavanaṃ siriyā so mahāyaso

Yante'va nandanavanaṃ devarājā asohatha.12

Rañño niggamanāramhe mahāturiyaravaṃ pure

Pariveṇe nisinno'va sutvā soṇuttaro yati

Nimujjitva puthuviyā gantvāna nāgamandiraṃ

Nāgarājassa purato tattha pāturahū lahuṃ.

Vuṭṭhāya abhivādetvā pallaṅke taṃ nivesiya 13

Sakkaritvāna nāgindo pucchi āgatadesakaṃ.

Tasmiṃ vutte atho pucchi therāgamanakāraṇaṃ;

Vatvā'dhikāraṃ sabbaṃ so saṅghasandesamabruvi.

"Mahāthūpe nidhānatthaṃ buddhena vihitā idha

Tava hatthagatā dhātu, dehi tā kira me tuvaṃ."

Taṃ sutvā nāgarājā so atīva domanassito

"Pahu ayaṃ hi samaṇo balakkārena gaṇhituṃ

Tasmā aññattha netabbā dhātuyo" iti cintiya

Tatthaṭṭhitaṃ bhāgineyyaṃ ākārena nivedayi.

Nāmena 14 vāsuladatto jānitvā tassa iṅgitaṃ

Gantvā taṃ cetiyagharaṃ gilitvā taṃ karaṇḍakaṃ

Sinerupādaṃ gantvāna kuṇḍalāvattako sayi.

Tiyojanasataṃdīgho bhogo, yojanavaṭṭavā.

Anekāti sahassāni mapetvana 15 phaṇani ca;

Dhūpāyati pajjalatī sayitvā so mahiddhiko

Anekāni sahassāni attanā sadise ahī

Māpayitvā sayāpesi samantā parivārite.

-----------

12. [E.] Yanto nandavanaṃ devarājā rājāva'sobhatha 13. [E.] Nisīdiya

14. [E.S.] Nāmena so. 15. [A.] Mapitāni.

[SL Page 164] [\x 164/] (

Bahū devā ca nāgā ca osariṃsu tahiṃ tadā.

"Yuddhaṃ ubhinnaṃ nāgānaṃ passissāma mayaṃ" iti.

Mātulo bhāgineyyena haṭā tā dhātuyo iti

Ñatvā'ha theraṃ taṃ "dhātu natthi me santike" iti.

Āditoppabhutī thero tāsaṃ dhātunamāgamaṃ

Vatvāna 16 nāgarājaṃ taṃ "dehi dhātu" ti abruvi.

Aññathā saññapetuṃ taṃ theraṃ so uragādhipo

Ādāya cetiyagharaṃ gantvā taṃ tassa vaṇṇayi:

"Anekadhā anekehi ratanehi susaṅkhataṃ

Cetiyaṃ cetiyagharaṃ passa bhikkhu sunimmitaṃ;

Laṅkadīpamhi sakale sabbāni ratanāni pi

Sopāṇante pāṭikampi nāgghanta'ññesu kā kathā?

Mahāsakkāraṭhānamhā appasakkaraṭhānakaṃ

Dhatunaṃ nayanaṃ nāma na yuttaṃ bhikkhu vo idaṃ."

"Saccābhisamayo nāga, tumhākaṃ hi na vijjati 17

Saccābhisamayaṭṭhānaṃ netuṃ yuttaṃ hi dhātuyo."

"Saṃsāradukkhamokkhāya uppajjanti tathāgatā,

Buddhassāyamadhippāyo, 18 tena nessāma 19 dhātuyo.

Dhātunidhānaṃ ajjeva so hi rājā karissati;

Tasmā papañcamakaritvā lahuṃ me dehi dhātuyo"

Nāgo āha "sace bhante tuvaṃ passasi dhātuyo

Gahetvā yāhi," taṃ thero tikkhattuṃ taṃ bhaṇāpiya.

Sukhumaṃ karaṃ māpayitvā thero tatraṭṭhito'va so

Bhāgineyyassa vadane hatthampakkhippa tāvade

Dhātukaraṇḍaṃ ādāya "tiṭṭha nāgā"ti bhāsiya

Nimujjitvā paṭhaviyaṃ pariveṇamhi uṭṭhahi.

Nāgarājā "gato bhikkhu amhehi vañcito" iti.

Dhātuānayanatthāya bhāgineyassa pāhiṇi.

Bhāgineyyo'tha kucchimhī apassitvā karaṇḍakaṃ

Paridevamāno āgantvā mātulassa nivedayi.

-----------

16. [A.] Mantvāna. 17. [A.] Tumhākampi. 18.[E.] Buddhassa cetthādhippāyo.

19. [A.] Neyyāma.

[SL Page 165] [\x 165/] (

Tadā so nāgarājāpi "vañcitamha mayaṃ" iti

Paridevi; nāgā sabbe pi parideviṃsu pīḷitā.20.

Bhikkhunāgassa vijaye tuṭṭhā devā samāgatā.

Dhātuyo pūjayantā tā teneva saha āgamuṃ. 73 Paridevamānā āgantvā nāgā saṅghassa santike

Bahudhā parideviṃsu dhātāharaṇadukkhitā. 74

Tesaṃ saṅgho'nukampāya thokaṃ dhātumadāpayi.

Te tena tuṭṭhā gantvāna pūjābhaṇḍāni āharuṃ.

Sakko ratanapallaṅkaṃ soṇṇavaṅgoṭameva ca ādāya saha devehi taṃ ṭhānaṃ samupāgato.

Therassa uggataṭṭhāne kārite vissakammunā

Patiṭṭhapetvā pallaṅkaṃ subhe ratanamaṇḍape.

Dhātukaraṇḍamādāya tassa therassa hatthato

Caṅgoṭake ṭhapetvāna pallaṅke pavare ṭhapi.

Brahmā chattamadhāresi; santusito vālavījaniṃ;

Maṇitālavaṇṭaṃ suyāmo; sakko saṅkhaṃ tu sodakaṃ

Cattāro tu mahārājā aṭṭhaṃsu khaggapāṇino;

Samuggahatthā tettīṃsa devaputtā mahiddhikā

Pāricchattakapupphehi pūjayantā tahiṃ ṭhitā. 21

Kumāriyo tu dvattiṃsa daṇḍadīpadharā ṭhitā.

Palāpetvā duṭṭhayakkhe yakkhasenāpatī pana

Aaṭṭhavīsati aaṭṭhaṃsu ārakkhaṃ kurumānakā.

Vīṇaṃ vadayamāno'va aṭṭhā pañcasikho tahiṃ;

Raṅgabhumiṃ māpayitvā timbarū turiyaghosavā.

Anekā 22 devaputtā ca sādhugītappayojakā;

Mahākāḷo nāgarājā thūyamāno anekadhā.

Dibbaturiyāni vajjanti; dibbasaṃgīti vattati;

Dibbagandhādivassānī 23 vassāpenti ca devatā

So indaguttathero tu mārassa paṭibāhanaṃ

Cakkavāḷasamaṃ katvā lohacchattamamāpayi. ----------20. [E.S.] Piṇḍitā 21. [E.] Gatā 22. [E.]

Aneka.

23. [A.] Dibba gandhāni vassāni.

[SL Page 166] [\x 166/] (

Dhātunaṃ purato ceva tattha tattha va pañcasu

hānesu gaṇasajjhāyaṃ karisvakhilabhikkhavo.

Tatthā'gamā mahārājā pahaṭṭho duṭṭhagāmaṇī

Sīsenā'dāya ānīte vaṅgoṭamhi suvaṇṇaye

hapetvā dhātuvaṅgoṭaṃ patiṭṭhāpiya āsane

Dhātuṃ pūjiya vanditvā ṭhito pañjaliko tahiṃ,

Dibbachattādikānettha dibbagandhādikāni ca

Passitvā, dibbaturiyādi - sadde sutvā ca khattiyo

Apassitvā brahmadevo tuṭṭho acchariyabbhuto

Dhātu chattena pūjesi, laṅkārajje'hisiñci ca.

"Dibbacchattaṃ mānusañca vimutticchattameva ca

Iti ticchattadharissa lokanāthassa satthuno

Tikkhattumeva me rajjaṃ dammi"ti haṭṭhamānaso

Tikkhattumeva dhatunaṃ laṅkārajjamadāsi so. 93

Pūjayanto dhātuyo ta devehi mānusehi ca

Saha caṅgoṭakeheva sīsenādāya khattiyo

94 Bhikkhusaṅghaparibbūḷho katvā thūpaṃ padakkhiṇaṃ

Pacīnato āharitvā dhātugabbhamhi otarī.

Arahanto channavuti - koṭiyo thūpamuttamaṃ

Samantā parivāretvā aṭṭhaṃsu katapañjalī.

Otaritva dhatugabbhaṃ mahagghe sayane subhe

hapessāmīti cintente pītipuṇṇanarissare

Sadhātu-dhātuvaṅgoṭo uggantvā tassa sīsato

Sattatalappamāṇamhi akāsamhi ṭhito tato

Sayaṃ karaṇḍo vivari; uggantvā dhātuyo tato

Buddhavesaṃ gahetvāna lakkhaṇabyañjanujjalaṃ

Gaṇḍambamūle buddho'va yamakaṃ pāṭihāriyaṃ

Akaṃsu 24 dharamānena sugatena adhiṭṭhitaṃ.

100

Tampāṭihāriyaṃ disvā pasannekaggamānasā

Devā manussā arahattaṃ pattā dvādasakoṭiyo.

101

Sesā 25 phalattayaṃ pattā atītā gaṇanāpathaṃ.

Hitvā'tha buddhavesaṃ tā karaṇḍamhi patiṭṭhahuṃ.

-----------

24. [A.] Akāsuṃ 25. [E.] Sesaṃ.

[SL Page 167] [\x 167/] (

102

Tato oruyha caṅgoṭo rañño sīse patiṭṭhahi.

Sahi'ndaguttatherena nāṭakīhi va so pana

103

Dhātugabbhaṃ pariharaṃ patvāna sayanaṃ subhaṃ

Vaṅgeṭaṃ ratanapallaṅke ṭhapayitvā junindharo

104

Dhovitvana puno 26 hatthe gandhavasitavārinā

Catujātiyagandhena ubbaṭṭetva sagāravo

105

Karaṇḍaṃ vivaritvāna tā gahetvāna dhātuyo

Iti cintesi bhumindo mahājanahitatthiko:

106

"Anākulā kehici pi yadi hessanti dhātuyo;

Janassa saraṇaṃ hutvā yadi ṭhassanti dhātuyo,

107 Satthu nipannākārena parinibbāṇamañcake

Nipajjantu supaññatte sayanamhi mahārahe"

108

Iti cintiya se dhātu ṭhapesi sayanuttame;

Tadākārā dhātuyo ca sayiṃsu sayanuttame.

109

Āsāḷhi-sukkapakkhassa paṇṇarasaupesathe

Uttarāsāḷhanakkhatte evaṃ dhatu patiṭṭhitā.

110

Saha dhātupatiṭṭhānā akampittha mahāmahī;

Pāṭihīrani nekāni pavattiṃsu anekadhā.

--------111

Rājā pasanno dhātu tā setacchattena pūjayi;

Laṅkāya rajjaṃ sakalaṃ sattahāni adasi ca.

112

Kaye ca sabbālaṅkāraṃ dhātugabbhamhi pūjayi;

Tathā nāṭakiyo 'maccā, parisā, devatāpi ca.

113

Vatthaguḷaghatādīni datva saṅghassa bhupati

Bhikkhūhi gaṇasajjhāyaṃ karetva'khilarattiyaṃ

114

Pūnāhani pure bheriṃ cāresi "sakalā janā

Vandantu dhātu sattahaṃ imaṃ"ti janatahito. 115 Indagutto mahāthero adhiṭṭhasi

mahiddhiko

"Dhātu 27 vanditukāmā ye laṅkādīpamhi manusa

116

Taṃ khaṇaṃ yeva āgantvā vanditvā dhātuyo idha

Yathāsakaṃ gharaṃ yantu," taṃ yathāṭhiṭṭhitaṃ ahū.

-----------

26. [E.] Dhovitva puna so. 27. [A.] Dhatuṃ

[SL Page 168] [\x 168/] (

117

So mahabhikkhusaṅghassa maharājā mahāyaso

Mahādānaṃ pavattetvā taṃ sattāhaṃ nirantaraṃ

118

Ācikkhi "dhātugabbhamhi kiccaṃ niṭṭhāpitaṃ mayā;

Dhātugabbhapidhānaṃ tu saṅgho jānitumarahati"

119

Saṅgho te dve sāmaṇere tasmiṃ kamme niyojayi.

Pidahiṃsu dhātugabbhaṃ pāsāṇenā'haṭena te,

120

"Mālettha mā milayantu, gandhā sussantu mā ime,

Mā libbāyantu dīpā ca, mā kiñcā pi vipajjatu,

121

Medavaṇṇā cha pāsāṇā sandhīyasantu nirantarā"

Iti khīṇāsavā ettha sabbametaṃ adhiṭṭhahuṃ.

122

Āṇāpesi mahārājā "yathāsattiṃ mahājano

Dhātunidhānakāne'ttha karotu" ti hitatthiko.

123

Mahādhātunidhānassa piṭṭhimhi ca mahājano

Akā sahassadhātunaṃ nidhānāni yathābalaṃ.

124

Pidahāpiya taṃ sabbaṃ rājā thūpaṃ samāpayi;

Caturassavayaṃ vettha cetiyamhi samāpayi 28

125

Puññāni evamamalāni sayañca santo

Kubbanti sabbavibhavuttamapattihetu 29

Kārenti vāpi hi'khilā 30 parisuddhacittā

Nānāvisesajanatā parivārahetu'ti.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dhātunidhānaṃ nāma

Ekatiṃsatimo paricchedo

---------

Dvattiṃsatimo paricchedo.

Aniṭṭhite chattakamme sudhākamme ca cetiye

Māraṇantikarogena rājā āsi gilānako.

Tissaṃ pakkosayitvā so kaṇiṭṭhaṃ dīghavāpito

"Thūpe aniṭṭhitaṃ kammaṃ niṭṭhāpehī"ti abruvi.

-----------

28. [E.] Potthake imissā gāthāyanattaraṃ ayampi gāthā dissati

"Evaṃ acintiya buddhā; buddhadhammā acintiyā;

Acintiyesu pasannānaṃ vipāko hoti acintiyo"

29. [A.] Hetuṃ 30. [E.] Cāpi hi pare.

[SL Page 169] [\x 169/] (

Bhātuno dubbalattā so tunnavāyehi kāriya

Kañcukaṃ suddhavatthehi tena chādiya cetiyaṃ

Cittārehi kāresi vedikaṃ tattha sādhukaṃ.

Pantī puṇṇaghaṭānañca, pañcaṅgulakapantikaṃ,

Chattakārehi 1 kāresi chattaṃ veḷumayaṃ tathā

Kharapattamaye candasūriye muddhavediyaṃ 2

Lākhākuṅkukehe'taṃ cittayitvā sucittitaṃ

Rañño nivedayī "thūpe kattabbaṃ niṭṭhitaṃ" iti.

Sivikāya nipajjitvā idhāntvā mahīpati

Padakkhiṇaṃ karitvāna sivikāye'va cetiyaṃ

Vanditvā dakkhiṇadvāre sayane bhumisatthate

Sayitvā dakkhiṇapassena so mahāthupamuttamaṃ

Sayitvā vāmapassesa lohāsādamuttamaṃ

Passanto sumano āsi bikkhusaṅgapurakkato.

Gilānapucchanatthāya āgatā hi 3 tato tato

Channavutikoṭiyo bhikkhū tasmiṃ āsuṃ samāgame,

Gaṇasajjhāyamakaruṃ vaggabandhena bhikkhavo.

Theraputtābhayaṃ theraṃ tatthā'disvā mahīpati:

'Aṭṭhavīsa-mahāyuddhaṃ yujkdanto aparājayaṃ

Yo so na paccudāvatto māyodho vasī mama

Maccuyuddamhi sampatte 4 disvā maññe parājayaṃ

Idāni so maṃ nopeti thero therasutābhayo"

Iti cittayi; so thero jānitvā tassa cintitaṃ

Karindanadiyā sīse vasaṃ pañjalipabbate

Pañcakhīṇāsavasataparivārena iddhiyā

Nahasā'gamma rājānaṃ aṭṭhāsi parivāriya.

Rājā disvā pasanno taṃ purato ca nisīdiya

"Tumhe dasamahāyodhe gaṇhitvāna pure ahaṃ

Yujjhiṃ; idāni eko'va maccunā yuddhamārabhiṃ,

Maccusattuṃ parājetuṃ na sakkomī" ti āha ca.

-----------

1. [E.] Naḷakārehi. 2. [S.] Muṇḍavediyaṃ 3. [E.] Āgatehi (bahusu)

4. [A.] Sampatto

[SL Page 170] [\x 170/] (

Āha thero "mahārāja mā bhāyi manujādhipa,

Kilesasattuṃ ajinitvā ajeyyo maccusattuko.

Sabbampi saṅkhāragataṃ avassaṃ yeva hijjati;

"Aniccā sabbasaṅkhārā" iti vuttaṃ hi satthunā

Lajjā-sārajjarahitā buddhe pe'ti aniccatā;

Tasmā aniccā saṅkhārā dukkhā'nattāti cittaya.

Dutiye attabhāve pi dhammaccando mahā hi te;

Upaṭṭhite devaloke hitvā dibbaṃ sukhaṃ tuvaṃ.

Idhāgamma bahuṃ puññaṃ akāsi ca anekadhā;

Karaṇampekarajjassa sāsanujjotanāya te

Mahāpuñña,kataṃ puññaṃ yāvajjadivasā tayā

Sabbaṃ nussaramevaṃ te sukhaṃ sajju bhavissati" 24

Therassa vacanaṃ sutvā rājā attamano ahū,

"Avassayo maccuyuddhe pi 5 tvaṃ mesī" ti abhāsi taṃ.

Tadā ca āharāpetvā pahaṭṭho puññapotthakaṃ

Vācetuṃ lekhakaṃ āha, so taṃ vācesi potthakaṃ

Ekūnasatavihārā mahārājena kāritā;

Ekūnavīsakoṭīhi vihāro maricacaṭṭi ca;

Uttamo lohapāsādo tiṃsakoṭīhi kārito;

Mahāthūpe anaggāni kāritā catuvīsati; 6

Mahāthūpamhi sesāni kāritāni subuddhinā

Koṭisahassaṃ agghanti mahārājā"ti vācayi.

"Koṭṭhanāmamhi 7 malaye akkakkāyika-chātake

Kuṇḍalāni mahagghāni duve datvāna gaṇhiya

Khīṇāsavānaṃ pañcannaṃ mahātherānamuttamo

Dinno pasannacittena kaṃguambilapiṇḍako;

Cūḷaṅganiyayuddamhi parājitvā 8 palāyatā

Kālaṃ ghosāpayitvāna āgatassa vihāyasā

Khīṇāsavassa yatino attānamanapekkiya

Dinnaṃ sarakabhatta"ntī vutte āha mahīpati:

-----------

5. [E.] Dviyuddhepi 6.[E.] Kāritāni tu vīsati. 7. [E.S.] Koṭṭanāmamhi.

[A.] Koḷambanāma. 8.[E.] Parajjhitvā (bahusu)

[SL Page 171] [\x 171/] (

"Vihāramahasattāhe, pāsādassa mahe tathā,

Thūpāramhe tu 8 sattāhe, tathā dhātunidhānake,

Vātuddisassa ubhato saṅghassa mahato mayā

Mahārahaṃ mahadānaṃ avisesaṃ pavattatitaṃ;

Mahāvesākhapūjā ca catuvīsati kārayiṃ;

Dīpe saṅghassa tikkhattuṃ ticīvaramadāpayiṃ;

Satta satta dināneva dīpe rajjamahaṃ imaṃ

Pañcakkhattuṃ sāsānamhi adāsiṃ haṭṭhamānaso.

37 Satataṃ dvādasaṭṭhāne sappinā suddhavaṭṭiyā

Dīpasahassaṃ jālesiṃ pūjento sugataṃ ahaṃ.

Niccaṃ aṭṭhārasaṭṭhāne vejjehi vihitaṃ ahaṃ

Gilānabhattabhesajjaṃ gilānānamadāpayi,

39 Catuttāḷīsaṭhānamhi saṅkhataṃ madhupāyasaṃ

Tatattakesveva ṭhānesu telullopakameva ca,

Ghate pakke mahājālapūve ṭhānamhi tattake

Tatheva saha bhattehi 9 niccameva adāpayiṃ.

Uposathesu divasesu māse māse ca aṭṭhasu

Laṅkādīpe vihāresu dīpatelamadāpayiṃ.10

Dhammadānaṃ namahantantī sutvā āmisadānato

Lohapāsādato heṭṭhā saṅghamajjhamhi āsane

"Osāressāmi saṅgassa maṅgalasutta" miccahaṃ

Nisinno osārayituṃ nāsakkhiṃ saṃghagāravā,

Tatoppabhuti laṅkāya vihāresu tahiṃ tahiṃ

Dhammakathaṃ kathāpesiṃ sakkaritvāna desake.

Dhammakathikassekassa sappi-phāṇita-sakkharaṃ

Nāḷiṃ nāḷimadāpesiṃ; dāpesiṃ caturaṅgulaṃ

Muṭṭhikaṃ yaṭṭhimadhukaṃ; dāpesiṃ sāṭakadvayaṃ.

Sabbampissariye dānaṃ na me hāseti mānasaṃ;

Jīvitaṃ anapekkhitvā duggatena satā mayā

Dinnadānadvayaṃ yeva tamme hāseti mānasaṃ."

---------

-----------

8. [E.] Thupārambhana. 9.[E.] Bhattena. 10. [A.] Dīpatesamadāpayi.

[SL Page 172] [\x 172/] (

Taṃ sutvā abhayo thero taṃ dānadvayameva so

Rañño cittappasādatthaṃ saṃvaṇṇesianekadhā.

Tesu pañcasu theresu kaṅguambilagāhako

Maliyadevamahāthero 11 sumanakūṭamhi pabbate

Navannaṃ bhikkhusatānaṃ datvā taṃ paribhuñji so.

Paṭhavīcālako 12 dhammaguttatthero tu taṃ pana

Kalyāṇikavihāramhi bhikkhunaṃ saṃvihājiya

Dasaddhasatasaṅkhānaṃ paribhogamakā sayaṃ

Talaṅgaravāsiko 13 dhammadinnatthero piyaṃguke

Dīpe dasasahassānaṃ datvāna paribhuñji taṃ.

Maṅgaṇavāsiko buddatissatthero mahiddhiko

Kelāse saṭṭhisahassānaṃ datvāna paribhuñji taṃ

Mahāvyaggho ca thero taṃ ukkanagaravihārake 14

Datvā satānaṃ sattantaṃ paribhogamakā sayaṃ.

Sarakabhattagāhī tu thero piyaṅgudīpake

Dvādasabhikkhusahassānaṃ; datvāna paribhuñji taṃ,"

Iti vatvā'bhayatthero rañño hāsesi mānasaṃ

Rājā cittampasādetvā taṃ theraṃ idamabruvi:

"Catuvīsati-vassāni 15 saṅghassa upakārako

Ahamevaṃ 16 hotu kāyo'pi saṅghassa upakārako;

Mahāthūpadassanaṭṭhāne saṅghassa kammamālake

Sarīraṃ saṃghadāsassa tumhe jhāpetha me" iti.

Kaṇiṭṭhaṃ āha "bho tissa, mahāthūpe aniṭṭhitaṃ

Niṭṭhāpehi tuvaṃ sabbaṃ kammaṃ sakkacca sādhukaṃ;

Sāyaṃ pāto ca pupphāni mahāthūpamhi pūjaya;

Tikkhattuṃ upahārañca mahāthūpassa kāraya,

Sāyaṃ pāto ca pupphāni mahāthūpamhi pūjaya;

Tikkhattuṃ upahārañca mahāthūpassa kāraya,

Paṭiyāditañca yaṃ vaṭṭaṃ mayā sugatasāsane

Sabbaṃ aparihāpetvā tāta, vattaya taṃ tuvā.

Saṅghassa tāta, kiccesu mā pamajjittha 17 sabbadā"

Iti taṃ anusāsitvā tuṇhī āsi mahīpati.

-----------

11. [E.] Malayadeva - [S.] Maliyamahādevathero 12. [A.] Paṭhavipālake

13. [A.E.] Talaṅgavāsiko 14.[A.] Ukkanagavihārake. 15.[A.] Vassānaṃ

16. [A.] Ayameva. 17. [A.] Pamādittha.

[SL Page 173] [\x 173/] (

Taṅkhaṇaṃ gaṇasajjhāyaṃ bhikkhusaṅgho akāsi ca,

Devatā cha rathe ceva chahi devehi ānayuṃ.

Yācuṃ visuṃ visuṃ devavā rājānaṃ te rathe ṭhitā

"Amhākaṃ devalokaṃ tvaṃ ehi rāja manoramaṃ"

Rājā tesaṃ vāco sutvā "yāva dhammaṃ suṇomahaṃ

Adhivāsetha tāvā"ti hatthākārena vārayi.

Vāretigaṇasajjhāyamiti mantvāna 18 śikkhavo

Sajjhāyaṃ ṭhapayuṃ; rājā pucchi taṇṭhānakāraṇaṃ

"Āgamethā'ti saññāya dinnattā'ti vadiṃsu te.

Rājā "ne'taṃ tathā bhante," iti vatvāna taṃ vadi.

Taṃ sutvāna janā kevi "bhīto maccubhayā ayaṃ

Lālappatī"ti maññiṃsu; tesaṃ kaṅkhāvinodanaṃ

Kāretuṃ abhayatthero rājānaṃ evamāna so

"Jānāpetuṃ kathaṃ sakkā ānītā te rathā" iti?

Pupphadāmaṃ khipāpesirājā nabhasi paṇḍito;

Tāni laggāni lambiṃsu rathīsāsu visuṃ visuṃ.

Ākāse lambamānāni tāni disvā mahājano

Kaṅkhaṃ paṭivinodesi. Rājā theramabhāsi taṃ:

"Katamo devaloko hi rammo bhante"ti? So bruvi:

"Tusitānaṃ puraṃ rāja, rammaṃiti sataṃ mataṃ;

Buddhabhāvāya samayaṃ olokento mahādayo

Metteyyo bodhisatto hi vasate tusite pure."

Therassa vacanaṃ sutvā mahārājā mahāmati

Olokento mahāthūpaṃ nipanno ca nimīlayi.

Cavitvā taṃkhaṇaṃ yeva tusitā āhaṭe rathe

Nibbattitvā ṭhito yeva dibbadeho adissatha 19

Katassa puññakammassa phalaṃ 20 dassetumattano 20

Mahājanassa dassento attānaṃ samalaṅkataṃ

Rathaṭṭho yeva tikkhattuṃ mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ

Katvāna thūpaṃ saṅghañca vanditvā tusitaṃ agā.

---------

-----------

18. [A.] Vatvāna. 19. [S.D.] Adissatha. 20. [S.] Phaladassa tu attano.

[SL Page 174] [\x 174/] (

Nāṭakiyo idhā gantvā makuṭaṃ yattha mocayuṃ

"Makuṭamuttasālā"ti ettha sālā katā ahū.

Citake ṭhapite rañño sarīramhi mahājano

Yatthā'ravi "rāvavaṭṭīsālā" nāma tahiṃ ahu.

Rañño sarīraṃ jhāpesuṃ yasmiṃ nissīmamālake 21

So eva mālako ettha vuccate "rājamālako."

Duṭṭhagāmaṇi rājā so rājanāmāraho mahā

Mettayyassa bhagavato hessati aggasāvako;

Rañño pitā pitā tassa; mātā mātā bhavissati;

Saddhātisso kaṇiṭṭho tu dutiyo hessati sāvako.

Sālirājakumāro yo 22 tassa rañño suto tu so

Metteyyassa bhagavato putto yeva bhavissati.

Evaṃ yo kusalaparo karoti puññaṃ

Chādento aniyatapāpakaṃ bahūmpi

So saggaṃ sakagharamivopayāti tasmā

Sappaññosa tatarato bhaveyya puñgñe ti

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tusitapuragamanaṃ nāma dvattiṃsatimo paricchedo.

---------

Tettiṃsatimo paricchedo

Duṭṭhagāmaṇirañño tu rajje thitā janā ahū;

Sālirājakumāroti tassāsi vissūto suto.

Atīva dhañño so āsi, puññakammarato sadā,

Atīva cārurūpāya satto caṇḍāliyā ahū.

Asokamālādeviṃ taṃ sambandhaṃ pubbajātiyā

Rūpenā'tipiyāyanto so rajjaṃ neva kāmayi.

Duṭṭhagāmaṇībhātā'to saddhātisso tadaccaye

Rajjaṃ kāresā'hisitto aṭṭhārasasamā'samo.

Chattakammaṃ sudhākammaṃ hatthipākārameva ca

Mahāthūpassa kāresi so saddhākatanāmako.

-----------

21. [K.] Nissitamālake. 22. [A.] So.

[SL Page 175] [\x 175/] (

Dīpena lohapāsādo uḍḍayhittha susaṅkhato;

Kāresi lohapāsādaṃ puna so sattabhumikaṃ.

Navutisatasahassaggho pāsādo āsi so tadā.

Dakkhiṇagirivihāraṃ kallakaleṇameva ca 1,

Kuḷumbālavihārañca 2 tathā pettaṅgavālikaṃ

Velaṅgavaṭṭikañceva 3 dubbalavāpītissakaṃ

Duratissakavāpiñca 4 tathā mātuvihārakaṃ

Kāresiādīghavāpiṃ vihāraṃ yojanayojane;

Dīghavāpivihārañca kāresi saha cetiyaṃ,

Nānāratanakacchattaṃ tattha kāresi cetiye

Sandhiyaṃ sandhiyaṃ tattha rathacakkappamāṇakaṃ

Sovaṇṇālaṃ kāretvā laggāpesi manoramaṃ.

Caturāsītisahassānaṃ dhammakkhandhānamissaro

Caturāsītisahassāni pūjā cāpi akārayi

Evaṃ puññāni katvā soanekāni mahīpati

Kāyassabhedā devesu tusitesū'papajjatha.

Saddhātissamahārāje vasante dīghavāpiyaṃ

Lajjitisso 5 jeṭṭhasuto girigumśīlanamakaṃ 6

Vihāraṃ kārayī rammaṃ; taṅkhaṇiṭṭhasuto pana

Thullatthano akāresi vihāraṃ kandaravhayaṃ.

Pitarā thullathanako bhātusantikamāyatā

Sahevā'ga, vihārassa saṅghabhogatthamattano.

Saddhātisse uparate sabbe'maccā samāgatā

Thūpārāme bhikkhusaṅghaṃ sakalaṃ sannipātiya

Saṅghānuññāya raṭṭhassa rakkhanatthaṃ kumārakaṃ

Abhisiñcuṃ thullathanaṃ taṃ sutvā lajjitissako

Idhāgantvā gahetvā taṃ sayaṃ rajjamakārayi.

Māsañceva dasāhañca rājā thullathano pana.

Tisso samā lajjitisso; saṅghe hutvā anādaro

"Na jāniṃsu yathābuḍḍha"miti naṃ paribhāsayi.

-----------

1.[E.] Kallakāleṇaṃ ca kārayi. 2. [E.] Kalambakavihāraṃ ca 3.[E.] Velaṅga

Viṭṭhikaṃ ceva. 4.[A.] Vāsiñca 5.[E.] Lañjatisso.

6. [D,] girigumbīla nāmakaṃ

[SL Page 176] [\x 176/] (

Pacchā saṅghaṃ khamāpetvā daṇḍakammatthamissaro

Tīṇi satasahassāni datvāna urucetiye.

Silāmayāni kāresipupphayānāni tīṇi so

Atho satasahassena vināpesi ca antarā

Mahāthūpa - thūpārāmānaṃ bhumiṃ 7 bhumissaro samaṃ.

Thūpārāme ca thūpassa silākañcukamuttamaṃ.

Thūpārāmassa purato silāthūpakameva ca

Lajjikāsanasālaṃ 8 ca bhikkhusaṅghassa kārayi.

Kañcukaṃ kaṇṭake thūpe 9 kārāpesi silāmayaṃ

Datvāna satasahassaṃ vihāre cetiyavhaye.

Girikumbhīlanāmassa vihārassa mahamhi so.

Saṭṭhibhikkhūsahassānaṃ ticīvaramadāpayi.

Ariṭṭhavihāraṃ kāresi, tathā kandarahīnakaṃ 10

Gāmikānañca bhikkhūnaṃ bhesajjāni adāpayi.

Kimicchakaṃ taṇḍulañca bhikkhūnīnamadāpayi.

Samā nava'ṭṭhamāsañca 11 rajjaṃ so kārayī idha.

Mate lajjikatissamhi kiṇiṭṭho tassa kārayi

Rajjaṃ chaḷeva vassāni khallāṭanāganāmako 12

Lohapāsādaparivāre pāsādetimanorame

Lohapāsādasobhatthaṃ eso dvattīṃsa kārayi.

Mahāthūpassa parito cārino hemamālino

Vālikaṅgaṇamariyādaṃ 13 pākāraṃ ca akārayi.

32 Sova kurundapāsakaṃ 14 vihārañca akārayi

Puññakammāni vaññāni kārapesi mahīpatī.

Taṃmahārattako 15 nāma senāpati mahīpatiṃ

Khallāṭanāgarājānaṃ nagare yeva aggahī.

Tassa rañño kaṇiṭṭho tu vaṭṭagāmaṇināmako

Taṃ duṭṭhasenāpatikaṃ hantvā rajjamakārayi.

Khallāṭanāgarañño so puttakaṃ sakabhātuno

Mahācūlikanāmānaṃ 16 puttaṭṭhāne ṭhapesi ca;

-----------

7. [A.] Mahāthūpaṃ chūpārāmaṃ bhumi. 8.[E.] Lañaṃkāsanasālaṃ. 9. [E.] Khandhaka thūpe

10.[E.] Kuṃjarahīnaka 11. [E.] Navaḍḍhamāsaṃ ca 12. [A.] Khallāṭo nāga nāmako

13.[A.] Cāḷikaṅganamariyādaṃ 14. [E.] Kurundavāsoka-

15.[E.] Kamma bhārattako. 16. [E.A.] Nāmaṃ taṃ

[SL Page 177] [\x 177/] (

Tammātaraṃnulādeviṃ mahesiñca akāsi so;

Pitiṭṭhāne ṭhittā'ssa pitirājāti cabravuṃ 17

Evaṃ rajje'bhisittassa tassa māsamhi pañcame

Rohaṇe nakulanagare 18 eko brahmaṇaveṭako.

Tīyo 19 nāma brāhmaṇassa vaco sutvā apaṇḍito.

Coro ahu; mahā tassa parivāro ahosi ca.

Sagaṇā sattadamiḷā mahātitthamhi otaruṃ

Tadā brāhmaṇatīyo va te sattadamiḷāpi ca

Chattatthāya visajjesuṃ lekhaṃ bhupatisantika.

Rājā brāhmaṇatīyassa lekhaṃ pesesi nītimā

"Rajjaṃ tava idāneva gaṇha tvaṃ damiḷe" iti.

Sādhū ti so damiḷeḷahi yujjhi; gaṇhiṃsu te tu taṃ.

Tato te damiḷā yuddhaṃ raññā saha pavattayuṃ;

Koḷambālakasāmantā yuddhe rājā parājito

Titthārāmaduvārena rathārūḷho palāyati;

Paṇḍukābhayarājena titthārāmo hi 20 kārito,

Vāsitova sadā āsi ekavīsatirājusu.

Taṃ disvāna palāyantaṃ nigaṇṭho girināmako

"Palāyati mahākāḷasīhalo"ti bhusaṃ ravi.

Taṃ sutvāna mahārājā "siddhe mama manorathe

Vihāraṃ etva kāressaṃ" iccevaṃ cintayī tadā.

Sagabbhaṃ anulādeviṃ aggahī rakkhiyā iti,

Mahācūḷa- mahānāga - kumāre cāpi 21 rakkhiye;

Rathassa lahubhāvatthaṃ datvā cūḷāmaṇiṃ subhaṃ

Otāresi 22 somadeviṃ tassā'nuññāya bhupati.

Yuddhāya gamane yeva puttake dve ca deviyo

Gāhayitvāna nikkhanto saṅkito so parājaye 23

Asakkuṇitvā gāhetuṃ pattaṃ bhuttaṃ jinena taṃ

Palāyitvā vessagirivane abhinilīyi so.

-----------

17.[A.] Piturājānamabravu. 18. [E.] Kulanagare. 19.[T.] Tisso.

20.[A.] Tatthārāmo 21.[A.] Mahācūlaṃ mahānāgaṃ kumāre. 22.[E.] Otārayi

23.[A.] Parājite [E.] Parājito.

[SL Page 178] [\x 178/] (

Kutthikkula - mahātissathero 24 disvā tahaṃ tu taṃ

Bhattaṃ pādā anāmaṭṭhaṃ piṇḍadānaṃ vivajjiya;

Atha ketakipattamhi likhitvā haṭṭhamānaso

Saṅghabhogaṃ vihārassa tassapādā mahīpati.

Tato gantvā silāsobbha - kaṇḍakamhi 25 vasī; tato

Gantvāna mātuvelaṅge sālagallasamīpago. 27

Tatthaddasa diṭṭhapubbaṃ theraṃ, thero mahīpatiṃ

Upaṭṭhākassa appesi tanasīvassa sādhukaṃ;

Tassa so tanasīvassa raṭṭhikassa'ntike tahiṃ

Rājā cuddasavassāni vasī tena upaṭṭhito.

Sattasu damilesve'ko somadeviṃ madāvahaṃ

Rāgaratto gahetvāna paratīramagā lahuṃ.

Eko pattaṃ dasabalassa anurādhapure ṭhitaṃ

Ādāya tena santuṭṭho paratīramagā lahuṃ,

Puḷahattho tu damiḷo tīṇi vassāni kārayi

Rajjaṃ senāpatiṃ katvā damiḷaṃ bāhiyavahayaṃ

Puḷahatthaṃ gahetvā taṃ duve vassāni bāhiyo

Rajjaṃ kāresi; tassāsi paṇayamāro camūpati; 59

Bāhiyaṃ taṃ gahetvāna rājā'si paṇayamārako

Sattavassāni, tassā'si piḷayamāro camūpati,

Paṇayamāraṃ gahetvā so rājāsi piḷayamārako

Sattamāsāni; tassāsi dāṭhiyo 28 tu camūpati;

Piḷayamāraṃ gahetvā so dāṭhiyo 28 damiḷo pana

Rajjaṃ'nurādhanagare duve vassāni kārayi.

Evaṃ damiḷarājūnaṃ tesaṃ pañcannameva hi

Honti cuddasa vassāni sattamāsā ca uttariṃ.

Gatāya tu nivāsatthaṃ 29 malaye'nuladeviyā

Bhariyā tanasīvassa pādā pahari pacchiyaṃ,

Kujjhitvā rodamānā sārājānaṃ upasaṅkami;

Taṃ sutvā tanasīvo so dhanumādāya nikkhami.

-----------

24.[E.] Kupikkalamahātissatthero 25. [A.] Anāmaṭṭha

26.[E.-]Kaṭakamhi [A.] Silāsobbhe. 27.[A.] Samīpake. 28. [E.] Dāṭhiko.

29.Nivāpanthaṃ (sabbesu)

[SL Page 179] [\x 179/] (

Deviyā vacanaṃ sutvā tassa āgamanā purā

Dviputtaṃ devimādāya tato rājā'pi nikkhami. 30

Dhanuṃ sandhāya āyantaṃ sīvaṃ vijjhi mahāsivo.

Rājā nāmaṃ sāvayitvā akāsi janasaṅgahaṃ.

Alattha aṭṭhāmacce va mahante yodhasammate

Parivāro mahā āsi parihāro ca rājino,

Kumbhīlakamahātissatheraṃ 31 disvā mahāyaso

Acchagallavihāramhi buddhapūjamakārayi,

Vatthuṃ sodhetumārūḷhe 32 ākāsacetiyaṅgaṇaṃ

Kapisīse 33 amaccamhi orohante mahīpati

Ārohanto sadeviko disvā magge nisinnakaṃ

"Na nipanno"ti kujjhitvā kapisīsaṃ aghātayi.

Sesā satta amaccāpi nibbinnā tena rājinā

Tassa'ntikā palāyitvā pakkamantā yathāruciṃ

Magge viluttā corehi vihāraṃ hambugallakaṃ

Pavisitvāna addakkhuṃ tissattheraṃ bahussutaṃ;

Catunekāyiko thero yathāladdhāni dāpayi

Vattha-phāṇita-telāni taṇḍulā pāhuṇā tathā;

Assatthakāle thero so "kuhiṃ yathā" ti pucchi te;

Attānaṃ āvikatvā te taṃ pavattiṃ nivedayuṃ.

"Kāretuṃ kehi sakkā nu jinasāsanapaggahaṃ,

Damiḷehi vā'tha raññā?" Iti puṭṭhā tu te pana

"Raññā sakkā"ti āhaṃsu saññāpetvāna te iti

Ubho tissamahātissatherā ādāya te tato

Rājino santikaṃ netvā aññamaññaṃ khamāpayuṃ.

Rājā ca te amaccā ca there evamayācayuṃ:

Siddhe kamme pesite no gantabbaṃ santikaṃ iti.

Therā datvā paṭiññaṃ te yathāṭṭhānamagañchisuṃ.

Anurādhapuraṃ rājā āgantvāna mahāyaso

Dāṭhikaṃ damiḷaṃ hantvā sayaṃ rajjamakārayi.

-----------

30.[E.] Niggami. 31.[E.] Kupillakamahātissa. [A.] Mārūḷho

33. [D.] Kañcasīse 5. Kaṭṭhisīse

[SL Page 180] [\x 180/] (

Tato nigaṇṭhārāmaṃ taṃ viddhaṃsetvā mahīpati

Vihāraṃ kārayī tattha dvādasapariveṇakaṃ.

Mahāvihārapaṭṭhānā dvīsu vassasatesu ca

Sattarasasu vassesu dasamāsādhikesu ca

Tathā dinesu dasasu atikkantesu sādaro

Abhayagirivihāraṃ so patiṭṭhāpesi bhūpati

Pakkosayitvā te there tesu pubbūpakārino

Taṃ mahātissattherassa vihāraṃ mānado adā.

Girissa yasmā ārāme 34 rājā kāresi so'bhayo

Tasmā'bhayagiritve ca vihāro nāmato ahū.

Āṇāpetvā somadeviṃ yathāṭṭhāne ṭhapesi so.

Tassā tannāmakaṃ katvā somārāmamakārayi.

Rathā oropitā sā hi tasmiṃ ṭhāne varaṅganā

Kadambapupphagumbamhi nilīnā tattha addasa

Muttayantaṃ sāmaṇeraṃ maggaṃ hatthena chādiya

Rājā tassā vaco sutvā vihāraṃ tattha kārayi.

Mahāthūpassu'ttarato cetiyaṃ uccavatthukaṃ

Silāsobbhakaṇḍakaṃ 35 nāma rājā so yeva kārayi.

Tesu sattasu yodhesu uttiyo nāma kārayi

Nagaramhā dakkhiṇato vihāraṃ dakkhiṇavhayaṃ

Tattheva mūlavokāsa-vihāraṃ 36 mūlanāmako

Amacco kārayi tena so pi taṃnāmako ahū.

Kāresi sāliyārāmaṃ amacco sāliyavhayo.

Kāresi pabbatārāmaṃ amacco pabbatavhayo.

Uttaratissārāmantu tissāmacco akārayi.

Vihāre niṭṭhite ramme tissattheramupecca te

"Tumhākaṃ paṭisanthāravasena'mhehi kārite

Vihāre dema tumhākaṃ" iti vatvā adaṃsu ca.

Thero sabbattha vāsesi te te bhikkhū yathārahaṃ.

Amaccā'daṃsu saṅghassa vividhe samaṇārahe

-----------

34. [A.] Ārāmo. 35. [S.] Silāpaṭṭanakaṃ [E.] Silāsobbhakaṭakaṃ

36. [A.] Mūlavokāsi vihāraṃ [S.] Mūlavosākavihāraṃ

[SL Page 181] [\x 181/] (

Rājā sakavihāramhi vasante samupaṭṭhahi

Paccayehi anūnehi tena te bahavo ahuṃ.

*Theraṃ kulehi saṃsaṭṭhaṃ mahātissoti vissutaṃ

Kulasaṃsaṭṭhadosena saṅgho taṃ nīhari ito 37

*Tassa sisso bahalamassu-tissatthero ti vissuto

Kuddho'bhayagiriṃ gantvā vasī pakkhaṃ vahaṃ 38 tahiṃ

*Tatoppabhuti te bhikkhū mahāvihāraṃ nāgamuṃ.

Evaṃ te'bhayagirikā niggatā theravādato.

*Pahinnā'bhayagirikehi dakkhiṇavihārakā yatī

Evante theravādīhi 39 pahinnā bhikkhavo vidhā.

100

Mahāabhayabhikkhu te vaḍḍhetuṃ dīpavāsino

Vaṭṭagāmaṇi bhumindo pattiṃ nāma adāsi so. 40

101

Vihārapariveṇāni ghaṭābaddhe akārayi

"Paṭisaṅkharaṇaṃ evaṃ hessati"tī vicintīya.

102

Piṭakattayapāḷiñca tassā aṭṭhakathāpi ca 41

Mukhapāṭhena ānesuṃ pubbe bhikkhu mahāmatī.

103

Hāniṃ disvāna sattānaṃ tadā bhikkhū samāgatā

Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa potthakesu likhāpayuṃ.

104

Vaṭṭagāmaṇi abhayo rājā rajjamakārayi

Iti dvādasavassāni pañcamāsesu ādito.

105

Iti parahitamattano hitañca

Paṭilabhiyissariyaṃ karoti pañño;

Vipulampi kubuddhi laddhabhogaṃ 42

Ubhayahitaṃ na karoti bhogaluddho'ti

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dasarājako nāma

Tettiṃsatimo paricchedo.

---------

-----------

*Imā pañca gāthāyo pacchā pakkhittāti maññāmi

Imāsu aapanītāsu pubbāparasambandho paññāyati.

37. [S.D.] Tato 38.[AA.] Pakkhavasī 39.[A.] Theravādehi

40. Ayaṃ gāthā [E.] Potthake na dissati 41. [A.] Aṭṭhakathañca taṃ

42. [E.] Kubuddhiladdhabhogaṃ (ṭīkāya vutattayena 'kubuddhi vipulampi bhogaṃ laddhā"ti

Attho gahetabbo)

[SL Page 182] [\x 182/] (

Catuttiṃsatimo paricchedo.

Tadaccaye mahāvūḷī mahātisso akārayi.

Rajjaṃ cuddasa vassāni dhammena ca samena ca.

Sahatthena kataṃ dānaṃ so sutvāna mahapphalaṃ

Paṭhame yeva vassamhi gantvā aññātavesavā

Katvāna sālilavanaṃ laddhāya bhatiyā tato

Piṇḍapātaṃ mahāsummatherassā'dā mahīpati.

Soṇṇagirimhi puna so tīṇi vassāni khattiyo

Guḷayantamhi katvāna 1 bhatiṃ laddhā guḷe 2 tato

Te guḷe āharāpetvā puraṃ āgamma bhupati

Bhikkhusaṅghassa pādāsi mahādānaṃ mahīpati.

Tiṃsabhikkhusahassassa adā acchādanāni ca,

Dvādasannaṃ sahassānaṃ bhikkhunīnaṃ tatheva ca.

Kārayitvā mahīpālo vihāraṃ suppatiṭṭhitaṃ

Saṭṭhibhikkhusahassassa ticīvaramadāpayī.

Tiṃsasahassasaṅkhānaṃ bhikkhunīnañca dāpayi.

Maṇḍavāpivihāraṃ 3 so tathā abhayagallakaṃ

Vaṅgupaṭṭaṅkagallañca 4 dīghabāhukagallakaṃ

Vālagāmavihārañca rājā so yeva kārayi.

Evaṃ saddhāya so rājā katvā puññāti nekadhā

Catuddasannaṃ vassānaṃ accayena divaṃ agā.

Vaṭṭagāmaṇino putto coranāgo'ti vissuto

Mahācūḷissa rajjamhi coro hutvā carī tadā

Mahācūḷe uparate rajjaṃ kārayi āgato.

Attano corakāle so nivāsaṃ yesu nālahi,

Aṭṭhārasa vihāre te viddhaṃsāpesi dummati.

Rajjaṃ dvādasavassāni coranāgo akārayi.

Lokantarikanirayaṃ pāpo so upapajjatha

Tadaccaye mahācūḷīrañño putto akārayi

Rajjaṃ tīṇeva vassāni rājā tisso'ti vissuto.

Coranāgassa devī tu visamaṃ visamānulā

-----------

1. [A.] Guḷayantaṃ. 2. [A.] Bhatilaṅguḷe 3.[S.] Macavāpivihāraṃ.

4. [D.] Vaṃgu pabbaṅkagallaṃ ca [E.] Vaṃkāvaṭṭakagallaṃ ca

[SL Page 183] [\x 183/] (

Visaṃ datvāna māresi balatthe rattamānasā.

Tasmiṃ yeva balatthe sā anulā ratanamānasā

Tissaṃ visena ghātetvā tassa rajjamadāsi sā.

Sīvo nāma balattho so jeṭṭhadovāriko tahiṃ

Katvā mahesiṃ anulaṃ vassaṃ māsadvayādhikaṃ

Rajjaṃ kāresi nagare; vaṭuke damiḷe'nulā

Rattā visena taṃ hantvā vaṭuke rajjamappayi.

Vaṭuko damiḷo so hi pure nagaravaḍḍhakī

Mahesiṃ anulaṃ katvā vassaṃ māsavayādhikaṃ

Rajjaṃ kāresi nagare; anulā tattha āgataṃ

Passitvā dārubhatikaṃ tasmiṃ sārattamānasā

Hantvā visena vaṭukaṃ tassa rajjaṃ samappayi.

Dārubhatikatisso so mahesiṃ kariyānulaṃ 5

Ekamāsādhikaṃ vassaṃ pure rajjamakārayi

Kāresi so pokkharaṇiṃ mahāmeghavane lahuṃ.

Nīliye nāma damiḷe sā purohitabrāhmaṇe

Rāgena rattā anulā tena saṃvāsakāminī

Dārubhatikatissaṃ taṃ visaṃ datvāna ghātiya

Nīliyassa adā rajjaṃ so pi nīliyabrāhmaṇo

Taṃ mahesiṃ karitvāna niccaṃ tāya upaṭṭhito

Rajjaṃ kāresi chammāsaṃ anurādhapure idha.

Dvattiṃsāya balatthehi vatthukāmā yathāruciṃ

Visena taṃ ghātayitvā nīliyaṃ khattiyānulā

Rajjaṃ sā anulā devi catumāsamakārayi.

---------

Mahācūḷikarājassa putto dutiyako pana

Kuṭakaṇṇatisso 6 nāma bhīto so'nuladeviyā

Palāyitvā pabbajitvā kāle pattabalo idha

Āgantvā ghātayitvā taṃ anulaṃ duṭṭhamānasaṃ

Rajjaṃ kāresi dvāvīsaṃ vassāni manujādhipo.

Mahāuposathāgāraṃ akā cetiyapabbate.

-----------

5. [A.] Kārayānulaṃ [E.] Kārayānulaṃ 6. [A.] Kālakaṇṇisse.

[SL Page 184] [\x 184/] (

Gharassa tassa purato silāthūpamakārayi.

Bodhiṃ ropesi tattheva so va cetiyapabbate 32

Pelagāmavihārañca 7 antaragaṅgāya kārayi.

Tattheva vaṇṇakaṃ nāma mahāmātikameva ca

Ambaduggamahāvāpiṃ 8 bhayoluppalameva ca 9,

Sattahatthuccapākāraṃ purassa, parikhaṃ tathā.

Mahāvatthumhi anulā jhāpayitvā asaññataṃ

Apanīya tato thokaṃ mahāvatthumakārayi.

Padumassaravanuyyānaṃ nagare yeva kārayi

Mātā'ssadante dhovitvā pabbaji jinasāsane,

Kulasantake 10 gharaṭṭhāne mātu bhikkhunupassayaṃ

Kāresi, dantagehanti vissuto āsi tena so.

Tadaccaye tassa putto nāmato bhātikābhayo

Aṭṭhavīsati vassāni rajjaṃ kāresi khattiyo.

Mahādāṭhikarājassa bhātikattā mahīpati

Dīpe "bhātikarājāti" ti pākaṭo āsi dhammiko.

Kāresi lohapāsāde paṭisaṅkhāramettha so;

Mahāthūpe vedikā dve; thūpavhe'posathavhayaṃ.

Attano balimujjhitvā nagarassa samantato

Ropāpetvā yojanamhi sumanāna'jjukāni 11 ca

Pādavedikato yāva dhuracchattā narādhipo

Caturaṅgulabahalena gandhena urucetiyaṃ

Limpāpetvāna pupphāni vaṇṭehi tattha sādhukaṃ

Nivesitvāna kāresi thūpaṃ mālāguḷopamaṃ.

Puna dvaṅgulabahalāya 12 manosilāya cetiyaṃ

Limpāpetvāna kāresi tatheva kusumāvitaṃ.

Puna sopāṇato yāva dhuracchattāva 13 cetiyaṃ

Pupphehi okirāpetvā chādesi puppharāsinā.

Uṭṭhāpetvāna yantehi jalaṃ abhayavāpito

Jalehi thūpaṃ secanto 14 jalapūjamakārayī.

-----------

7. [D.] Thelagāmavihāraṃ. 8. [A.] Ambe. 9. [D.] Hayoluppalameva.

10. [A.] Kulāsante [E.] Kusalante 11. [A.E.] Sumanānujjakāni

12. [E.S.] Punaṭṭhaṃgulabbhalāya. 13.[A.]Dhuracchatteva. 14.[E.] Siñcanto.

[SL Page 185] [\x 185/] (

Sakaṭasatena muttānaṃ saddhiṃ telena 15 sādhukaṃ

Maddāpetvā sudhāpiṇḍaṃ sudhākammamakārayi.

Pavāḷajālaṃ kāretvā taṃ khīpāpiya cetiye

Sovaṇṇāni 16 padumāni cakkamattāni sandhisu

Laggāpetvā tato muttā-kalāpe 17 yāva heṭṭhimā

Padumā'mbayitvāna mahāthūpamapūjayi.

Gaṇasajjhāyasaddaṃ so dhātugabbhamhi tādinaṃ

Sutvā "adisvā taṃ nā'haṃ vuṭṭhahissanti nicchito

Pācīnādikamūlamhi 18 anāhāro nipajjatha.

Therā dvāraṃ māpayitvā dhātugaṃ nayiṃsu taṃ.

Dhātugvibhutiṃ so sabbaṃ disvā mahīpati

Nikkhanto tādisehe'va pottharūpehi pūjayi.

Madhugandhehi 19, gandhehi, ghaṭehi sarasehi 20 ca,

Añjanaharitālehi, tathā manosilāhi ca.

Manosilāsu vassena ssitvā cetiyaṅgaṇe

hitāsu gopphamattāsu racitehu'ppalehi ca

54 Thūpaṅgaṇamhi sakale pūrite gandhakaddame

Cittakilañjachiddesu racitehu'ppalehi ca,

Vārayitvā vārimaggaṃ tatheva pūrite ghate dīpavaṭṭīhi nekāhi katavaṭṭisikhāhi ca,

Madhūkatelamhi tathā, tilatele tatheva ca,

Tatheva paṭṭavaṭṭīnaṃ 21 subahūhi sikhāhi ca,

Yathā vuttehi etehi mahāthūpassa khattiyo

Sattakkhattuṃ sattakkhattuṃ pūjā'kāsi visuṃ visuṃ.

Anuvassaṃ ca niyataṃ sudhāmaṅgalamuttamaṃ,

Bodhisinānapūjā ca tatatheva urudhiyo,

Mahāvesākhapūjā ca uḷārā aṭṭhavīsati,

Caturāsītisahassani pūjā ca anuḷārikā.22

Vividhaṃ naṭanaccañca nānāturiyavāditaṃ

Mahāthūpe mahapūjaṃ 23 saddhānunno akārayi.

-----------

15. [A.] Saddhāya. 16.[E.S.] Sovaṇṇayāni 17.[S.] Kalāpaṃ [A.] Kalāpā.

18. [E.] Pācīnaddakamūlamhi. 19. [D.] Madhugabbhehi [E.E.] Madhugaṇḍehi.

20.[E.]Ghaṭehi ca rasehi. 21.[S.] Sāsapavaṭṭīnaṃ. 22.[A.] Anuḷārikaṃ.

23.[E.] Mahathūpamhi ghosaṃca

[SL Page 186] [\x 186/] (

Divasassa ca tikkhattuṃ buddhupaṭṭhānamāgamā.

Dvikkhattuṃ pupphabheriñca niyataṃ so akārayi.

Niyatañjanadānañca 24 pavāraṇadānameva ca

Tela - phāṇita - vatthādi - parikkhāraṃ samaṇārahaṃ

Bahuṃ 25 pādāsi saṅghassa; cetiyakhettameva ca

Cetiye parikammatthaṃ adāsi tattha khattiyo.

Sadābhikkhusahassassa vihāre cetiyapabbate

Salākavaṭṭabhattañca so dāpesi ca bhupati.

Cintāmaṇimuvelavhe 26 uupaṭṭhānattaye ca 27 so

Tathā padumaghare chatattapāsāde va manorame

Bhojento pañcaṭhānamhi bhikkhu ganthadhure yute

Paccayehi upaṭṭhāsi sadā dhamme sagaravo.

Porāṇarājanīyātaṃ 28 yaṃ kiñci sāsanassitaṃ

Akāsi puññakammaṃ so sabbaṃ bhātikabhupati.

---------

Tassa bhātikarājassa accaye taṃ kaṇiṭṭhako

Mahādāṭhī mahānāganāmo rajjamakārayi.

Dvādasaṃ yeva vassāni nānāpuññaparāyano.

Mahāthūpamhi kiñjakkhapāsāṇe 29 attharāpayi.

Vālikāmariyādañca kāresi vitthataṅgaṇaṃ.

Dīpe sabbavihāresu dhammāsanamadāpayi. 30

Ambatthalamahāthūpaṃ kārāpesi mahīpati.

Caye atiṭṭhamānamhi saritvā munino guṇaṃ

Cajitvāna sakaṃ pāṇaṃ nipajjitvā 31 sayaṃ tahiṃ

hapayitvā cayaṃ tassa, niṭṭhāpetvāna cetiyaṃ,

Catudvāre ṭhapāpesi caturo ratanagghike

Susippikehi suvibhatte nānāratanajotite. 32

Cetiye paṭimocetvā nānāratanakañcukaṃ

Kañcanabubbulañcettha muttolambañca dāpayī.

---------

-----------

24.[A.] Niyataṃ chaṇadānaṃ [E.] Niyataṃ chandadānaṃ 25.[E.] Bahū

Cittamaṇi mucalavhe [D -] mucalavhe. 27. [A.] Upaṭṭhānantayeva

28. [E -] niyataṃ 29.[E.] Kiñcikkha 30.[E.]Makārayi 31.[E.]Nipajjittha

32. [A.] Jotiye lu jotike

[SL Page 187] [\x 187/] (

Cetiyapabbatāvaṭṭe alaṅkariya yojanaṃ.

Yojāpetvā catudvāraṃ samantā cāruvīthikaṃ

Vīthiyā 32 ubhato passe āpaṇani pasāriya

Dhajagghikatoraṇahi maṇḍayitvā tahiṃ tahiṃ

Dīpamālāsamujjotaṃ kārayitvā samantato

Naṭanaccāni gītāni vāditāni ca kārayi.

Magge kadambanadito yāva cetiyapabbatā

Gantuṃ dhotehi pādehi kārayi'ttharaṇatthataṃ

Sanaccagītavādehi 34 samajjamakaruṃ tahiṃ;

Nagarassa catudvāre mahādānañca dāpayi.

Aakāsi sakale dīpe dīpamālā nirantaraṃ;

Salilepi samuddassa samantā yojanantare.

Cetiyassa mahe tena pūjā sā kāritā subhā

Giribhaṇḍamahāpūjā uḷārā vuccate idha.

Samāgatānaṃ bhikkhūnaṃ tasmiṃ pūjāsamāgame

Dānaṃ aṭṭhasu ṭhānesuṭhapāpetvā 35 mahīpati

Tāḷayitvāna tatraṭṭhā aṭṭhasovaṇṇabheriyo

Catuvīsasahassānaṃ mahādānaṃ pavattayi.

Chacīvarāni 36 pādāsi; bandhamokkhañca kārayi.

Catudvāre nahāpitehi sadā kammamakārayi.

Pubbarājūhi ṭhapitaṃ bhātarā ṭhapitaṃ tathā

Puññakammaṃ ahāpetvā sabbaṃ kārayi bhūpati.

Attānaṃ deviṃ putte dve hatthīṃ assañca maṅgalaṃ

Vāriyanto'pi saṅghena saṅghassā'dāsi bhupati.

Chasatasahassagghaṃ bhikkhusaṅghassa so adā;

Satasahassagghanakaṃ bhikkhunīnaṃ gaṇassa tu.

Datvāna kappiyaṃ bhaṇḍaṃ vividhā vidhikovido

Attānañcā'vasese ca 37 saṅghato abhinīhari.

Kālāyanakṇikamhi maṇināgapabbatavhayaṃ

Vihārañca kaḷandavhaṃ kāresi manujādhipo.

-----------

32.[A.] Vīthiyo. 34.[E.] Sanaccagītaṃ devāpi 35.[E.] Paṭṭhapetvā

36.[S.] Ticīvarāni. 37.[A.] Attāna cāpi sese.

[SL Page 188] [\x 188/] (

Kububandhanadītīre 38 samuddavihārameva ca

Huvāvakaṇṇike 39 cūḷanāgapabbatasavhayaṃ.

Pāsāṇadīpakavhamhi vihāre kārite sayaṃ

Pānīyaṃ upanītassa sāmaṇerassa khattiyo.

Upacāre pasīditvā samantā aṭṭhayojanaṃ 40

Saṅghabhogamadā tassa vihārassa mahīpati

Paṇḍavāpivahāre ca 41 sāmaṇerassa khattiyo.

Tuṭṭho vihāraṃ dāpesi, saṅghe bhogaṃ tatheva so.

Iti vibhavamanappaṃ sādhupaññā labhitvā

Vigatamadapamādā cattakāmappasaṃgā 42

Akariya janakhedaṃ puññakammābhirāmā 43

Vipula - vividha- puññaṃ suppasannā karontī ti.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Ekādasarājadīpano nāma

Catuttiṃsatimo paricchedo

---------

Pañcatiṃsatimo paricchedo.

Āmaṇḍagāmaṇyabhayo mahādāṭhikaaccaye

Navavassānaṭṭhamāse rajjaṃ kāresi taṃsuto.

Chattātichattaṃ kāresi mahāthūpe manorame

Tattheva pādavediñca muddhavediñca kārayi.

Tatheva lohapāsāde thūpavhe posathavhaye 1

Kāresi kucchiājīraṃ 2 kucchiāḷindame va ca.

Ubhayatthāpi kāresi cāruṃ ratanamaṇḍapaṃ

Rajataleṇa vihārañca kārāpesi narādhipo.

Mahāgāmeṇḍivāpiṃ 3 so passe kāriya dakkhiṇe

Dakkhiṇassa vihārassa adāsi puññadakkhiṇo.

Māghātaṃ sakale dīpe kāresi manujādhipo

Vallīphalāni sabbāni ropāpetvā tahiṃ tahiṃ

-----------

38. [S.] Kubukanda - 39.[E.] Huvācakaṇṇike. 40.[E.] Aḍḍhayojanaṃ

41. [E.] Maṇḍavāpivihāre 42. [A.] Vanta 43.[A.] Puññakāmābhirāmā

1.[E.] Thūpārāmuposathavbhaye 2.[A.] Ājīraṃ kucchiṃ 3.[A.]Mahāgāme ca vāpiṃ

[SL Page 189] [\x 189/] (

Maṃsakumbhaṇḍakaṃ nāma āmaṇḍiyamahīpati

Pattaṃ purāyitvāna kāretvā vatthacumbaṭaṃ

Dāpesi sabbasaṅghassa vippasantena cetasā

Patte pūrāpayitvā so; āmaṇḍagāmanī vidū.

9 Taṅkaṇiṭṭho kaṇirajāṇatisso ghātiya bhātaraṃ

Tīṇi vassāni nagare rajjaṃ kāresi khattiyo.

Uposathagharaṭṭaṃ 4 so nicchinī cetiyavhaye;

Rājāparādhakammamhi yutte saṭṭhi tu bhikkhavo.

Sahoḍhe gāhayitvāna rājā cetiyapabbate

Khipāpesi kaṇīravhe pabhāramhi asīlake

---------

Kaṇīrajāṇa'ccayena āmaṇḍagāmaṇīsuto

Cūḷābhayo vassamekaṃ rajjaṃ kāresi khattiyo

So goṇakanadītīre purapassamhi dakkhaṇe

Kārāpesi mahīpālo vihāraṃ cūḷagallakaṃ.

Cūḷābhayassa'ccayena sīvalī taṃkaṇiṭṭhikā

Āmaṇḍadhītā caturo māse rajjamakārayi

Aāmaṇḍahāgineyyā tu sīvaliṃ apanīya taṃ

Iḷanāgoti nāmena chattaṃ ussāpayī pure.

---------

Tissavāpiṃ gate tasmiṃ ādivasse narādhipe

Taṃ hitvā puramāgañjuṃ bahavo lambakaṇṇakā.

Tahiṃ adisvā te rājā kuddho tehi akārayi

Maddayaṃ 6 vāpiyā passe mahāthūpañjasaṃ 7 sayaṃ;

Tesaṃ vicārake katvā caṇḍāle ca ṭhapāpayi.

Tena kuddhā lambakaṇṇā sabbe hutvāna ekato

Rājānaṃ taṃ gahetvāna rundhitvāna sake ghare

Sayaṃ rajjaṃ vicāresuṃ rañño devī tadā sakaṃ

Puttaṃ candamukhasīvaṃ 8 maṇḍayitvā kumārakaṃ

Datvāna hatthe dhātīnaṃ maṅgalahatthisantike

-----------

4.[A.] Uposathagharaṭṭhaṃ 5.[A.] Saheṭṭhe. [E.] Sahoḍḍe

6.[D.S.] Maddayantī 7.[A.] Mahāthupavayaṃ 8.[A.] Candamukhaṃ sīvaṃ

[Mahavansa15]

[SL Page 190] [\x 190/] (

Pesesi vatvā sandesaṃ; netva taṃ dhātiyo tahiṃ

Vadiṃsu devisandesaṃ sabbaṃ maṅgalahatthino;

"Ayaṃ te sāmino putto; sāmiko cārake ṭhito;

Arīhi ghātato seyyo tayā ghāto imassa tu;

Tvamenaṃ 9 kira ghātehi; idaṃ devivavo" iti.

Vatvā tu taṃ sayāpesuṃ pādamūlamhi hatthino

Dukkhito so ruditvāna nāgo hetvāna āḷhakaṃ

Pavisitva mahavatthuṃ dvāraṃ pātiya thāmasā 10

Rañño nisinnaṅgaṇamhi ugghāṭetvā kavāṭakaṃ

Nisīdāpiya naṃ khandhe mahātitthamupāgami.

Nāvaṃ aropayitvāna rājānaṃ tattha kuñjaro

Pacchimodadhitīrena sayaṃ malayamāruhi.

Paratīre vasitvā so tīṇi vassāni khattiyo.

Balakāyaṃ gahetvāna āgā 11 nāvāhi rohaṇaṃ.

Titthe sakkharasobbhamhi otaritvāna bhupati

Akāsi rohaṇe tattha mahantaṃ balasaṅgahaṃ.

Raññomaṅgalahatthi so dakkhiṇā malayā tato

Rohaṇaṃ ye'vupāgañchi tassa kammāni kātave.

---------

Mahāpadumanāmassa tattha jātakabhāṇino

Tulādhāravhavāsissa mahātherassa santike

Kapijātakaṃ sutvāna bodhisatte pasādavā

Nāgamahāvihāraṃ so jiyāmuttadhanussataṃ

Katvā kāresi; thūpañca vaḍḍhāpesi yathāṭhitaṃ.

Tissavāpiñca kāresi, tathā dūravhavāpikaṃ. 33

So 12 gahetvā 12 balaṃ rājā yuddhāya abhinikkhami.

Taṃ sutvā lambakaṇṇā ca yuddhāya abhisaṃyutā

Kapallakkhaṇḍadvāramhi khette hiṅkārapiṭṭhike

Yuddhaṃ ubhinnaṃ vattittha añaññamaññaviheṭhanaṃ.

Nāvākilantadehattā posā sīdantī rājino;

Rājā nāmaṃ sāvayitvā sayaṃ pāvisi tena so.

-----------

9. Tametaṃ. [S.P.] Tamenaṃ. 10.[S.] Thāmavā. 11.[E.] Agā.

12.[E.] Saṃgahetvā.

[SL Page 191] [\x 191/] (

Tena bhītā lambakaṇṇā sayiṃsu udarena; so 13

Tesaṃ sisāni chinditvā rathanābhisamaṃ karī.

Tikkhattumevantu kate karuṇāya mahīpati

"Amāretvā'va gaṇhātha jīvagāha"nti abruvī.

Tato vijitasaṅgāmo puraṃ āgamma bhūpati

Chattaṃ ussāpayitvāna tissavāpichaṇaṃ agā.

Jalakīḷāya uggantvā sumaṇḍitapasādhito

Attano sirisampattiṃ disvā tassantarāyike.

Lambakaṇṇe saritvāna kuddho so yojayī rathe;

Yugaparamparā tesaṃ purato pāvisī puraṃ.

Mahāvatthussa ummāre ṭhatvā rājāṇapesi so

"Imesaṃ sīhamummāre asmiṃ chindatha bho" iti,

"Goṇā ete rathe yuttā tava honti rathesabha;

Siṅgaṃ khurañca etesaṃ chedāpaya tato"iti,

Mātuyā atha saññatto 14 sisacchedaṃ nivāriya

Nāsañca pādaṅguṭṭhañca tesaṃ rājā achedayi.

Hatthivutthaṃ janapadaṃ adā hatthissa khattīyo;

"Hatthibhogo" janapado iti tenāsi nāmato.

Evaṃ anurādhapure iḷanāgo mahīpati

Chabbassāni anunāti rajjaṃ kāresi khattiyo.

---------

Iḷanāgaccaye tassa putto candamukho sivo

Aṭṭhavassaṃ sattamāsaṃ rājā rajjamakārayi.

Maṇikāragāmake vāpiṃ kārāpetvā mahīpati

Issarasamaṇavhassa vihārassa adāsi so.

Tassa rañño mahesī ca taṅgāme pattimattano

Tassevādā vihārassa damiḷādevīti vissutā.

---------

Taṃ tissavāpikīḷāya hantvā candamukhaṃ sivaṃ

Yasaḷālakatisso ti vissuto taṅkaṇiṭṭhako

-----------

13.[E.] Te. 14.[A.] Sañaññāto

[SL Page 192] [\x 192/] (

Anurādhapure ramme laṅkābhuvadane subhe

Sattavassānaṭṭhamāse 15 rajā rajjamakārayi.

Dovārikassa dattassa putto dovāriko sayaṃ

Rañeññā sadisarūpena ahosi subhanāmavā.

Subhaṃ balatthaṃ taṃ rājā rājabhūsāya bhusiya

Nisīdāpiya pallaṅke hāsatthaṃ yasaḷālako

Sīsavolaṃ balatthassa sasīse 16 paṭimuñciya

Yaṭṭhiṃ gahetvā hatthena dvāramūle ṭhito sayaṃ

Vandantesu amaccesu nisinnaṃ āsanambhi taṃ

Rājā hasati; evaṃ so kurute antarantarā.

"Balattho ekadivasaṃ rājānaṃ hasamānakaṃ"

Ayaṃ balattho kasmā me sammukhā hasatīti? So

Mārāpayitvā rājānaṃ balattho so subho idha

Rajjaṃ kāresi chabbassaṃ subharājā ti vissuto.

Dvīsu mahāvihāresu subharājā manoramaṃ

Pariveṇapantiṃ subharājanāmakaṃ yeva kārayī.

Uruvelasamīpamhi tathā vallivihārakaṃ,

Puratthime ekadvāraṃ, gaṅgante nandigāmakaṃ 17

Lambakaṇṇasute eko uttarapassavāsiko

Senāpatimupaṭṭhāsi vasabho nāma mātulaṃ;

---------

"Hessati vasabho nāma rājā"ti sutiyā sadā

Ghāteti rājā dīpamhi sabbe vasabhanāmake.

"Rañño dassāma vasabhaṃ ima"ntī bhariyāya so

Senāpati mantayitvā pāto rājakulaṃ agā.

Gacchato 18 tena sahasā tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ

Hatthamhi vasabhassa'dā 19 taṃ sādhu parirakkhituṃ.

Rājagehassa dvāramhi 20 tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ

Senāpati udikkhitvā taṃ cuṇṇatthaṃ visajjayi.

-----------

15.[A.] Sattavassaṭṭhamāsehi. 16.[A.] Sasīsaṃ 17.[S.] Nindīgāmakaṃ

18. [E.] Gacchatā. 19. [S.] Vasabhassādāsi hatthamhi 20.[E.] Rājagehaduvāramhi

[SL Page 193] [\x 193/] (

Senāpatissa bhariyā cuṇṇatthaṃ vasabhaṃ gataṃ

Vatvā rahassaṃ datvā ca sahassaṃ taṃ palāpayi.

Mahāvihāraṭṭhānaṃ sogantvāna vasabho pana

Tattha therehi khīrannavatthehi katasaṅgaho

Tato paraṃ kuṭṭhino ca rājabhāvāya nicchitaṃ

Sutvāna vacanaṃ haṭṭho "coro hessa"ntī nicchito

Laddhā samatthapurise gāmaghātaṃ tato paraṃ

Karonto rohaṇaṃ gantvā kapallapūvopadesato 21

Kamena raṭṭhaṃ gaṇhanto sampattabalavāhano 22

So rājā dvīhi vassehi 23 āgamma purasantikaṃ

Subharājaṃ raṇe 23 hantvā vasabho so mahabbalo

Ussāpayi pure chattaṃ; mātulopi 24 raṇe pati.

Taṃ mātulassa bhariyaṃ pubbabhutopakārikaṃ

Akāsi vasabho rājā mahesiṃ mettanāmikaṃ 25

---------

So horāpāṭhakaṃ pucchi āyuppamāṇamattano;

"Āha dvādasavassāni' raho yeva'ssa; so pi ca

Rahassaṃ rakkhanatthāya sahassaṃ tassa dāpiya

Saṅghaṃ so sannipātetvā vanditvā pucchi bhupati:

"Siyā nu bhante āyussa vaḍḍhanakāraṇaṃ?" Iti

"Atthi" ti saṅgho ācikkhi antarāyavimocanaṃ.

"Parissavanadānañca āvāsadānameva ca

Gilānavaṭṭadānañca 26 dātabbaṃ manujādhipa;

Kātabbaṃ jiṇṇakāvāsa-paṭisaṅkharaṇaṃ tathā;

Pañcasīlasamādānaṃ katvā taṃ sādhu rakkhiyaṃ,

Uposathūpavāso ca kattabbo' posathe" iti

Rājā sādhū ti gantvāna tathā sabbamakāsi so.

Tiṇṇaṃ tiṇṇañca vassānaṃ accayena mahīpati

Dīpamhi sabbasaṅghassa ticīvaramadāpayi.

-----------

21.[A.] Kapallapūvadesato 22.[E.] Samanthabalavāhano [A.] Samatta-

23. [E.] So dvīhi tadā vassehi [D.S.] So rājā dasavassehi

23. [A.] Subhaṃ rājaṅgaṇe 24.[E.] Tu [S.]Hi 25.[E.@]Pātthanāmikaṃ

26.[S.]Gilāna bhattadānaṃ.

[SL Page 194] [\x 194/] (

Anāgatānaṃ therānaṃ pesayitvāna dāpayi.

Dvattiṃsāya hi 27 ṭhanesu dāpesi madhupāyasaṃ.

Catusaṭṭhiyā ca ṭhānesu mahādānantu missakaṃ.

Sahassavaṭṭī 28 catusu ṭhānesu ca jalāpayi

Cetiyapabbate ceva, thūpārāme ca cetiye,

Mahāthūpe, mahābodhighare iti imesu hi.

Cittalakūṭe kāresi dasathūpe manorame.

Dīpe'khilamhi āvāse jiṇṇe ca paṭisaṅkhari.

Valliyeravihāre ca therassa so pasīdiya

Mahāvalligottaṃ nāma vihārañca akārayi.

Kāresi anurārāmaṃ mahāgāmassa santike.

Heḷigāmaṭṭhakarīsasahassa tassa dāpayi.

Mucelavihāraṃ kāretvā so tissavaḍḍhamānake

Āḷisārodakabhāgaṃ 29 vihārassa adāpayi.

Galambatitthe thūpamhi kāresiṭṭhikakañcukaṃ.

Kāresuposathāgāraṃ, vaṭṭitelatthamassa tu

Sahassakarīsavāpiṃ so kārāpetvā ādāsi ca.

Kāresuposathāgāraṃ vihāre kumbhigallake 30

So ye'vuposathāgāraṃ issarasamaṇake idha;

Thūpārāme thūpagharaṃ kārāpesi mahīpati.

Mahāvihāre pariveṇapantiṃ pacchimapekkhiniṃ

Kāresi; catusālaṃ 31 ca jiṇaṇakaṃ paṭisaṅkharī.

Catubuddhapaṭimārammaṃ 32 paṭimānaṃ gharaṃ tathā

Mahābodhaṅgaṇe ramme rājā so yeva kārayi.

Tassa rañño mahesī sā vuttanāmā 33 manoramaṃ

Thūpaṃ thūpagharaṃ ce va rammaṃ tattheva kārayi.

Thūpārāme thūpagharaṃ niṭṭhāpetvā mahīpati

Tassa niṭṭhāpitamahe mahādānamadāsi ca.

Yuttānaṃ buddhavacane bhikkhūnaṃ paccayampi ca

Bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ sappiphāṇitameva ca

-----------

27.[E.] Ca 28.[A.] Sahassavaṭaṭiṃ. 29.[A.] Āḷisārodabhāgaṃ hi

[E.] Āḷisāre dakahāgaṃ. 30. [D.] Kumbigallake. 31.[A.] Catusālā.

32.[E.] Paṭimārammā. 33.[A.] Vuttantāma. [E.] Potthanāmā.

[SL Page 195] [\x 195/] (

Nagarassa catudvāre kapaṇavaṭṭaṃ ca dāpayi

Gilānanañca bhikkhūnaṃ gilānavaṭṭameva ca.

Mayettiṃ 34 rājuppalavāpiṃ 35 vahakoḷambagāmakaṃ 36

Mahānikaviṭṭivāpiṃ mahārāmettimeva 37 ca.

Kehālaṃ 38 kāḷivāpiṃ ca 39 cambuṭṭhiṃ 40 vātamaṅganaṃ 41

Abhivaḍḍhamānakañca 42 iccekādasa vāpiyo

Dvādasamātikā ceva subhikkhatthamakārayi.

Guttatthaṃ purapākāraṃ cevamuccamakārayi.

Gopurañca catudvāre mahāvatthuñca kārayi.

Saraṃ kāresi 43 uyyāne haṃse tattha visajjayi.

Pure bahu pokkharaṇī kārāpetvā tahiṃ tahiṃ

Ummaggena jalaṃ tattha pavesesi 44 mahīpati.

Evaṃ nānāvidhaṃ puññaṃ katvā vasabhabhupati

Hatantarāyo so hutvā puññakamme sadādaro 45

100

Catutāḷīsavassāni pure rajjamakārayi.

Catutāḷīsavesākhapūjāyo ca akārayi.

---------

101

Subharājā dharanto so attano ekadhītaraṃ 46

Vasabhena bhayāsaṃkī appesi'ṭṭhikavaḍḍhakiṃ;

102

Attano kambalañce va rājabhaṇḍāni ca'ppayi.

Vasabhena hate tasmiṃ tamādāyiṭṭhavaḍḍhakī

103

Dhītiṭṭhāne 47 ṭhapetvāna vaḍḍheti 48 attano ghare.

Sakammaṃ 49 karato tassa bhattaṃ āhari dārikā;

104

Sā nirodhasamāpannaṃ kadambapupphagumbake

Sattame divase disvā bhattaṃ medhāvinī adā.

105

Puna bhattaṃ randhayitvā pituno bhattamāhari,

Papañcakāraṇaṃ puṭṭhā tamatthaṃ pituno vadi,

106

Tuṭṭhe punappunañce'so bhattaṃ therassa dāpayī.

Vissatthe'nāgataṃ disvā thero āha kumārikaṃ:

-----------

34. [E.]Cayantiṃ. 35.[A.] Rājuppalaṃ cāpivhaṃ. 36.[A.] Koḷambagāmakaṃ.

37.[A.] Mahāgāmadvayampi. 38.[S.] Kahāḷaṃ 39.[A.] Keḷivāsaṃ. 40.[E.] Camkhuṭiṃ

41.[E.]Cātha maṃgaṇaṃ. 42.[E.] Aggivaḍḍhamānakaṃ 43.[A.] Kārāpetvā

44. [A.] Pātāpesi 45.[E.] Sadā rato 46.[A.] Ekadhītikaṃ

47.[E.] Dhītuṭhāne. 48.[E.] Vaḍ[X]gña[X@]ḍhasi 49. [A.] Sā kammaṃ

[SL Page 196] [\x 196/] (

107

"Tava issariye jāte imaṃ ṭhānaṃ kumārike

Sareyyāsī"ti; thero tu tadāva parinibbuto:

108

Sake so vasabho rājā vayappattamahi puttake

Vaṅkanasikatissamhī kaññaṃ tassānurūpikaṃ

109

Gavesāpesi; purisā taṃ disvāna kumārikaṃ

Iṭṭhakavaḍḍhakīgāme itthilakkhaṇakovidā

110

Rañño nivedayuṃ; rājā tamāṇāpetumārabhi;

Tassāha rājadhītattaṃ iṭṭhakavaḍḍhakī tadā.

111

Subharañño tu dhītattaṃ kambalādīhi ñāpayi.

Rājā tuṭṭho sutassā'dā taṃ sādhu katamaṅgalaṃ.

---------

112

Vasabhassaccaye putto vaṅkanāsikatissako

Anurādhapure rajjaṃ tīṇi vassāni kārayi.

113

So goṇanadiyā tīre 50 mahāmaṅgalanāmakaṃ.

Vihāraṃ kārayī rājā vaṅkanāsikatissako.

114

Mahāmattā tu devī sā sarantī therabhāsitaṃ

Vihārakāraṇatthāya akāsi dhanasañcayaṃ.

---------

115

Vaṅkanāsikatissassa accaye kārayī suto

Rajjaṃ bāvīsavassāni gajabāhukagāmaṇī.

116

Sutvā so mātu vacanaṃ mātuatthāya kārayi

Kadambapupphaṭhānamhi rājamātuvihārakaṃ.

117

Mātā satasahassaṃ sā bhumiatthāya paṇḍitā

Adā; mahāvihārassa vihārañca akārayi.

118

Sayameva akāresi tattha thūpaṃ silāmayaṃ;

Saṅghabhogañca pādāsi kiṇitvāna tato tato.

119

Abhayuttaramahāthūpaṃ vaḍḍhāpetvā cināpayi.

Catudvāre ca tatthe va 51 ādimukhamakārayi.

120

Gāmaṇitissavāpiṃ so kārāpetvā mahīpati

Abhayagirivihārassa pākavāṭṭāya' dāsi ca.

121

Maricavaṭṭikathūpamhi kañacukañca akārayi;

Kiṇitvā satasahassena saṅghabhogamadāsi ca.

-----------

50.[E.] Hoṇanadiyā. 51.[A.] Catutthe ca.

[SL Page 197] [\x 197/] (

122

Kāresi pacchime vasse vihāraṃ rāmakavhayaṃ.52

Mahejāsanasālañca 53 nagaramhi 54 akārayi:

---------

123

Gajabāhussa'ccayena sasuro tassa rājino

Rajjaṃ mahallako nāgo chabbassāni akārayi.

124

Puratthime pejalakaṃ, 55 dakkhiṇe koṭipabbataṃ,56

Pacchime dakapāsāṇaṃ, nāgadīpe sālipabbataṃ,

125

Bījagāme tanaveḷiṃ, 57 rohaṇe janapade pana

Tobbalanāgapabbatañca, 58 anteṭṭhe girihālikaṃ

126

Ete sattavihāre so mahallanāgabhupati

Parittenapi kālena kārāpesi mahāmatī.

127

Evaṃ asārehi dhanehi sāraṃ

Puñaññāni katvāna bahūni paññā

Ādenti; bālā pana kāmahetu

Bahūni pāpāni karonti mohā'ti

Sujappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvādasarājako nāma

Pañcatiṃsatimo paricchedo.

---------

Chattiṃsatimo paricchedo.

Mahallanāgaccayena 1 putto bhātikatissako

Catuvīsativassāni laṅkārajjamakārayi.

Mahāvihāre pākāraṃ kārāpesi samantato.

Gavaratissavihāraṃ so kārayitvā mahīpati

Mahāgāmaṇikaṃ vāpiṃ 2 vihārassa'ssa'dāsi ca.

Vihārañca akāresi bhātiyatissanāmakaṃ.

Kāresu'posathāgāraṃ thūpārāme manorame.

Randhakaṇḍakavāpiñca 3 kārāpesi mahīpati.

-----------

52.[E.S.] Rāmukavbhayaṃ. 53.[A.] Mahāāsanasālaṃ ca.

54.[S.] Naṃgaramhi. 55.[E.] Sejalakaṃ 56.[E.] Goṭapabbataṃ. 57.[A.] Tenaveḷiṃ

58.[A.] Tobbalā 1.[E.S.] Nāgassa'ccayena. 2.[E.] Mahāmaṇivāpiṃ kāretvā.

3. [A.] Raṭṭhevaññakavāpiṃ ca

[SL Page 198] [\x 198/] (

Sattesu muducitto so saṅghamhi tibbagāravo

Ubhatosaṅghe mahīpālo mahādāni pavattayī.

---------

Bhātikatissaccayena tassa kaṇiṭṭhatissako

Aṭṭhavīsasamā rajjaṃ laṅkādīpe 4 akārayi

Bhutārāmamahānāgattherasmiṃ 5 so pasīdiya

Kāresi ratanapāsādaṃ abhayagirimhi sādhukaṃ.

Abhayagirimhi pākāraṃ mahāpariveṇameva ca

Kāresi; maṇisomavhe mahāpariveṇameva ca.

Tattheva cetiyagharaṃ; ambatthale tatheva ca,

Kāresi paṭisaṅkhāraṃ nāgadīpe ghare pana.

Mahāvihārasīmaṃ so 6 madditvā tattha kārayi.

Kukkuṭagiripariveṇapantiṃ sakkacca bhupati.

Mahāvihāre kāresi dvādasa manujādhipo

Mahācaturassapāsāde dassaneyye manorame.

Dakkhiṇavihārathūpamhi kañcukañca akārayi;

Bhattasālaṃ mahāmeghavanasīmañca maddiya.

Mahāvihārapākāraṃ passato apanīya so

Maggaṃ dakkhiṇavihāragāmiñcā pi akārayi.

Bhutārāmavihārañca rāmagoṇakameva ca

Tatheva nandatissassa 7 ārāmañca akārayi.

Pācīnato anuḷatissapabbataṃ gaṅgarājiyaṃ

Niyelatissārāmañca 8 piḷapiṭṭhivihārakaṃ

Rājamahāvihārañca kāresi manujādhipo.

So yeva tīsu ṭhānesu kāresu' posathālayaṃ

Kalyāṇikavihāre ca maṇḍalagirike tathā

Dubbalavāpitissavhe vihāresu imesu hi 9

---------

Kaṇiṭṭhatissaccayena tassa putto akārayi

Rajjaṃ dve yeva vassāni cūḷanāgo ti vissuto.

-----------

4.[S.] Aṭhavīsativassāni rajjaṃ dīpe [E.] Aṭṭhā rasasamā rajjaṃ.

5.[E.@]Tharassa. 6.[A.] Mahāvihārasīmanto, 7.[A.] Nānātissassa.

8.[S.D.] Nayela- 9.[A.] Himesviti.

[SL Page 199] [\x 199/] (

Cūḷanāgakaṇiṭṭho tu 10 rājaṃ ghātiya bhātikaṃ

Ekavassaṃ kuḍḍanāgo 11 rajjaṃ laṅkāya kārayi.

Mahāpeḷañca 12 vaḍḍhesi ekanāḷikachātake

Bhikkhusatānaṃ pañcannaṃ abbocchinnaṃ mahīpati

Kuḍḍhanāgassa 13 rañño tu deviyā bhātuko tadā

Senāpati sirīnāgo coro hutvāna rājino

Bālavāhanasampanno āgamma nagarantikaṃ

Rājabalena yujjhanto kuḍḍanāgaṃ 14 mahīpatiṃ

Palāpetvā laddhajayo anurādhapure vare

Laṅkārajjamakāresi vassānekunavīsati.

Mahāthūpavare chattaṃ kārāpetvāna bhūpati

Suvaṇṇakammaṃ kāresi dassaneyyaṃ manoramaṃ.

Kāresi lohapāsādaṃ saṃkhittaṃ pañcabhumakaṃ;

Mahābodhicatudvāre sopāṇaṃ puna kārayi.

Kāretvā 15 chattapāsādaṃ mahe pūjamakārayi.

Kulambaṇañca 16 dīpasmiṃ vissajjesi 17 dayāparo.

---------

Sirināgaccaye tassa putto tisso akārayi.

Rajjaṃ dvāvīsavassāni dhammavohārakovido.

hapesi so hi vohāraṃ hiṃsāmuttaṃ yato idha,

Vohārakatissarājā iti nāmaṃ tato 18 ahū.

Kambugāmakavāsissa 19 devattherassa santike

Dhammaṃ sutvā paṭikammaṃ pañcāvāse akārayi

Mahātissassa therassa anurārāmavāsino

Pasanno muvelapaṭṭane 20 dānavaṭṭamakārayi.

Tissarājamaṇḍapañca 21 mahāvihāradvaye pi, so

Mahābodhighare pācī - loharūpadvayampi ca 22

Sattapaṇṇikapāsādaṃ 23 kāretvā sukhavāsakaṃ

Māse māse sahassaṃ so mahāvihārassa dāpayi.

-----------

10.[E.] Khujjanāga, 11.[D.] Kuṇḍanāgo [E.] Kuñjanāgo.

12.[A.]Mahāpāḷiṃca. 13.[E.]Kuñcanāgassa 14.[E.] Kuñcanāga 15.[E.]Karitvā.

16.[A.] Kulambataṃ ca. 17.[A.] Visajjesi 18.[A.] Nāmo kato.

19.[E.] Kappukagāmavasissa 20.[D.]Sumelyapabbate. 21.[A.]Tissarājā.

22.[E.]Pācīne loharūpadvayaṃ tathā. 23.[A.] Sattipaṇṇika

[SL Page 200] [\x 200/] (

Abhayagirivihāre dakkhiṇamūlasavhaye

Maricavaṭṭivihāramhi kulālitissasavhaye 24

Mahiyaṅgaṇavihāramhi mahāgāmakasavhaye 25

Mahānāgakissavhamhi tathā kalyāṇakavhaye

Iti aṭṭhasu thūpesu chattakammamakārayi.

Mukanāgasenāpativihāre 26 dakkhaṇe tathā

Maracavaṭṭivihāramhi puttabhāgavhaye tathā

Issarasamaṇavhamhi tissavhe nāgadīpake

Iti chassu vihāresu pākārañca akārayi.

Kāresu'posathāgāraṃ anurārāmasavhaye

Ariyavaṃsakathāṭṭhāne laṅkādīpe'khile'pi ca

Dānavaṭṭaṃ ṭhapāpesa saddhamme gāravena so

Tīṇa satasahassāni datvāna manujādhipo

Iṇato sayiṇe bhikkhū mocesi sāsanappiyo

Mahāvesākhapūjaṃ so kāretvā dīpavāsinaṃ

Sabbesaṃ yeva bhikkhūnaṃ ticīcaramadāpayi.

Vetullavādaṃ madditvā kāretvā pāpaniggahaṃ

Kapilena amaccena sāsanaṃ jotayī ca so

---------

Vissuto 'bhayanāgo'ti kaṇiṭṭho tassa rājino

Deviyā tassa saṃsaṭṭho ñāto bhīto sabhātarā

Palāyitvā bhallatitthaṃ gantvāna sahasevako

Kuddho viya mātulassa hatthapādañca chedayi

Rājino raṭṭhabhedatthaṃ ṭhapetvāna idheva taṃ

Sunakhopamaṃ dassayitvā gahetvā'tisiniddhake 27

Tattheva nāvaṃ āruyha paratīramagā sayaṃ.

Subhadevo mātulo tu upakamma mahīpatiṃ

Suhado viya hutvāna tasmiṃ raṭṭhamabhindi so,

Abhayo taṃ jānanatthaṃ dūtaṃ idha visajjayi.

Taṃ disvā pūgarukkhaṃ so samantā kuntanāḷiyā 28

Parabbhamanto madditvā katvā dubbalamulakaṃ

-----------

24. [A.] Kulatissassa savbhaye. 25.[A.] Mahāgāmanāgasavbhaye.

26. [E.S.] Mūlanāga. 27.[A.] Gahetvāpi sinehake. 28.[D.] Kuṇḍanāḷiyā.

[SL Page 201] [\x 201/] (

Bāhunā yeva pātetvā tajjetvā taṃ palāpayi.

Thūto gantvā 29 abhayassa taṃ pavattiṃ pavedayi.

Ñatvā'bhayo taṃ 30 damiḷe ādāya bahuke tato

Nagarantikamāgañchi bhātarā saha yujjhituṃ, 31

Taṃ ñatvāna palāyitvā assamāruyha deviyā

Malayaṃ agamā rājā taṃ kaṇiṭṭho'nubandhiya

Rājānaṃ malaye hantvā devimādāya āgato

Kāresa nagare rajjaṃ aṭṭhavassāni bhupati.

Pāsāṇavediṃ kāresi mahābodhisamantato,

Lohapāsādaṅgaṇamhi rājā maṇḍapameva ca.

Dvīhi satasahassehi nekavatthāni gāhiya

Dīpamhi bhikkhusaṅghassa vatthadānamadāsi so.

---------

Abhayassa'ccaye bhātu tissassa tassa atrajo

Dve vassāna sirīnāgo laṅkārajjamakārayi:

Paṭisaṅkhariya pākāraṃ mahābodhisamantato

Mahābodhigharasseva so yeva vālikātale

Mucelarukkhaparato haṃsavaṭṭaṃ manoramaṃ

Mahantaṃ maṇḍapañceva kārāpesi mahīpati.

Vijayakumārako nāma sirināgassa atrajo

Pituno accaye rajjaṃ ekavassamakārayi.

Lambakaṇṇā tayo āsuṃ sahāyā mahiyaṅgaṇe,

Saṅghatisso, saṅghabodhi, tatiyo goṭhakābhayo.

Te tissavāpimariyādagato andho vicakkhaṇo

Rājūpaṭṭhānamāyante padasaddena abravī:

"Paṭhavīsāmino ete tayo vahati bhu" iti

Taṃ sutvā abhayo pacchā yanto pucchi; punāha so 32

"Kassa vaṃso ṭhassatī?"Ti puna pucchi tameva so.

"Pacchimassā"ti so āha; taṃ sutvā dvīhi so agā.

Te puraṃ pavisitvāna tayo rañño'tivallabhā

Rājakiccāni sādhentā vasantā rājasantike 33

-----------

29. [A.] Ñatvā 30. [S.] Taṃ ñatvā abhayo 31. [E.D.S.] Yujjhituṃ sayaṃ

32. [A.] Punābhayo 33. [A.] Vijayarājassa santake

[SL Page 202] [\x 202/] (

Hantvā vijayarājānaṃ rājagehamhi ekato

Senāpatiṃ saṅghatissaṃ duve rajje'bhisevayuṃ.

Evaṃ so abhisitto va anurādhapuruttame

Rajjaṃ cattāri vassāni saṅghatisso akārayi.

Mahāthūpamhi chattañca hemakammañca kārayi.

Visuṃ satasahassagghe caturo ca mahāmaṇī

Majjhe catunnaṃ suriyānaṃ ṭhapāpesi mahīpati;

Thūpassa muddhani tathā'nagghaṃ vajiracumbaṭaṃ.

So chattamahapūjāya saṅghassa manujādhipo

Cattāḷīsasahassassa cha cīvaramadāpayi

Taṃ mahādevatherena dāmagallakavāsinā 34

Desitaṃ 35 khandhake suttaṃ yāgānisaṃsadīpanaṃ

Sutvā pasanno saṅghassa yāgudānamadāpayi.

Nagarassa catudvāre sakkaccañceva sādhu ca 36

So antarantare rājā jambupakkāni khādituṃ

Sahorodho sahāmacco agā 37 pācīnadīpakaṃ

Upadduta'ssa gamane manussā pācivāsino

Visaṃ phalesu yojesuṃ rājabhojjāya jambuyā.

Khādatvā jambupakkāti tāti tattheva so mato.

Senāpatiṃ saṅghabodhiṃ'hayo rajje'hisevayi.

---------

Rājā sirīsaṅghabodhi vissuto pañcasīlavā

Anurādhapure rajjaṃ duve vassāni kārayi.

Mahāvihāre kāresi salākaggaṃ manoramaṃ.

Tadā dīpe manusse so ñatvā dubbuṭṭhupaddute

Karuṇāya kampitamano mahāthūpaṅgaṇe sayaṃ

Nipajji bhūmiyaṃ rājā katvāna iti nicchayaṃ:

"Pavassitvā na devena jalenupalāvite mayi

Naheva vuṭṭhahissāmi maramāno pahaṃ idha"

Evaṃ nipanne bhuminde devo pāvassi tāvade

Laṅkādīpamhi sakale pīṇayanto mahāmahaṃ.

-----------

34. [E.] Dāmahālakavāsanā [S.] Dāmahallakavāsīnā 35. [E.] Sutvāna

36. [S.] Sādhūkaṃ 37. [E.] Agamā

[SL Page 203] [\x 203/] (

Tathāpi nuṭṭhahati so apilāpanato jale;

Āvariṃsu tato 'maccā jalaniggamanāḷiyo.

Tato jalamhi pilavaṃ rājā vuṭṭhāsi dhammiko.

Karuṇāya nudī evaṃ dīpe dubbuṭṭhikābhayaṃ.

Corā tahiṃ tahiṃ jātā iti sutvāna bhupati

Core 38 āṇapayitvāna rahassena palāpiya

Āṇāpetvā rahassena matānaṃ so kalebaraṃ

Aggīhi uttāsetvāna hanitaṃ 39 corupaddavaṃ.

Eko yakkho idhāgamma rattakkho iti vissuto

Karoti rattāna'kkhīni manussānaṃ tahiṃ tahiṃ.

Aññamaññamapekkhitvā bhāyitvā rattanettataṃ 40

Narā maranti, te yakkho so bhakkheti asaṅkito

Rājā upaddavaṃ tesaṃ sutvā santattamānaso

Eko'pavāsagabbhamhi hutvā aṭṭhaṅguposathi

"Apassitvāna taṃ yakkhaṃ na vuṭṭhāmī"ti so sayi.

Tassa so dhammatejena agā yakkho tadantikaṃ.

Tena "kosī"ti puṭṭho ca so "aaha"nti pacedayi,

"Kasmā pajaṃ 41 me bhakkhesi? Mā khāda" iti so'bravī.

"Ekasmaṃ me janapade nare dehī"ti so'bravi

"Na sakkā iti vutte so kamenekaṃ ti abravi.

"Aññaṃ na sakkā dātuṃ me, maṃ khāda" iti so'bravi.

"Na sakkā" iti taṃ yāci gāme gāme baliñca so.

Sādhūti vatvā bhumindo dīpamhi sakalepi ca

Gāmadvāre nivesetvā baliṃ tassa adāpayi.

Mahāsattena tenevaṃ sabbabhutānumpinā

Mahārogabhayaṃ jātaṃ dīpadīpena nāsitaṃ.

---------

So bhaṇḍāgāriko raññe amacco goṭhakābhayo

Coro hutvā uttarato nagaraṃ samupāgami.

Parissāvanamādāya rājā dakkhiṇadvārato

Parahiṃsamarocente ekakoca palāyi so.

-----------

38. [A.] Corā 39. [A.] Nihataṃ 40. [A.@]Nattakaṃ 41.[E.S.] Pajā

[SL Page 204] [\x 204/] (

Puṭabhattaṃ gahetvāna gacchanto puriso pathī 42

Bhattabhogāya rājānaṃ nibandhittha 43 punappunaṃ

Jalaṃ parissāvayitvā bhuñjitvāna dayāluko

Tasseva'nuggahaṃ kātuṃ idaṃ vacanamabruva:

"Saṅghabodhi ahaṃ rājā; gahetvā mama bho siraṃ

Goṭhābhayassa dassehi; bahuṃ dassati te dhanaṃ"

Na icchi so tathā kātuṃ; tassatthāya mahīpati

Nisinno yeva amari; so sīsaṃ tassa ādiya

Goṭhābhayassa dassesi. So tu vimhitamānaso

Datvā tassa dhanaṃ rañño sakkāraṃ sādhu kārayi.

Evaṃ goṭhābhayo eso meghavaṇṇābhayo 'ti ca

Vissuto terasa samā laṅkārajjamakārayi.

Mahāvatthuṃ kārayitvā vatthudvāramhi maṇḍapaṃ

Kārayitvā maṇḍayitvā so bhikkhū tattha saṅghato

100

Aṭṭhuttarasahassāni nisīdetvā dine dine

Yāgukhajjakabhojjehi 44 sādūhi 45 vividhehi ca

101

Sacīvarehi kappetvā 46 mahādānaṃ pavattayi.

Ekavīsadinānevaṃ 47 nibaddhaṃ cassa 48 kārayi.

102

Mahāvihāre kāresi silāmaṇḍapamuttamaṃ;

Lohapāsādathambhe ca parivattiya ṭhāpayi.

103

Mahābodhisilāvediṃ, uttaradvāratoraṇaṃ,

Patiṭṭhāpesi thambhe ca catukkaṇṇe savakkake.

104

Tisso silāpaṭimāyo tīsu dvāresu kārayi.49

hapāpesi capallaṅkaṃ 50 dakkhiṇamhi silāmayaṃ 51

105

Padhānabhumiṃ kāresi mahāvihārapacchato

Dīpamhi jiṇṇakāvāsaṃ sabbañca paṭisaṅkharī.

106

Thūpārāme thūpagharaṃ therambatthalake tathā

Rāme maṇisomavhe paṭisaṅkhārayī ca so.

107

Thūpārāme maṇisomārāme marivavaṭṭike

Dakkhiṇavhamihāre ca uposathagharāni ca.

-----------

42. [E.] Pathaṃ 43. [S.] Nimantittha. 44. [E.] Yāguhi khajjabhojjehi

45. [D.E.S.] Sādhūhi 46.[E.] Tappetvā 47.[A.] Dinenevaṃ. 48.[E.]Nibandhaṃ

49. [A.] Kāriya. 50.[A.] Pallaṃke 51.[A.] Silāmaye

[SL Page 205] [\x 205/] (

108

Meghavaṇṇābhayavhañca navavihāramakārayi;

Vihāramahapūjāyaṃ piṇḍetvā dīpavāsinaṃ

109

Tiṃsabhikkhusahassānaṃ chacīparamadāsi ca.

Mahāvesakhapūjañca tadā evaṃ akārayi;

110

Anuvassañca saṅghassa chacīvaramadāpayi.

Pāpakānaṃ niggahena 52 sodhento sāsanaṃ tu so

111

Vetullavādino bhikkhū abhayagirinivāsino

Gāhayitvā saṭṭhimatte janasāsanakaṇṭake

112

Katvānaniggahaṃ tesaṃ paratīre khipāpayi.

Tattha khittassa therassa nassito bhikkhu voḷiko

113

Saṅghamitto'ti nāmena bhutavijjādikovido

Mahāvihāre bhikkhūnaṃ kujjhitvāna idhāgamā.

114

Thūpārāme sannipātaṃ pavisitvā asaññato

Saṅghapālassa pariveṇavāsittherassa tattha so

115

Goṭhābhayassa therassa mātulassa'ssa rājino

Rañño nāmenā'lapato vacanaṃ paṭibāhiya

116

Rañño kulūpago āsi. Rājā tasmiṃ pasīdiya

Jeṭṭhaputtaṃ jeṭṭhaputtaṃ jeṭṭhatissaṃ, mahāsenaṃ kaṇiṭṭhakaṃ

117

Appesi tassa bhakkhussa; so saṅgaṇhi dutīyakaṃ.

Upanandha tasmiṃ bhikkhusmiṃ jeṭṭhatisso kumārako.

---------

118

Pituno accaye ceṭṭhatisso rājā ahosi so.

Pitu sārīrasakkāre niggantuṃ nicchamānake

119

Duṭṭhāmacce niggahetuṃ sayaṃ nikkhamma bhupati

Kaṇaṭṭhaṃ purato katvā pitukāyaṃ anantaraṃ

120

Tato amacce katvāna sayaṃ hutvāna pacchato

Kaṇiṭṭho pitukāye ca nikkhante tadanantaraṃ

121

Dvāraṃ saṃvarayitvāna 53 duṭṭhāmacce nighātiya

Sūle appesi pituno citakāya samantato

-----------

52. [A.] Niggahetvā 53. [A.] Saṃvārayitvāna

[SL Page 206] [\x 206/] (

122

Tena'ssa kammunā nāmaṃ kakkhalopapadaṃ ahu.

Saṅghamitto tu so bhikkhu bhīto tasmā narādhipā

123

Tassābhisekasamakālaṃ mahāsenena namantiya

Tassābhisekaṃ pekkhanto paratīraṃ gato ito.

124

Pitarā so vippakataṃ lohapāsādamuttamaṃ

Koṭidhanaṃ - agghanakaṃ kāresi sattabhumakaṃ.

125

Saṭṭhisatasahassagghaṃ pūjayitvā maṇiṃ tahiṃ

Kāresi chaṭṭhatisso taṃ maṇipāsādanāmakaṃ 54

126

Maṇi duve mahagghe ca mahāthūpe apūjayi.

Mahābodhighare tīṇi toraṇāni ca kārayi

127

Kārayitvā vihāraṃ so pācīnatissapabbataṃ

Pañcāvāsesu saṅghassa adāsi puthuvīpati.

128

Devānampiyatissena so patiṭṭhāpitaṃ purā

Thūpārāme urusilāpaṭimaṃ cārudassanaṃ

129

Netvāna thūpārāmamhā jeṭṭhatisso mahīpati

Patiṭṭhāpesi ārāme pācīnatissapabbate.

130

Kāḷamattikavāpiṃ so adā cetiyapabbate.

Vihārapāsādamahaṃ mahāvesākhameva ca

131

Katvā tiṃsasahassassa 55 saṅghassā'dā chacivaraṃ.

Āḷambagāmavāpiṃ so jeṭṭhatisso akārayi.

132

Evaṃ so vividhaṃ puññaṃ pāsādakaraṇādikaṃ

Kārento dasavassāni rājā rajjamakārayi.

138

Iti bahuvidhapuññahetubhutā

Narapatitā baha pāpahetu cāti

Madhuramiva visena missamannaṃ

Sujanamano bhajate na taṃ kadāpi.

Sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tayodasarājako nāma

Chattiṃsatimo paricchedo.

---------

-----------

54. [A.] Maṇipāsāda muttamaṃ 55. [D.] Rājā tiṃsasahassassa 56.[S.] Kadāci

[SL Page 207] [\x 207/] (

Sattatiṃsatimo paricchedo

Jeṭṭhatissaccaye tassa mahāseno kaṇiṭṭhako

Sattavīsativassāni rājā rajjamakārayi

Tassa rajjābhisekaṃ taṃ 1 kāretuṃ paratīrato

So saṅghamittathero tu kālaṃ ñatvā idhāgato

Tassābhisekaṃ kāretvā aññaṃ kiccañcanekadhā

Mahāvihāraviddhaṃsaṃ kātukāmo asaññato

"Avinayavādino ete mahāvihāravāsino,

Vinayavādī mayaṃ rāja" iti gāhiya bhūpatiṃ

"Mahāvihāravāsissa āhāraṃ deti bhikkhuno

Yo so sataṃ daṇḍiyo" ti raññā daṇḍaṃ ṭhapāpayi.

Upaddutā tehi bhikkhū mahāvihāravāsino

Mahāvihāraṃ chaḍḍhetvā malayaṃ rohaṇaṃ aguṃ.

Tena mahāvihāro'yaṃ nava vassāni chaḍḍito.

Mahāvihāravāsīhi bhikkhūhi āsi suññako. 2

"Hoti assāmikaṃ vatthu puthuvīsāmino" iti

Rājānaṃ saññapetvā so thero duṭṭhamānaso.

Mahāvihāraṃ nāsetuṃ laddhānumati rājato

Tathā kātuṃ manusse so 3 yojesi duṭṭhamānaso.

Saṅghamittassa therassasevako 4 rājapallabho

Soṇāmacco dāruṇo ca bhikkhavo ca alajjino

Bhinditvā lohapāsādaṃ sattabhumakamuttamaṃ

Ghare nānappakāre ca itā'bhayagiriṃ nayuṃ

Mahāvihārānītehi pāsādehi bahūhi ca

Abhayagirivihāro so bahupāsādako ahū.

Saṅghamittaṃ pāpamittaṃ theraṃ soṇañca sevakaṃ

Āgamma subahuṃ pāpaṃ akāsi so mahīpati

Mahasilāpaṭimaṃ so pācīnatissapabbatā

Ānetvā'bhayagirimhi patiṭṭhāpesi bhūpati.

Paṭimāgharaṃ bodhigharaṃ dhātusālaṃ manoramaṃ

Catusālañca kāresi saṅkharī kukkuṭavhayaṃ.

-----------

1.[A.] Sekattaṃ 2.[E.] Suññato 3.[A.] Mahāvihāraṃ nāsetuṃ 4.[A.] Ceṭako

[SL Page 208] [\x 208/] (

Saṅakghamittena therena tena dāruṇakammunā

Vihāro so 'bhayagirī dassaneyyo ahū tadā.

Meghavaṇṇābhayo nāma rañño sabbatthasādhako

Sakhā aamacco kujjhitvā mahāvihāranāsane 5

Coro hutvāna malayaṃ gantvā laddhamahabbalo

Khandhāvāraṃ nivesesi dūratissakavāpiyaṃ.

Tatrā'gataṃ taṃ sutvā sahāyaṃ so mahīpati

Yuddhāya paccuggantvāna khandhāvāraṃ nivesayi.

Sāduṃ pānañca maṃsañca labhitvā malayāgataṃ

"Na sevissaṃ sahāyena vinā raññā"ti cintiya

Ādāya taṃ sayaṃ yeva rattiṃ nikkhamma ekako

Rañño santikamāgamma tamatthaṃ paṭivedayi.

Tenā'bhataṃ tena saha vissattho paribhuñjiya

"Kasmā coro hū me tvaṃ" iti rājā apucchi taṃ.

"Tayā mahāvihārassa nāsitattā"ti aabravi.

"Vihāraṃ vāsayissāmi; khama me taṃ mamaccayaṃ"

Iccevamabravī rājā; rājānaṃ so khamāpayi.

Tena saññāpito rājā nagaraṃ yeva āgami.

Rājānaṃ saññapetvā so meghavaṇṇābhayo pana

Raññā saha na āgañchi dabbasambhārakāraṇā.

Vallabhā bhariyā rañño 6 ekā lekhakadhītikā

Mahāvihāranāsamhi dukkhitā taṃ vināsakaṃ

Theraṃ mārāpayī kuddhā saṃgahetvāna vaḍḍhakiṃ.

Thūpārāmaṃ vināsetuṃ āgataṃ duṭṭhamānasaṃ

Mārāpetvā 7 saṅghamittattheraṃ dāruṇakārakaṃ,

Soṇāmaccaṃ dāruṇañca ghātayiṃsu asaññataṃ.

Ānetvā dabbasambhāraṃ meghavaṇṇābhayo tu so

Mahāvihāre nekāni pariveṇāni kārayi.

Abhayena bhaye tasmiṃ vūpasante tu bhikkhavo

Mahāvihāraṃ 9 vāsesuṃ āgantvāna tato tato.

---------

-----------

5.[S.] Mahāvihāranāsino. 6.[E.S.] Raññe'tivallabhā bhariyā

7. [E.S.] Mārāpayi. 9.[A.] Mahāvihāre

[SL Page 209] [\x 209/] (

Rājā mahābodhighare pacchimāya disāya tu

Kāretvā loharūpāni ṭhapāpesi duve tu so

Dakkhiṇārāmavāsimhi kuhake jimhamānase

Pasīdatvā pāpamitte tissatthere asaññate

Mahāvihārasīmante uyyāne jotināmake

Jetavanavihāraṃ so vārayanto pi kārayi.

Tato sīmaṃ samugghātuṃ 10 bhikkhusaṅghamayāvi so

Adātukāmā 11 naṃ bhikkhū vihāramhā apakkamuṃ.

Idha sīmasamugghātaṃ parehi kariyamānakaṃ

Kopetuṃ bhikkhavo keci nilīyiṃsu tahiṃ tahiṃ.

Mahāvihāro navamāse evaṃ bhikkhūhi vajjito;

'Samugghātaṃ karimhā"ti pare bhikkhū amaññisuṃ.

Tato sīmāsamugghāte vyāpāre pariniṭṭhite

Mahāvihāraṃ 12 vāsesuṃ idhā'gantvāna bhikkhavo.

Tassa vihāragāhissa tissattherassa codanā.

Antimavatthunā āsi bhutatthā saṅghamajjhagā.

Vinicchiya mahāmacco tathā dhammikasammato

Uppabbājesi 13 dhammena taṃ anicchāya rājino.

---------

So yeva rājā kāresi vihāraṃ maṇihīrakaṃ

Tayo vihāre kāresi devālayaṃ vināsiya

Gokaṇṇaṃ pharakāpillaṃ 14 kalandabrāhmaṇagāmake

Migagāmavihārañca gaṅgasenakabbataṃ

Pacchimāya disāyā'tha dhātusenañca pabbataṃ 15

Rājā mahāvihārañca kokavātamhi 16 kārayi.

Rūpārammavihārañca 17 cūḷaviṭṭiñca 18 kārayi.

Uttarābhayasavhe 19 ca duve bhikkhunupassaye.

Kālaveḷakayakkhassa 20 ṭhāne thūpañca kārayi

Dipamhi jiṇṇakāvāse bahū ca paṭisaṅkharī.

-----------

10.[E.] Samūhantuṃ 11.[E.S.] Akātukāmā 12. [A.] Vihāre

13.[A.] Uppabbajjesa. 14. [A.] Ekakāpillaṃ 15.[E.] Pacchimāyaṃ dhātusenapabbataṃca

Akārayi. 16. [D.S.] Kokavānamhi 17.[E.] Thūpāramma 18.[E.]Huḷaviṭṭiṃ ca

19.[A.@]Sābhe. 20. [D.S.] Laṃkāveḷaka yakkhassa.

[SL Page 210] [\x 210/] (

Saṅghattherasahassassa sahassagghamadāsi so

Theradānañca sabbesaṃ anuvassañca civaraṃ

Annapānādidanassa pariñgñedo na vijjati.

Subhikkhatthāya kāresi so'va soḷasa vāpiyo:

Maṇihīramahāvāpiṃ 21 jallūraṃ 22 khāṇunāmakaṃ

Mahāmaṇiṃ kokavātaṃ morakaparakavāpikaṃ 23

Kumbālakaṃ vāhatañca 24 rattamālakaṇḍakampa ca

Tissavaḍḍhamānakaṃ ca 25 veḷaṅgaviṭṭhikampi ca.

Mahāgallaṃ cīravapiṃ mahādāragallakampi ca

Kāḷapāsāṇavāpiñca imā soḷasavāpiyo

Gaṅgāya pabbatavhaṃ so 26 mahāmātiñca kārayi.

Evaṃ puññamapuññca subahuṃ so upācinī ti.*

Asādhusaṅgamene'vaṃ yāvajīvaṃ subhāsubhaṃ

Katvā gato yathākammaṃ so mahāsena-bhupati.

Tasmā asādhusaṃsaggaṃ ārakā parivajjiya

Abhiṃ vā'sivisaṃ khippaṃ kareyya'ttahitaṃ budho.

---------

Ahū rājā sirameghavaṇṇo tassa suto tato

Mandhātā viya lokassa sabbasampattidāyako.

Mahāsenena pāpānaṃ vasagena vināsite

Mahāvihāre sabbe pi sannipātiya bhikkhavo

Upasaṅkamma vanditvā nisinno pucchi sādaro

"Pitarā saṅghamittassa sahāyena vināsitaṃ

Kaṃ kimevā"ti? Āhaṃsu bhikkhavo taṃ narissaraṃ:

"Sīmāyugghāṭanaṃ kātuṃ vāyamitvā pi te pitā

Nāsakkhi antosīmāyaṃ bhikkhūnaṃ vijjamānato;

Bhimigabbhanilīnā hi sattāsuṃ ettha bhikkhavo.

Amacco soṇanāmo ca saṅghamitto ca pāpiyo

Rājānaṃ saññapetvāna apuññaṃ tena kārayuṃ.

Bhinditvā lohapāsādaṃ sattabhumakamuttamaṃ

Ghare nānappakāre ca ito'bhayagiriṃ nayuṃ.

-----------

21.[E.] Maṇihīraṃ mahāgāmaṃ 22.[E.] Challuraṃ. 23. [E.] Dhammarammaṃ ca

Vāpikaṃ. 24. [E.P..S.] Vāhanaṃ ca. 25. [A.] Tissava nāma vāpiṃ ca.

26.[E.] Pabbatantavhaṃ * mahāvaṃso niṭhitoti pāṭho

[D.E.S.@]Pātthakesu dissati.

[SL Page 211] [\x 211/] (

Māsake catubuddhehi nivutthe cetiyaṅgaṇe

Vapāpesuṃ ca duppaññā; passa bālasamāgamaṃ."

Taṃ sutvā pitukammaṃ so nibbinno bālasaṅgame

Pitarā nāsitaṃ tattha sabbaṃ pākatakaṃ akā.

Lohapāsādamādovā'kāsi pāsādamuttamaṃ

Rañño mahāpanādassa dassento viya sīhale.

Pariveṇāni sabbāni nāsitāni nivesayi.

Bhoge ārāmikānañca yathāṭhāne ṭhapesi so.

Pitarā paccayānañca pacchinnattā vibuddhinā

Chiddāvāsaṃ ghanāvāsaṃ vihāraṃ'kāsi buddhimā

Kārite pitarā jotivane ve'so vihārake

Kammaṃ vippakataṃ sabbaṃ niṭṭhāpesi narissaro.

Therassā'tha mahindassa samaṇandassa sūnuno

Sutvāna manujindo so pavattiṃ sabbamādito. 67

Pasīditvā guṇe tassa rājā dīpappasādake

"Issaro vata dīpassa thero" iti vicintiya

Paṭibimbaṃ suvaṇṇassa katvā tammāṇanissitaṃ

Pubbakattikamāsassa pubbapakkhe tu sattame

Dine netvā cetiyambathale therambasaññite

Tatraṭṭhame 27 nivāsetvā tato tu navame pana

Mahāsenaṃ gahetvā so devasenāsamūpamaṃ

Orodhe nāgare ceva geharakkhaṇake vinā

Laṅkādīpe ca sakale sabbe ādāya bhikkhavo

Vissajjetvā manusse naca nagare vārakaṭṭhite

Paṭṭhapetvā mahādānaṃ ayañcakhilapāṇinaṃ

Pūjaṃ sabbopahārehi karonto ca anūpamaṃ

Paccuggamanametassa dīpasatthussa satthuno

Varaputtassa so katvā devarājā'va satthuno.

Cetiyambathalā yāva nagaraṃ sādhu sajjayi

Maggaṃ vesālito yāva sāvatthinagaraṃ yathā.

Vissajjetvā tahiṃ bhogaṃ sabbaṃ therassa, so pitā

Rājā moggaliputtassa therassā'gamane 28 viya,

-----------

27. [S. D.] Theraṭṭhame 28. [E.] Therassa gamane.

[SL Page 212] [\x 212/] (

Datvā tattha mahādānaṃ kapaṇaddhavaṇibbake

Bhikkhavo pi ca tosetvā paccayehi catuhi'pi

"Therassā'gamanaṃ 29 evaṃ passatū ti mahājano"

Gahetvā taṃ mahantena sakkarena mahāyaso.

Tamhā oruyha selamhā sayaṃ hutvā purevaro

Bhikkhavo cāpi katvānaparivāre samantato

Therassabimbaṃ sovaṇṇaṃ khīrasāgaramajjhago

Sañjhāghaṇaparikkhitto 30 hemamerū'va sobhatha.

Vesālinagaraṃ suttaṃ desetuṃ lokanāyako

Agamā evamevāti dassesa ca mahājanaṃ.

Evaṃ karonto sakkarasammānaṃ so narāsaho

Nagarassa'ssa pācīnadvārapasse sayaṃ kataṃ 31.

Upasaṅgamma sāyaṇhe vihāraṃ sotthiyākaraṃ

Tīhaṃ tatthā pi vāsesi bimbaṃ taṃ jinasūnuno.

Nagaraṃ sādhu sajjetvā tato dvādasame dane

Satthussā'dippavesamhi puraṃ rājagahaṃ yathā

Paṭimaṃ niharitvā taṃ vihārā sotthiyākarā

Nagare sāgarākāre vattamāne namahāmahe

Mahāvihāraṃ netvāna temāsaṃ bodhiyaṅgaṇe

Nivāsetvā pavesetvā teneva vidhinā puraṃ

Rājagehasamīpamhi pubbadakkhiṇakoṇake

Paṭibimbassa kāresi tassa sādhu nivesanaṃ.

Kāretvā iṭṭhiyādīnaṃ paṭimāyo visārado

Therena saha tatthe'va nivesesi mahāmati.

Ārakkhaṃ paṭṭhapetvāna pūjāya ca paribbayaṃ

Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ evameva niyojayi.

Tassāṇamanurakkhantā rājā tabbaṃsikā idha yāva'jja parirakkhanti taṃ vidhiṃ na vināsiya.

Pavāraṇadine netvā vihāraṃ nagarā tato

Kātuṃ terasiyā pūjaṃ anuvassaṃ niyojayi.

---------

-----------

29.[E.] Therassagamanaṃ. 30. [D.S.] Saṃjhārāga. 31. [S.] Susaṃkhataṃ

[SL Page 213] [\x 213/] (

Vihāre abhaye tissavasabhe bodhipādape

Silāvedañca karesi pākarañca manoharaṃ.

Navame tassa vassamhi dāṭhādhātuṃ mahesino.

Brāhmaṇī kāci ādāya kāliṅgamhā idhānayi.

Dāṭhādhātussavaṃsamhi vuttenavidhinā sa naṃ

Gahetvā bahuvānena katvā sammānamuttamaṃ

Pakkhipatvā karaṇaḍamha misuddhaphalikubbhave

Devānaṃpiyatissena rājavatthumhi kārite.

Dhammacakkavhaye gehe vaḍḍhayittha mahīpati.

Tato paṭṭhāya taṃ gehaṃ dāṭhādhātugharaṃ ahu.

Rājā satasahassānaṃ navakaṃ puṇṇamānaso

Vissajjetvā tato'kāsi dāṭhādhātumahāmahaṃ.

Anusaṃvacchara netvā vihārambhayuttaraṃ

Tassa pūjāvidhiṃ kātumevarūpaṃ niyojayi.

Aṭṭhārasa vihāre ca kārāpesi mahīpati

Anukampāya pāṇanaṃ vāpiyo cathirodikā.

Bodhipūjādi-puññāni appameyyāni kariya

Aṭṭhavīsatime vasse gato so tassa yā 32 gatī.

--------100

Kumāro jeṭṭhatisso'tha bhātā tassa kaṇiṭṭhako

Chattaṃ laṅghesi laṅkāyaṃ dantasippamhi kovido

101

Katvā kammāni citrāni dukkarāni mahīpati

Sippāyatanametaṃ so sikkhāpesi bahū jane.

102

Āṇatto pitunā'kāsi iddhīhi viya nimmitaṃ

Bodhisattasarūpañca rūpaṃ sādhumanoharaṃ;

103

Aapassayañca pallaṅkaṃ chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ

Citradantamayaṃ kiñci tassa kammaṃ tahiṃ tahiṃ.

104

Katvā so navavassāni laṅkādīpānusāsanaṃ

Anekāni capuññāni yathākammamupāgami.

---------

105

Buddhadāso tato tassa putto āsi mahīpati

Guṇānaṃ ākaro sabbaratanānaṃ va sāgaro.

-----------

32. Tattha (sabbesu) 33.[A.] Āṇattāpi tathākaṃsu.

[SL Page 214] [\x 214/] (

106

Sukhaṃ sabbappayogehi karonto dīpavāsinaṃ

Rakkhamālakamandaṃ va puraṃ vessavaṇo dhanī

107

Paññāpuññaguṇupeto visuddhakaruṇālayo

Tatha dasahi rājūnaṃ dhammehi samupāgato

108

Catasso agatī hitvā kārayanto vinicchayaṃ

Janaṃ saṅgahavatthūhi saṅgahesi catūhi pi.

109

Cariyaṃ bodhisattānaṃ dassento sakkhī pāṇinaṃ

Pitāva putte so satte anukampittha bhūpati.

110

Diḷidde dhanadānenā'kāsi puṇnamanorathe;

Sukhite sabbabhogānaṃ jīvitassa ca guttiyā.

111

Sādhavo saṅgahenātha niggahena asādhavo,

Gilāne vejjakammena saṅgahesa mahāmati.

---------

112

Athekadivasaṃ rājā hatthikkhandhavaraṃ gato

Tissavāpiṃ nahānatthaṃ gacchamāno mahāpathe

113

Addase'kaṃ mahānāgaṃ kucchirogasamappitā

Puttabhāgavihārassa passe vammikamatthake

114

Uttānamudare rogaṃ dassetuṃ gaṇḍasaññitaṃ

Nipannaṃ, so'tha cintesi nāgo rogī ti nicchayaṃ.

115

Atho'ruyha mahānāgā mahānāgasamīpago

Evamāha mahānāgo mahānāgamanāgavā:

116

"Kāraṇaṃ te mahānāga ñātamāgamane mayā;

Tumhe khalu mahātejā khippaṃ kuppanasīlino,

117

Tasmā phusitvā taṃ kammaṃ kātuṃ sakkā na te mayā;

Aphusitvāpi no sakkā kinnu kātabbametthi"ti.

118

Evaṃ vutte phaṇitdo so kevalaṃ phaṇamattano

Bilassa'nto pavesetvā nipajjittha samāhito.

119

Athenamupasaṅkamma ucchaṅgagatamattano

Satthaṃ gahetvā phāletvā 34 udaraṃ tassa bhogino;

120

Nīharitvā tato dosaṃ katvā bhesajjamuttamaṃ

Sappaṃ taṃ taṅkhaṇeneva akāsi sukhitaṃ tadā

-----------

34. [E. S.] Phālesi

[SL Page 215] [\x 215/] (

121

Attānamevaṃ thomesi "mahākāruññataṃ mama

Tiracchānāpi jāniṃsu; sādhu rajjanti me kataṃ"

122

Disvā sukhitamattānaṃ pannagoso mahīpatiṃ

Pūjetuṃ tassa pādāsi mahagghaṃ maṇamattano.

123

Silāmayāya sambuddhapiṭimāya akārayi

Maṇiṃ taṃ nayanaṃ rājā vihāre abhayuttare.

---------

124

Ekopi bhikkhu bhikkhanto gāmamhi thusavaṭṭike

Sukkhaṃ bhikkhaṃ labhitvāna khīrabhikkhāya sañcaraṃ

125

Khīraṃ sappāṇakaṃ laddhā paribhuñjittha; kucchiyaṃ

Pāṇaka bahavo hutvā udaraṃ tassa khādisuṃ.

126

Tato so upasaṅkammataṃ nivedesi rājino

Rājāha "jāto sūlo' yaṃ kadā? Hāresi kīdisaṃ 35

127

So āha "thusavaṭṭimhi gāme khīrena bhojane

Bhutte"ti; rāja aññāsi khīraṃ sappāṇakaṃ iti.

128

Tadeva asso ekopi sirāvedhatikicchiyo

Rājā tassa sirāvedhaṃ katvā ādāya lohitaṃ

129

Pāyetvā samaṇaṃ āha muhuttaṃ vītināmiya

"Assalohitameta"nti; taṃ sutvā samaṇo vami.

130

Pāṇakā lohiteneva nikkhamiṃsu; sukhī ahu

Bhikkhu; rāja nivedesa tuṭṭhimevaṃ panattano. 36

131

"Ekasatthappahārena pāṇakā samaṇo hayo

Katā aarogā sammā me; vejjakammamaho"iti.

132

Pivanto toyameko hi deḍḍubhaṇḍamajāniya

Ajjhohari; tadā āsi tato jāto hi deḍḍubho,

133

Anto tudittha tuṇḍena; tena dukkhena pīḷito

Rājānamagamā; rājā nidanaṃ tassa pucchiya

134

"Anto sappo'ti viññāya sattāhamupavāsiya

Sunahātasuvalittañca sayane sādhu satthate

135

Sayāpesi; tato so'tiniddāya mukhamattano

Vivaritvā tadā sutto tato tassa mukhantike

-----------

35.[A.E.] Kadāhāreti kīdise 36.[A.] Tuṭhimeva panantane

[SL Page 216] [\x 216/] (

136

Maṃsapesiṃ ṭhapāpesi sarajjuṃ; tassa niggato

Gandhena taṃ ḍasitvāna anto visitumārahi;

137

Rajjunayā'tha gahetvāna samākaḍḍhiya pātiyaṃ

Udake pātayitvāna idaṃ vacanamabravī

138

"Vejjo ahosi sammāsambuddhassa kira jīvako;

Kammaṃ vijjati lokassa kataṃ kiṃ tena dukkaraṃ?

139 Īdisaṃ kayirā so'pi kammaṃ natthe'ttha saṃsayo, sabbādarena kubbanto, aho puññodayo

mama"

---------

140

Tathā helloligāmamhi caṇḍāliṃ mūḷhagabbhiniṃ

Jātaṃ sattasu vāresu sagabbhaṃ sukhitaṃ akā.

141

Vātabādhena eko'pi bhikkhu uṭṭhāpito 37 ahū.

Gopānasigate tamhi dukkhā mocesi buddhimā.

142

Pivantassā pi maṇḍukabījayuttaṃ jalaṃ lahuṃ

Nāsikābilato gantvā bījamāruyha matthakaṃ

143

Bhijjitvā āsi maṇḍūko so vuddho tattha gacchati;

Meghassā'gamane tena so'tikhajjati māṇavo

144

Phāletvā matthakaṃ rājā maṇaḍūkamapanīya so

Kapālāni ghaṭetvāna'kāsi pākatikaṃ khaṇe.

---------

145 Hitatthaṃ dīpavāsīnaṃ gāme gāme mahīpati

Kāretvā vejjasālāyo vejje tattha niyojayi.

146

Sabbesaṃ vejjasatthānaṃ katvā sāratthasaṅgahaṃ

hapesi vejje dīpassa tikicchatthamanāgate*

Yojesivejjamekekaṃ rājā gāmadvipañcake

147

Adā vīsaddhakhettānaṃ 38 vejjānamupajīvanaṃ.

Vejje hatthīnamassānaṃ balassa ca niyojayi;

148

Pīṭhasappīnamandhānaṃ sālāyo ca tahiṃ tahiṃ

Kāresi saha bhogena; sālāyo ca mahāpathe;

149

Niccamassosi saddhammaṃ sakkatvā dhammabhāṇake,

Dhammabhāṇakavaṭṭañca paṭṭhapesi tahiṃ tahiṃ

-----------

37. [S.] Paṭṭhāpito. 38. [D. E. S.] Khettāni.

*[E.] Potthake ime pāda na dissanti.

[SL Page 217] [\x 217/] (

150

Sāṭakantarato katvā satthavaṭṭiṃ mahādayo

Diṭṭhe diṭṭhe pamocesi dukkhamhā dukkhite jane.

---------

151

Athekadivasaṃ rājā rājābharaṇamaṇḍito

Saddhiṃ gacchati senaya devehi viya vāsavo.

152

Taṃ disvā sirisobhaggamaggappattaṃ mahīpatiṃ

Rājiddhīhi virājantaṃ 39 baddhavero bhavantare

153

Kuṭṭhi eko pakuppitvā hatthenāhaniyā'vaniṃ

Poṭhento tañca poṭhento bhumiṃ kattarayaṭṭhiyā

154

Akkosesi anekehi akkosavacanehi ca;

Vippakāramimaṃ disvā dūrato'va mahāmatī

155

"Nāhaṃ sarāmi sattassa kassā'pi katamappiyaṃ;

Pubbaverī ayaṃ jātu; nibbāpessāmi taṃ"iti

156

Āṇāpesi samīpaṭṭhaṃ purisaṃ "gaccha kuṭṭhino

Amukassā'bhijanāhi cittācāra"nti; so gato

157

Sahāyo viya kuṭṭhissa samīpamhi nisīdiya

"Ruṭṭho kimatthaṃ bho tva"nti pucchi; sabbamavoca so.

158

"Daso me buddhadāso'yaṃ rājāhu puññakammunā;

Avamaññāya maṃ mayhaṃ purato yāti hatthinā;

159

Jānāpessāmi attānaṃ katipāhena so yadi

Hatthamme eti kāretvā sabbaṃ dāsānaniggahaṃ;

160

No ve hatthaṃ mamā'yāti māretva galalohitaṃ

Pivissami; na sandeho, na cireneva passasi"

161

So gantvā narapālassa pavattiṃ taṃ nivedayi.

"Pubbaverī mamāya"nti purisaṃ taṃ niyojayi.

162

Vinodetumupāyena yuttaṃ veranti verino,

"Sādhu saṅgaṇha taṃ tva"nti purisaṃ taṃ niyojayi.

163

So kuṭṭhimupasaṅkamma sahāyo viya āha taṃ:

"Rājānaṃ taṃ vināsetuṃ vetetvā kālamettakaṃ

164

Alahanto sahāyamme nāsakkhiṃ tassa ghātane;

Laddhā tumhe nayissāmi matthakaṃ me manorathaṃ;

-----------

39. [A.] Virājettaṃ.

[SL Page 218] [\x 218/] (

165

Etha gehe vasitvā me hotha me anuvattaka.

Ahameva'ssa nāsemi katipāhena jīvitaṃ"

166

Iti vatvāna taṃ kuṭṭhiṃ netvā so gharamattano

Sunhātasuvilittañca nivatthasukhumambaraṃ 40

167

Subhutta-madhurāhāraṃ 41 yobbanitthikatādaraṃ

Sayāpesi manuña..Mhi sayane sādhusanthate.

168

Eteneva vaniyāmena katipāhaṃ nivāsiya

Ñatvā taṃ jātavissāsaṃ sukhitaṃ pīṇitindriyaṃ.

169

"Raññā dinna"nti vatvāna khajjabhojjādikaṃ adā.

Cattikkhattuṃ nisedhetvā tena'jjhiṭṭho tamaggahi.

170

Bhupālena kamenā'si vissattho'tīva; bhumipo

Matoti sutvā tassā'si hadayaṃ phalitaṃ dvidhā.

171

Evaṃ roge tikicchesi rājā sārīramānase.

hapesi vejje dīpassa tikicchatthamanāgate *

172

Pañcavīsatihatthena pāsādenopasohitaṃ

Mahāvihāre moravhapariveṇamakārayi.

173

Samaṇaṃ goḷapānuñca adā gāmadvayaṃ tahiṃ

Dhammaghosakabhikkhūnaṃ bhoge kappiyakārake. 174

Vihāre pariveṇe ca sampannacatupaccaye

Vāpiyo dānasālāyo paṭimāyo ca kārayi.

175 Tasseva rañño rajjamhi mahādhammakathi yati

Suttāni parivattesi sīhaḷāya niruttiyā.

---------

176

Asīti puttā tassāsuṃ sūrā vīraṅgarūpino

Asītiyā sāvakānaṃ nāmakā piyadassanā.

177

Sāriputtādināmehi puttehi parivārito

Buddhadāso sa sambuddharājā viya virocatha.

178

Evaṃ katvā hitaṃ dīpavāsīnaṃ tidivaṃ gato

Vasse ekūnatiṃsamhi buddhadāso narādhipo:

179

Tato jeṭṭhasuto tassa upatisso'si bhupati,

Sabbarājaguṇopeto niccasīlo mahādayo.

-----------

40. [E.] Nivatthaṃ sukhumambaraṃ. 41. [E.] Subhuttaṃ madhurāhāraṃ.

* Phakaccesu ime dve pādā na dissanti.

[SL Page 219] [\x 219/] (

180

Dasāpuññakriyā hitvā dasapuññakriyā'disi;

Rājadhamme ca pūresi rājā pāramitā dasa.

181

Gaṇhi saṅgahavatthūhi catuhi ca catuddisaṃ.

Mahāpaḷimhi dāpesi rājā rājānubhojanaṃ 12

182

Paṅgunaṃ pasavantīnaṃ andhānañceva rohinaṃ

Visālabhogāsālā yo 43 dānasālā ca kārayi.

183

Uttaramhi disābhāge cetiyamhā tu maṅgalā

Thūpañca paṭimāgehaṃ paṭimañvā'pi kārayi.

184

Karonto tañca so rājā mā khijjantu 44 janā iti

Kārāpesi kumārehi dāpetvā guḷataṇḍulaṃ.

185

Rājuppalavhayaṃ gijjhakūṭaṃ pokkharapāsayaṃ

Vālāhassañca ambuṭṭhiṃ goṇḍigamamhi vāpikaṃ

186

Vihāraṃ khaṇḍarājiñca vāpiyo ca thirodikā,

Appamāṇāni puññāni kārāpesi tahiṃ tahiṃ.

187

Vassamāne pi sovasse sayane sannisinnako

Kevalaṃ vītināmesi rattiṃ "khedo janassi"ti.

188

Ñatvā amacco taṃ netvā uyyānaṃ chādayī gharaṃ.

Evaṃ paṭicca attānaṃ dukkhaṃ nākāsi pāṇinaṃ.

---------

189

Kāle tassā'si dubbhikkharogadukkhehi pīḷito

Dīpo; dīpopamo pāpatamaso so sumānaso

190

Bhikkhū pucchittha "kiṃ bhante dubbhikkhādibhayaddite

Loke lokahitaṃ natthi kataṃ kiñci mahesinā?"

191

Gaṅgārohaṇasuttassa uppattiṃ tassa 45 niddisuṃ.

Sutvā taṃ sabbasovaṇṇaṃ bimbaṃ sambuddhadhātuno

192

Katvā satthu silāpattaṃ sodakaṃ pāṇisampuṭe

hapetvā tassa taṃ rūpamāropetvā maharathaṃ

193

Sayaṃ sīlaṃ samādāya samādevo mahājanaṃ

Mahādānaṃ pavattetvā abhayaṃ sabbapāṇinaṃ

194

Aalaṅkatvā ca nagaraṃ devalokamanoharaṃ

Dīpavāsīhi sabbehi bhikkhuhu paripārito

-----------

42. [A.] Rājānabhojanaṃ. 43. [A.] Visālā bhogasālāyo.

44.[E.D.] Gijjantu 45. (Sabbesu) tattha.

[SL Page 220] [\x 220/] (

195

Otarittha mahāvīthiṃ; bhikkhū tattha samāgatā

Bhaṇantā ratanaṃ suttaṃ siñcamānā jalaṃ tathā

196

Rājagehantike vīthimagge pākārasantake

Vicariṃsu tiyāmante kurumānā padakkhiṇaṃ.

197

Bhijjamāne'ruṇe vassi mahamegho mahītale

Rogāturā ca sabbe'pi sukhitā'kaṃsu ussavaṃ.

198

"Yadā dubbhikkharogādibhayaṃ dīpamhi hessati

Evameva karontu'ti niyojesi narādhipo. 199 Arūḷho cetiyaṃ kunthakipillādimacekkhiya

Puñchitvā morapiñjena "sanikaṃ yantu vanaṃ ti ca," 46

200

Saṅkhaṃ sodakamadaya taratā'sanadhovane 47

Dakkhiṇāparakoṇamhi kāretvā rājagehato

201 Uposathagharaṃ buddhapaṭimagehameva ca

Pākārena parikkhittaṃ 48 uyyānañca manoramaṃ

202

Cātuddasiṃ pañcadasiṃ yā ca pakkhassa aṭṭhami

Paṭihāriyapakkhañca aṭṭhaṅgasamupāgataṃ

203

Uposathaṃ samādāya sāpadānaṃ tahiṃ vasī.

Yāvajīvañca so bhuñji mahāpāḷimhi bhojanaṃ.

204 Caranto va kalandānamuyyāne bhattamattano

Katvā nivāpaṃ dāpesi; tadajjāpi ca vattati.

205

Coraṃ cajjhamupanītaṃ disvā saṃviggamānaso

Chavaṃ susānā ānetvā khipitvā lohakumbhiyaṃ

206

Datvā dhanaṃ palāpetvā coraṃ rattiyamuggate

Sūriye, kujjhito coraṃ viya jhāpayi naṃ chavaṃ.

207

Akā dīpamhi sabbesaṃ cetiyānaṃ mahāmahaṃ;

Thūpārāme ca thūpassa hemacumbaṭakañcukaṃ.

208

Dvācattāḷīsa-vassāni katvā'vañjhaṃ khaṇampi so

Katvā puññamupāgañchī devarājasahavyataṃ.

---------

-----------

46. [A.] Saniṃ yantvacaniṃtī ca. [E.] Sanikaṃ yātha 47. [A.] Caranto sa tu

Dhovate 48. [A.] Parikkhippa.

[SL Page 221] [\x 221/] (

209

Rañño tassa kaṇiṭṭhena mahānāmena vallabhā

Devī satthaṃ nipatetvā tamaṭṭhānamhi mārayi

210

Pabbajitvā kaṇiṭṭho so jīvamānamhi bhātari

Hate rājini hīnāya avattitvā'si bhūpati.

211

Mahesiṃ attano'kāsi mahesiṃ bhātughātiniṃ

Gilānasālā kāresi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.

212

Lohadvāra-ralaggāma-koṭipassāvanavhaye

Tayo vihāre katvādā bhikkhūnamabhayuttare.

213

Vihāraṃ kārayitvāna dhūmarakkhamhi pabbate

Mahesiyā nayenā'da bhikkhūnaṃ theravādinaṃ.

214

Navakammañca jiṇṇesu vihāresu sa kārayi

Dānasīlarato vatthupūjako ca ahū sadā.

---------

215

Bodhimaṇḍasamīpamhi jāto brāhmaṇamāṇavo

Vijjāsippakalāvedī tīsu vedesu pārago

216

Sammāviññātasamayo sabbavādavisārado

Vādatthi jambudīpamhi āhiṇḍanto pavādiko 49

217

Vihāramekaṃ āgamma rattiṃ pātañjalaṃ mataṃ 50

Parivatteti sampuṇṇapadaṃ suparimaṇḍalaṃ.

218

Tattheko reto nama mahāthero vijānaya

"Mahāpañño ayaṃ satto, dametuṃ vaṭṭatī"ti so

219

"Ko nu gadubharāvena viravanto"ti abravi.

"Gadubhānaṃ rave atthaṃ kiṃ janāsī"ti āha taṃ. 220

"Ahaṃ jāne" ti vutto so otāresi sakaṃ mataṃ.

Vuttaṃ vuttaṃ viyākāsi; virodhampi ca dassayi.

221

"Tena hi tvaṃ sakaṃ vādamotārehī"ti vodito

Pāḷimāha'bhidhammassa; atthamassa na so'dhigā.

222

Āha "kassesa manto"ti? Buddhamanto'ti so bruvi. 51

"Dehi me ta"nti vutte hi "gaṇha pabbajja taṃ" iti.

223

Mantatthī pabbajitvā so uggaṇhi piṭakattayaṃ.

"Ekāyano ayaṃ maggo" iti pacchā namaggahī.

-----------

49. [E.] Pavādino. 50. Patañjalimataṃ(sabbesu) 51.[S.] So vadi

[SL Page 222] [\x 222/] (

224

Buddhassa viya gambhīraghosattā naṃ viyākaruṃ

"Buddhaghoso"ti; ghoso hi buddho viya mahītale.

225

Tattha ñāṇodayaṃ nāma katvā pakaraṇaṃ tadā

Dhammasaṅgaṇiyākā'si kacchaṃ 52 so atthasāliniṃ.

226 Parittaṭṭhakathañceva kātumārabhi buddhimā. Taṃ disvā revato thero idaṃ

vacanamabruvi:

227

"Pāḷimattamidhānītaṃ; natthi aṭṭhakathā idha,

Tathācariyavādā ca bhinnarūpā na vijjare;

228

Sīhaḷaṭṭhakathā suddhā mahindena matīmatā

Saṃgītittayamāruḷhaṃ sammāsambuddhadesitaṃ

229

Sāriputtadigītañca kathāmaggaṃ samekkhiya

Katā sīhaḷabhāsāya sīhaḷesu pavattatī;

230

Taṃ tattha gantvā sutvā tvaṃ māgadhānaṃ niruttiyā

Parivattehi; sā hoti sabbalokahitāvahā."

231

Evaṃ vutto 53 pasanno so nakkhamitvā tato imaṃ

Dīpamāgā imasseva rañño kāle mahāmati.

---------

232

Mahāvihāraṃ sampatto vihāraṃ sabbasādhunaṃ

Mahāpadhānagharaṃ gantvā saṅghapālassa santikā

233

Sīhaḷaṭṭhakathaṃ sutvā theravādañca sabbaso

"Dhammasāmissa eso'va adhippāyo"ti nicchiya

234

Tattha saṅghaṃ samānetvā "kātumaṭṭhakathaṃ mama

Potthake detha sabbe"ti āha; vīmaṃsituṃ sa taṃ

235

Saṅgho gāthādvayaṃ tassā'dāsi "sāmatthiyaṃ tava

Ettha dasseha; taṃ disvā sabbe demā"ti potthake.

236

Piṭakattayamettheva saddhimaṭṭhakathāya so

Visuddhimaggaṃ namākā saṅgahetvā samāsato.

237

Tatato saṅghaṃ samūhetvā sambuddhamatakovidaṃ

Mahābodhisamīpamhi so taṃ vācetumārahi.

238

Devatā tassa nepuññaṃ pakāsetuṃ mahājane

Chādesuṃ potthakaṃ; so'pi dvattikkhattumpi taṃ akā.

-----------

52. [S.] Kaṇḍaṃ 53. [A.] Vutte. [SL Page 223] [\x 223/] (

239

Vācetuṃ taniye vāre potthake samudāhaṭe

Potthakadvayamaññampi saṇṭhapesuṃ tahaṃ marū.

240

Vacayiṃsu tadā bhikkhū potthakattayamekato;

Ganthato atthato va pi pubbāparavasena vā

241

Theravādehi pāḷīhi padehi vyañjanehi ca

Aññathattamahū 52 neva potthakesu pi tīsu'pi.

242

Atha ugghosayī saṅgho tuṭṭhahaṭṭho visesato

"Nissaṃsayā'yaṃ 54 metteyyo" iti vatvā punappunaṃ.

243

Saddhimaṭṭhakathāyā'dāpotthake piṭakattaye.

Ganthākare vasanto so vihāre durasaṅkare

244

Parivattesi sabbāpi sīhaḷaṭṭhakathā tadā

Sabbesaṃ mūlabhāsāya magadhāya niruttiyā.

245

Sattānaṃ sabbabhāsānaṃ sā ahosi hitāvahā.

Theriyācariyā sabbe paḷiṃ viya tamaggahuṃ.

246

Atha 55 kattabbakiccesu gatesu pariniṭṭhitiṃ

Vandituṃ so mahābodhiṃ jambudīpamupāgami.

247

Bhutvā dvāvīsavassāni mahānāmo mahāmahiṃ

Katvā puññāni citrāni yathākammamupāgami.

248

Sabbe'pete dharaṇipatayo maccumaccetumante

No sakkhiṃsūpacitasubalā sādhusampannabhogā 56;

Evaṃ sabbe nidhanavasagā honti sattā'ti niccaṃ

Rāgaṃ sammā vinayatu dhane jivite cāpi dhīmā.

Iti sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako 57 nāma

Sattatiṃsatimo paricchedo.

---------

Aṭṭhatiṃsatimo paricchedo

Mahānāmasuto āsi damiḷīkucchisambhavo

Sotthiseno, tathā saṅghā dhīta cā'si mahesiyā.

Sotthiseno tadā rajjaṃ patvā saṅghāya nāsito

Tasmiṃ yeva dine bheriṃ carāpetvā tadā tu sā

-----------

53. [A.] Aññatatthamahu 54. [E.S.] Nissaṃsayaṃ sa. 55.[S.]Atta.

56. [D.] Sampuṇṇabhogā. 57.[E.] Charājako. [D.] Satta rājako.

[SL Page 224] [\x 224/] (

Attano sāmikassā;dā chattagāhakajantuno.

Chattagāhakavāpiṃ so katvā saṃvacchare mato.

Athāmacco mahāpañño sahāyo tassa taṃ mataṃ

Anovatthumhi jhāpetvā vīhicoraṃ mahābalaṃ

Rajjayoggoti cintetvā katvā taṃ bhupatiṃ raho

Anto yeva nivāsetvā "rājā rogāturo" iti

Sayaṃ rajjaṃ vicaresi; chaṇe patte mahājanā

"Rājā ce atthi amhehi saddhimetu"ti ghosayuṃ.

Taṃ sutvā narapālo so sabbālaṅkāramaṇḍito

Samānīte mahānāge "ne'sa yoggo mamā"ti so

Dāṭhādhātugharaṭṭhāne sudhānāgaṃ samādisi

Rañño āṇāti vutte so agā; āruyha taṃ puraṃ

Katvā padakkhiṇaṃ gantvā pācīnadvārato bahi

Paṭhame cetiyaṭṭhāne ṭhātuṃ nāgaṃ samappayi 1

Mahācetittaye hatthipākāre 'kāsi toraṇaṃ.

Mittaseno bahuṃ puññaṃ katvā vassena so cuto.

---------

Mittasenaṃ raṇe gantvā damiḷo paṇḍunāmako

Āgato paratīramhā laṅkārajjamakārayi.

Janā kulanā sabbe'pi rohaṇaṃ samupāgatā;

Oragaṅgāya isseraṃ damaḷā eva kappayuṃ.

Ye subhassa balatthassa bhītā morayavaṃsajā

Palāyatva narā vāsaṃ kappayiṃsu tahiṃ tahiṃ,

Tesamaññatamo nandivāpigāme kuṭimbiko

Dhātusenavahayo āsi; dāṭhānāmo ca taṃsuto

Gāme ambilayāgumhi vasaṃ putte duve labhi;

Dhātusenaṃ silātissabodhiñca samajātike.

Mātu sodariyo tesaṃ saddho pabbajja vattati

Dīghasandakatāvāse; dhātuseno pi māṇavo

Santike tassa pabbajja rukkhamūlamhi ekadā

Sajjhāyati; pavassittha megho; nāgo tupassiya 2

-----------

1.[E.] Kātuṃ nagaramappayi. [S.] Kātuṃ nagaraṃnamappayi 2.[A.] Tapassiya.

[SL Page 225] [\x 225/] (

Parikkhipitvā gogehi chādayitvā phaṇena ca

Potthakañca kumārañca rakkhi; taṃ passi mātulo

Sīse ākiri saṅkāraṃ tassa ruṭṭho paro yati;

Tasmiṃ cittaṃ na dusesi; tampi disvāna mātulo

"Uttamo vana'yaṃ satto, rājā hessati nicchayaṃ;

Rakkhitabbo"ti ādāya taṃ vihāramupāgato.

Goṇisādivihāre'yaṃ 3 kattabbo nītimā 4 iti

Sikkhāpesi kumāraṃ taṃ; paṇḍuko taṃ vijāniya

"Gaṇhathe'na"nti pesesi sevake tassa; rattiyaṃ

Disvāna supinaṃ thero nīharittha kumārakaṃ.

Tasmiṃ nikkhantamattamhi sevakā parivāriya

Pariveṇe na passiṃsu; tato nikkhamma te ubho

Dakkhiṇasmiṃ disābhāge goṇanāmaṃ mahānadiṃ

Patvā sampuṇṇamaṭṭhaṃsu gantukāmāpi vegasā.

"Yathā nadī'yaṃ" vāreti amhe, taṃ tvampi vāraya

Vāpiṃ gahetvā etthe"ti vatvā thero tadā nadiṃ

Otarittha kumārena saddhiṃ; disvāna te ubho

Nāgarājā tadā eko piṭṭhiṃ pādāsi; tena so

Uttaritvā kumāraṃ taṃ netvā paccantamāvasaṃ

Laddhā khīrodanaṃ bhutvā sesaṃ pattena tassa'dā

Cittīkārena theramhi bhattaṃ pakkhippa bhumiyaṃ

Bhuñji; thero'pa taṃ jāni "bhuñjate'yaṃ mahiṃ" iti

---------

Paṇḍurājā pi katvāna rajjaṃ vassamhi pañcame

Cuto; putto pi pārindo tatiyo tassa bhātuko

Kaṇaṭṭho khuddapārindo kubbaṃ rajjaṃ mahāmahiṃ

Dhātusenānuge sabbe viheṭhesi mahājane.

Saṅgahetvā jane dhātuseno yujjhittha rājinā;

So soḷasahi vassehi puññapāpakaro mato.

Tirītaro tato āsa rājā; māsadvayena taṃ

Dhātuseno vanāsesi tena katvā mahābhavaṃ.

-----------

3. [D.S.] Vihāro'yaṃ [E.] Pāṭhabhedo: "gonisāda vibhāgeyaṃ." 4. [A.] Dhitimā 5. [E.A.]

Nadoya

[SL Page 225] [\x 225/] (

Hate tasmiṃ mahīpāle dāṭhiyo damiḷo tato

Rājā vassattase hutvā dhātusenahato; tato

Pīṭhiyo damiḷo sattamāsena nidhanaṃ gato;

Dhātusenena yujjhitvā vaṃso pacchijji dāmiḷo.

---------

Athā'si rājā laṅkāyaṃ dhātuseno narādhipo;

Bhātarā saha dīpamhi damiḷe dīpaghātake

Upāyehi anekehi ekavīsappamāṇake

Khandhavāre nivesetvā katvā yuddhamasesato

Sodhetvā mediniṃ sādhu katvā ca sukhitaṃ janaṃ

Sāsanañca yathāṭhāne ṭhapesi paranāsitaṃ.

Damiḷe ye'nuvattiṃsu kulīnā kulagāmavā 6

"Te maṃ vā sāsanaṃ vā no rakkhiṃsu" tipa kuppiya

Tesaṃ gāme gahetvāna gāmesvākāsi rakkhake. 7

Rohaṇā'gamma te sabbe kulīnā tamupaṭṭhahuṃ.

Tesaṃ sakkārasammānaṃ yathāyoggamakāsi 8 so.

Amacco attano dukkhasahāye cā'bhitosayi.

Khandhāpetvā mahāgaṅgaṃ kedāre'kā thirodake. Mahāpāḷimhi bhikkhūnaṃsālibhattañca

dāpayi. 42

Paṅgurogāturaṭṭānaṃ sālāyo'kāsi buddhimā

Kāḷavāpiñca gaṇhitvā bandhi goṇaṃ mahānadiṃ.

Mahāvihāraṃ katvāna pantiyuttamanākulaṃ

Tathā bodhagharañceva dassaneyyamakārayi.

Bhikkhavo paritosetvā paccayehi vatuhipi

Dhammāsoko 'ca so'kāsi saṅgahaṃ piṭakattaye.

Aṭṭhārasa vihāre ca theriyānamakārayi

Sampannahoge; dīpamhi aṭṭhārasa ca vāpiyo.

Kāḷavāpivihāro ca, koṭipassāvanāmako,

Dakkhiṇagirināmo ca, vihāro vaḍḍhamānako 9

Paṇṇavallakabhūto ca, bhallātakasanāmako,

Pāsāṇasinte desamhi dhātuseno ca pabbato,

-----------

6.[A.] Kulagāmakā. 7.[E.] Gāme kāsiyarakkhake. 8.[E.] Yathāyoga-

9.[D.S.] Vaḍaḍhanāmako

[SL Page 227] [\x 227/] (

Maṃgano, thūpaviṭṭhi ca 10 dhātusenopi uttare 11

Pācīnakambaviṭṭhi ca, tathā antaramegiri

Attāḷhidhātuseno ca kassapiṭṭhikapubbako,

Rohaṇe dāyagāmo ca, sālavāṇo, vibhīsano,

Vihāro bhallivāṇo 12 ca aṭṭhārasa naruttamo.

Pādūlakaṃ hambalaṭṭhi 13 mahādattādi vāpiyo.

Khuddake ca vihāre so aṭṭhārasa naruttamo

Vāpiyo ca tathā katvā tesameva tu dāpayi.

Pañcavīsatihatthañca mayūrapariveṇakaṃ

Haritvā'kāsi pāsādamekavisatihatthakaṃ.

Kumārasenassa'ppetvā pubbabhogaṃ visodhayi

Kāḷavāpimhi bhāgaddhaṃ khettānañca satadvayaṃ.

Lohapāsādake jiṇṇe navakammamakārayi.

Mahāthūpesu chattāni tīsu jiṇṇāni kārayi,

Devānaṃpiyatissena kataṃ 14 bodhimahaṃ viya

Sinānapūjaṃ bodhissa varabodhissa kārayi

Dhāvanā lohanāvāyo 15 tattha pūjesi soḷasa.

Alaṅkāraṃ munindassa abhisekañca kārayi.

Mahābodhipatiṭṭhānā oraṃ laṅkāya bhumipā

Yāva dvādasamaṃ vassaṃ bodhipūjamakārayuṃ.

Mahāmahitdattherassa kāretvā paṭibimbakaṃ

Therassā'lāhanaṃ netvā kātuṃ pūjaṃ mahārahaṃ

Datvā sahassaṃ dīpetuṃ dīpavaṃsaṃ samādisi.

hitānaṃ tattha bhikkhūnaṃ dātuñcāṇāpayī guḷaṃ.

Bhikkhussa attano sīse saṅkārokiraṇaṃ saraṃ

Lābhaṃ nādāsi vutthassa pariveṇassa attano.

Phātikammaṃ bahuṃkāsi vihāre abhayuttare;

Silāsatthūssa kāresi mandirañca samaṇḍapaṃ.

62 Buddhadāsakate nette naṭṭhe'nagghamaṇidvayaṃ

Akāsi nettaṃ satthussa, raṃsivūḷāmaṇiṃ tathā.

-----------

10. [A.] Mayhaṃganaṃ thūpaviṭṭhī 11. [A.] Uttaro 12. [E.] Hillivāṇo.

13. [E.] Hambaṭṭhi. 14.[E.] Kata. 15. [E.D.S.] Lohakaññāyo,

[SL Page 228] [\x 228/] (

Maṇīhi ghananīlehi kesāvattaṃsumuttamaṃ,

Hemapaṭṭaṃ 16 tathevuṇṇalomaṃ, sovaṇṇacīvaraṃ,

Pādajālaṃ suvaṇṇassa, padumaṃ, dīpamuttamaṃ,

Nānārāgambaraṃ tattha pūjayittha asaṃkhiyaṃ.

Akāsi paṭimāgehe bahumaṅgalacetiye

Bodhasatte; tathā'kāsi 17 kāḷaselassa 18 satthuno,

Upasumhavhayassā pi lokanāthassa kārayi

Raṃsicuḷāmaṇiṃ ceva abhisekavhayassa ca 67

Buddhabimbassa kāresi pubbe vuttaṃ pilandhanaṃ.

Vāmapassamhi bodhissa bodhisattagharaṃ tathā.

Metteyyassa ca kāresi sabbaṃ rājapilandhanaṃ.

Samantā yojane tassa tadārakkhañca 19 yojayi.

Kārāpesi vihāresu dhāturājavhapantiyo;

Tathā satasahassena mahābodhigharaṃ varaṃ.

Thūpārāmamhi thūpassa pūjaṃ jiṇṇavisodhanaṃ,

Dāṭhādhātughare vāpi jiṇṇassa paṭisaṅkharaṃ

Dāṭhādhātukaraṇḍañca raṃsiñca ghanakoṭṭimaṃ

Mahagghamaṇisaṅkiṇṇaṃ, suvaṇṇapadumāni ca

Dāṭhādhātumha pūjesi; pūjā vākā asaṃkhiyā 20

Cīvarādīni dāpesi bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ. 73

Kārāpetvā vihāresu navakammaṃ tahiṃ tahiṃ

Pākāre ca, gharesvā'kā sudhākammaṃ manoharaṃ.

74 Mahācetittaye katvā sudhākammaṃ mahārahaṃ

Suvaṇṇachattaṃ kāresi tathā vajiracumbaṭaṃ.

Mahāvihāre pāpena mahāsenena nāsite

Vasiṃsu dhammarucikā bhikkhu cetiyapabbate.

Katvā ambatthalaṃ theravādānaṃ dātukāmako

Yācito tehi tesaṃ'va adāsi dharaṇīpati.

Dhātupaṭṭhānanāvañca kāretvā kaṃsalohajaṃ

Dānavaṭṭaṃ pavattesi ammaṇehi vipañcahi.

-----------

16.[D.S.] Hemavaṭṭaṃ. [E.] Hemāvaḍḍhaṃ 17.[E.S.] Ca tatthāsi [D.] Ca tatthesi

18.[A.] Kāḷaselaṃ ca 19.[S.] Sadārakkhaṃ ca 20.[A.]Pujaṃcākā asaṃkhiyaṃ

[SL Page 229] [\x 229/] (

Anto bahi ca kāretvā nagarassa jinālaye

Paṭimāyo ca pūjesi dhammāsokasamo'samo.

Tassa puññāni sabbāni vattuṃ paṭipadaṃ naro

Ko hi nāma samattho ti, mukhamattaṃ nidassitaṃ.

---------

Tassa puttā duve āsuṃ kassapo bhinnamātiko 21

Samānamātiko ceva moggallāno mahabbalo.

Tathā pāṇasamā ekā duhitā ca manoramā;

Bhāgineyyassa pādāsi senāpaccañca tañca so.

Vinā dosena tāḷesi kasāyūrusu so'pi taṃ.

Rājā disvāna duhitu vatthaṃ lohatamakkhitaṃ

Ñatvā taṃ, mātaraṃ tassa naggaṃ jhāpesi kujjhīya.

Tatoppabhuti so baddhavero saṅgamma kassapaṃ

Rajjene'taṃ palohetvā bhinditvā pitu antare

Saṅgahetvā janaṃ jīvagāhaṃ gāhāpayī patiṃ.

Ussāpesi tato chattaṃ kassapo pitupakkhiye

Vināsetvā jane laddhasabbapāpasahāyako

Moggallāno tato tena kātukāmo mahāhavaṃ

Aladdhabalatāyā'gā jambudīpaṃ balatthiko.

---------

Mahārajjavināsena viyogena ca sūnuno

Bandhanāgāravāsena 22 dukkhitampa narādhipaṃ 88

Dukkhāpetumapañño so āha kassaparājakaṃ:

"Nidhi rājakule rāja, guttā 23 te pitarā"iti.

Ne'ti vutte "na jānāsi cittametassa bhumipa,

Moggallānassa gopeti nidhiṃ so" ti tadabruvi.

Sutvā taṃ kupito dute pāhesi pitusantikaṃ

"Ācikkhatu nidhiṭṭhāna"miti vatvā narādhamo.

"Māretumamhe pāpassa tassupāyo"ti cintiya

Tuṇhi ahosi; te gantvā rājakassa nivedayuṃ.

-----------

21. [E.S.] Bhinnamātuko. 22. [A.] Khandhāgāranivāsena.

23. [E.] Vuttā (na yuttaṃ).

[SL Page 230] [\x 230/] (

Tato'tīva vaguppitvā pesayittha punappunaṃ,

"Sādhu disvā sahāyamme nahātvā kāḷavāpiyaṃ

Marissāmi"ti cintetvā āha dūte "sace mamaṃ

Kāḷavāpiṃ gamāpeti, sakkā ñātu"nti, te gatā

Rañño āhaṃsu. Rājā pi tuṭṭhahaṭṭho dhanatthiko

Pesesi dūte datvāna rathaṃ jiṇṇena vājinā 24

Evaṃ gacchati bhupāle pājento rathiko rathaṃ

Khādanto lājamassāpi kiñcimattaṃ adāsi so.

Taṃ khāditvā pasīditvā tasmiṃ paṇṇamadā tadā

Moggallānassa taṃ kātuṃ saṅgahaṃ dvāranāyakaṃ.

Evaṃ sampattiyo nāma calā vijjullatopamā

Tasmā tāsu pamajjeyya ko hi nāma sacetano?

"Rājā etī"ti sutvāna thero so tassa sohado

Laddhā māsodanaṃ maṃsaṃ sākuṇañca caraṃ saraṃ

"Rājā roceti eta"ntī gopayitvā upāvisi.

Gantvā rājāpi vanditvā ekamantamupāvisi.

100

Evaṃ nisinnā sampattarajjā viya ubho pa te

Aññamaññābhilāpena nibbāpesuṃ mahādaraṃ.

101

Bhojayitvāna taṃ thero ovaditvā anekadhā

Appamāde niyojesi dassetvā lokadhammataṃ,25

102

Tato vāpimupāgamma ogayhitvā yathā sukhaṃ

Nahāyitvā pivitvā ca āhevaṃ rājasevake;

103

"Ettakamme dhanaṃ ho"ti; sutvā taṃ rājasevakā

Āharitvā puraṃ rañño nivedesuṃ; narissaro

104 "Dhanaṃ rakkhati puttassa; dīpe bhindati mānuse

Jivanto'yaṃ"ti kujjhitvā āṇāpesi camūpatiṃ 105

"Mārehi pitaraṃ me"ti "diṭṭhā piṭṭhi" ti verino

Haṭṭhatuṭṭho 'taruṭṭho so sabbālaṅkāramaṇḍito

106

Rājānamupasaṅkamma purato ca'ssa vaṅkami.

Rājā disvā va cintesi "pāpiyo' yaṃ manaṃ mama

-----------

24.[A.] Vācchinā. [S.] Cakkhinā. [E.D.] Makkhinā 25.[A.E.] Dhammakaṃ

[SL Page 231] [\x 231/] (

107

Kāyaṃ vīya dukhāpetvā narakaṃ netumicchati;

Rosuppādena tasseva kiṃ pūremi manorathaṃ?"

108

Iti mettāyamāno taṃ āha senāpatiṃ pati

"Moggallāne tvayi ceva ekacitto ahaṃ" iti.

109

Hasaṃ vālesi sīsaṃ so; disvā taṃ jāni bhupati;

"Nūna māreti ajjā"ti. Tadā sāhasiko'pi so

110

Naggaṃ katvāna rājānaṃ sasaṅkhalikabandhanaṃ

Puratthābhimukhaṃ katvā anto bandhiya bhittiyaṃ

111

Mattīkāya vilimpesi. Evaṃ disvāpi paṇḍito

Ko ha rajjeyya hogesu javite'pi yase'pi vā?

112

Dhātuseno narindo so evaṃ puttahato gato

Aṭṭhārasahi vassehi devarājassa santikaṃ.

113

Kāḷavāpimayaṃ rājā kārāpento 25 samāhitaṃ

Passitvā bhikkhumekantu vuṭṭhāpetuṃ samādhito

114

Asakkonto khipāpesi paṃsuṃ bhikkhussa matthake;

Sandiṭṭhike vipāko'yaṃ tassa kammassa dīpito.

115

Dasāpi te rājavarā sabhogā

Upāgamuṃ maccumukhaṃ sabhogā; aniccataṃ bhogavato dhane ca

Disvā sapañño vibhavaṃ'va icche.

Iti sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dasarājako nāma

Aṭṭhatiṃsatimo paricchedo.

---------

Ekūnacattāḷīsatimo paricchedo.

Tato kassapanāmo so pāpako narapālako

Assagopañcasudañca pesayitvāna bhātikaṃ

Mārāpetumasakkonto bhīto sīhagiriṃ gato,

Durārohaṃ manussehi sodhāpetvā samantato

Pākārena parikkhippa sīhākārena kārayi

Tattha nisseṇigehāni; tena taṃnāmako ahū.

-----------

25. [A.] Gāhāpento [E.D.S.] Gaṇhāpento.

[SL Page 232] [\x 232/] (

Saṃharitvā dhanaṃ tattha nidahitvā sugopitaṃ

Attano nihitānaṃ so rakkhaṃ datvā tahiṃ tahiṃ

Katvā rājagharaṃ tattha dassaneyyaṃ manoramaṃ

Dutiyālakamandaṃva kuverova tahiṃ vasī.

Migāro nāma kāresi senāpati sanāmakaṃ

Pariveṇaṃ, tathā gehamabhisekajinassa ca

Tassā'bhisekaṃ yācitvā silāsambuddhato'dhikaṃ

Aladdhā, "sāmino rajje jānissāmī ta" saṇṭhahi 1

---------

Hutvā vippaṭisārī so "attanā katakammanā

Muccissāmi kathannū"ti puññaṃ'kāsi anappakaṃ.

Mahāvatthūni kāresi dvāresu nagarassa so;

Ambuyyāne naca kāresi dīpe yojanayojane.

Issarasamaṇārāmaṃ kāretvā pubbavatthuto

Adhikaṃ bhogagāme ca kiṇitvā tassa dāpayi.

Bodhī uppalavaṇṇā ca tassā'suṃ dhītaro duve;

Vihārassa'ssa kāresi nāmaṃ tāsañca attano. 12

Dente tasmiṃ na icchiṃsu samaṇā theravādino

"Pitughātissa 2 kamma"nti lokagārayhabhīruno.

Dātukāmo sa tesaṃ'va sambuddhapaṭimāya'dā

Bhikkhavo adhivāsesuṃ "bhogo no satthuno"iti.

Tathā nīyyantiuyyāne 3 samīpe pabbatassa so

Kārāpesi vihāraṃ, so tesaṃnāmo tato ahū

Adā dhammarucīnaṃ taṃ sampannacatupaccayaṃ

Vihārañce va uyyānaṃ disābhāgamhi uttare.

Bhattaṃ sannarapakkaṃ so bhuñjitvā dinnamitthiyā

Sappiyuttaṃ manuññehi sūpehi abhisaṅkhataṃ

"Manuññamidamayyānaṃ dassameva"nti tādisaṃ

Bhattaṃ padāsi bhikkhūnaṃ sabbesañcasacīvaraṃ

Uposathamadhiṭṭhāsi; appamaññca bhāvayi;

Samādiyi dhutaṅge ca; likhāpesi ca potthake.

-----------

1. [D.] Saṇṭhiti. 2.[A.E.] Pitughātassa. 3.[A.] Niyyatauyyāte.

[SL Page 233] [\x 233/] (

Paṭimadānasālādiṃ kārāpesi anappakaṃ.

Bhīto so paralokamhā moggallānā ca vattati.

---------

Tato aṭṭhārase vasse moggallāno mahābhaṭo

Ādesena nigaṇṭhānaṃ dvādasaggasahāyavā

Jambudīpā idhāgamma dese ambaṭṭhakolake

Kuṭhārināme bandhittha vihāre balasañcayaṃ.

Rājā sutvā "gahetvā taṃ bhañjissāmi" ti 4 nikkhami

Nemittehi "na sakkā"ti vadante'pi mahābalo.

Moggallāno'pi sannaddhabalo sūrasahāyavā

Gacchanto 'surasaṅgāmaṃ devo viya sujampati

Aññamaññaṃ upāgamma bhinnavelā'va sāgarā

Ārahiṃsu mahāyuddhaṃ balakāyā ubho pi te.

Kassapo purato disvā mahantaṃ kaddamāsayaṃ

Gantumaññena maggena parivattesi dantinaṃ 26

Disvā taṃ "sāmiko no'yaṃ palāyata bhaṇe" iti

Balakāyo pahijjittha: "diṭṭhaṃ piṭṭha"nti ghosayuṃ

Moggallanabalā; rājā chetvā nikaraṇena 5 so

Sīsaṃ ukkhipiyā'kāsaṃ jūrikaṃ kosiyaṃ khipi.

Katvā'ḷāhanakiccaṃ so tassa kamme pasīdiya

Sabbaṃ so dhanamādāya 6 āgañchi nagaraṃ varaṃ.

---------

Bhikkhū sutvā pavattiṃ taṃ sunivatthā suparutā

Sammajjitvā vihārañca aṭṭhaṃsu paṭipāṭiyā.

Mahāmeghavanaṃ patvā devarājā va nandanaṃ

Mahāsenaṃ nivattetvā hatthipākārato bahi

31 Upasaṅkamma vanditvā saṅghe tasmiṃ pasīdiya

Chattena saṅghaṃ pūjesi; saṅgho tasseva naṃ adā.

Taṃ ṭhānaṃ chattavaḍḍhīti vohariṃsu; tahiṃ kataṃ

Pariveṇampi taṃnāmaṃ ahosi; puramāgato

-----------

4. (Sabbesu) bhuñjassāmīti 5.[E.] Nikkaraṇena

6. [A.E.] Sādhanamādāya

[SL Page 234] [\x 234/] (

Vihāre dvepi gantvāna saṅghaṃ tatthā'bhivandiya

Pāpuṇitvā mahārajjaṃ lokaṃ dhammena pālayi.

Kuddho nīhari dāṭhaṃ 7 so"ghātakaṃ pituno mama

Anuvattiṃsva'maccā"ti, tena rakkhasanāmavā,

Atirekasahassaṃso amaccānaṃ vināsayi;

Kaṇṇanāsādi chedesi, pabbājesi tathā bahū.

Tato sutvāna saddhammamupasanto sumānaso

Mahadānaṃ pavattesi megho viya mahītale.

Phussapuṇṇamiyaṃ dānamanuvassaṃ pavattayi;

Tato paṭṭhāya taṃ dānaṃ dīpe ajjāpi vattati.

So'pi sārathiko lāja - dāyako piturājino

Ānetvā pitu sandesaṃ moggallānassa dassayi.

Taṃ disvā paridevitvā pituno pemamattani

Vaṇṇetvā tassa padāsi dvāranāyakataṃ vibhu.

---------

Senāpati migāro hi nivedetvā yathāvidhiṃ

Abhisekajinassā'kā abhisekaṃ yathāruciṃ.

Sihācale daḷhanāmaṃ dāṭhākoṇḍaññakampi 8 ca

Vihāraṃ dhammarucinaṃ sāgalīnañca dāpayi.

Pabbatantu vihāraṃ so katvā therassa dāpayi

Mahānāmasanāmassa dīghasandavihārake.

Rājinīnāmakañceva katvā bhikkhūnupassayaṃ

Adā sāgalikānaṃ so bhikkhūnīnaṃ mahāmati.

---------

Lambakaṇṇakagotto pi dāṭhāpabhutināmako

Kassapassa upaṭṭhāne koci nibbinnamānaso

45 Gantvā mereliyaṃ vaggaṃ vāsaṃ tattheva kappayi.

Ahosi putto tasseko silākāloti vissuto.

So'pi kassapato bhīto ñātakena saha'ttano

Moggallānena gantvāna jambudīpatalaṃ ito

Bodhimaṇḍavihāramhi pabbajjaṃ samupāgato;

Karonto saṅghakiccāni sādaro so supesalo

-----------

7. [A.] Dāyaṃ 8. [A.] Dāṭhākoḍaññakampi.

[SL Page 235] [\x 235/] (

Ambaṃ saṅghassa pādāyi; saṅgho tasmiṃ pasīdiya

Aha 'mbasāmaṇero'ti, tena taṃnāmako ahū.

So kesadhātuvaṃsamhi vuttena vidhinā tato

Kesadhātuṃ labhitvāna tassa rajje 9 idhā'nayi

Tassa katvāna sakkaraṃ gahetvā kesadhātuyo 10

Mahagghe nidahitvāna karaṇḍe eḷikubbhave

Dīpaṅkarassa nāthassa 11 paṭimāya ghare vare

Vaḍḍhetvā parihārena mahāpūjaṃ pavattayi

Mātulaṃ bhariyañca'ssa katvā sovaṇṇayaṃ tahiṃ

hapesi paṭimāyo ca assabimbañca vārukaṃ.

Kesadhātukaraṇḍañca chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ

Sāvakaggayugaṃ vālavījaniñca sa kārayi.

Parihārañca tassā'dā rajā adhikamattano;

Silākāḷamasiggāhaṃ katva rakkhāya yojayi.

Asiggāhasilākāḷo iti tenā'si vissuto.

Bhaginiñca'ssa pādasi saddhiṃ bhogena bhumipo.

Vutto' yamatisaṅkhepo; vitthāro pana sabbaso kesadhātukavaṃsamhā gahetabbo vibhāvinā.

Bandhitvā sāgarārakkhaṃ dipañcākāsi nibbhayaṃ.

Dhammakammena sodhesi sadhammaṃ 12 jinasāsanaṃ.

Senāpati sanāmaṃ'kā padhānagharamuttaro.

Katvāṭṭhārasame vasse so puññāni khayaṃ gato.

Evaṃ kassapato jito 13 atibalī puññakkhaye saṅkhate

Jetuṃ no visahittha maccumupagaṃ so yeva dāso viya;

Tasmā maccubalaṃ nihacca sukhino hessanti medhāvino

Nibbāṇaṃ paramaccutaṃ sivapadaṃ pattabbamattaññunā.

Iti sujanappasāda - saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rājadvayadīpano nāma

Ekunacattāḷīsatimo paricchedo.

---------

-----------

9. [E.] Tamhā rajjā. 10.[E.] Kesadhātu so. 11.[E.] Dīpaṅkaranagarassa.

12. [E.] Saddhammaṃ 13.[E.] Kassapakopino

[SL Page 236] [\x 236/] (

Cattāḷīsatimo paricchedo.

Tassa'ccaye kumārādi-dhātuseno ti vissuto

Ahū tassa suto rājā devarūpo mahābalo.

Karite pitarā'kāsi 1 vihāre navakammakaṃ.

Kāretvā dhammasaṅgītiṃ parisodhesi sāsanaṃ.

Santappesi mahāsaṅghaṃ paccayehi catūhi pi. Katvā puññāni'nekāni navame hāyane'tigā.

---------

Kittisene suto tassa rājā hutvā anekadhā

Katvā puññāni rajjaṃ taṃ māsamhi navame jahi.

Sīvo tammātule hantvā hutvā rājā anappakaṃ

Puññaṃ katvopatissena pañcavīsadine bhato.

Upatisso tato āsi rājā gantvāna sīvakaṃ

Moggallānassa bhaginīsāmiko dhajinīpati.

Rājā ṭhānantarādīhi katvāna janasaṅgahaṃ

Silākāḷassa pādāsi saha bhogena dhītaraṃ.

---------

Eko putto ahū rañño upatissassa kassapo;

Sa soḷasasahāyehi sūro sūrehi saññuto

Ekavuttisahāyehi dānamānamahādhano

Dhammaṭṭho viriyājīvī sādhu jeṭṭhāpavāyako.

Silākāḷo tato rajjalobhavañcitamānaso

Dakkhiṇaṃ malayaṃ gantvā saṅgaṇhitvā mahābalaṃ

Vilumpamāno paccantaṃ sampatto sagarantikaṃ.

Taṃ sutvā kassapo jeṭṭho varamāruyha kuñjaraṃ

Assāsetvāna pitaraṃ samādaya sahāyake

Nikkhamma nagara gacchi 2 silakāḷassa dassanaṃ

Evaṃ sattaṭṭhavāresu palāto līnavuttiko

Hatthe katvā upāyena dese pācīnapacchime

-----------

1. [D.E.S.] Pitunakāsi. 2. (Sabbesu) nagarāgāmi

[SL Page 237] [\x 237/] (

Yujjhituṃ puna pācīnatissapabbatamāgami.

Kassapo'pi sahāyehi saddhimāruyha dantinaṃ

Tattha gantvā palāpetvā coraṃ pabbatamatthakaṃ

Āropesi mahānāgaṃ; tenā'si girikassapo.

Mānatthaddho silākāḷo bhīyyo raṭṭhampahindiya

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā ajeyyabalavāhano

Āgamma nagaraṃ rundhi sattāhaṃ; rājasevakā

Yujjhitvā viralā āsuṃ; tato cintesi kassapo:

"Ete nagararodhena sabbe bhijjanti paṇino;

Parihīnaṃ balaṃ; rājā andhako ca mahallako;

Merukandarake katvā mātaraṃ pitarañca me

Saṅgahetvā balaṃ pacchā coro niggaṇhiyo"iti.

Rattiyaṃ so sabhāye ca rājasādhanameva ca

Adāya pitaro ceva malayaṃ gantumārabhi.

Tadā maggamajānantā sammūḷhā maggadesakā

Nagarassa samīpeva sambhamiṃsu ite tato.

Silakāḷo pavattiṃ taṃ sutvā saṅgamma vehasā

Parivāresi; saṅgāmo tattha hiṃsanake ahū.

Devāsuraraṇākāre vattamāne mahāhave

Patitesu sahāyesu sīdamane mahāgaje

Hatthārohassa datvāna chanditvā sisamattano

Puñchatvā lohitaṃ katvā kosiyaṃ asiputtakaṃ

Hatthikumbhe ubhohatthe ṭhapetvāna avattharī.

Upatisso'pi taṃ sutvā sokasallahato mari.

---------

Evaṃ diyaḍḍhavassena upatisse divaṃgate

Rājā'hesi silākāḷo; pubbanāmena ekato

Taṃ ambasāmaṇeradisilākāḷoti voharuṃ.

Tiṭṭhaṃ terasa vassāni dīpaṃ dhammena pālayi.

Mahapāḷimhi dāpesi paccagghaṃ rājabhojanaṃ;

Vejjasālāsu bhoge ca vaḍḍhesi janatāhito.

[SL Page 238] [\x 238/] (

Anvahaṃ pujayī bodhiṃ; paṭimāyo ca kārayi;

Sabbesaṃ dīpavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ'dā ticīvaraṃ.

Māghātaṃ kārayī dīpe sabbesaṃ yeva pāṇinaṃ

Ānītaṃ attanā kesadhātuṃ sammā apūjayi.

Raheradakavārañca adāsi abhayuttare.

Puratthimā theriyānaṃ vīhārā kuntanāmaso 3

Ānetvā āsanaṃ tattha ṭhapesi dumarājake.

Yāvajīvampavattesi puññakammamasaṅkhiyaṃ.

Moggallāno tatha dāṭhāpabhūtī vo'patissako

Puttā tassā'sumaggassa desaṃ datvā puratthimaṃ

Datvā ṭhānantarañcādipādasaññaṃ visajjayi:

"Gantvā tattha vasahī"ta; so'pi gantvā tahiṃ vasī.

hānaṃ malayarājaggaṃ desaṃ datvāna dakkhiṇaṃ

Rakkhaṇatthaṃ samuddassa majjhimaṃ tu niyojayi.

Upatissaṃ tu vāsesi santike yeva attano

Visesena mamāyanto 4 yūnaṃ kalyāṇadassanaṃ.

---------

Tassa dvādasame vasse ito kāsipuraṃ gato

Dhammadhātumidhā'nesi tato vāṇijamāṇavo.

Rājā disvā'samattho so dhammādhammavicāraṇe

Hemasaññāya dīpamhi patanto salabho viya,

Buddhadhammo ti saññāya taṃ gahetvāna sādhukaṃ

Katvā sakkārasammānaṃ gehe rājagharantike

hapetvā anuvassaṃ tu netvā jetavanaṃ mahaṃ

Kātuṃ kāresi cārittaṃ hitaṃ mantvāna pāṇinaṃ.

Evaṃ katvā silākāḷo puññakammamanappakaṃ

Patte terasame vasse yathākammamupāgami.

---------

Dāṭhappabhutiko rajjaṃ gahetvā bhātaraṃ sakaṃ

Akkamoti nivārentaṃ mārāpesi vibuddhiko.

-----------

3. [A.E.] Kuntanāma so. 4.[A.] Mamāyante.

[SL Page 239] [\x 239/] (

Moggallāno'tha taṃ sutvā "appattaṃ rajjamaggahī:5

Akāraṇe me māresi kaṇiṭṭhaṃ dhammavādinaṃ,

Kārāpessāmahampajja rajja"nti 6 parikuppiya 7

Samādāya mahasenaṃ agā rāherapabbataṃ

Rājā pi sutvā sannaddhabalakāyo karindake

Pabbate siviraṃ 8 bandhi. Moggallāno nisamma taṃ

"Sāparādha na te me vā manussā dīpavāsino;

Ekasmiṃ ca mate rajjamubhinnaṃ yeva no siyā;

Tasmā aññe na yujjhantu; ubho yeva mayaṃ idha

Hatthiyuddhaṃ karomā"ti rañño pesesi sāsanaṃ.

So'pi sādhūti vatvāna baddhapañcayudho gajaṃ

Āruyha munino maro viya otthari tāvade.

Moggallāno pi sannaddhoāruyha karinaṃ varaṃ

Tatthā'gā; aññamaññaṃ te pāpuṇiṃsu mahāgajā.

Saddo sūyittha saṅghaṭṭe asanīrāvasannibho

Dantaghātena uṭṭhāsi jālā vijjullatā viya.

Sañjhāghanasabhāgāsuṃ gajā lohitamakkhitā;

Moggallānagajāviddhorañño osakki kuñjaro.

Rājā ārahi taṃ disvā chindituṃ sīsamattano;

Moggallāno'tha vandanto yāci "me)vaṃ karī" iti.

Yāvamāne pi so mānaṃ mānento chindi kandharaṃ.

Chaḍḍesi chahi so rajjaṃ māsehi divasehi ca.

Moggallāno tato rājā āsi dīpe mahābalo.

Mātulañca paṭiccemaṃ 9 cūlanāmena voharuṃ.

---------

Asādhāraṇakāveyyo vatthuttayaparāyaṇo

Dānasaññamasoceyyo soraccādi - guṇālayo,

Dānena piyavācaya atthassa cariyāya ca

Samanattassa bhāvena saṃgahesi mahājanaṃ.

Piṇḍapātavihārehi bhesajjacchādanehi ca

Bhikkhusaṅghaṃ hi saṅgaṇhi dhammikāya ca guttiyā.

-----------

5. [D.S.] Rājamaggahi 6.[E.] Mahaṃ majjarajjanti. 7. Parikappiya (?)

8. [S.] Sikharaṃ 9.[E.] Ayyakaṃ ca paṭiccetaṃ.

[SL Page 240] [\x 240/] (

Atirekāya pūjāya pūjetvā dhammabhāṇake

Piṭake tīṇi vācesi saddhimaṭṭhakathāya so.

Kumāre upalāletvā nivāpena yathāruciṃ

Sajjhāpesi sadā dhammaṃ dhammadīpo mahamatī.

Dhammakabbañca so katvā kuñjarasekhare 10 nisā

Dhammāvasāne vācesi puramhi purisuttamo

Bandhāpesi kadambañca nadiṃ pabbatamajjhato;

Pattapa sāṇavāpiñca dhanavāpiṃ garītaraṃ

Gaṇhāpesi; sa dīghāyuhetukammanti sādaro

Likhāpesi ca saddhammaṃ vatthupūjañca kārayi

Lokaṃ so anukampitvā mātā puttaṃva orasaṃ

Datvā bhutvā yathākāmaṃ vasse vīsatime mari.

---------

Mahesī tassa ghātetvā visayogena ñātake

Puttaṃ rajje'hisiñcitvā sayaṃ rajjaṃ vicārayi.

Tathā'bhisitto so kittissirīmegho narādhipo

Tipupattehi chādesi dumindagharamādito.

66 Kapaṇaddhivaṇibbānaṃ mahādānaṃ pavattayi.

Maggapālo 17 tathākāro 12 ahū 13 sabbopabhogiyo.

67 Mahesa sā sadā āsī padhānā sabbakammasu.

Rajjaṃ tassā'si teneva heṭṭhupariyavattikaṃ 14

Rājapādā mahāmaccā'hesuṃ lañcaparāyaṇā

Dubbale ca viheṭhesuṃ balī jānapadā narā.

---------

Silākāḷassa kālamhi gāme saṅgillanamake

Bhayavasīvhayo peso 15 ahū moriyavaṃsajo;

Ahosi putto sīvassa aggabodhi sanāmako;

Bhāgineyyo pi tassā si mahānāgo ti vissuto.

Bhagineyyo mahānago aggabodhī ca 16 sundaro;

Uḷārajjhāsayattā so mahānāgo mahābalo

-----------

10. [A.] Kuñjare sekhare. 11.[A.]Maggamālo. 12. [S.] Tathakāre

13. [S.] Āhu. 14. [A.E.] Heṭṭhuparipavattikaṃ. 15.[A.] Peso.

16. [E.D.] Aggabodhiva.

[SL Page 241] [\x 241/] (

Hitvā kassakakammāni corakammamakā vane.

Godhaṃ laddhana pesesi mātulāniya santikaṃ.

Godhaṃ disvā'va sa ñatvā dhaññapacchimapesayi.

Kammārassā'pi pesesi sasaṃ;so'pi tatheva kā.

Bījaṃ bhaginimayācī; bījagāhañca tassa sā

Dāsañca datvā pesesi annapānadinā raho.

Tadā dubbhikkhakālamha eko mantadharo naro

Bhakkhālābhaya saddhehi 16 bhikkhuvesena bhikkhati.

Taṃ gāmaṃ pavisitvā so aladdha kiñci bhojanaṃ

Ahibhūto jighacchāya kampamāno nigacchati.

Taṃ disvā karuṇāyante mahānāgo mahādayo 17

Pattamādāya gāmantamāhiṇḍitva pi sabbaso

Yāgumattamayi nā'lattha; tato uttarasāṭakaṃ

Datvā āhari āhāraṃ; so taṃ bhutvā 18 pasīdiya

"Rajjārahamimaṃ dīpe karissāmi"ta cintiya

Tamādāya khaṇenā'ga gokaṇṇakamahaṇṇavaṃ. 80

Atha tattha nisīditvā sañjapanto yathāvidhiṃ

Mantenā'nesi nāgindaṃ phussapuṇṇamarattiyaṃ.

"Mahānāgaṃ phusāhī"ti mahānāgaṃ niyojayī;

So hīto purime yāme āgataṃ taṃ na samphusī.

Tathā majjhimayāme pi, pacchime pana naṅgale 19

Gahetvā khipi; tīheva 20 aṅgulīhi sa taṃ chupi.

So taṃ vyākāsi taṃ disvā "saphalaṃ me parissamaṃ;

Tīhi rājūhi yujjhitvā 21 catutthaṃ tvaṃ nighātiya

84 Buḍḍho tīṇeva vassāni rājā hutvāna jīvasi.

Tathā hessantī rājāno tayo te vaṃsajā narā,

Gantvā sevassu rājānaṃ; pacchā passasi me balaṃ"

Iti vatvāna pesesi; so pi gantvā narissaraṃ

Passitvā tamupaṭṭhāsi; rājā rohaṇakammikaṃ

Taṃ akāsi; taduṭṭhānaṃ bhaṇḍamāhari so bahuṃ

-----------

16. [E.] Sabbehi 17. [A.E.] Mahādaro. 18. [E.S.] So bhuñjitvā.

19. "Laṅgale"ti bhavitabbaṃ 20.[A] tīheva. 21. [A.] Sujjhitvā.

[SL Page 242] [\x 242/] (

Rājā tasmiṃ pasīditvā aṇdhasenāpativhayaṃ

Datvā ṭhānantaraṃ tassa gantuṃ tattheva yojayi

Bhayasīvassa puttañca bhāgineyyañca attano

Ādāya gantvā taṃ desaṃ parivattesi sabbaso

Paccekabhogaṃ katvāna rohaṇaṃ tattha so vasaṃ

Dāṭhappabhutinā kātuṃ yuddhaṃ gantvā mahabbalo

Moggallānabhayā gantvā rohaṇaṃ'va tahiṃ vasī. 22

Sutvā kittassirīmegharañño rajje samañjasaṃ

"Rajjaṃ gahetuṃ kālo"ti sīghaṃ āgamma rohaṇā

Ekūnavīse divase mārayitvā mahīpatiṃ

Sayaṃ hutvā mahīpālo desaṃ katvā yathāpure

Bhāgineyyassa pāhesi paṇṇamāgacchatūti so.

Āgacchanto nimittena nivattitvā marittha so

Tato mātulaputtaṃ'kā uparājaṃ kataññuko.

Ālavālaṃ dumindassa katvā hemamayaṃ gharaṃ

Chādapesi, munindassa paṭimāyo ca sandahi.

Mahācetattaye kāsa sudhākammañca cumbaṭaṃ;

Hatthivediñca karetvā cittakammamakārayi.

Pesakārakagāmaṃ so jambelavhayamuttare

Mahāvihāre vābandhī gāmaṃ tintiṇikavhayaṃ

Uddhagāmamhi 23 masabhagāmaṃ jecavanassa'dā.

Vatthadānaṃ nikāyesu tīsu ceva pavattayi.

Khettānaṃ tasataṃ datvā vihāre jetanāmake

Yāguṃ tattha pavattesi bhikkhūnaṃ sabbakālikaṃ.

99 Sahassadūratissavhā 24 khettaṃ datvā tapassinaṃ

Mahāvihāravāsīnaṃ yāguṃ niccaṃ pavattayi.

100

Cīramātikavārañca tatthevā'dā guṇerato

Mayūrapariveṇe ca navakammamakārayi.

101

Kasikhaṇḍe mahādevarattakuracanā ke 25

Vihāre, anurārāmaṃ jiṇṇañca paṭisaṅkhari

-----------

22. [D.E.S.] Vasaṃ 23.[A.] Uṇḍagamamhi 24.[A.E.] Sahassaṃdūratissavhā

25. [A.] Rattaṃkuracanāmake

[SL Page 243] [\x 243/] (

102

Kammaṃ sovaggikaṃ katvā evamādiṃ narissaro

Agamā tīhi vassehi devarājasahavyataṃ.

103

Aṭṭhete tuṭṭhacittā'parimitavibhavā rājarājenarūpā

Rājāno rājamānā narakarituragāsūrasenārathehi

Ante hitvā khilaṃ taṃ vigataparijanāḷāhanaṃ saṅgatāsuṃ;

Sappañño taṃ saranto bhavatu bhavasukhaṃ vantukāmo hitesī.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Aṭṭharājako nāma

Cattāḷīsatimo paricchedo.

---------

Ekacattāḷīsatimo paricchedo.

Mahānāganarindassa bhāgineyyo 1 subhāgiyo

So aggabodhi rājāsi aggabodhigatāsayo.

Tejena bhānuṃ, sommena candaṃ sampuṇṇamaṇḍalaṃ,

Sumerumacalattena, gambhīrena mahodadhiṃ,

Vasundharāmakampena, mārutaṃ samavuttiyā,

Buddhiyā'maramantāraṃ, suddhiyā saradambaraṃ,

Kamabhogena devindamatthena ca dhanissaraṃ,

Dhammena suddhavāseṭṭhaṃ, vikkamena migādhapaṃ,

Rājadhammehi rajjehi cakkavattinarissaraṃ,

Vessantarañca dānena anugantvā janesuto

Mātulaṃ uparājavhe, bhātaraṃ yuvarājake,

Bhagineyyañca malayarājaṭṭhāne ṭhapesi so.

hānantare yathāyogaṃ seṭṭhāmacce 2 ṭhapesi ca.

Janaṃ saṅgahavatthūhi rājadhammehi ca'ggahi.

Desaṃ sayoggaṃ pādāsi yuvarājassa dakkhiṇaṃ.

Vasaṃ tattha sirīvaḍḍhamānavāpiṃ 3 sa gāhayī.

Katvā girivāhārañca saṅghīkaṃ tassa dāpayī

Khettānaṃ visataṃ saṅghahogatthāya mahāmati.

Adā malayarājassa dāṭhānāmaṃ sathītaraṃ.

Pariveṇaṃ sirisaṅghabodhināmañca kārayi.

-----------

1. [A.] Mātuleyyo 2.[A.] Seṭṭhamaḍḍhe 3.[D. -]Mānacariṃ.

[SL Page 244] [\x 244/] (

Mahāsīvassa kāresi pariveṇaṃ sanāmakaṃ

Parivāro'pi tassāsi evaṃ puññaparāyaṇo. 12

Katvā sādhūpavārena porāṇaṃ dhammiyaṃ vidhiṃ

Antarāyaṃ visodhetuṃ jiṇṇañca paṭisaṅkhari.

Kavayo tassa rajjamhi sīhaḷāya niruttiyā

Kāveyye bahuke'kaṃsu vicitranayasālino.

Vihāre dakkhiṇe'kasi pāsādaṃ sumanoharaṃ

Akā navahi vassehi dīpe kaṇṭakasodhanaṃ

Kurundanāmaṃ kāretvā vihāraṃ sabbasaṅghikaṃ

Vāpiṃ tannāmakaṃ nāḷikerārāmaṃ tiyojanaṃ

Mahāsīvavhaye ceva 3 sassaṃ 4 kārayituṃ adā

Lābhasakkārasammānamarāmikasataṃ tadā.

Vihāraṃ taṃsamīpamhi katvā ambilapassavaṃ

Gamaṃ tannāmakaṃ vādā theriyanaṃ tapassinaṃ,

Unnavalliviharassa ratanaṃ dīghavaṇṇitaṃ (?)

Datvā gāmaṃ, patiṭṭhesi satthubimbaṃ silāmayaṃ.

Keḷivate ca karesi sumanaṃ nāma pabbataṃ

Mahātelavaṭaṃ bodhighare pasāṇavedikaṃ.

20 Karetvā lohapasādaṃ pāsādamahane adā

Chattiṃsanaṃ sahassānaṃ bhikkhūnaṃ so ticīvaraṃ.

Gāmaṃ datvā niyojesi ārakkhaṃ; dhītunāmakaṃ

Hatthikucchivihāre'pi pāsādaṃ'kāsi buddhimā

Dāṭhāsīvassa ṭhatvāna ovāde sādhu bhikkhuno

Samācaranto dhammena sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

Mūgasenāpatiṃ cākā vihāraṃ so visālakaṃ;

Gāmaṃ lajjikametassa dāsabhogāya'dāsi ca.

Mahānāgassa puññatthaṃ rañño taṃnāmakaṃ akā

Mahatherassa tañcā'dā rājā tepiṭakassa so.

Attano sadisānañca yogīnaṃ vigatālaye

Bhikkhūnaṃ catusaṭṭhinaṃ vihāraṃ taṃ tadā adā.

Katvā tasseva ca mahāpariveṇanivāsino

Bhinnorudīpaṃ datvāna vaṭṭakākarapiṭṭhito

-----------

3.[A.] Mahasīvadvayaṃ ceva. 4.[E.] Vāsaṃ,

[SL Page 245] [\x 245/] (

Dakkhiṇagiridaḷhavhe mahānāge ca pabbate

Kāḷavāpadike cā'kā vihāre posathālaye

Vihāre abhaye'kāsi mahāpokkharaṇiṃ tathā.

Cetiyapabbate cā'kā nāgasoṇḍiṃ thirodikaṃ.

Mahindataṭavāpiñca kārāpetvāna sādhukaṃ

Etissā mariyādaya 5 theraṃ netuṃ niyojayi.

Mahāmahindatheramhi taṃ ṭhānaṃ samupāgate

Taṃracchā eva nentū'ti katikañceva kārayi.

Chattaṃ soṇṇañca kāresi nikāyesupi tīsu so

Sattaṭṭhanavavāresu mahaggharatanehi ca;

Mahāthūpe catubbīsabhāraṃ chattaṃ suvaṇṇayaṃ.

Tattha tattha ca pūjesi mahagghaṃ ratanuttamaṃ.

Daṭhādhātugharaṃ katvā vicitraratanujjalaṃ

Kasi hemakaraṇḍañca lohanāvañca pāḷiyaṃ.

Maṇimekhalanāmañca bandhāpesi sabandhanaṃ.

Mahamātiñca gaṇhesi maṇihīrakavāpiyaṃ.

---------

Tadā eko mahāthero jotipālakanāmako

Parājesi vivādena dīpe vetullavādino.

Dāṭhappabhutināmo'tha ādipādo'tilajjito

Hatthamukkhipi taṃ hantuṃ gaṇḍo sañjāyi taṃkhaṇe.

Rājā tasmiṃ pasīditvā vihare yeva vāsayi.

Mānena taṃ anāgamma dāṭhāpabhu mato kira.

Datvā mahadipadattaṃ bhāgineyyaggabodhino

Rakkhituṃ taṃ niyojesi theraṃ, sopi tamācari.

Nīlagehaparicchedaṃ katvā tasseva so adā.

Katvevaṃ bahudhā puññaṃ catuttiṃse same mato.

---------

Aggabodhi tato āsi rājā pubbassa rājino

Mahallakattā naṃ khuddanāmena paridīpayuṃ.

So dīpaṃ paripālesi pubbacārittakovido.

Akāsi ca mahesiṃ so mātuladhītumattano.

-----------

5. [D.S.] Mariyādena

[SL Page 246] [\x 246/] (

Saṅghabhaddaṃ asiggāhaṃ kāsi bandhuṃ mahesiyā.

Yatharahamadā ceva ṭhānantaramanālayo.

Kavā veḷuvanaṃ rājā sāgalīnaṃ niyojayī

Jamburantaragallaṃ 6ca'kāsi mātikapiṭṭhikaṃ.

Rañño tasse'va rajjamhi kāliṅgesu 7 mahīpati

Sattānaṃ maraṇaṃ yuddhe dasvā saṃviggamānaso

Imaṃ dīpamupāgamma pabbajjākatanicchayo

Jotipālamhi pabbaji; rājā sakkāsi taṃ ciraṃ.

Padhanaṭhānaṃ tassā'kā vihāre mattapabbate.

Tassāmacco mahesī ca tathevāgamma 8 pabbajuṃ.

Rañño mahesī sutvāna tassā pabbajjamuttamaṃ

Sakkaccaṃ tamupaṭṭhāsiratanavhañca kārayī.

Adā rājā amaccassa pācīnakaṇḍarājiyaṃ

Vettavasavahārañca so'dā saṅghassa taṃ yati.

Rajatthere mate 9 rājā socitvā parideviya

Padhānaṭṭhānaṃ kāresi cūlagallavihārake.

50 Palaṃnagaragañceva tassa ṭhānaṃ hi kārayi.

Evaṃ tadatthaṃ puññāni bahūni'pi mahīpati. --------51

Jotipalitatheramahi thūparāmamhi cetiyaṃ

Vandamāne pabhijjitvā bhāgo taṃpurate pati.

Pakkositvāna rājānaṃ there dassesi dukkhito.

Rājā disvā'va saṃviggo kammaṃ paṭṭhapi taṃkhaṇe.

Dakkhiṇakkhakadhātuṃ so lehapāsadakucchiyaṃ

Sarakkhaṃ ṭhapayitvāna rattindivamapūjayī.

Navakamme cirāyante thūpāramamhi devatā

Supinaṃ tassa dassesuṃ rattimārāmikā viya;

"Sace rājā papañceti kātuṃ dhātugharaṃ, mayaṃ

Dhātuṃ gahetvā gacchāma yattha tatthā"ti, taṃkhaṇe

Rājā pabuddho saṃviggo na cireneva kārayī

Kammaṃ dhātughare sabbaṃ cittakammādisaññutaṃ.

-----------

6.[D.] Jamburatattaragallaṃ 7.[E.] Kāliṅgamhā, 8.[E.D.] Tamevāgamma.

9. Rājatthero mano (sab[X]gñe[X]basu)

[SL Page 247] [\x 247/] (

Catasso paṭimāyo ca pallaṅke ca silāmaye,

Hemacchattaṃ, siladantakammaṃ gehamhi sabbaso.

Mahāmaccādayo'kāsuṃ karaṇḍānaṃ sataṃ nava

Devānaṃpiyatissassa kammañca nikhilaṃ navaṃ

Sabbussāhena kāretvā mahāpūjaṃ yathārahaṃ

Anetvā lohapāsadā dhātuṃ sabbādarena so

Jotipālaṃ mahātheraṃ sasaṅghaṃ parivāriya

Parihārena vaḍḍhesi dhātuṃ dhātukaraṇḍake.

Dhātugehassa pādāsi laṅkādīpaṃ sahattanā.

Lābhaggāmamadā tassārakkhakānammahesi sā

Nāgadīpamhi gehañca rajāyatanadhātuyā

Uṇṇalomagharañceva chattamamalacetiye

Tattha gāmaṃ 10 vihārassa yāgudānāya'dasi ca.

Vihārassa'bhayassā'dā gāmamaṅgaṇasālakaṃ.

Nāmaṃ katvāna so'kāsi attano ca mahesiyā

Dāṭhaggabodhimavāsaṃ vihāre abhayuttare.

Devī kapālanāgaṃ sā vihāraṃ sādhu kāriya

Tasse'vadā vihārassa sampannacatupaccayaṃ.

66 Gehaṃ jetavane'kāsi rājā rājatacumbaṭaṃ 11

Udapānaṃ khaṇāpesi so'va bodhigharantike.

Gaṅgātaṭaṃ valāhassaṃ vāpiṃ giritaṭañca'kā.

Mahāpāḷiṃpi 12 vaḍḍhesi bhattanavañca 13 karayi 14 68

Bhikkhūnīnaṃ mahesī ca bhattavaṃsaṃ samādisi

Evaṃ puññāni katvā so divaṃ'ga dasame same.

Evaṃ puññarata narādhipatayo sampannabhega gamuṃ

Maccusse'va vasaṃ tato hi matimā sammā bhavassīdisaṃ

Passanto niyamaṃ vihāya vidhinā sabbaṃ bhave saṅgatiṃ

Nibbāṇābhimukho careyya dhitimā pabbajjajamajjhūpago.

Iti sujanappasāda-saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvirājako 15 nāma

Ekacattāḷīsatimo paricchedo.

---------

-----------

10. Tattāgāmaṃ, 11. [D.E.S.] Rājānacumbaṭaṃ, 12.[A.] Bhi

13. [D.] Hatthanāmaṃ ca, 14.[A.] Kariya. 15. [D.] Tirājako

[SL Page 248] [\x 248/] (

Dvicattāḷīsatimo paricchedo.

Saṅaghatisso tato āsi asiggāho mahīpati.

Sāsanassa ca raṭṭhassa vuddhikāmo naye rato.

2 hānantaraṃ yathayogaṃ datvā saṅgaṇhi so janaṃ.

Tadā khuddakarājassa moggallāno camupati

Vasanto rohaṇe sutvā saṅghatissassa rājataṃ

Khandhavaraṃ sa yuddhatthaṃ mahāgalle nivesayī.

Saṅghatisso ca sutvā taṃ balakayamapesayī

Yujjhituṃ tena, tajjesi (?) Moggallāno mahabbalo.

Tato hatthassamādāya gantvā rattivihārakaṃ

Balaṃ so sannipātento vāsaṃ tattheva kappayī.

6 Rājā sutvā punāgantvā kadallādinivātake

Yujjhitvā taṃ palāpetvā pesetvā balamattano

Sayaṃ puramupāgañchi. Sopi naṭṭhaṃ savāhiniṃ 1

Puna pākatikaṃ katvā kareheramupāgami. 2

Rañño senāpatī puttaṃ pesetvā corasantikaṃ

Yena kenaci lesena sayaṃ dukkhīva dummano

Āturo viya bāḷhaṃ so'hosi mañcaparāyaṇo.

Rājā sutvā pavattiṃ taṃ upasaṅkamma taṅkhaṇe

"Maṃ tvaṃ soci kumārassa kammānetthānusāsiya 3

Handa tvaṃ nagaraṃ rakkha na te sakkā mayā saha

Yuddhamaṇḍalamāgantuṃ gilānattāti yojayi.

Ubbāsite jane sabbe vicchinne rājabhojane

Mahapāḷimhi sampakkaṃ rañño bhojanamaharuṃ.

Rājā disvā'tinibbinno yāva mandona hessati

13 Etto'pīti vicintetvā yuddhāya sahasā'gamā.

Saddhiṃ puttena āruyha hatthiṃ sannaddhavāhano

14 Thokeneva balenāgā pācīnatissapabbataṃ

Evaṃ ubhayato vūḷha-saṅgāme 5 paccupaṭṭhite

-----------

1. [E.] Savāhataṃ 2.[E.] Kaheraṃ samupāgami 4.[A.] Sāsayaṃ

5. [E.D.S.] Cūḷhe saṃgāme. [SL Page 249] [\x 249/] (

Senāpati sa mittaddu yuddhamarabhi pacchato.

Putto dasvā narindassa "ghātessāmi 6 imaṃ " iti

16 Āha, rājā nivāresi mā te rucci, balaṃ idaṃ

Neva sakkā'dhivāsetuṃ, atimandaṃ hanissati.

Duvinnaṃ balakāyānaṃ rājā majjhagato ahū;

Tato senā dvidhā'hosi corasenāpatī pati. 7

Rañño nāgo madhukavharukkhacchāyaṃ samāvisi.

Tadā chattaṃ patī tassana sākhamāhacca bhumiyaṃ.

Corassa senā taṃ disvā haritvā sāmino adā.

So taṃ ussapayī chattaṃ ṭhatvā pabbatamuddhani;

Tadā rājabalaṃ rājā nūnameso'ti cintiya

Gantvā taṃ parivāresi rāja āsi tadekako.

Hatthikkhandhā tadoruyha puttaṃ' maccaṃ ca sohadaṃ

Upāvisi samīpamhi merumajjarakānanaṃ.8

---------

Moggallāno tato laddhajayo vāhanamādiya

Senāpatiñca mittadduṃ tassa puttañca pāpinaṃ

Upāgamma puraṃ rājā āsi laṅkatalādhipo.

Tato cintesi javante satattumhi na sukhaṃ iti.

So sutvā pubbarājassa putto etthāti kujjhiya

Āṇapesi ca tassā'su hatthapādāni chindituṃ.

Upakkami tadā raññā āṇatto puriso khaṇe

Chindituṃ hatthapādaṃ so; kumāro rodi dummano: 26

"Pūvakhādakahatthaṃ me chindeyyuṃ ce tadā ahaṃ

Khādissaṃ kena pūve"ti. Taṃ sutvā rājakammiko

Roditvā paridevitvā rājāṇāya dukhaddito

Vamaṃ hatthaṃ ca pādañca tassa kndi narādhamo.

Jeṭṭhatisso palayitvā rañño putto'paro agā

Aññāto malayaṃ desaṃ merukandaranamakaṃ.

---------

-----------

6. [A.] Ghātissāmi. 7. Coraṃ senapati pati 8. [D.] Meramajjara.

[SL Page 250] [\x 250/] (

Rājā'tha sasutamacco 9 gantvā veḷuvanaṃ raho

Codito tattha bhikkhūhi kāsāvāni samādiyi.

Bhikkhuvesaṃ gahetvāna rohaṇaṃ gantumānaso

Maṇihīraṃ samagañchi tatraṭṭhā rājasevakā

Sañjānitvā tayopete tesaṃ 10 pādevarujjhiya

Sāsanaṃ tassa pesesuṃ rājā sutvā visesato

32 Tuṭṭho āṇāpayī "gantvā sīghamādāya te jane

Tato sīhagiriṃ netvā nissaṅkaṃ nirupaddavaṃ

Sīsaṃ gaṇhatha tattheva rañño ca tanayassa ca

Amaccaṃ pana jīvantamāneyyātha mamantikaṃ."

Manussā evamāṇattā te gahetvā tayo jane

Netvā sīhagiriṃ kātuṃ yathāvuttamupakkamuṃ.

Tato rājasuto āha purise kammakārake

Sīsaṃ me paṭhamaṃ chetvā detha mayhaṃ sukhaṃ iti.

Rājaposā tathākāsuṃ; pacchā chindiṃsu rājino

Sīsaṃ. Passatha bālānaṃ kammaṃ kammavidū janā.

Evaṃ aniccā bhogā hi addhuvā asayaṃvasī

Tattha laggā kathaṃ niccaṃ sukhaṃ bho na gavessatha?

---------

Raññe sāsanamāhaṃsu amaccassa hitesino

Taṃ sutvāna hasitvāna idaṃ vacanamabravī:

"Chinnasīso mayā diṭṭho mayi jīvati sāmiko.

hapetva nampi sevāmi aho aññaṃ hi sāmikaṃ?

Idha taṃ mārayitvāna chāyaṃ tassa harissatha

Aho aññāṇakā tumhe maññe ummattakā" iti.

Iti vatvāna so pade gahetvā sāmine sayī

Tassa te haraṇopāyaṃ apassantā yathā tathā

Tassāpi sīsaṃ chetvāna maccā ādāya tīṇi'pi.

Rañño dassesumāhacca rājā tussittha nibbhayo.

Duṭṭhasenāpatissā'dā tato malayarājataṃ.

Asiggāhakaṭhānamhi tassa puttaṃ ṭhapesi ca.

---------

-----------

9. [E.] Rājā tassa sutāmacco 10. [S.] Tassa

[SL Page 251] [\x 251/] (

Thūpattayampi chādesi vatthehi ahatehi so

Tathālaṅkātale sabbe thūpe'kāsi mahussavaṃ.

Kesadhatuñca nāthassa dāṭhādhātuṃ tatheva ca

Mahābodhiṃ sa sakkaccaṃ mahāpūjāya sakkari.

Sabbaṃ vesākhapujādiṃ cārittānugataṃ akā.

Dhammakammena sodhesi sabbaṃ sugatasāsanaṃ.

Piṭakānañca sajjhāyaṃ mahāpūjāya kārayī

Lābhaṃ datvātirekena pūjayittha bahussute.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ sabbesaṃ cīvaraṃ adā.

Āvāsesu ca sabbesu kaṭhanaṃ attharāpayī.

Paṭimāyo ca kāresi jiṇṇañca paṭisaṅkhari.

Loṇakkhettañca pādāsi saṅghassa tisatādhikaṃ.

Kārapiṭṭhimhi kāresi moggallānavihārakaṃ.

Vihāraṃ piṭṭhigāmaṃ ca sagāmaṃ vaṭagāmakaṃ

Tathā cetiyagehañca'kāsi rakkhavihārake.11

Vihārānaṃ bahunnaṃ so bhogagāme bahū adā.

Evaṃ puñgñāni so'kāsi appameyyāni bhumipo

Sampattīnamaniccattaṃ saranto pubbarājino

---------

Tadā kenaci dosena kuddho malayarājino

Saritvā pubbarājassa kataṃ tena virūpakaṃ

Upāyena gahetvā naṃ hatthapādaṃ ca chedayī

Taṃ sutvā so asiggaho saputto rohaṇaṃ gato.

Vasanto tattha so katvā hatthe janapadaṃ lahuṃ

Jeṭṭhatissamupāgañchi nilīnaṃ malaye ṭhītaṃ

Saddhiṃ tena sa ghātento raṭṭhaṃ janapadaṃ khaṇe

Doḷhapabbatamāgamma 12 khandhācāraṃ nivesayī

Rājā sutvāna taṃ sabbaṃ sannaddhabalavāhano

Khandhāvāraṃ nivesesi gantvā tasseva santikaṃ.

Tadā pajjararogena manussā rājino bahū

Upaddutā matā āsuṃ; taṃ sutvā so asiggaho

-----------

11.[A.] Rakkha vihārakaṃ. 12.[E.S.] Dohalapabbata

[SL Page 252] [\x 252/] (

Yuddhamārahi vegena; rañño senātidubbalā

Pahijjitvā palāyittha, rājā pacchā palāyi so.

Disvā ekākinaṃ yantaṃ sīhapabbatasantike

Asiggaho maharājaṃ mārayittha sapārisaṃ.

Ohīnaṃ pacchato jeṭṭhatissampi pana mārituṃ

Sāsanaṃ tassa pesesi "ehi rājā bhavāhi"ti.

So taññatvā palāyitvā nivatto malayaṃ agā.

Kathaṃ hi laddhaṃ kicchena rajjaṃ so deti 13 me iti

Evaṃ kho dallanāmaṃ so moggallānaṃ narissaraṃ

Māretvā chahi vassehi sampattabalavāhano

64 Athā'gantvā asiggāho anurādhapuraṃ varaṃ

Rājā hutvā pavattesi āṇācakkaṃ mahītale

---------

Sa silāmeghavaṇṇavho saṅghaṃ bodhiñca vandiya

Thūpattayañca sakkāsi mahāpāḷiñca vaḍḍhayī.

Pāyāsaṃ'dāsi saṅghassa sappiphāṇitasaṅkhataṃ,

Chātake atikicchamhi parissāvanameva ca.

Sabbadānena saṅgaṇhi kapaṇaddhivaṇibbake.

Pūvamūladhanaṃ vā'dā kumārānaṃ mahādayo.

Vihāre abhaye buddhaṃ pūjayittha silāmayaṃ.

Jiṇṇañca gehaṃ tassā'kā nānāratanacittītaṃ.

Kolavāpiñca datvāna ārakkhatthaṃ 14 jinassa so

Pūjā sabbopahārehi sabbakālaṃ pavattayī.

---------

Evaṃ tasmiṃ mahīpāle vasante puññabhājane

Nāyako sirināgavho jeṭṭhatissassa mātulo

Gantvāna paratīraṃ so ādāya damiḷe bahū

Āgantvā uttaraṃ desaṃ gaṇhituṃ tamupakkami.

Rājā pi sutvā taṃ gantvā yujjhitvā rājamittake

Gāme hantvāna taṃ, tena 15 damiḷe saddhimāgate

Hatasese gahetvāna katvā paribhavaṃ bahuṃ

Adāsi dāse katvāna vihāresu tahiṃ tahiṃ.

---------

-----------

13. [D.] Rajjaṃ dassati 14.[A.] Ārakkhaṃ taṃ 15.[E.S.] Hanitvāna tato

[SL Page 253] [\x 253/] (

Evaṃ sampattavijaye puramāgamma bhumipe.

Sabbaṃ raṭṭhaṃ visodhetvā vasante akutobhaye

Bhikkhu bodhisanāmo'tha vihāre abhayuttare

Dussīle bahule disvā pabbajjāya navo pi 16 so

Rājānamupasaṃkamma dhammakammamayāvatha.

Rājā teneva kāresi dhammakammaṃ vihārake.

Dussīla nīhaṭā tena sabbe mantiya ekato

Raho taṃ mārayitvāna taṃ kammaṃ paṭibāhayuṃ.

Rājā sutvā tadā kuddho sabbe gaṇhiya ekato

Akā pokkharaṇīpāle chinnahatthe sabandhane.

Aññe tattha sataṃ bhikkhū jambudīpe khipāpayi.

Saranto tassa ussāhaṃ parisodhesi sāsanaṃ.

Bhikkhu theriyavāde so kātuṃ tehi uposathaṃ

Ārādhetvā paṭikkhitto pakuppitvā anādaro

Akkositvā ca bhāsitvā vācāhi pharusāhi so

Bhikkhū te akkhamāpetvā dakkhiṇaṃ desamajjhagā.

Tattha so mahatā phuṭṭho rogena mari sajjukaṃ.

Evaṃ navahi vassehi pariccaji mahītalaṃ.

---------

Tassa putto tato aggabodhinamo kumārako

Āsi rājā sirīsaṅghabodhināmena vissuto.

Kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ māṇaṃ oparajje'bhisiñciya

Tassā'dā dakkhiṇaṃ desaṃ sayoggabalavāhanaṃ.

Rājā so pubbarājūnaṃ pavattaṃ na vināsiya

Raṭṭhaṃ dhammena pālesi; saṅghañca bahumānayī.

Jeṭṭhatisso'tha taṃ sabbaṃ suṇitvā malaye ṭhito

Ariṭṭhaṃ girimāgamma saṅgahesi mahājanaṃ.

87 Katvā hatthagate pubbadakkhiṇesu sa mānuse 17

Kamena puramāgantumārahittha mahābalo.

Dāṭhāsīvamamaccañca gahetuṃ pacchimaṃ disaṃ

Pesayitvā sayaṃ gāme vasittha siripiṭṭhike.

-----------

16. [A.] Navesi. 17. [A.E.] Dakkhiṇe susamānase.

[SL Page 254] [\x 254/] (

Rājā nisamma taṃ sabbaṃ uparājaṃ visajjayī.

Sabalaṃ pacchimaṃ desaṃ so gantvā taṃ palāpayī.

90 Petakaṃ'ca kulāvamhi sakkā hantuntī dārakaṃ

Māyettiṃ āgataṃ rājā kumārāmaccamaggahī.

Jeṭṭhatissampi etaṃva gaṇhissāmiti cintiya

Thokene'va balenāgā nirāsaṅko'tivikkamo.

Jeṭṭhatissopi taṃ sutvā sannaddhabalavāhano

Sāgaro bhinnavelova rājasenaṃ samotthari.

Rājasenā pabhijjittha rājā āruyha kuñjaraṃ

Eko aññātavesena palāyitvā khaṇena so,

Chaṭṭhe māsamhi rajjamhā, nāvamaruyha sajjukaṃ

Jambudīpamagā hitvā dhanaṃ desañca ñātake.

---------

Jeṭṭhatisso tato hutvā pure rājā yathāpure

Sabbaṃ kiccaṃ pavattesi paripālesi sāsanaṃ.

Mahādāragiriṃ so'dā vihāre abhayuttare

Mahāvihārassā'dāsi mahāmettavhabodhikaṃ.

Goṇḍigāmañca pādāsi rājā jetavanassa so

Mātulaṅgaṇakañceva gāmañvodumbaraṅgaṇaṃ 18

Mahānagassa pādāsi padhānagharakassa so

Kassapassa girissā pi āhāraṃ ambilāpikaṃ. 19

Gāmaṃ kakkhalaviṭṭhiñca adā veḷuvanassa so.

Gaṅgāmātivihārassa kehetaṃ gāmakaṃ adā.

100

Antarāgaṅgasavhassa cullamātikagāmakaṃ,

Mayettikassapāvāse sahannanagaraṃ 20 adā.

101

Kāḷavāpivihārassa udavhaṃ 21 gāmamādisi

Ete caññe ca so bhogagāmehi paripurayī.

102

Jinṇaṃ satasahassehi tīhi so paṭisaṅkhari.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ ticīvaramadāsi ca.

---------

-----------

18. [A.] Gamaṃ ca dumbaraṅganaṃ 19. [D.] Ambilārikaṃ 20.[S.]Sahantanagaraṃ.

21. [E.S.] Ladavhaṃ

[SL Page 255] [\x 255/] (

103

Jambudīpagatassā'suṃ rañño sedariyā narā

Tattha tattha nilīna te desaṃ hantumupakkamuṃ.

104

Sutvā taṃ jeṭṭhatisso'tha kāḷavāpiṃ upecca so

Yujjhanto tehi tattheva vasaṃ'kāsi savāhano.

105

Paratīraṃ gato rājā gahetvā dāmiḷaṃ balaṃ

Kāḷavāpimupāgamma kātuṃ yuddhamupakkami.

106

Jeṭṭhatissopi sannaddhabalakāyo dhatāyudho

Jambudīpaṃ gamāpetvā 22 amaccaṃ daṭhasīvakaṃ

107

Vammitaṃ gajamāruyha yujjhanto attano balaṃ

Ohīyamānaṃ disvāna āruḷhaṃ attanā saha

108

Mahāmaccamavocedaṃ sandesaṃ me mahesiyā

Ārocehi; yathākāmaṃ pacchā tava 23 karissasi

---------

109

"Pabbajitva mahādevī sajjhāyitva ca āgamaṃ

Abhidhammaṃ kathetvāna pattiṃ dehī" ti rājino.

110

Iccetaṃ sāsanaṃ datvā damiḷe āgatāgate

Yāva yuddhaṃ nihantvāna āyumhi khayamāgate 24

111

Veḷuppadamiḷaṃ nāma dasva yujjhitumāgataṃ

Tambulatthaviyaṃ 25 hatthe rakkhanto chūrikaṃ tadā

112

Tato nikkaraṇiṃ sammā gahetvā sīsamattano

Chetvā hatthimhi appetvā jūrikaṃ kosiyaṃ khipi.

113

Ugghosayi mahāsenā mahāvacco'pi so tadā

Gantvābhiyogaṃ vatvāna 26 sīsacchedamhi rājino

114

Satdesaṃ deviya vatvā tāya pabbajja sāsane

Samāpite'bhidhammamhi saddhimaṭṭhakathāya hi

115

Dhammāsanā samoruyha nisīdiya mahītale

"Ehi rañño matākāraṃ dassehī"ti niyojito

116

Nisajja purato tassā chinditvā sīsamattano

Khipitvā jūrikaṃ āha "evaṃ devo mato" iti.

117

Sā taṃ disvātisokena phāletvā hadayaṃ matā.

Evaṃ pañcahi māsehi rājā so tidivaṃ gato.

-----------

22. [E.S.D.] Palāpetvā 23. [A.] Tvampi [S.] Na ca 24.[A.]Khayamāgato

25. [D.] Taṇḍulacchaviyaṃ 26. [E.] Katvāna

[SL Page 256] [\x 256/] (

118

Evaṃ vijitasaṅgāmo sattavo abhivaddiya

Rajjaṃ pākatikaṃ katvā viharanto pure vare

119

Uparājassa nāmena kāritassa pana'ttanā 27

Mahallarājasavahassa padhānagharakassa so

120

Adā gāmadvayaṃ rājā haṅkāraṃ sāmugāmakaṃ

Kehellarājabhāgañca sabbepi paricārake.

121

Tathā jetavanassā'dā mahāmaṇikagāmakaṃ.

Mayettikassa pā'vāsaṃ sālagāmena pūjayī

122

Ambillapadaraṃ vā'dā cetiyassa girissa so

Puḷatthinagare'kāsi mahāpānādidīpakaṃ.

---------

123

Amaccā tassa māresuṃ māṇavhaṃ yuvarājakaṃ.

Antopure'parajjhitvā datvāpi samamettikaṃ.

124

Tato kassapanāmaṃ so kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ

Phalento santatiṃ rājā oparajjebhisevayī.

125

Māṇassa maraṇaṃ sutvā gahetvā damiḷe lahuṃ

Dāṭhāsīvo samagañchi gāmaṃ tintiṇinamakaṃ

126

Tassāgamanamaññāya nikkhamitvā savāhano

Yujjhanto dvadase vasse jambudīpaṃ palātavā.

127

Pahāya sabbaṃ gacchanto saññāṇatthāya attano

Ekāvaliṃ gahetvā va ekākī so hi 28 nikkhami

128

Ekāvaliṃ vinā ce va 28 rājā hutvā yathāvidhiṃ

Ahū dāṭhopatisso'ti vissuto dharaṇītale.

129

Itaro laddhaokāso rajjamaggahi yujjhiya,

Aññamaññaṃ palāpesuṃ evaṃ te antarantarā.

130

Evaṃ ubhinnaṃ rājūnaṃ saṅgāmenā'bhipīḷito

Loko upadduto sabbo vibhīnadhanadhaññavā.

131

Dāṭhopatisso nāsesi sabbaṃ pubbakarājunaṃ

Gaṇhi tīsu nikāyesu sāraṃ dhātugharesu ca

132

Suvaṇṇapaṭimāyo so suvaṇṇaṃ gaṇhi bhindiya;

Soṇṇamālādikaṃ sabbaṃ pūjābhṇaḍaṃ nirākari.

-----------

27.[E.S.D.] Kārite pana attanā 28. [E.A.@]Sāva 29.[D.@]Ca'sa

[SL Page 257] [\x 257/] (

133

Thūpārāme tathā gaṇhi sovaṇṇaṃ thūpikaṃ ghare

Mahaggharatanākiṇṇaṃ chattaṃ hindittha cetiye.

134

Mahāpāḷimhi nāvāyo damiḷānaṃ sa dāpayī

Rājagehāni jhāpesuṃ saddhiṃ dhātugharena te.

135

Pacchā vippaṭisārī so desetuṃ pāpamattano

Kāresi saha bhogena sākavaththuvihārakaṃ. ---------

136

Bhāgineyyā'pi ratanadāṭho iti jane suto

Mahādipādo hutvāna sabhogo tamupaṭṭhahi.

137

Aggabodhimhi sampatte rajjaṃ yuddhabalena ca

Kassapo yuvarājā so senaṃ rakkhitumattano

138

Duppañño sahasā hetvā thūpārāmamhi cetiyaṃ

Devānaṃ piyatissena khuddarājena ceva hi

139

Pubbakehi ca rājūhi pūjitaṃ dhanasārakaṃ

Aggahesi dunītīhi papakehi purakkhato.

140

Dakkhiṇassa vihārassa cetiyaṃ parihindiya

Aggahesi dhanaṃ sāraṃ evamaññepi bhindayī

141

Evaṃ karontaṃ taṃ rājā dunnītikapurakkhataṃ

Nāsakkhi kira vāretuṃ; aho pāpā'nivāriyā.

142

Taṃ vāretumasakkonto thūpārāmamhi cetiyaṃ

Bhinnaṃ tena sa kāresi sahassena samaṅgalaṃ.

143

Tadā dāṭhopatissena aggabodhinarissaro

Jito rohaṇamevāgā sajjetuṃ balavāhanaṃ.

144

Tatraṭṭhito soḷasame vasse vyādhihato 30 mato

---------

Tadā tassa kaṇiṭṭho so yuvarājāpi kassapo

145

Dāṭhopatissarājānaṃ jambudīpaṃ palāpiya

Ekarajjamakā desaṃ makuṭantu na dhārayī.

146

Sādhūnaṃ saṅgamene'sa hutvā vippaṭisārako

Nasaṃ pāpassa kammassa karissāmīti cintiya

147

Puppharāme phalārāme vāpiyo'pi ca kārayī,

Mahācetittayañcā pi mahāpūjāhi sakkari.

-----------

30. [E.S.] Vyādhigato

[SL Page 258] [\x 258/] (

148

Thūpārāmañca pūjetvā ekaṃ gāmañca tassa'dā.

Sabbāgamiyabhikkhūhi 31 dhammaṃ desapayittha ca.

149

Katvā maricavaṭṭimahi pāsādaṃ sutthiraṃ tahiṃ

Vāsayittha mahātheraṃ nāgasālanivāsinaṃ.

150

Tatraṭṭhaṃ tamupaṭṭhāya paccayehi catuhi'pi

Abhidhammaṃ kathāpesi saddhimaṭṭhakathāya so.

151

Nāgasālakamāvāsaṃ katvā tasse'ca'dāsi so.

Mahaniṭṭhilagāmañca 32 paccayatthāya tassa'dā ---------

152

Atha dāṭhopatisso so jambudīpā idhāgato

Mahantaṃ balamādāya karonto tena āhavaṃ

153

Kassapena susannaddhavāhanena hato mari.

Dvādasāsuṃ kiretassa rājabhūtassa hāyanā.

154

Tassa dāṭhopatissassa bhāgineyyo sanāmako 33

Jambudīpaṃ palāyittha bhīto tamhā mahāraṇe.

155

Evaṃ aniccā vata sabbabhogā

Sudullabhā ceva khaṇeva sobhā;

Tasmā hi etesu ratiṃ vihāya

Bhaveyya dhammābhimukho hitesī.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Jarājako nāma dvicattāḷīsatimo

Paricchedo.

---------

Tecattāḷīsatimo paricchedo

Tato vijitasaṅgāmo kassapo pūritāsayo

Mahāpāḷimhi saṅghassa samiddhaṃ bhojanaṃ akā.

Nāgasālānivāsiṃ so mahādhammakathiṃ yatiṃ

Mahāpūjāya pūjetvā saddhammaṃ tena vācayī.

Vasantaṃ bhātu āvāse samuddissa likhāpayī

Kaṭakandaravāsiṃ 1 so pāḷiṃ sabbaṃ sasaṅgahaṃ.

-----------

31. [A.E.] Sabbāgāmiya- 32. [E.D.S.] Mahāniṭhilagāmaṃ ca

33. [E.D.S.] Bhatthadaṭṭhasanāmako 1. [A.E.] Kaṭandhakāravāsiṃ

[SL Page 259] [\x 259/] (

Jiṇṇaṃ saṅkhari kammañca navaṃ kāresi cetiye.

Saṅghabhogamanekañca tattha tattha pavattayī.

Nānāmaṇisamujjetaṃ'kāsi cūḷāmaṇittayaṃ.

Sataṃ paṇḍupalāsānaṃ vatthadānena tappayi.

Tassāsuṃ bahavo puttā jeṭṭho tesañca māṇako.

Sabbe te na vayappattā bālā vigatabuddhino;

Tato so vyādhinā phuṭṭhā atekicchena kenaci

"Puttā me balakā sabbe ne'te rajjakkhamā" iti

Vasantaṃ rohaṇe dese bhāgineyyaṃ mahāmatiṃ

Āhūya sabbaṃ pādāsi rajjaṃ puttehi attano.

Gandhamalādīpūjāhi pūjayitvāna cetiye

Bhikkhusaṃghaṃ khamāpesi datvāna catupaccayaṃ.

Evaṃ dhammaṃ caritvana mattāmaccajanesu 2 ca,

Gato navahi vassehi yathākammaṃ narādhipo.

Katvā kattabbakiccaṃ so mātulassa sagāravo

Saṅgaṇhanto janaṃ māṇo damiḷe nīharāpayi.

Ekato damiḷā hutvā nibbāsema imaṃ iti

Tasmiṃ ṭhite bahiddhā va aggahesuṃ puraṃ sayaṃ.

Hatthadāṭhassa pesesi jambudīpagatassa te

Āgantuṃ tava kalo'ti sāsanaṃ rajjagāhaṇe.

Māṇo'pi sīghaṃ pesesi sāsanaṃ pitu rohaṇaṃ

Pitā sutvāna taṃ āgā na cireneva rohaṇā.

Ubho te mantayitvāna akaṃsu sandhilesakaṃ

Damiḷehi; tato jātā sabbe te samavuttino.

Tato so pitaraṃ rajje abhisiñcittha māṇako.

So'bhisitto nikāyānaṃ sahassānaṃ tayaṃ adā.

Saṅghaṃ raṭṭhaṃ ca saṅgayha sabbaṃ rājakulaṭṭhitaṃ

Bhaṇḍaṃ pesesi sattūhi rakkhaṇatthāya rohaṇaṃ

Hatthadāṭho pi sutvāna damiḷānaṃ tu sāsanaṃ

Khaṇenā'gā imaṃ dīpaṃ gahetvā dāmiḷaṃ balaṃ.

-----------

2. [S.] Mittāmaccagaṇesu

[SL Page 260] [\x 260/] (

Tadā te damiḷā sabbe paribhūtā idhaṭṭhitā

Āyantameva taṃ gantvā parivāresumañjase

Māṇo pi sutvā taṃ sabbaṃ nāyaṃ kāloti yujjhituṃ

Pesetvā piturājānaṃ saddhiṃ sārena rohaṇaṃ

Pubbadesaṃ sayaṃ gantvā saṅgaṇhanto janaṃ vasī.

Laddhā damiḷapakkhaṃ so gahetvā'rājakaṃ puraṃ.

Dāṭhopatisso rājāti nāmaṃ sāvesi attano.

Mātulaṃ viya taṃ loko tena nāmena vohari.

Pitucchāputtamānetvā aggabodhisanāmakaṃ

hapetvā yuvarājatte desañcā'dāsi dakkhiṇaṃ.

hānantarañca pādāsi nissitānaṃ yathārahaṃ.

Sāsanassa ca lokassa sabbaṃ kattabbamācari.

Mahāpāḷimhi dāpesi savatthaṃ dadhibhattakaṃ,

Khīraṃ pāyāsakañceva; dhammaṃ suṇi uposathi.

Kāretvā sabbapūjāyo desāpetvāna desanaṃ

Evamādīhi puññehi attānaṃ'kāsi bhaddakaṃ.

Kassapassa vihārassa datvā senavhagāmakaṃ.3

Mahāgallañca pādāsi padhānagharakassa so.

Pariveṇassa morassa adāsi kasagāmakaṃ.

Thūpārāmassa puṇṇeḷiṃ datvā sakkāsi cetiyaṃ.

Kappūrapariveṇaṃ so kāresi abhayuttare.

Vihāraṃ tiputhullavhaṃ katvā tasseva dāpayī.

Tasmiṃ karonto vāresuṃ sīmayanto'ti bhikkhavo

Theriyā; te'tibāhetvā balā tattheva 4 kārayī.

Atha te theriyā bhikkhū dummaññu 5 tattha rājini

Assaddhaṃ taṃ viditvāna pattatikkujjanaṃ karuṃ.

Vuttaṃ hi muninā tena "assaddho yo upāsako

Alābhāya ca bhikkhūnaṃ ceteta'kkosatī ca te

Pattanikkujjanaṃ tassa kattabba"nti tato hi te

Tassa taṃ kammamakaruṃ; loko maññittha aññathā.

-----------

3.[E.] Senāmagāmakaṃ 4. [E.] Balenatthaṃ ca kārayi 5. Dhammaññu (?)

[SL Page 261] [\x 261/] (

"Ādāyukkujjitaṃ pattaṃ caranto bhikkhu bhikkhakaṃ

Nikkujjeyya gharadvāre tassā"ta kathikaṃ karuṃ.

Tasmiṃ so samaye phuṭṭho vyādhinā mahatā mari.

Vassamhi navame rājā sampatto jivitakkhayaṃ. 6

Dappulo pi tato rājā gato rohaṇakaṃ sakaṃ

Vāsaṃ kappesi tattheva karonto puññasañcayaṃ.

---------

Ito paṭṭhāya vakkhāma tassa vaṃsamanākulaṃ;

Vuccamānamhi ettheva tasmiṃ hoti asaṅkaro. 38

Jāto okkākavaṃsamhi mahatisso ti vissuto

Āsi eko mahāpuñño samākiṇṇaguṇākaro,

Tasse'kā bhariyā āsi saṅghasīvā'ti vissutā

Dhaññapuññaguṇūpetā dhītā rohaṇasāmino.

Tassā puttā tayo āsuṃ, paṭhamo aggabodhiko,

Dutiyo dappulo nāma, tatiyo maṇiakkhiko.

Ekā va dhītā tassāsi, rājānamagamā ca sā.

Jeṭṭho rohaṇanāmassa desassā'si sayaṃvasī. 42

Mahāpāḷiṃ sa kāresi mahāgāme mahādhano;

Dāṭhaggabodhināmañca pariveṇaṃ tahiṃva so.

Kāṇagāmamhi kāṇānaṃ gilānānañca sālake;

Vihāre paṭimavheva mahantaṃ paṭimāgharaṃ

Patiṭṭhapesi katvāna buddhaṃ tattha silāmayaṃ

Mahantanamaṃ 7 sappañño iddhīhi viya nimmitaṃ.

Sālavaṇañca kāresi vihāraṃ attanāmakaṃ,

Pariveṇaviharañca tathā kājaragamakaṃ.

Navakammāni kāretvā dhammasālavihārake

Sayaṃ vaccakuṭī esa tattha sodhesi buddhimā.

Ucciṭṭhaṃ bhikkhusaṅghassa bhojanaṃ paribhuñjiya.

Maṇḍagamaṃ ca 8 saṅghassa gāmaṃ'dāsi pasādavā.

---------

Puññāne'tāni caññāni katvā tasmiṃ divaṃgate

Āsi tassā'nujo tattha samidappulanāmako;

-----------

6.[E.D.S.] Sampatte jīvitakkhaye 7.[A.] Mahantaṃ nāma

8.[A.] Maṇḍa gāmaṃ [S.] Maccagāmaṃ

[SL Page 262] [\x 262/] (

Isseraṃ tattha vattesi sampamaddiya sattavo;

Mahādānaṃ pavattesi nissaṅkaṃ rohaṇaṃ akā.

Tassa tuṭṭhe jano āha "mahāsāmīti esa no"

Tato paṭṭhāya taṃ loko mahāsāmīti vohari.

Sutvāna taṃ silādāṭho narindo sakadhītaraṃ

Tassa pādāsi santuṭṭho guṇehi bahukehi ca.

Yuvarājattamassādā rajjayoggoti 9 mānituṃ.

Māṇavammādayo tassa puttā āsuṃ mahāyasā.

---------

Pāsāṇadīpavāsissa mahātherassa santike dhammaṃ sutvā pasīditvā tasmiṃ taṃ

bahumānituṃ 54

Vihāraṃ rohaṇe katvā tassa pādāsi so'pi taṃ

Cātuddisiyasaṅghassa paribhogāya vissaji.

Ambamāḷavihārādi - vihāre kārayī bahū.

Khadirālivihārañca katvā devamapūjayī.

Pāsādamanurārāmaṃ, muttolambaṃ sujiṇṇakaṃ, sirivaḍḍhaṃca pāsādaṃ tathā takkambilaṃ

paraṃ.

Sodhetvā bhikkhavo tattha dvattiṃsa parivāsayī 13

Sabbapaccayadānena santappetvā mahāmatī.

Adā kevaṭṭagambhīraṃ 11 gāmaṃ nāgavihārake;

Tathā rājavihārassa gonnagāmaṃ samādisi.

Adā tissavihārassa tathā kantikapabbataṃ. 12

Cittalapabbatassā'dā gāmaṃ so gonnaviṭṭhikaṃ.

Datvāriyākarassesa gāmaṃ somālavatthukaṃ 13

Akāsi paṭimāgehaṃ tattheva sumanoharaṃ.

Tatraṭṭhassa jinassā'ka uṇṇalomaṃ mahagghiyaṃ

Hemapaṭṭañca kāresi sabbaṃ pūjāvidhiṃ sa'kā.

Cetiye parijiṇṇe se sudhākammena rañjayī;

Tipañcahatthaṃ kāresi metteyyaṃ sugataṃ paraṃ.

-----------

9.[A.] Rājayoggo 10. [A.] Parivārayī 11.[D.] Kevaddhigamhīraṃ

12.[E.] Kattikapabbataṃ 13.[E.] So mālavatthukaṃ

[SL Page 263] [\x 263/] (

Evamādīnī puññāni appameyyāni so vibhu

Akāsi ca sayaṃ sādhu; parivārehi kārayi.

Parivārā ca tassāsuṃ 14 bahū puññakarā narā;

Vihārā nekakā āsuṃ katā tehi sapaccayā.

Kadāci maggaṃ gacchaṃ so araññamhi agāmake

Senaṃ saṃvidahitvāna vāsaṃ kappesi rattiyaṃ.

Sunahātavilitto se subhutto sayane sukhe

Nipanto sughare ramme niddāyitumuppakami.

67 Alabhanto tadā niddaṃ kinnukho iti kāraṇaṃ

Pavattiṃ upadhārento divase sabbamattano

Adisvā kāraṇaṃ anto avassaṃ bahi hessati

Iti cintiya yojesi manusse taṃ gavesituṃ.

Evamāha ca "nissaṅkaṃ ayyakā mama rattiyaṃ

Tementā rukkhamūlasmiṃ ṭhitā ānetha te"iti.

Tepi gantvā gavesanta dīpahatthā mahājanā

Mahāgāmā'gate bhikkhu rukkhamūlagate tadā

Te gantvā sāsanaṃ rañño ārocesuṃ; padhāvi so;

Disvā ca bhikkhu santuṭṭho netvā vāsagharaṃ sakaṃ

Niccadānāya bhikkhūnaṃ ṭhapite rattacīvare

Tesaṃ datvāna tintāni cīvarāni samādiya

Sukkhāpiya ca katvana pādadhovanakādikaṃ

Nisīdāpiya te sabbe sayane sādhu santhate

Bhesajjaṃ paṭiyādetva sayamevo'panāmiya

Paccūse'pi ca katvāna kattabbaṃ bhojanādikaṃ

Datvā kappiyakāre'tha vissajjesi yathāruciṃ.

Evaṃ puññaratasse'va tassā'si divasaṃ 15 gataṃ.

---------

Evaṃ puññapare tasmiṃ vasamāne naruttame

Raṭṭhaṃ janapadaṃ sabbaṃ yojetvā puññakammasu

Māṇo pācīnadesamhi vasanto balasaṅgahaṃ

Katvāna pituno senaṃ dhanaṃ cevāharāpiya

-----------

14.[E.] Parivāramanussā'suṃ 15. [E.S.] Tassādidivasaṃ

[SL Page 264] [\x 264/] (

Kātuṃ saṅgāmamagañchi tipūcullasagāmikaṃ. 16

Dāṭhopatisso taṃ sutvā tambalaṃ'gā mahābalo.

Tatthā'kaṃsu mahāyuddhaṃ aññamaññaṃ samāgatā

Yodhā daṭhopatissassa māṇaṃ saṅgaṃca marayuṃ. 17

Taṃ sutva dappulo sopi sekasallahato marī

Sattāhamanurādhamhi vasaṃ rajjamakārayī;

Rohaṇe tīṇi vassāni esa rajjamakārayi.

Tasmā tassa kathā āsi rohaṇamhi idhāpi ca.

Evaṃ pare māriya āhavamhi 18

Kicchena laddhāva narena 19 bhogā

Āsuṃ khaṇe vijjulatopasobhā,

Ko buddhimā tesu ratiṃ kareyya.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Caturājako nāma tecattāḷīsatimo

Paricchedo

Catucattāḷīsatimo paricchedo

Accaye hatthadāṭhassa aggabodhikumārako

Kaṇiṭṭho rājine āsi sirisaṅghādibodhiko.

Dhammarājā ayaṃ āsi sammādassanasaññuto;

Tasmā so puññakammāni appameyyāni vattayī.

Nikāyattayavāsīnaṃ bhattaggamavalokayī 1

Mahapāḷiñca vaḍḍhesi māghātañceva kārayī

hānantarañca dapesi yathārahamanālayo.

Sippagottādiyoggehi saṃgahehi ca saṃgahī. 5

Yattha katthaci disvāpi bhikkhavo so mahāmati

Sakkatvā te bhaṇāpesi parittaṃ sāsanogadhaṃ.

Theraṃ so upasaṅkamma nāgasālanivāsitaṃ

Dāṭhāsīvaṃ mahapaññaṃ sīlavantaṃ bahussutaṃ

Sakkacca naṃ tato sutvā sammasambuddhasāsanaṃ

Dhamme'tīva pasīditvā sabbasantikaro iti

-----------

15. [E.D.S.] Tīsu cullasagāmakaṃ 17. [E.] Māṇaṃ saggaṃ samāpayuṃ

18. [E.] Āgatamhi 19. [A.] Laddhāna karena 1. Mavalokiya (?)

[SL Page 265 8 [\x 65/] )

Sutvā theriyavādānaṃ pubbañātīnamattano

Pāpānaṃ duḍhacittānaṃ apakāre kate bahū

Vihāre pariveṇe ca jiṇṇe pākatike akā;

Bhogagāme ca dapesi tattha tattha bahūdaye 2

Vicchinnapaccaye 3 cākā tadātyaṃkurite 4 viya

Dāsakepi ca 5 saṅghassa yathāṭhāne ṭhapāpayī.

Padhānagharametassa therassā'kā sanāmakaṃ.

Paṭiggahetvā taṃ so'pi saṅghassā'dā mahāmatī.

Bhogagāme ca tassā'dā bharattālaṃ kihimbilaṃ

Katakañca tulādhāraṃ andhanārakameva ca,

Andhakāraṃ antureḷiṃ bālavaṃ dvāranāyakaṃ

Mahānikkaḍḍhikañceva peḷahālaṃ tathāparaṃ

Ete aññe ca so datvā bhogagāme narissaro

Dāsi āramike ceva ttano kira ñātake.

Tathā dvinnaṃ nikāyānaṃ vihāre mandapaccaye

Disvā vāpi ca sutvā vā bhogagāme bahū adā.

Bahunā kinnu vuttena nikāyesu'pi tīsu'pi

Adā gamasahassaṃ so bahuppādaṃ nirākulaṃ.

17 Anussaranto so tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇe vare

Ekāvaliṃ gahetvāna akkhamalamakā kira.

Evaṃ sabbappayogehi so'hu dhammaparāyaṇo;

Sabbe tamanusikkhantā'hesuṃ dhammakarā narā.

---------

Damiḷo potthakuṭṭhavho tassa kammakaro tadā

Māṭambiyavhaṃ kāresi padhānagharamabbhutaṃ.

Būkakalle ambavāpiṃ, tantavāyikacāṭikaṃ,

Gāmaṃ niṭṭhilaveṭṭhiñca tassā'dā so sadāsakaṃ.

Kappūrapariveṇe ca kurundapillake tathā

Mahārājaghare ceva pāsāde so'va kārayi.

-----------

2.[A.] Bahudāye 3. Vicchante paccaye (sabbaisu) 4.[E.] Tadā aṃkurite

5. Dayake [A.] Pāṭhabheda)

[SL Page 266] [\x 266/] (

Aññatthā'dā tayo gāme vihāresu mahādhano.

Potthasātavhayo pañño vihāre jetanāmake

Senāpati rājanāmaṃ pariveṇaṃ samāpayī.

Mahakande ca damiḷo pariveṇaṃ sanāmakaṃ;

Cullapatthaṃ tathā eko; sehālauparājakaṃ

Uparājā sa kāresi saṅghatisaso'pi rājino.

Aññe subahavo'kaṃsu vihāre evamādike

Tassa rañño'nuvattantā; evaṃdhammī hi pāṇino.

Pāpaṃ vā pi hi puññaṃ vā padhāno yaṃ karoti yo

Loko taṃ taṃ karote'va; taṃ vijāneyya paṇḍito.

Jeṭṭhanāmā mahāpuññā mahesī tassa rājino

Jeṭṭhārāmañca 6 kāresi bhikkhunīnamupassayaṃ.

Tassā'dāsi ca dve gāme pattapāsāṇabhumiyaṃ

Tambuddhaṃ bhelagāmañca 7 ārāmikasanaṃ tathā.

Akā malayarājāpi dhātugehaṃ mahārahaṃ

Maṇḍalagirivihāramhi cetiyassa mahādhano.

Lohapāsādake so'va chādesi majjhakūṭakaṃ.

Bodhitissaviharañca bodhitisso mahayaso

Dīpe maṇḍalikā sabbe tattha tattha yathābalaṃ

Vihāre pariveṇe ca kārayiṃsu anappake.

Tassa kālo narindassa puññakammamayo iva;

Ativitthārabhītena sabbaso na vicāritaṃ.

Pubbako pi kathāmaggo ākulo viya bhāti me.

Yathāpadhānaṃ kathitaṃ hetūnaṃ upalakkhaṇaṃ

Athāparena kālena puḷatthinagaraṃ gato

Vāsaṃ tattheva kappesi karonto puññasañcayaṃ.

Atekicchiyarogena samphuṭṭho kālamattano

Maraṇassa viditvāna samahūya mahājanaṃ

Ovaditvāna dhammena maraṇaṃ so upāgami.

Mahājano mate tasmiṃ bāḷhasoko parodiya

Katvā āḷāhaṇe tassa kiccaṃ sabbamasesato

Tassaḷāhaṇabhasmampi katvā bhesajjamattano

-----------

6.[D.] Jeṭṭhanamaṃ ca 7.[E.] Taṃ buddhahelagāmaṃca (tambutt[X]gña[X]gama,

Bèlagama iti tesaṃ sīhaḷanamānīti vaññāmi)

[SL Page 267] [\x 267/] (

Rājabhaṇḍañca taṃ sabbaṃ sabbañca balavāhanaṃ

Sammā ādāya gopetvā nagaraṃ samupāgami. 39

Evaṃ soḷasame vasse rājā āsi divaṃgato

Petthakuṭṭho'pi damiḷo rajjaṃ tassa vicārayī.

Uparājaṃ gahetvāna daṭhāsīvaṃ khipāpayī

Cārake; vihituṃ 8 sammā rakkhāvaraṇamādisi.

Vinā rañña na sakkāti mediniṃ paribhuñjituṃ

Ānetvā dattanāmānaṃ dhanapiṭṭhippadhānakaṃ

Uppannaṃ rājavaṃsamhi rajje taṃ abhisiñciya

Tassa nāmaṃ ṭhapetvāna sayaṃ sabbaṃ vicārayī.

Datto so dhanapiṭṭhimhi vihāraṃ sakanāmakaṃ

Kārayitvāna puññāni aññāni'pi samācini.

Samakantu so ṭhatvā'va vassadvayamahū mato.

Potthakuṭṭho mate tasmiṃ puna aññampi māṇavaṃ.

Hatthadaṭhaṃ samahūya uṇhanagarasambhavaṃ

Tampi rajjehisiñcitvā yathāpubbaṃ sayaṃ vasī

Kāḷadīghavikaṃ katvā padhānagharakaṃ tathā

Puññamaññaṃ chamasehi se'pi maccuvasaṃ gato. 47

Evaṃ viditvā bahupaddavāni

Dhanāni dhanaññāni ca vāhanāni

Vihāya rajjesu ratiṃ sapaññā

Manuññapuññābhiratā bhaveyyuṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahavaṃse

Tirājako nāma

Catucattāḷīsatimo paricchedo.

---------

Pañcacattāḷīsatimo paricchedo.

Rañño tassaccaye rājā māṇavammo ahosi so.

Kiṃgotto? Kassa putto ca? Kathaṃ rajjamapāpuṇi?

Mahāsammatavaṃsamhi jāto jātiguṇāvaho

Putto kassapanāmassa thūpārāmassa bhedino 1

-----------

8. Vihitaṃ (sabbesu) 9.[A.] Vāganāni. 1.[E.] Bhojino: [SL Page 268] [\x 268/] (

Dhītā valayarājassa saṅghanāmassa 2 rājino 3

Taṃ labhitvā vasaṃ dese uttare līnavuttiko

Hatthadāṭhanarindena tasmiṃ atthevadhārite

Jambudīpamupāgamma narasīhaṃ mahīpatiṃ

Gantvā vatva sakaṃ nāmaṃ sevituṃ tamupakkamī.

Ārādhesi ca sabbehi payogehi narādhipaṃ.

Viditvā tassa sohajjaṃ netvā bhariyamattano

Vāsaṃ tattheva kappesi sevamāno divānisaṃ.

So'pi ārādhito tena kaṇḍuveṭhī naruttamo

Sabbaṃ nento'va taṃ rajjaṃ mahābhogamadāpayī.

Tena saṃvāsamanvāya bhariyā saṅghanāmikā

Catasso dhītaro putte cattāro'pi vijāyatha.

Athekadivasaṃ rājā hatthikkhandhavaraṃ gato

Sañcaranto yathākāmaṃ māṇavammena ekato

Nāḷikerampivitvāna tatraṭṭho'va pipāsito

Māṇavammassa pādāsi maññanto aññameva taṃ

Sotaṃ gahetvā cintesi sakhāpe'sa narādhipo,

Ucchiṭṭhaṃ nāma kiṃ hoti sattānaṃ paramatthato,

Tasmā yuttaṃ mayā pātumiti cintiya taṃ pivi.

Evaṃ honti mahussāhā jetukāmā hi 4 buddhino

Rājāpi disvā taṃ bhīto tassa pītāvasesakaṃ

Sayaṃ pivi, tathā hoti kammaṃ puññavataṃ sadā.

hapesi sakavese'va 5 tato paṭṭhāya attano

Bhojane sayane ceva parihāre ca vāhane.

Evaṃ tesu vasantesu yuddhatthāyamupakkami

Vallabho narasīhena; narasīho vicintayī:

"Ayaṃ kho mama sevāya rajjaṃ vaṃsāgataṃ sakaṃ

Labhissāmiti seveti rattandivamatandito;

Sace sopi mayā gantvā yujjhanto maraṇaṃ gato

Takkitaṃ tassa mayhañca sabbaṃ tamaphalambhave.

-----------

2. [E.S.D.] Saṃghamānassa 3.[A.] Rajinī 4. [A.] Pi. 5.[E.]Sakameso va.

[SL Page 269] [\x 269/] (

Evaṃ cintiya taṃ rājā nivattetvā 6 sake pure

Sayaṃ vallabharājena kātuṃ saṅgāmamārabhi.

Māṇavammo'pi cintesi sace'yaṃ mayi jīvati

Rājā mīyati yuddhamhi kiṃ phalaṃ mama jīvite

Vissāso dukkato tena bhavissati tathā sati.

Saṅgahesi kimatthaṃ maṃ samānattena attano;

21 Tasmā yuttaṃ mayā gantuṃ saha saṅgāmamaṇḍalaṃ.

Sukhaṃ hi saddhiṃ tenettha jivanammaraṇampi vā.

Evaṃ cintiya sannaddhabalo hatthivaraṃ gato

Gantvā dassesi attānaṃ so taṃ saṅgāmaṇḍale.

Narasiho ca taṃ disvā haṭṭhatuṭṭho samuggiri 7

"Aho satthavametasmiṃ kattabbaṃ me kataṃ" iti.

Tato māṇassa senā ca senā cevassa rājino

Senaṃ vallabharājassa viddhaṃsesi samāgatā.

Māṇavammo'pi dassesi tahiṃ sūrattamattano

Parakkamanto devānaṃ raṇe nārāyaṇo viya.

Narasīhopi santuṭṭho māṇavammassavikkame

Āliṅgitvā sinehena "tvaṃ kho me jayado" iti

Attano puramāgamma katvā vijayamaṅgalaṃ

Māṇavammassa senāya kattabbaṃ sabbamācarī.

Athevaṃ cintayī rājā "kattabbaṃ me sahāyako

Attanā'kāsi sabbañca, anaṇo so mamajjato;

Iṇaṃ mamāpi sodhemi katvā kattabbamattanā;

Kataññu katavedī hi purisā'tīva dullabhā."

Amacce sannipātetvā idaṃ vacanamabravi:

"Sahāyassa mametassa kamme tumhe'pi sakkhino;

Mayāpi tassa kattabbaṃ kammaṃ sādhu sukhāvahaṃ.

Upakāro hi sādhūnaṃ dhammo pubbopakārino."

Evaṃ vutte amaccā te paccāhaṃsu mahīpatiṃ

"Yaṃ yamicchati devo hi taṃ taṃ ruccati no" iti

Atha so māṇavammassa senaṃ datvā savāhanaṃ

Sabbopakaraṇañceva sabbakammakare'pi ca

-----------

6.[E.] Nivattiya, 7.[E.] Samuddatī, sa saddahi,

[SL Page 270] [\x 270/] (

Gacchāti vatvā taṃ yantaṃ sahasenāya pekkhiya

Paridevittha bhumindo vippavutthaṃ'ca puttakaṃ.

Māṇavammopi āruyha nāvāyo jaladhītaṭe na cireneva āgamma tamatikkamma vegasā

Sahasenāya maddanto laṅkādīpamupāvisī,

Taṃ sutvāna palāyittha rājā daṭhopatissako.

Māṇavammo puraṃ gantvā ahutvā'va narādhipo

Palatamanubandhittha padānupadamuggato 8

Tadā sā dāmiḷī senā assosi kira sāmiko

Mahārogābhibhuto'ti; sutvā taṃ sā apakkamī.

Sutvā daṭhopatisso taṃ samādāya mahābalaṃ

Māṇavammaṃ upāgamma kātumārabhi saṃyudhaṃ

Māṇavammo ca cinetesi; "sabbā senā gatā mama;

Mate mayi samijjheyya verino me manorathaṃ.

Jambudīpaṃ'va tasmā'haṃ gantvā'dāya balaṃ tato

Puna rajjaṃ gahessaṃti; tasmā evamakāsi so.

Gantvā puna'pi disvāna sahāyaṃ narasīhakaṃ

Ārādhayanto nipuṇaṃ sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

Yāva rājacatukkaṃ so māṇavammo tahiṃ vasi.

Narasīho'tha cintesi mānatthaddho yasodhano

"Rajjatthaṃ me sahāyo maṃ sevanto yeva addhago

Buḍḍho hessati; taṃ passaṃ kathaṃ rajjaṃ karomahaṃ.

Imasmiṃ pana vārasmiṃ pesayitvā balaṃ mama

Rajjaṃ taṃ na gahessāmi ko attho jīvatena me?"

Evaṃ cintiya so senaṃ sannipātiya attano

Sannāhetvā yathāyogaṃ dāpetvā'va yathāruciṃ

Sayameva tamādāya samuddataṭamāgato

Nāvāyo cittarūpāyo kārayitvā thirā bahū

Amacce āha "etena saddhiṃ gacchatha bho" iti.

Nāvaṃ ārohituṃ sabbe na icchiṃsu tadā janā.

Tadā sīho vicintetvā sayaṃ hutvā tirohito

Attano parihāraṃ so rājalakkhaṇasammataṃ

-----------

8. [A. -]Maggato.

[SL Page 271] [\x 271/] (

Sabbaṃ tasse'va datvana alaṅkarampi attano

Āropetvāna taṃ nāvaṃ "gaccha ṭhatvāna sāgare

Imaṃ bheriñca vādehi koṭṭhanāma"nti yojayī,

So'pi sabbaṃ tathākāsi; rājā no agamā iti

Āruhiṃsu janā nāvaṃ ekaṃ 9 katvā narādhipaṃ

So taṃ senaṅgamādāya māṇo gantuṃ samārabhī;

Kevalo'pi samuddo so ahosi nagarūpamo.

Atha so paṭṭanaṃ patvā otaritvā savāhano

Vissāmetvā balaṃ tattha vasaṃ katipaye dine

Uttaraṃ desamādāya katva hatthagataṃ janaṃ

Akkhobbhiyamahāseno nagaraṃ gantumārabhi.

Potthakuṭṭho'pi taṃ sutvā paccuggañchi mahābalo.

Saṅgacchiṃsu ubho senā bhinnavelā'va sāgarā.

Māṇavammo tato hatthimāruyha gahitāyudho

Potthakuṭṭhañca rājānaṃ dvedhā katvā palāpayī.

Hatthadāṭhaṃ palāyantaṃ disvā jānapadā narā

Sīsamassa gahetvāna māṇavammassa dassayuṃ.

Potthakuṭṭho palāyitvā merukandaramāgami.

Tato taṃ sāmiko disvā "sahāyo me ayaṃ ciraṃ;

Tasmā na sakkā chaḍḍetuṃ āpade saraṇāgataṃ.

Sāmino ca sahāyassa niddoso'haṃ 10 kathaṃ 11 bhave"

Iti cintiya pūvaṃ so savisaṃ khādiyā'mari.

Kuṭṭhako'pi ca teneva khāditvā puvakaṃ mato.

Māṇavammassa tassevaṃ dīpo āsi akaṇṭako.

Māṇavammo tato dīpe chattaṃ ussāpayī tadā.

Vārento viya teneva dukkhaṃ dīpe janassa so

Puññakammāni so'kāsi anagghāni bahūni ca.

Samattho ko hi taṃ sabbaṃ vattuṃ paṭipadaṃ naro?

Kappagāmavhayañceva 12 tathā sepaṇṇināmakaṃ

Padhānarakkhe ca siriṃ sirīsaṅghādibodhike

-----------

9. [S.] Evaṃ 10.[A.] Niddosaṃ yaṃ 11. [D.S.] Kataṃ.

12. [E.] Katvā gāmadvayaṃ ceva [SL Page 272] [\x 272/] (

Pāsādaṃ sova kāresi pasādāvahamuttamo.

Chādesi lehapāsādaṃ thūpārāmagharaṃ tathā.

Thūpārāme ca pāsādaṃ katvā'dā paṃsukūlinaṃ,

Jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhāsi chattaṃ cetiyamuddhani. 13

Bahavo jiṇṇakāvāse tattheva 14 paṭisaṅkhari,

Ettha māṇavammassa rajjakathāya ūnatā dissati

Ito paṭṭhāya aggabodhissa rajjapaṭibaddhā kathā viya khāyati.

---------

Chacattāḷīsatimo paricchedo

......Vāsaṃ katvā sulabhapaccayaṃ

Dāsi dhammarucīnaṃ so rājinidīpakampi ca.

Kāretvāna paricchedaṃ mahānettādipādikaṃ 1

Tesameva adā koṭṭhavāte 2 so devatissakaṃ.

Vahatthale 3 ca so katvā kadambagonanāmakaṃ

Devapāḷimhi katvāna girivhanagaraṃ tathā

Katvā antarasobbhamhi devanāmaṃ vihārakaṃ

Rājamātikamārāmaṃ katvā'dā paṃsukūlinaṃ.

Gokaṇṇakavihāre'kā padhānagharameva ca.

Jiṇṇagehañca kāresi vaḍḍhamānakabodhiyā.

Saṅghamittavhaye ceva aññattha ca mahāyaso

Tattha tattha vihāresu navakammamakārayi.

Chabbīsatisahassāni suvaṇṇānaṃ samappiya 4

Jiṇṇāni paṭisaṅkhāsi rājā cetiyapabbate.

Tālavatthuvihārañca kāretvā paṇṇabhattakaṃ

Vihārassa mahāsenanarindavhassa dāpayi.

Goṇḍigāmikavāpiñca chinnaṃ bandhi yathā purā.

Dānabhaṇḍañca so sabbaṃ sabbesaṃ'dāsi pāṇinaṃ.

Uposathaṃ upavasati saddhiṃ dīpajanehi so

Dhammaṃ ca tesaṃ deseti dātuṃ lokuttaraṃ sukhaṃ.

-----------

13. [S.] Katvā sulabhapaccayaṃ. 14.[E.] Tathe va. 1.[A.] Pādakaṃ.

2.[A.] Koka vāte. 3.[A.E.D.] Mahāthale. 4. Samāpiya (sabbesu.)

[SL Page 273] [\x 273/] (

Kammaṃ sovaggiyaṃ tassa rajje sabbo samācari.

Yaṃ karoti mahīpālo taṃ tassa kurute jano.

Tasmā rājā mahāpañño dhammameva sadā care;

So nivutthanivutthamhi ṭhāne hoti mahāyaso,

Sampannaparivāro ca, ante gacchati nibbutiṃ

Attatthañca paratthañca tasmā passeyya buddhimā.

Attanā yadi ekena vinītena mahājanā

Vinayaṃ yanti sabbe'pi ko taṃ nāseyya paṇḍito ?

Payogo yo hi sattānaṃ lokadvayahitāvaho

So tena akato natthi rattindivamatandinā

Attanā so nivatthāni vatthāni sukhumāni ca

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ cīvaratthāya dāpayi.

Aṭṭhānaviniyogo'pi saṅgaho vā virūpako

Sāvajjo paribhogo vā tassa nāhosi sabbaso.

18 Ye ye sattā yadāhārā, tesaṃ taṃ taṃ sa dāpayī.

Ye ye yena sukhī honti te te tena sukhāpayī.

Evaṃ puññāni katvāna chabbassāni narādhipo.

Agamā devarājassa santikaṃ santiyāvaho.

---------

Atha tassā'nujo rājā kassapo'hosi khattīyo

Samattho rajjabhārassa vahituṃ 5 pubbavuttino.

Pitā viya niyaṃ puttaṃ so saṅgaṇhi mahājanaṃ

Dānena peyyavajjena atthassa cariyāya ca.

hānantarañca dāpesi tassa tassa yathārahaṃ.

Sayaṃ bhuñjittha bhogepi sabbadukkhavivajjito.

Gihīnañce va bhikkhūnaṃ brāhmaṇānañca khattiyo

Vattāpayī sakācāre; māghātañceva kārayī.

Macchatitthe 6 duve ceva āvāsaṃ heḷigāmakaṃ

Vaṇijjagāmamārāmaṃ kassapādigiriṃ tathā

Tathā ambavanavhañca padhānagharamuttamaṃ

Bhogagamañca...........

Ettha kassapassa rajjapaṭibaddhāya kathāya ūnatā dissati

-----------

5. Gahituṃ (sabbesu.) 6.[D.] Vacchatitthe.

[SL Page 274] [\x 274/] (

Tesaṃ sabbakaṇiṭṭho'pi mahindo nāma khattiyo

Sampattarajjo nāhosi rājā rajjadhurandharo.

Tassa'pi kira nīlavho sahāyo cirasanthuto

Mato pubbe'va; tasmā so saranto taṃ na icchi taṃ.

Aho rajjampi dīpamhi na maññittha sukhāvahaṃ

Abhāvena sahāyassa; sahāyā'tīva dullabhā.

Teneva vuttaṃ mutinā dhammā ye keci lokiyā

Tathā lokuttarā ceva dhammānibbāṇagāmino

Kalyāṇamittaṃ āgamma sabbe te honti pāṇinaṃ;

Tasmā kalyāṇamittesu kattabbo'ti sadādaro.

Ādipādo'ca so tasmā hutvā rajjaṃ vicārayī,

Pāletuṃ yeva dīpamhi jīvanto viya pāṇino.

Kassapassa sabhātussa puttaṃ so aggabodhikaṃ

hapetvā oparajjamhi datvā bhogamanappakaṃ

33 Desaṃ datvāna pācīnaṃ vasituṃ tattha pesiya,

Desaṃ dakkhiṇamādāsi rājaputtassa attano.

Mahāpāḷimhi dānañca dāpesi dasavāhakaṃ;

Sabbe bhoge same'kāsi yācakānaṃ saha'ttanā.

Adatvā yācakānaṃ so na kiñci paribhuñjati.

Bhuttaṃ vā'satiyā 7 deti dviguṇaṃ attabhuttato.

Sakanāmaṃ sa kāresi bhikkhunīnamupassayaṃ.

Pādā nagaragallañca ārāmamariyādakaṃ.

Mahindataṭamārāmaṃ sampannacatupaccayaṃ

Aññampi bahudhā'kāsi puññaṃ puññaguṇe rato.

Tīṇi vassāni kāretvā rajjamevaṃ mahāmati

Gavesanto sahāyaṃ'va devalokamupāgami.

Vasanto dakkhiṇe dese aggabodhikumārako

Kenāpi karaṇīyena nagaraṃ āgato ahū.

Tasmiṃ tattha vasantamhi ādipādo mahindako

Mato āsi; tato tassa rajjaṃ hatthagataṃ ahū.

So taṃ hatthagataṃ katvā saṇṭhapetvāna sāsanaṃ

Pācīnadesapatine 8 aggabodhissa pesayi.

-----------

7. Bhuttāvā'satiyā (bhuttāvī + asatiyā?) 8.[D.S.]Pācīna desādhipatino.

[SL Page 275] [\x 275/] (

Sa agaṇtvā ahū rājā silāmegho'ti saññito.

Oparajje kumārañca abhisiñcittha bhupati

So rājānaṃ niyojetvā "cintāhāraṃ vimuñciya

Bhoge bhuñjatha tumhe"ti sayaṃ rajjaṃ vicārayi.

Yathāyogaṃ janassesa'kāsi niggahasaṃgahe;

Dese ubbinayaṃ sabbaṃ maggaṃ pāpesi cakkhumā.

Evaṃ tesu vasantesu otāraṃ pāpakammino

Na labhantā vicintesuṃ "hinditabbā ime" iti.

Rājānamupasaṃkamma avocuṃ pisunaṃ 9 raho

"Tuvaṃ rājāsi nāmena; rājā añño sabhāvato;

Uparājā ayaṃ rajjaṃ gaṇhissati mahājanaṃ

Saṅgayha 10 na cireneva hoti rājā na saṃsayo"

Taṃ sutvāna mahīpālo paribhijji kumārake.

Kumāro pi viditvā taṃ coro hutvāna rājino

Palāyitvā sakaṃ desaṃ saṅgaṇhitvā tahiṃ jane

Mahantaṃ balamādāya kātuṃ saṅgāmamārahi.

Kadalyādinivātamhi saṅgāmo hiṃsano ahū.

Gato tattha parājitvā kumāro malayaṃ va so

Tato rājā kataññu so upakāraṃ sabhātuno

Cintetvā rajjadānādiṃ paridevittha pākaṭaṃ. 5

Kumāro pi ca taṃ sutvā ahosi muducittako;

Evaṃ te aññamaññassa siniddhattaṃ pakāsayuṃ.

Rājā gantvā sayaṃ yeva malayaṃ ekako'va so

Kumāraṃ taṃ samādāya āgamittha sakaṃ puraṃ.

Hoti nissaṃsayaṃ (evaṃ piyacitto) atīca so

Vivāhaṃ tena kāresi dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.

Tāya saddhiṃ vasanto so vissattho tena rājinā

Pahāraṃ tāya pādāsi duṭṭho dosamhi kismici.

Pitaraṃ sā upāgamma karuṇaṃ rodi tampati:

"Akāraṇe maṃ māreti dinno vo sāmiko" iti.

So'pi taṃ sutamatteva "dukkataṃ vata me" iti

Pabbājesi lahuṃ gantvā bhikkhunīnamupassayaṃ.

-----------

9. [A.E.] Pisunā. 10. [E.] Saṃgaṇhi.

[SL Page 276] [\x 276/] (

Aggabodhisanāmo'tha tassā mātulaputtako

Suvireneva kālena tassaṃ sārattamānaso

Kālo'yanti viditvāna tamādāya palāyituṃ

Aññāto taṃ gahetvāna gato eko'va rohaṇaṃ.

Aggabodhinarindo so aggabodhinamādiya

Aggabodhiṃ nihantuṃ 10 taṃ rohaṇaṃ samupāvisi.

Aggabodhi nisedhetvā 11 aggabodhiṃ sabhātaraṃ

Apare pabbate, hantumaggabodhiṃ sayaṃ gato.

Kasiṇaṃ rohaṇaṃ hatthagataṃ katvā mahābalo

Yujjhitvā tena taṃ gaṇhi bhariyaṃ saṅghamattano.

Tato paṭṭhāya sukhitā samaggā te tayo janā

Vissatthā aññamaññesu vihariṃsu yathāruciṃ.

Vāpāraniṃ akārāmaṃ tathā māṇaggabodhikaṃ

Sahattuddesabhogañca vihāre abhayuttare

Hatthikucchivihāre ca vihāre punapiṭṭhike

Mahādipariveṇa ca pāsāde vāhadīpake

Thūpārāmamhi gehassa dvāre ca parijiṇṇake

Kāsi pākatikaṃ tattha thamhe ca parivattayī.

Evaṃ katvāna puññāni aññāni ca yathābalaṃ

Cattāḷīsatime vasse yathākammamupāgami.

---------

Athoparājā rājā'si aggabodhi sirīdharo

Tanayo so mahindassa ādipādassa dhīmato.

Sāsanampi ca lokañca saṅgaṇhittha yathārahaṃ

Oparajje'bhisiñcittha mahindaṃ puttamattano.

Mahābodhissa kāresi gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ.

Ārāme dve ca kāresi kaḷandaṃ mallavātakaṃ.

Dhammakamehi sakkaccaṃ sodhesi jinasāsanaṃ.

Vinicchinanto dhammena chindi kuṭaṭṭakārake.

Bhesajjañca gilānānaṃ maṃgalaṃ cāvamaṃgalaṃ

Laṅkādīpamhi sakale sayameva vicārayī.

Salākabhattaṃ dāpesi nikāyattayavāsinaṃ,

Bhojanaṃ paṃsukūlīnaṃ attayoggaṃ mahārahaṃ.

-----------

10.[E.] Pi hantuṃ. 11. [E.] Nisīditvā.

[SL Page 277] [\x 277/] (

Evamādīni katvāna puññānī sa sayaṃvasī

Cuto'si chahi vassehi puḷatthinagare vasaṃ.

Tato pubbeva tassāsi putto so yuvarājako

Mato kira; tato rajjaṃ a ttaṃ taṃ tadā ahū.

Putto mahindo nāmā'si silāmeghassa rājino

Rajjayoggo mahāpuñño lokasaṅgaṇhanakkhamo.

Tassa jātadine yeva rājā nakkhattapāṭhake

Pucchitvā rajjayoggo'ti sutvā tehi viyākataṃ

Datvā tesaṃ dhanaṃ sādhu pavattiṃ tanniguhayi

Atha naṃ so vayappattaṃ katvā senāpatiṃ sakaṃ

Rajjaṃ tasseva katvāna sabbaṃ hatthe, sayaṃ vasī.

So dhammena vicāresi rājakiccaṃ mahāmatī;

Matepi tasmiṃ tasmā so aggabodhābhidhānino 12

Senāpaccaṃ na gaṇhittha nayaññu tassa hatthato.

Tadā kenaci gantvā so karaṇīyena rājino

Samuddatīre vasati mahātitthamhi paṭṭane.

Sutvā so culapituno maraṇaṃ vegasā'gamā

"Corā rajjaṃ gahetvāna nāseyyuṃ nagaraṃ" iti.

Tato uttaradesamhi maṇḍalīkā saraṭṭhiyā

Acchinditvāna taṃ desaṃ chinnarājakaraṃ karuṃ.

So taṃ sutvā mahāseno gantvā uttaradesakaṃ

Sabbe nimmathayitvāna maṇḍalīke saraṭṭhiye

Gantvā rañño mataṭṭhānaṃ disvā deviṃ parodiya

Assāsetvā 13 yathākālaṃ idaṃ vacanamabravi:

"Mā cintesi mahādevi, mato me sāmiko iti;

Rakkhissāmi ahaṃ dīpaṃ tumhe rajjaṃ karissatha"

Tuṇhībhutā'dhivāsetvā viya sā pāpabuddhikā

Raho yojayi taṃ hantuṃ vatthukāmā yathāruciṃ.

Senāpatī taṃ ñatvā 14 tassā'rakkhaṃ vidhāya so

Tampakkhiyehi 15 yujjhitvā palāpesi mahājanaṃ.

-----------

12.[E.] Aggabodhinarādhipā. 13.[E.] Assasitvā. 14.[A.] Taññattā.

15.[E.] Tampakkhiye te.

[SL Page 278] [\x 278/] (

Tato deviṃ sa bandhetvā pakkhipitvāna yānake

Ādāya taṃ puraṃ gantvā rajjaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.

---------

Atthi dappuḷanāmo'pi silāmeghassa rājino

Bhāgineyyo mahāseno ādipādo mahādhano.

So senaṃ sannipātetvā vasanto kāḷavāpiyaṃ

Kātuṃ saṅgāmamāgañchi saṅgagāmappadesakaṃ 16

Senāpati pavattiṃ taṃ sutvā sampannavāhano

Deviñca taṃ samādāya agamā tattha sajjukaṃ

Tesaṃ tatthā'si saṅgāmo ubhinnaṃ lomahaṃsano

Ādipādo tadā senaṃ ohīyantaṃ samekkhiya

Palāyitvā āruhittha acchaselaṃ 17 savāhano

Palāpetvāna taṃ tattha senāpati sukhaṃ vasī.

Suññaṃti nagaraṃ sutvā maṇḍalīkā pi uttare

Dese, sabbe samāgamma aggahesuṃ puraṃ tadā.

So hi te paṭibāhesi sūro dhīraparakkamo.

Athāgamma puraṃ rajjaṃ vicāresi yathānayaṃ.

Bhikkhusaṅghassa lokassa macchānaṃ migapakkhinaṃ

Ñātīnaṃ balakāyassa kattabbaṃ sabbamācari.

Pacchā anubalappatto dappulo malayaṃ gato

Bhāgineyye duve ceva pakkositvāna rohaṇā.

Raṭṭhe janapade sabbe ādāya bahuvāhano 18

Rattiyaṃ puramāgamma samuddo viya ottharī.

100

Balakāyo puraṃ rundhi ugghosento samannato.

Hesitena turaṅgānaṃ koñcanādena dantinaṃ

101

Tāḷāvacarasaddānaṃ kāhaḷānaṃ ravena ca

Gajjitena bhaṭānañca ākāsaṃ na tadā phalī.

102

Tadā senāpatī disvā mahāsenaṃ pamodiya

Ārovesi pavattiṃ taṃ balakāyassa attano:

103

"Rājaputtā tayo ete mahantaṃ balamādiya

Nagaraṃ no'parundhiṃsu; kinnu kātabbamethe vo."

104

Evaṃ vuttā tamāhaṃsu sūrā tassa raṇatthino:

Devāsevādine 19 yeva sevakānaṃ na jīvitaṃ;

-----------

16. [A.] Saṅgāmappadesa kaṃ 17. [E.] Potthake natthi 18.[D.] Balavāhano.

19. [A.] Devasevādine

[SL Page 279] [\x 279/] (

105

Evaṃbhute sace kāle ohīnā jīvitatthino

Posesi sāmi kiṃ kālamettakaṃ no yathāsukhaṃ?"

106

Vutte evaṃ saussāho balaṃ sajjiya rattiyaṃ

Uggate aruṇe hatthimāruyha katakammakaṃ

107

Dvārene'kena nikkhamma patanto asanī viya

Saddhiṃ yodhasahassehi saṅgāmaṃ'kāsi dussahaṃ.

108

Balaṃ taṃ ādipādassa nipphoṭetvā 20 tato tato

Sannipātiya ekajjhaṃ niyattiṃ sampāvedayi.

109

Hatāvasese ādāya ādipādopi dappuḷo

Pubbaṇheva parājitvā palāyitvā'ga rohaṇaṃ.

---------

110

Rājaputte duve ceva rohaṇamhā tadāgate

Jivagāhaṃ sa gāhetvā te ādāya puraṃ gato.

111

Evaṃ pattajayo suro dīpe jāte nirākule

Pācīna desaṃ sādhetuṃ pesayittha savāhane.

112

Tepi gantvāna desaṃ taṃ uttaraṃ desameva ca

Sādhayitvā'cireneva saṅgahesuṃ mahābalaṃ.

113

Rājāpi taṃ mahādeviṃ bhariyaṃ'kāsi attano

Pariccattuñca māretuṃ na sakkāyanti cintiya.

114

Tesaṃ saṃvāsamatvāya gabbho āsi patiṭṭhito puttaṃ vijāyi sā

dhaññapuññalakkhaṇasaññutaṃ.

115

Rañño sā'tipiyā āsi tato paṭṭhāya; so'pi kho

Puttassa tassa pādāsi oparajjaṃ sabhogiyaṃ.

116

hitā pācīnadesamhi ādipādā nisamma taṃ

Vināso'yanti amhākaṃ ubho hutvāna ekato

117

Dvīsu passesu senañca samādāya mahādhanaṃ

Sandhiṃ bhātaramāhuya katvā rohaṇadesato

118

Gaṅgātīramhi vāsaṃ te kappayiṃsu mahabbalā.

Rājā sabbaṃ nisamme'taṃ maṇḍalīke tahiṃ tahiṃ

119

Ārādhetvā gahetvāna duṭṭhe māriya kecana

Rakkhaṃ davona nagare kattabbaṃ sādhu yojiya

120

Mahāsenaṅgamādāya mahesiñca tamādiya

Khandhāvāraṃ nivesesi mahummāramhi gāmake

-----------

20. [D.S.] Nippoṭhetvā.

[SL Page 280] [\x 280/] (

121

Tassāgama namaññāya ādipādāpi te tayo

Koviḷāravhaye gāme mahāyuddhaṃ pavattayuṃ.

122

Atha rājā mahāseno samugghātesi taṃ balaṃ.

Dappuḷo so palāyittha; ādipādā duve hatā.

123

Tatthāpi laddhavijayo puramāgamma bhumipo

Rājakiccaṃ vivāresi mahādānaṃ pavattayī.

124

Mahābodhidumindassa mahācetittayassa ca

Dhātunampi ca sakkaccaṃ 21 mahāpūjamakārayī

125

Rohaṇaṃ samupāgamma dappuḷo so tamāgato 22

Balaṃ sampaṭipādesi yujjhituṃ puna rājinā.

---------

126

Rājā so puttanattānaṃ desaṃ kātuṃ nirākulaṃ

Thūpārāmamhi sabbe'pi sannipātiya bhikkhavo

127

Aññe pi ca mahāññe yuttāyuttivisārade

Rājadhammesu sabbesu nipuṇo nayakovido

128

Ārocetvā pavattiṃ taṃ tehi sammā pasāsito

Caturaṅgamahāseno sabbūpakaraṇānugo

129

Dīpe sabbattha yojetvā kattabbaṃ nagare'pi ca

Nikkhanto na cireneva agamā mārapabbataṃ;

130

Sammadditvāna taṃ desaṃ khippaṃ pabbatamāruhi.

Taṃ disvā rohaṇe sabbe bhītā taṃvasamāgamuṃ.

131

Tato sandhiṃ karitvāna dappuḷena sadappako

Hatthi asse ca maṇayo gahetvā tassa hatthato

132

Gāḷhagaṃgaṃ ca katvāna sīmaṃ rohaṇabhoginaṃ

Oragaṅgaṃ samādāya rājabhogamakārayī.

133

Dīpamevaṃ mahātejo katvā vigatakaṇṭakaṃ

Ekātapatto āgamma puraṃ vasi yathāsukhaṃ.

134

Pariveṇaṃ sa kāresi rājā dāmavihārakaṃ

Tathā sannīratitthañca puḷatthinagare vibhu.

135

Mahālekhañca kāresi pariveṇamabhayācale

Tathā ratanapāsādaṃ tattheva sumanoharaṃ

-----------

21.[A.] Dhātumpi ca sa sakkacca. 22.[A.] Samāgato. 23. [A.] Gāḷhabhogaṃ

Ca. [S.] Gāḷhaṅgaṃ ca (sundarataraṃ).

[SL Page 281] [\x 281/] (

136

Anekabhumaṃ kāretvā vejayantamivāparaṃ

Tathā satasahassehi tīhi ceva mahādhano

137

Jambonadasuvaṇṇassa sahassehi ca saṭṭhihi

Bimbaṃ satthussa kāretvā'nagghacūlāmaṇiyutaṃ

138 Pūjaṃ sabbopahārena kāretvāna mahārahaṃ

Pāsādamahane sabbaṃ rajjaṃ ossaji attano.

139

Bodhisattañca kāretvā rājataṃ 24 sumanoharaṃ

Saṇṭhapittha silāmeghe cāruṃ bhikkhunupassaye.

140

Thūpārāmamhi thūpāssā'kāsi sovaṇnakañcukaṃ

Paṭṭaṃ katvā vicittatthaṃ rājataṃ antarantarā

141

Tasmiññeva ca pāsādaṃ parijiṇṇaṃ sa kārayī

Abhidhammaṃ kathāpesi kārāpetvā mahāmahaṃ

142

Mahātherena satimā hemasālinivāsinā.

Tattha pokkharaṇiñca'ssa paribhogāya kārayī.

143 Jiṇṇe devakule katvā bahuke tattha tattha so

Devānaṃ paṭimāyo ca kārayittha mahārahā.

144

Brāhmaṇānañca datvāna paccagghaṃ rājabhojanaṃ

Pāyesi khīraṃ sovaṇṇataṭṭakehi sasakkharaṃ.

145

Usabhe paṅgulānañca jīvikañca 25 sa dāpayī

Damiḷānantu pādāsi asse goṇe agaṇhataṃ.

146

Anāthā ye salajjā ca 26 te ca saṅgaṇhi so raho.

Asaṃgahīto dīpamhi natthi tena yathārahaṃ.

147

Dātabboti kathaṃ gunnamāhāro so vicintiya

Sasse khīragate'dāsi tesaṃ khettasahassake. 27

148

Kāḷavāpimhi so vārisampātaṃ kārayī thiraṃ.

Puññamevaṃvidhaṃ tassa appameyyaṃ bahuṃ kira. 28

149

Tassa putto tadā āsī yuvarājā divaṃgato;

Jāto senāpatikāle aparo atthi dārako

150

Taṃ rājā rājaputtehi bhīto rājāraho iti

Māretuṃ taṃ na sakkonti 29 vaḍḍhāpesi yathā tathā.

-----------

24.8. Rājā taṃ 25. Jīvikatthaṃ(?) 26.[A.]Salajjāva. 27.[E.]Sahassato

28.[A.]Bahū. 29.[E.] Māreyyuṃti.

[SL Page 282] [\x 282/] (

151

Arīhi nagare ruddhe pitaraṃ so kirekadā

Upasaṅkamma yācittha saṅgāmāvacaraṃ gajaṃ.

152

So dāpesi mahānāgaṃ ghoraṃ mārakarūpamaṃ,

Katahatthaṃ balaṃ ceva sabbāyudhavisāradaṃ.

153

Kāloyamiti mantvā so bandhitvā jūrikaṃ tadā

Kuñjaraṃ varamāruyha nikkhamma nagarā bahi

154

Viddhaṃsetvā bala sabbaṃ dujjayaṃ jayamaggahi.

Rājā dasvā pasanno taṃ senāpaccaṃ ca tassa'dā.

155

Eso'va kira gantvana sabalo desamuttaraṃ

Palāpesi sasenaṃ taṃ ādipādañca dappulaṃ.

156

Baddhavero tato'hosi dappuḷo tamhi sādhukaṃ 30

Mahāummārayuddhamhi disvā tamatikodhavā.

157

Sīghaṃ pesesi taṃ hantuṃ hatthimāruḷhamattanā;

Ovijjhiya palāpesi tamesa sakadantinā.

158

Disvā tamatisantuṭṭho aññesañca abhāvato

Rajjayoge, adā tassa uparājattamattano.

159

Evaṃ vīsativassāni dīpametaṃ subhuñjīya

Vipākaṃ puññakammassa bhuñjituṃva divaṃgato

160

Evaṃ anekehi nayehi laddhā

Janassa dukkhehi virūpakehi

Bhogā vinassanti khaṇena sabbe

Aho tahiṃ yeva ramanti bālā.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Charājako nāma

Cacattāḷisatimo paricchedo.

---------

Sattacattāḷīsatimo paricchedo.

Accaye pituno rājā uparājā ahosi so

Samattho sattumittānaṃ kātuṃ niggahasaṃgahe.

Senā nāmāsi sappaññā mahesī tassa rājino.

Khuddaputtā 1 piyā'tīva rañño kalyāṇadassanā.

-----------

30. [A.] Sādhiyaṃ 1.[E.] Khuddā puttā.

[SL Page 283] [\x 283/] (

Adāsi yuvarājattaṃ jeṭṭhaputtassa attano,

Ādipāde'pare'kāsi rājinī pi ca dhītaro

Datvā ṭhānantaraṃ rājā tesaṃ tesaṃ yathārahaṃ

Janaṃ saṃgahavatthūhi saṃgahesi catuhipi.

Atha kenāpi so gantvā hetunā maṇihīrakaṃ

Vasanto kira, assosi paccanto kupito iti.

Tato senāpatiñceva jeṭṭhaputtañca attano

Gantvā sādhetha taṃ desamiti pesesi sajjukaṃ.

Tesu tatthopayātesu pisunā bhedacintakā

Vatvā yaṃ kiñci bhindiṃsu te ubho'pi narādhipe 2

Tato dve verino hutvā desaṃ gaṇhitu mārabhuṃ;

Rājā sutvā khaṇeneva dūratissamupāgami.

Te ubho'tattha ghātetvā tesaṃ sabbaṃ samādiya

Hantvā taṃpakkhiye sabbe pūḷatthinagaraṃ gamī.

Tadā rohaṇadesamhi bhogādhipatino suto

Dāṭhāsīvādipādassa mahindo nāma khattiyo

Pituno so'parajjhitvā rañño santikamāgamā.

Disvā rājāpi santuṭṭho taṃ saṅgaṇhi yathārahaṃ.

Tena mettiṃ thiraṃ kātuṃ dhītaraṃ devanāmikaṃ

Tassa datvāna pāhesi balaṃ rohaṇamevaso.

So gantvā rājasenāya maddāpetvāna rohaṇaṃ

Jambudīpaṃ palāpetvā pitaraṃ rohaṇaṃ labhi.

Mahāvihāre kāresi salākaggaṃ thīraṃ subhaṃ.

Bolakkhiyamunindassa 3 parihārāya dāpayī

Mahānāmavhayaṃ 4 gāmaṃ, pujayitvā yathābalaṃ

Vaḍḍhamānadumindassa jiṇṇaṃ gehañca kāriya

Rakkhaṇatthāya tassā'dā koṭṭhagāmaṃ 5 bahūdayaṃ 6

Nīlārāmassa pādāsi kāḷussaṃ nāma gāmakaṃ.

Loharūpassa pādāsi ārāmassañca gāmakaṃ.

Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi, paṭimāyo ca kārayi,

-----------

2.[E.] Narādhipā. 3.[A.E.] Kholakkhīya- 4.[E.] Mahāmagavbhayaṃ.

5.[E.] Koṭṭhāgāmaṃ 6.[E.] Bahudrayaṃ

[SL Page 284] [\x 284/] (

Pāsāde cetiye ceva vihāre va anappake.

Puḷatthinagare'kāsi vejjasālaṃ mahādayo:

Tathā paṇḍāviyañceva 7 bhogagāmasamāyutaṃ

Pīṭhasappīnamandhānaṃ sālāyo ca tahiṃ tahiṃ,

Potthakesu likhāpevo aṭṭe sammāvinicchite

Rājagehe ṭhapāpesi ukkoṭanabhayena so.

Nāgavaḍḍhananāmassa bhogagāme bahū adā.

Lekhepubbe na vāretvā 8 pāletvā pubbasāsanaṃ

Pitarā ca mahādānaṃ puññamaññampi vā kataṃ

Sabbaṃ tamavināsevo niccaṃ so rakkhi sādaro.

Mahesī ca mahārañño puññāni bahu kārayī

Kaṇṭakaṃ 9 cetiyaṃ kāsi devī cetiyapabbate.

Kāretvā jayasenañca pabbataṃ gāmikassa dā 10

Bhikkhusaṅghassa; sāgāmaṃ mahummāraṃ ca tassa'dā

Silāmeghavhayaṃ kavo bhikkhunīnamupassayaṃ

Silāmeghavhayedāsi bhikkhunīnañca paccaye 11.

Gāmā ye'suṃ purā kītā vihāre, tattha sā dhanaṃ

Datvā te me cayitvāna vihārasse'va dāpayī

Chādayitvā 12 mahārukkhe sabbe cetiyapabbate

Nānārāge dhaje ceva paṭākāyo ca pūjayī.

Pubbārāmakabhāgamhi 13 pāsādaṃ paṭisaṃkhari.

Ussānaviṭṭhiṃ dubbhogaṃ subhogaṃ tassa kārayī.

Vihāraṃ giribhaṇḍañca naṭṭhaṃ pākatikaṃ karī.

Bhogagāme ca dāpesi bhikkhūnaṃ tantivāsinaṃ.

Ambuyyānamhi āvāsaṃ katvā dappuḷapatabbataṃ

Bhikkhūnaṃ tisatassā'dā sampannacatupaccayaṃ.

Kāretvā nīlagallañca ārāmaṃ so manoramaṃ

Dakavāraṃ bahuppādaṃ tassa dāpesi kāriya.

Arikārivihāre ca paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ;

Salākaggañca pāsādaṃ apubbaññeva kārayī.

-----------

7. Paḍāviyaṃ ceva. 8. [D.S.E.] Nakāretvā 9.[S.] Katthakaṃ [E.] Katthakaṃ

10. [E.] Dāmiḷassa'dā 11. [E.S.D.] Bhikkhunīnamupassaye. 12. Chedayitvā

(Sabbesu), 13. [E.S.] Pucchārāmaka-.

[SL Page 285] [\x 285/] (

Vāhadīpe sa kāresi 14 senaggabodhipabbataṃ.

Dhammaṃ tīsu nikāyesu vācayittha bahussate.

Gaṇhāpesi ca bhikkhūnaṃ ayopattesu gaṇṭhike.

Puññanti vuttaṃ sabbaṃ so na kiñci paricajjayī.

Kulīnānamanāthānaṃ itthinaṃ'dā piḷandhanaṃ;

Bhojanaṃ bhojanatthinaṃ bahusodāsi rattiyaṃ.

Gunnaṃ sassāni pādāsi; kākādīnañca bhattakaṃ;

Taṇḍulañcakumārānaṃ madhuphāṇitasaṃyutaṃ.

Evaṃ puññāni katvāna narindo so sapāriso

Bhutvā pañcasu vassesu mediniṃ sampariccaji.

38 Tato tassa suto āsi sīhaḷānaṃ rathesabho

Sabbarūpaguṇopeto mahindo nāma khattiyo,

So dhammikasilāmegho iccā si dharaṇītale

Dhammadīpo dhammadhajo suddhadhammaparāyaṇo;

Pubbakehi narindehi kataṃ dhammapathānugaṃ

Sabbaṃ'kāsi ahāpetvā; adhammantu vivajjayī.

Rājā ratanapāsāde kātuṃ so navakammakaṃ

Sabbakālesu dāpesi geṭṭhumbadakavārakaṃ 15

Jiṇṇañca paṭisaṅkhāsi puññakammamakāsi ca.

Rajjaṃ katvāna catusu vassesu nidhanaṃ gato.

---------

Aggabodhi tato rājā chattaṃ ussāpayī pure

Kārento sabbasattānaṃ hitaṃ sukhamasesato.

Dhātupūjaṃ sa kāresi satthusabbaguṇārahaṃ

Pitāmahakatassā'pi sambuddhassa mahāmahaṃ.

Udayaggādibodhiñca pariveṇaṃ sa kārayī

Nāmaṃ gahetvā pituno attano ca narādhipo.

Sabhogaṃ pariveṇañca katvā taṃbhutanāmakaṃ 16

Sakācariyakassā'dā bhikkhūnaṃ tisatassa ca.

Rājasālāya 12 dāpesi cūḷavāpiyagāmakaṃ.

Gāmadvayañca dāpesi kāḷulamallavātake.

Makaṃ (?) 17.[A.] Rājā sālāya.

[SL Page 286] [\x 286/] (

Pavesaṃ vinivāresi uposathadinesu so

Macchamaṃsayurādīnaṃ antonagaramattano.

Bhikkhū vā cetiye vā so vanditvā nikkhamaṃ tato

Vālukā mā vinassantu iti pāde sudhovayī.

Yaṃ yaṃ sovaggiyaṃ kammaṃ kammaṃ nissaraṇāvahaṃ

Vatthuttaye pasanno so kammaṃ taṃ sabbamācari.

Mātupaṭṭhānanirato rattindivamahosi so;

Gantvā tassā upaṭṭhānaṃ pāto'va kira bhupati

Sīsaṃ telena makkhetvā ubbaṭṭetvāna jallikaṃ

Nakhe visutdhe katvāna nahāpetvāna sādaraṃ

Acchādevo navaṃ vatthaṃ sukhasamphassamattanā

Vatthaṃ chaḍḍhitamādāya pelletvā sayameva taṃ

Tassa toyena siñcitvā sīsaṃ samakuṭaṃ sakaṃ

Gandhamālāhi taṃ sammācetiyaṃ viya pūjiya 18

Namassitvāna tikkhattuṃ katvā taṃ so 19 padakkhiṇaṃ

Dāpetvā parisāya'ssā vatthādīni 20 yathāruciṃ

Sahattheneva bhojetvā bhojanaṃ taṃ mahārahaṃ

Bhuttāvasesaṃ bhuñjitvā samākiriya 21 matthake

Bhojetvā parisaṃ tassā rājabhojana muttamaṃ

Sajjetvā vāsagehañca sugandhaparivāsitaṃ

Sahatthā paññapetvāna sayanaṃ tattha sādhukaṃ

Pāde dhoviya makkhetvā gandhatelena saṇhakaṃ

Sambāhento nisīditvā katvā niddamupetakaṃ

Katvā padakkhiṇaṃ mañcaṃ tikkhattuṃ sādu vandiya

Ārakkhake niyojetvā dāse kammakare'pi ca

Tassā piṭṭhimakatvāna apakkammeva piṭṭhito

hatvā adassane ṭhāne tikkhattuṃ puna vandiya

Santuṭṭho tena kammena saranto taṃ punappunaṃ

Gehaṃ yāti; sa jivantaṃ 22 evameva upaṭṭhahi.

Ekadā dāsavādena vaditvā dāsamattano

-----------

18. [E.S.] Pūjayi. 19.[E.] Katvā tassā. 20.[A.] Vatthādīhi. 21.[E.] Saya

Mākiriya. 22.[E.] Sajīvaṃ taṃ.

[SL Page 287] [\x 287/] (

Tenattano kathāpesi khamāpetuṃ sayaṃ vaco.

Attānaṃ bhikkhusaṃghassa dāpayitvāna mātarā

Dhanamattagghanaṃ datvā bhujisso āsi buddhimā

Evaṃ puññaparo hutvā katvā dīpassa saṃgahaṃ

Ekādasahi vassehi devalokamupāgami.

---------

Tassā'nujo dappuḷo'tha rājā'hosi tadaccaye;

66 Sabbaṃ pubbakarājunaṃ cariyaṃ sosamācari.

Tadā mahindanāmassaputtā rohaṇasāmino

Pitarā nīhaṭā'gañchuṃ rājānaṃ mātulaṃ sakaṃ.

So te disvā pavattiṃ taṃ sutvā datvā mahābalaṃ

Pāhesi pitarā yuddhaṃ kātuṃ bandhūhite rato

Mahindopi tathābhāvaṃ viditvā rohaṇādhipo

Yuddhaṃ paṭipade yeva tesaṃ'kāsi mahābalo

Te ubho'pi palāyiṃsudatvā senāya nāyakaṃ.

Punāgantvā mahīpānaṃ sevamānā idhā'vasuṃ.

Pitāpi tena santuṭṭho aññena sakabandhūnā

Yujjhanto maraṇaṃ gañchi; ñāti so'pi mato kira.

Tadā'dā bhāgineyyassa rājā kittaggabodhino

Sabbarūpaguṇopetaṃ dhītaraṃ devanāmikaṃ.

So dappuḷaṃ ṭhapetvāna sevatthaṃ tassa rājino

Sayaṃ neṅgamādāya rohaṇaṃ samasupāgami.

Rohaṇādhipatī hutvā sabbākārasamappito

Puttadhītāhi vaḍḍhanto vāsaṃ tattheva kappayī.

Rājā'kāsi dumindassa gharaṃ jiṇṇaṃ navaṃ thiraṃ.

Sovaṇṇakhavitaṃ kammaṃ maṅgalena ca tassa so

Attano rājabhāvassa satthu pāramitāya ca

Sammānucchavikaṃ katvā mahāpūjaṃ pavattayī.

Jiṇṇaṃ kāresi pāsādaṃ hatthikucchivihārake

Vāhadīpassa ārāmaṃ 23 lāvārāvañca 24 pabbataṃ.

Vihāre jetanāme ca katvā sovaṇṇayaṃ muniṃ

Vaḍḍhetvā bodhigehamhi pūjaṃ'kāsi acintiyaṃ.

Anusaṃvaccharaṃ dīpe vatthadānaṃ pavattayi.

-----------

23.[A.] Kāresi. 24.[A.] Lāvārāmaṃ ca

[SL Page 288] [\x 288/] (

Mahāpāḷiñca vaḍḍhesi bhattaggamavalokayī 26.

Tulāhārañca dāpesi jiṇṇaṃ ca paṭīsaṅkhari.

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ pālesimanavajjiyaṃ.

---------

Tassā'si vajiro nāma senāpati mahāmati

Kacchavālaṃ sa kāresi ārāmaṃ paṃsukūlinaṃ

Thūparāmamhi thūpassa gharaṃ chādesi sādhukaṃ

Iṭṭhikāhi suvaṇṇāhi; hematvāre va kārayī 27

Evaṃ soḷasavassāni katvā rajjaṃ narādhipo

Aagamā sabbasattānaṃ gantabbaṃ desameva so.

---------

Tasmiṃ rājini sampatte devalokaṃ tadā ahū

Aggabodhi sanāmo'tha āṇābheriṃ carāpayī

Pitā tassa sabhātussaputtaṃ mahindanāmakaṃ

Rajjatthaṃ sakaputtānaṃ ādipādaṃ na kārayī.

Ādaraṃ so sabandhūnaṃ kaṇiṭṭhānampi kātave

Asahanto palāyittha paratīraṃ samākulo. 28

Tesamāgamanaṃ sutvā pesayitvā mahābalaṃ

Kāretvā yuddhametehi sīsaṃ 29 tesaṃ sa gaṇhayī.

Nikāyesu vicāretvā kattabbaṃ sabbameva so

Dīpe'pi sakale' kāsi pāpāvāranivāraṇaṃ.

Bhikkhu cūlavihāresu 30 yāguṃ gaṇhanti sabbadā 31

Mahāvihāre; taṃ sutvā rājā nibbinnamānaso

Kaṇṭhapiṭṭhimahāgāmaṃ tathā yābālagāmakaṃ

Telagāmaṃ bahūdañca dakavāraṃ padāpiya

Yāguṃ gahetuṃ yojesi vihāresu'pi bhikkhavo;

Tato paṭṭhāya taṃ yāguṃ sabbe gaṇhiṃsu sādarā.

Dīpe bheriṃ carāpetvā sannipātiya yācake

Suvaṇṇaṃ so padāpesi yathicchaṃ divastayaṃ.

Evamādiṃ sa katvāna puññaṃ vassehi tīhi ca

-----------

26. [A.] Mavalokiya. 27.[E.] Chādayi. 28. Samātulo (?) 29.[A.] Hisaṃ,

30. [S.] Mūlavihāresu. 31.[E.] Osadhaṃ,

[SL Page 289] [\x 289/] (

Vatthuttayapasādassa phalaṃ passitumattano

Rājā dibbena yānena 32 gacchanto viya so mari.

Evaṃ aniccā vata sabbadehino 33

Sabbaccuno' pevamupenti maccuṃ

Pahāya tasmā bhavarāgajātaṃ

Budho subuddhī vibhave bhaveyya.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nāma

Sattacattāḷīsatimo paricchedo.

---------

Aṭṭhacattāḷīsatimo paricchedo.

Tato tassā'nujo seno chattaṃ ussāpayī pure

Piyaṃ'va puttaṃ passanto satte sabbe mahādhano. 2

Cariyaṃ pubbarājūnaṃ samācari yathābhataṃ;

Apubbaṃ'pi cavattesi cariyaṃ dhammasaṃhitaṃ.

Bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca ñātīnaṃ dīpavāsinaṃ

Macchānaṃ migapakkhīnaṃ kattabbaṃ sa samācari.

Mahindaṃ paratīraṃ so gataṃ yojiya mārayi.

Evaṃ so suvisodhesi rajja paccatthike'khile.

Mahādānaṃ pavattesi yācakānaṃ dhanesinaṃ,

Bhikkhūnaṃ brāhmaṇānañca manuññaṃ rājabhojanaṃ.

Ahesuṃ anujā tassa mahindo kassapo tathā

Udayo ti tayo; tesu mahindo yuvarājako

Hutvā tassānuvattanto sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

Saṅghā nāmā'si rājassa bhariyā tassa rājinī.

Kīḷanatthaṃ samuddassa gate rājini paṭṭanaṃ

Udayo ādipādo so ohīno nagare tadā

Nālanāmaṃ gahetvāna dhītaraṃ mātulāniyā

Rakkhitaṃ rājarakkhāya puḷatthinagaraṃ agā.

Rājā tasmiṃ akujjhitvā sandhiṃ katvā akuppiyaṃ

Mahādīpādaṃ pesetvā tosetvā naṃ idhānayī.

-----------

32.[A.] Ñāṇena, 33.[E.] Sabbadehī

[SL Page 290] [\x 290/] (

Evaṃ samaggā te āsuṃ; tato paṭṭhāya khattiyā

Rakkhantā. Sāsanaṃ lokaṃ vasiṃsu susamāhitā.

Tato kenaci kālena paṇḍurājā mahābalo

Jambudīpā idhāgamma dīpaṃ gaṇhitumārahi.

Rājā suvo mahāsenaṃ pesayittha tadantikaṃ.

Amaccānaṃ vivādena laddhotāro narādhipo

Paṇḍurājā vināsento sabbaṃ taṃ desamuttaraṃ

Khandhāvāraṃ nivesesi mahātalitagāmake.1

Vasantā damiḷā ettha bahavo ye tahiṃ tahiṃ

Sabbe tampakkhiyā'hesuṃ; tato so balavā ahu.

Tattha gantvā mahāsenā rañño yujjhitumārahi.

Hatthikkhandhagato paṇḍurājāpi samupāvisi.

Aahū dāmiḷasenā sā passantī sāmino mukhaṃ

Sampannabalavussāhā tadatthe cattajīvitā.

Dīpasenā tu sāmīnamabhāvena nirussukā

Yujjhantī paribhinditvā palāyittha tato tato.

Ottharittha mahāsenā paṇḍurājassa taṅkhaṇe

Mārasenāva gacchantī vicuṇṇentī mahājanaṃ.

Rājā senāya bhintattaṃ sutvā sabbaṃ samādiya

Hatthasāraṃ puraṃ hitvā malayābhimukho gato.

Tato hatthiṃ samāruyha yuvarājā mahindako

Yujjhanto sakasenāya palātattaṃ 2 samekkhiya

"Ekena me na sakkā ve sabbe ete hi mārituṃ;

Etesaṃ na ca nīvānaṃ hatthesu maraṇaṃ sukhaṃ.

Tasmā varaṃ 3 me maraṇaṃ mayā eve" ti cintiya

Hatthikkhandhagato yeva jindi so sīsamattano.

Taṃ disvā bahavo sīse tattha chindiṃsu sevakā

Taṃ disvā dāmiḷīsenā haṭṭhatuṭṭhā pamodi sā.

Etaṃ 4 sabbaṃ samekkhitvā ādipādo sa kassapo

Turaṅgavaramāruyha susannaddho dhatāyudho

Vihāramupasaṅkamma abhayaṃ ekakova so

Tādisampi mahāsenaṃ ogāhetvā 5 vidārayi.

-----------

1.[E.] Mahātālitagāmake. 2.[E.] Palāyanaṃ. 3.[A.] Paraṃ. 4. [E.] Evaṃ.

5.[A.] Ogahetvā.

[SL Page 291] [\x 291/] (

Supaṇṇo viya gaṇhanto bhujaṅge salilālaye 5

So taṃ sabbaṃ nivattesi attānañca; sugopayī.

Asso ekova dissittha turaṅgāvalisannibho.

Aattano so janaṃ kañci apassanto'nugāminaṃ

Kiṃ me ekena verīnaṃ pūritena manorathaṃ?

Kālantarehaṃ jivanto pūressaṃ me manorathaṃ;

Tasmā gantuṃva yuttanti nipphoṭetvā 6 mahābalaṃ

Nibbhayo'va mahāyodho koṇḍivātamupāgami.

Paṇḍurājamahāsenā aaggahesi tato puraṃ.

Sīsaṃ taṃ yuvarājassa paṇḍurājassa dassayuṃ.

So taṃ disvāva jhāpetvā rājūnaṃ paṇḍudesinaṃ 7

Sabbamāḷāhane kiccaṃ tassa kātuṃ niyojayī.

Sabbaṃ sāraṃ harāpesi bhaṇḍāgāramhi rājino

Agaṇhittha gahetabbaṃ vihāre nagare'pi ca

Pāsāde ratane sabbe, sovaṇṇaṃ satthubimbakaṃ,

Silāmayamunindassa cakkhubhutamaṇidvayaṃ;

Tathā sovaṇṇapaṭṭe ca thūpārāmamhi cetiye;

Suvaṇṇapaṭimāyo ca vihāresu tahiṃ tahiṃ

Sabbaṃ gahetvā nissāraṃ laṅkādīpamakāsi so.

Chaḍḍhayittha 8 puraṃ rammaṃ yakkhabhakkhitarūpakaṃ.

Rājā'pi rakkhaṃ datvāna mahāmagge tahiṃ tahiṃ

Gaṅgādvayamukhe vāsaṃ kappesi parisaṅkito.

Paṇḍurājā tato sandhiṃ kātuṃ sīhaḷasāminā

Amacce tattha pesesi; disvā te sīhaḷādhipo

Suṇitvā sāsanaṃ tesaṃ sabbaṃ taṃ sampaṭicchiya

Dūtānaṃ kārayitvāna yathākāmena saṃgahaṃ

Hatthidvayaṃ sa datvāna sabbamābharaṇampi ca

Tassa pesesi dūte so attano'pi hitāvahe 9

Paṇḍurājāsi taṃ sabbaṃ disvā santuṭṭhamānaso

Niyyātetvāna dūtānaṃ tadaheva mahāpuraṃ

-----------

5.[E.] Salilālayaṃ. 6.[S.D.] Nippoṭhetvā. 7.[E.] Desitaṃ.

8.[E.] Chaḍḍayitvā. 9. Hitavaho (sabbattha).

[SL Page 292] [\x 292/] (

Nikkhamitvā purā gantvā 10 na cireneva paṭṭanaṃ

Tattha āruyha nāvaṃ so sakaṃ desamupāgami.

Tato āgamma nagaraṃ silāmegho mahīpati

Yathāṭhāne ṭhapetvāna dīpaṃ vasi samāhito.

Bhātaraṃ dutiyaṃ katvā udayaṃ nāma khattiyaṃ

Mahādipādaṃ tassādā bhogatthaṃ dakkhiṇaṃ disaṃ.

So pi kho na cirenava katvā puññaṃ yathārahaṃ

Rogenekena samphuṭṭho paviṭṭho maccuno mukhaṃ.

Kassapo ādipādo'pi puḷatthinagare vasaṃ

Yojetvā 11 paṇḍurājena ahosi kira mārito.

---------

Tadā kassapanāmassa puttā āsuṃ mahārahā

Ādipādassa cattāro dhanaññakkhaṇasañgñutā.

Yo 12 tesaṃ sabbapaṭhamo seno nāma kumārako

Sūro vīro mahussāho rājabhārakkhamo samo,

Rājā mahādipādattaṃ tassa datvā yathāvidhiṃ

Bhogatthaṃ dakkhiṇaṃ desaṃ savāhanamupādisi.

Rohaṇadhipatissā'suṃ puttā kittaggabodhino

Cattāro, dhītaro tisso dassaneyyā manoramā.

Tadā jeṭṭhasutaṃ tassa mahindaṃ nāma khattiyaṃ

Pitucchā mārayitvāna desaṃ gaṇhi sasādhanaṃ.

Bhātaro te tayo tasmiṃ saṃruṭṭhā bhātughātane 13

Ādāya bhaginī tisso rañño santikamāgamuṃ.

Rājā'pi disvā te'tīva mamāyanto dayāluko 14

Sabbe devakumāreva sukhaṃ vaḍḍhesi pemavā.

Tato kassapanāmaṃ so tesaṃ jeṭṭhaṃ narissaro

Desaṃ taṃ gaṇha yāhīti datvā balamapesayī.

So'pi gantvāna taṃ hantvā rohaṇaṃ kasiṇampi taṃ

Katvā hatthagataṃ tattha vasittha nirupaddavo.

Atha so bhātaro dve'pi senañca udayaṃ tathā

Pakkositvāna bhājetvā desaṃ tehi sahāvasi.

-----------

10.[S.] Tamhā. 11.[A.] Yodhento. 12.[E.] So. 13.[E.]Bhātughātake.

14.[E.S.]Dayāmukho.

[SL Page 293] [\x 293/] (

Rājā tā sādhu vaḍḍhetvā vayappattāsu tīsu so

Rājakaññasu dhaññāsu devaccharasurūpisu

hapetvā rājinīṭhāne uparājassa dāpayī

Saṅghanāmaṃ, mahābhogaṃ datvā rajjasarikkhakaṃ.

Kaṇiṭṭho uparājassa 15 mahindo nāma bhātuko atthi sabbaguṇopeto sabbasatthavisārado.

Tassā'dāsi duve rājā rājakaññā manoharā

Tissavahaṃ kittanāmaṃ dva datvā bhogaṃ yathāruciṃ.

Evaṃ karonto ñātīnaṃ saṃgahaṃ so yathārahaṃ

Ārādhento ca dānādisaṅgahehi mahājanaṃ

Rājā dasahi rājūnaṃ dhammehi samupāgato

Samācaranto puññāni paribhuñjittha mediniṃ.

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ katvā'riṭṭhamhi pabbate

Mahābhogaṃ adārāmaṃ nimmitaṃ viya iddhiyā;

Parihārañca 16 tassā'dā rājārahamasesato

Ārāmike va bahavo dāse kammakarepi ca.

Pāsādaṃ sova kāresi vihāre jetanāmake

Anekabhumiṃ bhumindo buddhabhumigatāsayo.

Vaḍḍhetvā tattha kāretvā sabbasovaṇṇayaṃ jinaṃ

Saṇṭhapetvā mahābhogaṃ vasāpesi ca bhikkhavo.

Mahādipariveṇamhi dāresi sumanoharaṃ

Pāsādamaggisandaḍḍhaṃ tasmiññeva vihārake.

Katvā vīraṅkurārāmaṃ vihāre abhayuttare

Mahāsaṅghikabhikkhūnaṃ theriyānañca dāpayī.

Pubbārāmañca kāresi sampannacatupaccayaṃ

Saddhiṃ so saṅaghanāmāya deviyā pi ca attano.

70 Mahāvihāre tāye'va saddhiṃ kāresi bhumipo

Aāvāsaṃ saṅghasenavhaṃ mahābhogaṃ mahāmati.

Kāretvā sabbasovaṇṇaṃ kesadhātukaraṇḍakaṃ

Mahāpūjaṃ pavattesi rajjaṃ vissajji uttamo. 17

-----------

15.[A.] Uparājāpi. 16.[E.] Parihāraṃsa 17.[E.] Vissajjiyattano (?).

[SL Page 294] [\x 294/] (

Cetiyassa girissā'dā kāṇavāpiṃ bahūdayaṃ 18

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ dāpesi ca ticīvaraṃ

Puḷatthinagare'kāsi vāpiyo 19 thusavāpiyā;

Senaggabodhimāvāsaṃ gāmārāmikasaññutaṃ;

Tasmiññeva ca kāresi mahāpāḷiṃ subhojanaṃ;

Mahāpāḷiñca sabbesaṃ mahānettamhi pabbate.

Vejjasālampi kāresi sagarassa ca pacchime.

Anāthānaṃ pavattesi yāgudānaṃ sakhajjakaṃ.

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ paccekañca mahānasaṃ

Katvā dāpesi sakkaccaṃ niccaṃ bhojanamuttamo

Hutvā mahādipādo'yaṃ kappūrapariveṇake

Uttarāḷhe ca kāresi paricchede sanāmake.

Tulābhārañca pādāsi tikkhattuṃ so mahādhano;

Puññamaññampi so'kāsi rājā nānappakārakaṃ.

Saṅghanāmāpi taṃdevī uttaramhi vihārake

Katvā mahindasenavhāvāsaṃ 20 vāsesi bhikkhavo.

Āraddho dappulavhassa kāle rājassa dhīmato

Mahādevena so āsi rammo dappulapabbato;

Dārukassapanāmena tathā kassaparājikaṃ, 21

Ubho pi te vippakate rājā sova samāpayī.

Bhaddo senāpatī tassa bhaddasenāpati'vhayaṃ

Pariveṇampi kāresi dāsabhogasamāyutaṃ.

Uttaro ca amacco'kā vihāre abhayuttare

Vāsa muttarasenavhaṃ rammamuttarapaccayaṃ.

Vajiro nāma tatthevāvāsaṃ 22 vajirasenakaṃ

Kāsi; rakkhasanāmo cā'vāsaṃ rakkhasanāmakaṃ.

Tato vīsativassesu puḷatthinagare vasaṃ

Paṇḍurājakataṃ kāraṃ saranto sāradassano

Dadanto viya senassa sūrassāvasarañca so

Pahāya dīpaṃ dīpo'va mahāvātabhato gato.

-----------

18.[E.] Bahuduyaṃ. 19.[E.] Vāpiyā 20. [E.S.] Se navhaṃ vāsaṃ

21. Rājakaṃ. 22. [E.] Tattheva vāsaṃ.

[SL Page 295] [\x 295/] (

Bhogā aniccā saha jivitena

Paheva te bandhujanā sahāyā;

Narādhipaṃ passatha ekameva

Samāgataṃ maccumukhaṃ sughoraṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Ekarājako nāma

Aṭṭhacattāḷīsatimo paricchedo.

---------

Ekūnapaññāsatimo paricchedo.

Evaṃ tasmiṃ mate tassa kattabbaṃ sādhu kāriya

Mahādipādo senavehā ādāya balavāhanaṃ

Āgamma nagaraṃ rājā ahosi dharaṇītale.

Ādikappamhi rājūnaṃ dassento cariyaṃ viya

Saddho mahādhano sūro muttavāgī 1 nirālayo

Yācayogo mahābhogo sampannabalavāhano

Kittiyā'malabhutāya, tathā tejoguṇena ca

Sannipātaṃca so candasuriyānaṃ nidassayī.

Asaṅkiṇṇaguṇākiṇṇo suviciṇṇaguṇāguṇo

Nitthiṇṇapāpo nibbiṇnasaṃsāro sāradassano.

Bhariyā tassa yā āsi saṅghā taṃ so'bhisevayī

Mahesibhāve vadavona parihāraṃ yathābhataṃ, 7

Mahindaṃ nāma sappaññaṃ kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ sakaṃ

Datvā dakkhiṇabhāgaṃ so oparajje'bhisevayī.

Antopure'parajjhitvā so raññā avadhārite

Saputtadāro vuṭṭhāya aññāto malayaṃ agā.

Uppajjittha tadā putto rañño saṅghāya deviyā

Dassento'va panādassa kumārarūpamattano 2

Rājā taṃ jātamattaṃ'va disvā santuṭṭhamānaso

Siddhatthaṃ lumbinījātaṃ rājā suddhodano viya

Dhaññapuññaguṇupeto ṭhapetvā dīpamekakaṃ

Jambudīpe'pi kasiṇe rajjayoggo'ti me suto

-----------

1.[E.] Muttacāgo. 2.[A.] Kumāraṃrūpa-

[SL Page 296] [\x 296/] (

Nāmadānadine yeva parihārena sabbaso

Oparajjebhisiñcitvā dakkhiṇaṃ desamassa'dā.

Yuvarājā'pi malaye vasanto'va mahīpatiṃ

Ārādhetvā upāyena anuññāto sabhātarā

Nikāyattayavāsīhi saddhiṃ bhikkhūhi āgato

Disvā rājānametthava sandhiṃ'kāsi akuppiyaṃ.

Yā tassa yuvarājassa bhariyā tissanāmikā

Rājinī sā vijāyittha dhītaraṃ saṅghanāmikaṃ.

Kittināmā'parā yā ca bhariyā sāpi kho pana

Vijāyi putte cattāro tathā ekañca dhītaraṃ.

Tadā rājā'pi cintetvā evaṃ sati kaṇiṭṭhako

Nissaṅko mayi hotīti sammā mantīhi mantiya

Dhītaraṃ yuvarājassa surūpiṃ saṅghanāmikaṃ

Kassapassa'ttaputtassa vivāhaṃ kārayi budho.

Dakkhiṇaṃ desamasseva kaṇiṭṭhassa sa dāpayī.

Rājaputtassa pādāsi paccekaṃ bhogamattano

Rajjamhi 3 sabbaṃ tasseva paribhogāya dāpayi.

Kevalantu vicāresi dīpaṃ dīpahitāvaho

Tesaṃ saṃvāsamanvāya ubhinnaṃ puññakamminaṃ

Dhaññapuññaguṇupetā vijātā puttadhitaro.

Katvā sabbopahārena dāṭhādhātumahāmahaṃ

Āruyha varapāsādaṃ ratanavhaṃ mahīpati

Tadā sovaṇṇayassāpi sambuddhassa purā dhītaṃ

Suññaṃ pīṭhaṃ sayaṃ 4 disvā "kasmā eva"nti saṃvadi. 5

Tato amaccā āhaṃsu "na jānāsi mahīpati,

Mahāpitunarindassa kāle tava narissara,

Paṇḍurājā idhāgamma dīpametaṃ vināsiya

Sabbaṃ sāragataṃ dīpe samādāya gato" iti.

Taṃ sutvā lajjito rājā sayaṃ viya parājito

Tadaheva niyojesi amacce balasaṅgahe

Tadā'va kira āgañchi paṇḍurājakumārako

Paribhuto sarājena rajjatthaṃ katanicchayo.

-----------

3.[A.] Rajjampi. 4. Sa taṃ (sabbesu) 5.[E.] Tiyāvadi.

[SL Page 297] [\x 297/] (

Rājā disvā'tisantuṭṭho kattabbaṃ tassa kāriya

Mahātitthamupāgamma paṭṭanaṃ, vasamatra so

Mahantaṃ balakāyañca tassopakaraṇāni ca

Anūnaṃ paṭiyādevo devasenaṃva sajjitaṃ

Paṇḍurājakumārena saddhiṃ senāpatiṃ sakaṃ

"Gantvā taṃ paṇḍurājānaṃ gantvā nītamito purā.

Ratanaṃ sabbamādāya, datvā rajjaṃ imassa ca

Na cireneva ehī"ti uyyojesi mahāyaso,

So'pi evaṃ karomīti paṭissuvo mahīpatiṃ

Vanditvā balamādāya nāvamāruyha taṃ khaṇe

Paratīraṃ tato gantvā saṃvūḷhabalavāhano

Vināsayanto paccantaṃ vāresi madhuraṃ pura.

Dvārāni pidahitvāna pacchindittha gatāgataṃ

Tato aggiṃ khipāpesi gopuraṭṭālakoṭṭhake.

Evaṃ sīhaḷasenāya paviṭṭhāya sakaṃ puraṃ

Sabbaṃ vilumpamānāya senaṅgaṃ ghātayantiyaṃ

Paṇḍurājā nisamme'taṃ samādāya sakaṃ balaṃ

Vegasā taṃ samāgamma yuddhaṃ kātuṃ samārabhi.

Asampuṇṇabalattā so viddho sallena bhupati

Hatthikkhandhagato yeva vihāya puramattano

Palāyitvā gataṭṭhāne 6 jivitaṃ nijamossaji.

Bhariyā ca'ssa tenāsi sampattā jivitakkhayaṃ.

Tato sīhaḷasenā sā paviṭṭhā nibbhayā puraṃ

Tattha sabbaṃ vilumpittha devā'surapuraṃ yathā.

Senāpati tato rājagehe bhaṇḍaṃ samekkhiya

Dīpānītamimamhā ca tatraṭṭhañca mahārahaṃ

Sāraṃ sabbaṃ samādāya dese ca nagare ṭhitaṃ

Katvā issariyaṃ tattha vase vattiya attano

Paṇḍurājakumāraṃ tu tattha rajje'bhisiñciya

Kāretvā parihārañca desaṃ tassa samappiya

Yathāruciṃ gahevona hatthi - asse nare'pi ca

Tattha tattha yathākāmaṃ vasanto akutobhayo

-----------

6. [A.E.] Gato'ṭṭhāne.

[SL Page 298] [\x 298/] (

Samuddataṭamāgamma ṭhatvā tattha yathāsukhaṃ

Kīḷanto viya nāvaṃ so samāruyha visārado

Mahātitthamupāgamma vanditvā dharaṇīpatiṃ

Taṃ sāsanaṃ nivedetvā sāraṃ dasseyi āhaṭaṃ.

Rājā sādhu'ti vatvāna kāretvā tassa saṅgahaṃ

Saddhiṃ senāya āgantvā pahaṭṭhāya sakaṃ puraṃ

Jayapānaṃ pivitvāna kavo vijayamaṅgalaṃ

Mahācāgaṃ pavattetvā yācakānaṃ yathāruciṃ

Sabbaṃ pākatikaṃ'kāsi sāraṃ dīpe nirālayo.

Sovaṇṇapaṭimāyo ca yathāṭhāne ṭhapāpayi. 7

Suññaṃ ratanapāsāde pīṭhaṃ pūresi satthuno.

Kāsi rakkhāvidhānena nibbhayaṃ dharaṇītalaṃ.

Tatato paṭṭhāya dīpaṃ so arīnaṃ duppadhaṃsiyaṃ

Katvā vaḍḍhesi bhogehi uttarādikuruṃ viya.

Khinnā pubbassa rājassa kāle dipamhi pāṇino

Nibbutā taṃ samāgamma 8 ghammā viya valāhakā

---------

Tassa vīsatime vasse vihāre abhayuttare

Nikkhamitvā gatāhesuṃ 9 paṃsukūlikabhikkhavo.

Yuvarājā mahindo so dumarājassa satthuno

Kārāpayi gharaṃ rammaṃ dassaneyyaṃ manoramaṃ.

Bodhigehaṃ karontā taṃ disvā vaḍḍhakino tadā

Vaṃsena sākhaṃ āhacca bhijjantaṃ 10 carabodhiyā

Kinnu kātabbametthā'ti yuvarājaṃ nivedayuṃ.

So taṃ samupasaṃkamma mahāpūjāya pujiya

"Sace satthā hitatthāya sambhito sabbapāṇinaṃ

Laṇḍuṃ 11 puññassa'nagghassa gharassa karaṇeni'dha

Sākhā gacchatu uddhaṃva, kātuṃ sakkā yathā gharaṃ"

Evamārādhayitvāna vanditvā sagharaṃ gato.

Tadā sākhā dumindassa rattiyaṃ uddhamanuggami.

Tato kammakarā sabbaṃ ārocesuṃ sasāmino.

-----------

7.[A.] hapāpiya. 8.[E.] Santimāgamma 9.[E.S.] Gaṇāhesuṃ.

10.[E.]Bhindantaṃ 11. Lābhī. (Sabbesu.)

[SL Page 299] [\x 299/] (

Yuvarājā'tisantuṭṭho bhāturaññño nivediya

Mahāpūjāya pūjesi vissajjiya bahuṃ dhanaṃ.

Tathā mahindasenavhaṃ pariveṇañca kāriya

Saṅghassā'dā sabhogaṃ so puññāna'ññāni cāviṇi.

Adā saparisaṃ bhattaṃ 12 vatthaṃ chattamupāhanaṃ,

Tathā gamiyabhattañca nahānañca sabhattakaṃ.

Evaṃ khuddānukhuddāni katvā puññāni so vibhu

Rañño tettiṃsavassamhi yathākammamupāgami.

Atha rājā mate tasmiṃ kaṇiṭṭhamudayaṃ sakaṃ

Tassa ṭhāne ṭhapetvāna sabbaṃ tasseva tassa'dā.

Tulābhārassa dānena dīnānāthe sa tappayi.

Dhammakammena sodhesi nikāyattayamekato.

Soṇṇathālisahassaṃ so muttāhi paripūriya

hapetvā maṇimekekaṃ tassopari mahārahaṃ

Brāhmaṇānaṃ sahassassa suddh[X]gña[X] ratnabhājane

Bhojetvā khīrapāyāsaṃ dāpetvā hemasuttakaṃ

Tathā navehi vatthehi acchādevo yathāruciṃ

Santappesi mahantena parihārena puññavā.

Bhikkhūnaṃ dīpavāsīnaṃ adāsi ca ticīvaraṃ.

Adā sabbāsamitthīnaṃ catthañca sumanoharaṃ.

Kāretvā lohapāsādaṃ vejayantasarikkhakaṃ

Vaḍḍhesi paṭimaṃ tattha suvaṇṇaghanakoṭṭimaṃ.

Sutvā uposathāgārabhāvaṃ sabbamahesinaṃ

Tucgño'yaṃ neva hotuti vāsaṃ saṅghassa taṃ akā.

Bhogagāme ca tassā'dā rakkhake ca niyojayī.

Bhikkhū dvattiṃsamattā hi 13 vasantuti niyāmayi.

---------

Gaṅgāya mariyādaṃ so kāresi maṇimekhalaṃ;

Toyaniddhamanañcā'kā maṇihīrakavāpiyā.

Kaṭṭhantanagare ceva kāṇavāpiñca bandhayī.

Vejjasālañca kāresi cetiyamhi girimhi so.

Buddhagāmavihārañca vihāraṃ mahiyaṅgaṇaṃ

Kuṭatissavihārañca bhogagāmena vaḍḍhayī.

-----------

12.[E.A.] Saparisambhatattaṃ. 13.[E.] Dvattiṃsamatattāni. [SL Page 300] [\x 300/] (

Maṇḍalassa girissā'dā vihārassa sa gāmake 14

Uttarāḷhe va kāresi pāsādaṃ pariveṇake

Mahāsenassa buddhassa gāmaṃ datvāna rakkhake

Dāsi; sobbhavihāre ca kāresi paṭimāgharaṃ.

Bodhisatte ca vaḍḍhesi pāsāde maṇimekhale.

Silāmayamunindassa jiṇṇagehampi kārayī.

Rājataṃ 15 bodhisattañca sagharaṃ tattha sandahi.

Ālavālaṃ dumindassa bandhitvā'kā mahāmahaṃ.

Likhitvā hemapaṭṭamhi sabbaṃ ratanasuttakaṃ

Mahāpūjamakā tassa; abhidhammaṃ kathāpayī.

Ānandapaṭimaṃ netvā puraṃ katvā padakkhiṇaṃ

Parittaṃ bhikkhusaṃghena bhaṇāpetvā yathāvidhiṃ

Parittodakasekena janaṃ katvā nirāturaṃ

Rājā rogabhayaṃ pevaṃ nīharittha sadesato

Abhisekaṃ gahetvāna hemavālukacetiye

Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ taṃ cārittaṃ likhāpayi.

83 Adā māsassa catusu uposathadinesu so

Catunnañca sahassānaṃ vatthadānaṃ sabhattakaṃ.

Vesākhakīḷaṃ kīḷittha saddhiṃ duggatakehi so

Annapānañca vatthañca tesaṃ datvā yathāruciṃ

Bhikkhusaṅghassa dīpamhi niccadānaṃ pavattayī;

Santappesi ca dānena kapaṇaddhikavaṇibbake.

Tassa rañño mahesī va saṅghanāmā akārayī.

Pabbataṃ saṅghasenavhaṃ sabhogamahayuttare.

Nīlacūḷāmaṇiñcākā silāmayamahesino.

Pūjaṃ sabbopahārehi'kāsi satthussa sabbadā.

Tassa senāpatī cā'kā senasenāpativhayaṃ

Pariveṇaṃ mahābhogaṃ sūro tuṭṭhakanāmako.

Evaṃ sapariso katvā so puññāni mahāyaso

Pañcatiṃsatime vasse devalokamupāgami.

---------

Tato tassā'nujo āsi udayo nāma khattiyo

Rājā sabbappayogehi hitesī dīpavāsinaṃ

-----------

14.[E.A.] Sagāmake. 15. [E.A.] Rājā taṃ.

[SL Page 301] [\x 301/] (

Hutvāna so sayaṃ rājā kaṇiṭṭhaṃ sakabhātaraṃ 16

Mahādipādaṭṭhānamhi ṭhapi kassapanāmakaṃ.

Rājā cintiya ñātīnaṃ kātabbo saṅgaho iti

Evaṃ kassapanāmassa bhātuputtassa dhītaraṃ

Yuvarājassa tassā'kā bhariyaṃ senanāmikaṃ.

Dhāresi ca sayaṃ rājā aparaṃ tissasavhayaṃ.

Mahindassuparājassa rājadhītāya kittiyā

Putto kittaggabodhīti ādipādo vibuddhiko

Coro hutvā mahārañño nikkhamitvāna rattiyaṃ

Eko aññātavesena samupāgamma rohaṇaṃ

Janaṃ hatthagataṃ katvā desaṃ sabbaṃ vināsiya

Ghātāpayittha tatraṭṭhaṃ so taṃ mātulamattano.

Taṃ sutvā dharaṇīpālo tasmiṃ'tīva pakuppiya

Ānetuṃ tamupāyaṃ so gavesanto tathā tathā

Bhātuputtaṃ tamāhūya yuvarājaṃ sa 17 kassapaṃ

Āmantesi "mahāpuñña, sahāyo hohi me" iti.

"Kimme kattabba' miccāha; paccāha dharaṇīpati

"Putto tava mahindo so vuddhippatto mahābalo

100

Lābhī rohaṇadesassa mātito pitito'pi ca;

Sūro sabbasaho vīro kusalo katupāsano

101

Saṅgāmayoggo matimā nipuṇo nayakovido;

Taṃ pesetvā nayissāma pāpaṃ mātulaghātakaṃ"

102

Taṃ sutvā vacanaṃ rañño kassapo bhāsi sādaro:

"Deva, devena vutto'haṃ gaccheyyaṃ; kinnu me suto

103

Vaṃso me pālito hoti, pasādo ca tavādhipa; 18

Tasmā kālamahāpetvā yaṃ icchaji tathā kuru."

104

Sutvā atīva santuṭṭho narindo tassa taṃ vaco

Mahantaṃ balakāyaṃ so sabbaso paṭiyādiya 19

105

Mahatā parihārena namahindaṃ rājapotakaṃ

Rakkhituṃ taṃ niyojetvā vajiraggañcanāyakaṃ

106

Tucchaṃ viya puraṃ katvā sabbañca balavāhanaṃ

Sabbopakaraṇaṃ ceva anūnaṃ tassa dāpiya

-----------

16.[A.] Sakabhātujaṃ. 17.[A.] Yuvarājassa. 18.[S.] Narādhipa. 19.[A.] Paṭipādiya.

[SL Page 302] [\x 302/] (

107

Sayaṃ tamanugacchanto padasā'va narissaro

Uyyojesi "mahāpuñña, gaccha rakkhāti mediniṃ."

108

Mahindo so mahindo'va devasenāpurakkhato

Gacchanto suvirocittha devāsuramahāhavaṃ.

109

So gantvā na cirenava guttasālamupāgami.

Tato jānapadā sabbe maṇḍalīkā ca raṭṭhiyā

110

Tena namātulaghātena pāpakena upaddutā

Gantvā taṃ parivāresuṃ "laddho no sāmiko" iti.

111

Patanto so'pi kho coro ṭhito'va girimaṇḍale

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā rājabhaṇḍaṃ mahagghiyaṃ

112

Hatthi asse ca ādāya gantvā malayamāruhi.

Mahindasenā ghātentī tassa senaṃ tahiṃ tahiṃ

113

Padānupadamisse'va gacchantī hatthi-assake

Disvā malayapādamhi gahetvā ettha so" iti

114

Tattha pāvisi namaddantī sabbaṃ malayakānanaṃ,

Nadiyo pallale ceva karontī maggasādise.

115

Bālakova 20 janaṃ disvā sabbaṃ ratanamanattano

Kodhābhibhuto jaḍḍesi nadīsobbhataṭādisu.

116

Ekakova nilīyittha vane pabbatakandare.

Gavesanto jano disvā tamaggahi narādhamaṃ.

117

Tamādāyā'tituṭṭho so jano āgamma sajjukaṃ

Mahindamupadassesi nisinnaṃ guttasālake.

118

So taṃ disvā hasitvāna "bhutto kiṃ rohaṇo" iti

Nāyakassa niyātetvā vajiraggassa rājino

119

Sayaṃ senaṃ samādāya mahāgāmamupāgato,

Rohaṇādhipatī hutvā karonteṃ lokasaṅgahaṃ

120

Janaṃ pākatikaṃ katvā bālakena vibādhitaṃ

Sāsanañca yathāṭhāne ṭhapetvā tena nāsitaṃ

121

Pupphārāme phalārāme kārayitvā tahiṃ tahiṃ

Vāpiyo'pi ca gaṇhitvā bandhāpetvā mahānadiṃ

122

Sabbattha sulabhaṃ katvā saṅghassa catupaccayaṃ

Duṭṭhe ca paṭibāhetvā maṇḍalīke ca raṭṭhiye

-----------

20.[E.] Bālako ca.

[SL Page 303] [\x 303/] (

123

Core ca parisodhetvā katvā vigatakaṇṭakaṃ

Tosayanto'khilaṃ lokaṃ cāgabhogasamappito

124

Upāsanīyo viññūhi, sevanīyo dhanatthihi,

Kapprukkhupamo sabbayācakānaṃ hitāvaho,

125

Hitvā dubbinayaṃ dese pubbakehi pavattitaṃ

Samācaranto dhammañca vāsaṃ tattheva kappayī.

---------

126

Ādipādaṃ gahetvāna vajiraggo'pi nāyako

Anurādhamupāgamma rājānamabhidassayī.

127

Rājā pi disvā taṃ kuddho khippaṃ pakkhippa cārake

Rakkhāvaraṇamassā'dā viheṭhesi ca sabbaso.

128

Adāsi ca tulābhāraṃ tikkhattuṃ so mahāyaso.

Thūpāramamhi thūpañca hemapaṭṭena chādayī.

129

Katvā tattheva pāsādaṃ bhikkhusaṃghaṃ nivāsiya

Vihāre nagare ceva paṭisaṅkhāsi jiṇṇakaṃ.

130

Kadambanadiyā'kāsi nijjharaṃ thirabandhanaṃ

Mariyādaṃ pavaḍḍhesi vāpiyaṃ so mayettiyaṃ;

131

Tattha niddhamanaṃ cā'kā. Anuvassampi bhumipo

Cīvaratthaṃ suvatthāni susaṇhāni ca dāpayī.

132

Dubbhikkhe dānasālāyo kāretvā sabbapāṇinaṃ

Mahādānaṃ pavattesi mahāpāḷiṃ ca vaḍḍhayī.

133

Dadhibhattañca dāpesi nikāyattayavāsinaṃ;

Niccaṃ duggatabhattañca yāguṃ ceva sakhajjakaṃ.

134

Evamādīni puññāni katvā sovaggiyāni so

Ekādasahi vassehi gato devasahavyataṃ.

135

Tassekādasavassesu vissaṭṭhaṃ soṇṇameva tu

Ahū satasahassānaṃ tayodasahi sammitaṃ.

136

Sudujjayaṃ paṇḍunarādhirāja

Meko paro rohaṇamuggaduggaṃ

Katvā'pi ete savase narindā

Sayaṃvasaṃ maccumupāgamiṃsu.

Iti sujanappāsādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rājadvayadīpano nāma ekūnapaññāsatimo paricchedo.

-----------

[SL Page 304] [\x 304/] (

Paññāsatimo paricchedo.

Tato rajje patiṭṭhāya kassapo dakkhiṇaṃ disaṃ

Adā kassapanāmassa yuvarājassa dhīmato

Aggāhisekaṃ dāpesi yuvarājassa dhītuyā

Rājakaññāya tissāya bhariyāye'va attano.

Yācakānañca sippīnaṃ āgatānaṃ tato tato

Dānaṃ daṇḍissaraṃ nāma sadā dāpesi bhupati.

Ādipādo mahindo so vasanto rohaṇe tadā

Gahetuṃ rājino raṭṭhamādāya balamāgato.

Taṃ sutvā kupito rājā balaṃ pesesi attano

Yujjhitvā taṃ parājesi mahindo so mahābhaṭo.

Tato rājā nivattetuṃ pitaraṃ tassa pesayī

Kassapaṃ yuvarājaṃ taṃ, so gantvā puttasantikaṃ

Nānādhammakathopetaṃ vatvā yuttimanekadhā

Saṅgāmato nivattetvā puttaṃ so punarāgami.

Ādāpādo tu so pacchā ghātetvā maṇḍalādhipe

Kuddhe 1 jānapade disvā agamāsi purantikaṃ;

Bhikkhusaṅghe tamānetvā dassesi vasudhādhipaṃ

Datvā so dhītaraṃ tassā pesesi puna rohaṇaṃ.

Nīharitvāna dussile nikāyattayavāsisu

Gāhāpesi nave bhikkhū āvāse tattha tattha so.

Dvāyabhisekajātena 2 ādipādena sūnunā

Mahāvihāre bodhimhi paṃsuṃ vaḍḍhesi pūjayaṃ.

Ākāsi ca nikāyesu tīsu bimbe 3 silāmaye,

Sovaṇṇaye raṃsijāle chattaṃ 4 cūḷāmaṇī 5 tathā.

Abhayagirivihāramhi pāsādaṃ sakanāmakaṃ

Katvā tattha nivāsetvā bhikkhū gāmamadāpayī.

Mahiyaṅgaṇavihārasmiṃ gāmaṃ so cetiyassa'dā.

Savatthaṃ paṭimābhattaṃ 6 sabbabhikkhūna'dāpayī

Thale jale ca sattānaṃ adāsi abhayaṃ tadā.

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ paripālesi sabbadā.

-----------

1. [E.D.S.] Kupite 2. [A.] Dvayābhisekā. 3.[E.] Akā tīsu nikāyesu

Tīṇi bimbe. 4.[E.] Raṃsiphalakacchattaṃ. 5. [A.] Cūḷāmaṇiṃ. 6.[E.] Paṭisambhattaṃ.

[SL Page 305] [\x 305/] (

Tassa senāpatī seno iḷaṅgo rājavaṃsajo

Theriyānaṃ akā'vāsaṃ thūpārāmassa pacchato.

Dhammarucikabhikkhūnaṃ dhammārāmamakārayi;

Tathā sāgalikānañca kassapasenanāmakaṃ.

Hadayuṇhābhidhānaṃ so katvā cetiyapabbate

Pariveṇaṃ adā dhammarucikānaṃ ca bhikkhūnaṃ.

Ārāmikānaṃ bhikkhūnaṃ ārāmesu tahiṃ tahiṃ

Ekamekaṃ kuṭiṃ katvā dāpesu ca camūpati.

Rattamālagirismiṃ so kavo rammaṃ caraṃ subhaṃ

Kuṭiṃ adā sāsanassa sāmikānaṃ tapassinaṃ.

Mahāvihāre kāretvā pariveṇaṃ varaṃ adā

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ samuddagirināmakaṃ.

Vāsaṃ araññe kāretvā attano vaṃsanāmakaṃ

Mahāvihāre bhikkhūnaṃ vane nivasataṃ adā.

Vihāresu ca jiṇṇesu navakammamakārayī;

Dāpesi aggalaṃ sabbabhikkhūnaṃ jiṇṇacīvare.

Tissārāmaṃ karitvāna bhikkhunīnamupassayaṃ

Maricavaṭṭimahābodhiparihāre nivesayī.

Anurādhapure ceva puḷatthinagare'pi ca

Upasaggaroganāsāya vejjasālāpi kārayī.

Attanā katavāsānaṃ bhogagāme ca dāpayi,

Tathārāmikagāme ca paṭimābharaṇañca so.

Bhesajjagehaṃ kāresi nagare tattha tattha so;

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ 7 bhattaṃ vatthañca dāpayī.

Bandhīkate amovesi 8 tiracchānagate bahū.

Kapaṇānañca dāpesi mahādānaṃ camūpati.

Vicittaṃ vyañjanaṃ bhattaṃ yāguṃ vividhakhajjakaṃ,

Katvā sūkararūpañca guḷaṃ bhikkhūnadāpayī.

Evāmādini puññāni katvā senāya nāyako

Seno kittindupādehi sabbā obhāsayī disā.

Tasseva ñātako katvā nāyako rakkhasavhayo

Savārakamhi gāmamhi vihāraṃ sumanoharaṃ

-----------

7. [S.] Mātūnaṃ. 8.[S.] Bandhanena naca mocesi. [E.] Bandhanā ca.

[SL Page 306] [\x 306/] (

Mahāvihāravāsīnaṃ sārānaṃ paṭipattiyā

Bhikkhūnaṃ so adā sādhu ṭhapetvā vattamuttamaṃ.

Seno nāma mahālekho mahālekhakapabbataṃ

Mahāvihāre kāresi bhikkhūnaṃ vāsamuttamaṃ.

Coḷarājābhidhāno ca amacco tassa rājino

Pariveṇaṃ akā rammaṃ naṭṭhaṃ taṃ suppatiṭṭhitaṃ.

Rājā tīsu nikāyesu rūpakammamanoramaṃ

Maṇḍapāni vicittāni vejayantopamāni ca

Kāretvā dhātupūjāyo kavo janamanoharā

Yathākakammaṃ gato ṭhatvā vassāni dasa satta ca.

---------

Dvayābhisekasañjāto 9 yuvarājā'tha kassapo

Āsi laddhābhiseko so laṅkārajje kamāgate. 10

Saddho āgatamaggova 11, sāhiñño viya paññavā,

Vattā so'maramantī'va, cāgavā dhanado viya,

Bahussuto dhammakathī, sabbasippavisārado,

Yanuttāyutta vicārāya nipuṇo nayakovido,

Acalo indakhīlo'va ṭhito sugatasāsane,

Parappavādivātehi sabbehi'pi akampiyo,

Māyāsāṭheyyamānādipāpanañca agocaro,

Guṇānaṃ akāro sabbaratanānaṃva sāgaro,

Bhumicando narindo so vaṃse jātassa attano

Dappuḷassādipādassa yuvarājapadaṃ adā.

Rajjaṃ dasahi dhammehi catussaṅgahavatthuhi

Karonto paripālesi lokaṃ nettaṃ'va attano.

Sodhetvā sāsanaṃ sabbaṃ dhammakammena satthuno

Gahetvā navake bhikkhū akāsā'vāsapūraṇaṃ.

Duṭṭhagāmaṇirājena kataṃ maricavaṭṭikaṃ

Naṭṭhaṃ vihāraṃ kāretvā nānāāvāsabhusitaṃ

Theravaṃsajabhikkhūnaṃ adā katvā mahāmahaṃ.

Tesaṃ pañcasatānañca bhogagāme ca dāpayi.

Tattha so tusite ramme devasaṅghapurakkhataṃ

Metteyyaṃ lokanāthaṃ taṃ desentaṃ dhammamuttamaṃ

-----------

9.[A.] Dvayābhisekā sañjāto. 10.[E.] Kamāgato. 11.[A.E.] Ca.

[SL Page 307] [\x 307/] (

Dassento viya lokassa, vihāre sabbasajjite

Nisinno maṇḍape ramme nānāratanabhusite

Nāgarehi ca sabbehi bhikkhūhi parivārito

Buddhalīlāya laṅkindo abhidhammamabhāsayī.

Soṇṇapaṭṭe likhāpetvā'bhidhammapiṭakaṃ tadā

Dhammasaṅgaṇikaṃ potthaṃ nānāratanabhusitaṃ

Katvā nagaramajjhamhi kāretvā gehamuttamaṃ

Taṃ tattha ṭhapayitvāna parihāramadāpayi.

Sakkasenāpatiṭṭhānaṃ datvā puttassa attano

Parihāre niyojesi tattha taṃ dhammapotthake.

Anusaṃvaccharaṃ rājā puraṃ devapuraṃ viya

Vibhusitāya senāya sajjetvā parivārito

Devarājā'va sobhanto sabbāharaṇabhusito

Hatthikkhandhe nisīditvā caranto puravīthiyaṃ

Mahatā parihārena netvā taṃ dhammasaṅgahaṃ

Attanā kāritaṃ rammamaṃ vihāraṃ sabbasajjitaṃ

Tattha dhātughare ramme nānāratanabhūsite

Maṇḍape dhātupīṭhasmiṃ patiṭṭhāpiya pūjayi.

Ganthākarapariveṇaṃ mahāmeghavane akā.

Nagare vejjasālā 12 ca tesaṃ gāme ca dāpayi

Bhaṇḍikāpariveṇañca silāmeghañca pabbataṃ

Katvā'bhayagirismiṃ so tesaṃ gāmamadāpayi.

Jotivanavihārasmiṃ rājā laṅkāya nāyako

Bhattaggassa aadā gāmaṃ tathā'bhayagirimhi ca.

Dakkhiṇagirināmassa vihārassa ca dāpayi

Gāmaṃ kataññubhāvena rājā paramadhammiko.

Sakkasenāpatī rammaṃ pariveṇaṃ sumāpiya

Adāsi saha gāmehi theriyānaṃ sanāmikaṃ.

Bhariyā vajirā tassa tesaṃ yeva adāpayi.

Pariveṇaṃ karitvāna sagāmaṃ sakanāmakaṃ.

-----------

12. [A.E.] Vejjasālaṃ.

[SL Page 308] [\x 308/] (

Upassayaṃ karitvāna sā eva padalañchane

Bhikkhunīnaṃ adā theravaṃse sabbattha pūjite.

Sakkasenāpatīmātā devā'raññakabhikkhunaṃ

Theravaṃsappadīpānaṃ akā'vāsaṃ sanākamaṃ.

Sā eva paṭibambassa satthu 13 maricavaṭṭiyaṃ

Cūḷāmaṇiṃ pādajālaṃ akā chattañca cīvaraṃ.

Rājā rājālaye yeva rājavāsaṃ sanāmakaṃ

Akāsi pāḷikaṃ nāma pāsādaṃ sumanoharaṃ.

Pūjesi rājinī nāma rājino bhariyā'parā

Paṭṭakañcukapūjāya hemamālikacetiyaṃ.

Tassā putto'si 14 siddhattho nāma issariye ṭhito

Suto malayarājāti rūpena namakaraddhajo.

Rājā tasmiṃ mate katvā sālaṃ bhikkhūnamuttamaṃ

Dānavaṭṭaṃ paṭṭhapetvā tassa pattimadā tadā.

Evaṃ dhammena kārente rajjaṃ laṅkādhipe tadā

Coḷarājena yujjhitvā paṇḍurājā parājito

Paṇṇākārāni nekāni balaṃ sandhāya pesayi.

Rājā laṃkissaro saddhiṃ mantetvā sacivehi so

Sannayha balakāyaṃ so sakkasenāpatiṃ sakaṃ 15

Balassa nāyakaṃ katvā mahātitthamupāgami

Vijayaṃ pubbarājūnaṃ vatvā velātaṭe ṭhito

Ussāhaṃ janayitvāna nāvaṃ āropayī balaṃ.

Balakāyaṃ samādāya sakkasenāpatī tadā

Sukhena sāgaraṃ tiṇṇo paṇḍudesamupāgami.

Disvā balañca tañceva paṇḍurājā sumānaso

Ekacchattaṃ karissāmi jambudīpanti abravi.

Baladvayaṃ gahetvāna rājā so coḷavaṃsajaṃ

Jetuṃ asakkuṇitvāna yuddhamujjhiya nikkhami.

Yujjhissāmīti gantvāna sakkasenāpatī puna

Nisinno upasaggena mato pāpena paṇḍuno.

Laṃkissaro balassāpi tena rogena nāsanaṃ

Sutvā dayālubhāvena senaṃ āṇāpayī tato.

-----------

13.[E.S.] Satthuno. 14.[E.] Puttopi. 15. Sayaṃ (sabbesu.)

[SL Page 309] [\x 309/] (

Sakkasenāpatiṭṭhānaṃ tassa puttassa'dā tadā.

Vaḍḍhesi tena taṃ puttaṃ katvā senāya nāyakaṃ

Nikāyattayavāsīhi parittaṃ nagare tadā

Kāretvā rogadubbuṭṭhibhayaṃ nāsesi jantunaṃ.

Sāsanassa ca lokassa santiṃ katvā anekadhā

Rājā so dasame vasse sukhena tidivaṃ gato

Laṅkārajje'pi ṭhatvā kathitatipiṭako sabbavijjāpadīpo

Vattā vādī kavīso satidhitivisado desako bhāvako ca

Paññāsaddhādayāvā parahitanirato lokavedī vadaññu

Rājindo kassapo'yaṃ viya vimalaguṇo hotu loko'pi sabbo.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvirājako nāma paññāsatimo paricchedo.

---------

Ekapaññāsatimo paricchedo.

Yuvarājā tadā hutvā rājā dappuḷanāmako

hapesi oparajjamhi ādipadaṃ sanāmakaṃ.

Maricavaṭṭivihārassa gāmaṃ datvā tato pure

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ rakkhitvāna mahiṃ imaṃ

Abhutvā dīghakālaṃ hi pubbakammena attano

Rājā so sattame māse paviṭṭho mamaccuno mukhaṃ.

Uparājā ahū rājā dappuḷo tadanantaraṃ;

Udayassādipādassa yabuvarājapadaṃ adā.

Tadā coḷabhayā paṇḍurājā janapadaṃ sakaṃ

Cajitvā nāvamāruyha mahātitthamupāgami.

Āṇāpetvāna taṃ rājā disvā santuṭṭhamānaso

Mahābhogaṃ adā tassa nivāsesi 1 purā bahi.

"Coḷarājena yujjhitvā gahetvā paṭṭanadvayaṃ 2

Paṇḍurājassa dammī"ti sannaddhe laṅkarājini

Kenā'pi 3 karaṇīyena khattiyā dīpavāsino

Akaṃsu viggahaṃ ghoraṃ pāpakammena paṇḍuno.

-----------

1.[A.] Nivāsehi. 2.[E.S.] Sayanadvayaṃ. 3.[E.] Kenaci.

[SL Page 310] [\x 310/] (

Paṇḍurāje'ttha vāsena kammaṃ natthiti cintiya

hapetvā makuṭādīni gato keraḷasantikaṃ.

Viggahe niṭṭhite rājā mahāmeghavane tadā

Mahābodhigharassā'dā gāmaṃ nagarasantike.

Āvāsaṃ rakkhako nāma tassa senāpatī aakā

Thūpārāmasamīpamhi iḷaṅgo rājanāmakaṃ.

12 Kataṃ taṃ pubbarājehi rājā so paripāliya

Patto dvādasamaṃ vassaṃ yathākammamupāgami.

---------

Udayo yuvarājāsi laṃkāvasīnamissaro;

Senanāmādipādaṃ so oparajje'bhisevayī,

Rañño bhītā tadā'maccā pavisiṃsu tapovanaṃ;

Rājoparājā gantvāna tesaṃ sīsāni chedayuṃ.

Tena kammena nibbinnā yatayo tananivāsino

Hitvā janapadaṃ rañño tadā gacchiṃsu rohaṇaṃ.

Tadā jānapadā ceva nāgarā ca balāni ca

Kupitā caṇḍavātena sāgaro viya kampito

Ratanapāsādamāruyha vihāre abhayuttare

Santāsetvāna rājānaṃ dassetvāna vibhisikaṃ 4

Upatthambhakamaccānaṃ viggahassa tapovane

Tadā sīsāni chinditvā kavāṭena nipātayuṃ.

Taṃ sutvā yuvarājā ca ādipādo ca taṃsakhā

Ullaṅghitvāna pākāraṃ sighaṃ gacchiṃsu rohaṇaṃ.

Balakāyo'nubandhitvā yāvakaṇhanadītaṭā

Alābhena ca nāvānaṃ tiṇṇattā tesamāgami.

Rājaputtā gatā tattha vane abhayabhedino

Yatīnaṃ purato tesaṃ nipajjitvā urena te

Allavatthā'llakesā ca paridevitva'nekadhā

Kanditvā rodanaṃ katvā khamāpesuṃ tapassino.

Khantimettānubhāvena tesaṃ sāsanasāminaṃ

Puññodayo ahu tesaṃ ubhinnaṃ dīpasāminaṃ.

Yuvarājabalañceva nikāyattayavāsino

Gamiṃsu te samānetuṃ 5 santibhute mahābale,

-----------

4.[A.] Vibhīsitaṃ 5.[E.] Gamiṃsu tosamānetuṃ.

[SL Page 311] [\x 311/] (

Rājaputtā uubhovyattā paṇḍitā paṃsukūlino

Yācitvā te samādāya āgamiṃsu sakaṃ puraṃ.

Bhikkhūnaṃ purato maggaṃ rājā gantvā khamāpayī.

Ādāya te vanaṃ tesaṃ nevorājā gharaṃ gato.

Tato paṭṭhāya cārittaṃ pāletvā pubbarājunaṃ

Rājā so taniye vasse yathākammamupāgami.

---------

Laṅkābhisekaṃ patvāna seno so matīmā tato

Udayaṃ ādipādaṃ taṃ yuvarājaṃ akā sakhaṃ.

Kahāpaṇasahassaṃ so duggatānaṃ uposathe

Hotu'posathiko datvā yāvajīvaṃ narādhipo.

Paṭimābhattavatthāni bhikkhūnaṃ dharaṇīpati

Aadā daṇḍissaraṃ dānaṃ yācakānañca sippinaṃ.

hāne katthaci bhikkhūnaṃ pāsāde sumanohare

Kāretvā bhogagāme ca adāpesi mahāmati.

Kahāpaṇasahassaṃ vā datvā pañcasatāni vā

Laṅkāyaṃ jiṇṇakāvāse navakammamakārayi.

Cattāḷīsasahassāni aabhayuttaracetiye

Silāpattharaṇatthāya dāpesi sa mahīpatī.

Mahāvāpīsu laṃkāya jiṇṇaniddhamane akā,

Navakammañca mariyādaṃ thīraṃ pāsāṇapaṃsunā.

Akā rājaghare rammaṃ mālāgehaṃ mahārahaṃ.

hapitaṃ pubbarājūhi dānaṃ sammā pavattayi.

Kataṃ malayarājena amaccena'ggabodhinā

Pariveṇaṃ nāgasālaṃ disvā gāmamadā tadā.

Katvā catuvihāresu rūpakammāni sādhukaṃ

Maṇḍapāni ca rammāni dhātupūjaṃ 6 akā sadā.

Evamādīni puññāni anekāni anekadhā

Katvā so navame vasse yathākammamupāgami.

---------

Laṅkābhisekaṃ patvāna yuvarājodayo tato

Senanāmādipādaṃ so oparajje'bhisevayi.

Niddālū majjapo āsi rājā pāpena jantunaṃ.

Coḷo pamattataṃ tassa sutvā santuṭṭhamānaso

-----------

6.[E.S.] Dhātupūjā.

[SL Page 312] [\x 312/] (

Paṇḍudesāhisekaṃ so pattukāmettha pesayi

Makuṭādīnamatthāya ṭhapitānaṃva paṇḍunā.

Tāni nādāsi so rājā tena coḷo mahabbalo

Balaṃ sannayha pesesi balakkārena gaṇhituṃ.

Tadā senapatī ettha paccante kupite gato

Āṇāpevona taṃ rājā yujjhanatthāya pesayi.

Gato senāpatī tattha yujjhitvāna raṇe mato.

Makuṭādīni ādāya rājā so rohaṇaṃ agā.

Gantvā coḷabalaṃ tattha alabhitvā pavesanaṃ

Nivattitvā sakaṃ raṭṭhaṃ agamāsi ito bhayā.

Tato senāpatiṭṭhāne viduraggaṃ tu nāyakaṃ

hapesi rājā laṅkindo tejavantaṃ mahāmatiṃ.

Paccantaṃ coḷarājassa ghātevo so camūpati

Āṇāpesi ito nītaṃ dassetvāna vihīsitaṃ

Tato dāpesi so sabbaparikkhāraṃ mahārahaṃ

Paṃsukulikabhikkhūnaṃ sabbesaṃ dīpavāsinaṃ.

Mahāvihāre laṅkindo paṭibimbassa satthuno

Jalantaṃ maṇiraṃsīhi akā cūḷāmaṇiṃ tadā

Orodhā vidurā tassa pādajālena pūjayī;

Maṇīhi pajjalantehi paṭimaṃ taṃ silāmayaṃ.

Jhāpitaṃ coḷarājassa balena namaṇināmakaṃ

Pāsādaṃ kātumāraddho cuto vassamhi aṭṭhame.

Pañcete vasudhādhipā vasumatiṃ ekātapattaṅkitaṃ

Bhutvā niggahasaṅgahehi sakalaṃ lokaṃ vase vattiya

Yātā maccuvasaṃ saputtavanitā sāmaccamittānugā

Iccevaṃ satataṃ sarantu sujanā hātuṃ pamādaṃ madaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Pañcarājako nama

Ekapaññāsatimo paricchedo.

---------

-----------

6.[E.S.] Pajjalantena.

[SL Page 313] [\x 313/] (

Nipaññāsatimo paricchedo.

Tato laṅkābhisekaṃ so patvā seno kamāgataṃ

Mahindassādipādassa yuvarājapadaṃ adā.

Pañño mahākavī vyatto majjhatto mittasattusu

Yutto dayāya mettāya rājā so sabbadā ahū.

Kālaṃ devo'natikkamma sammā dhārābhivassati

Raṭṭhe tasmiṃ vasantā'suṃ sukhitā nibbhayā sadā.

Suttantaṃ lohapāsāde nisinno vaṇṇayī tadā

Nikāyattayavāsīhi rājā so parivārito.

Dāṭhādhātukaraṇḍaṃ so nānāratanabhusitaṃ

Akā catuvihāresu dhātupūjā ca' nekadhā.

Pariveṇaṃ sitthagāmaṃ kāretvā vutthamattanā 1

Lokaṃ puttaṃ'va pāletvā tivassena divaṅgato.

---------

Yuvarājā mahindo so rājāsi tadanantaraṃ

Mahāpuñño mahātejo mahāseno mahāyaso

Ekacchattaṃ akā laṅkaṃ ghātetvā corupaddavaṃ.

Akaṃsu tamupaṭṭhānaṃ niccaṃ maṇḍalanāyakā.

Vijjamānepi laṅkāyaṃ khattiyānaṃ narādhipo

Kāliṅgacakkavattissa vaṃse jātaṃ kumārikaṃ

Āṇāpetvāna taṃ aggamahesiṃ attano akā.

Tassā puttā duve jātā, dhītā ekā manoramā.

Ādipāde akā putte dhītaraṃ coparājiniṃ.

Iti sīhaḷavaṃsañca vaṭṭhapesi sa bhupati.

---------

Balakāyaṃ imaṃ desaṃ maddanatthāya vallabho

Pesesi nāgadīpaṃ so; sutvā taṃ bhupatī idha

Balaṃ datvāna senavha - rājasenāpatiṃ 2 tadā

Vallabhassa balene'sa yujjhituṃ tattha pesayī.

Gantvā senāpatī tattha balene'tassa rājino yujjhitvā taṃ vināsetvā gaṇhi so

yuddhamaṇḍalaṃ.

-----------

1. [A.] Mattano. 2.[E.] Rājā senāpatiṃ.

[SL Page 314] [\x 314/] (

Asakkontā imaṃ jetuṃ rājānaṃ vallabhādayo

Rājāno mittasambandhaṃ laṅkindena akaṃsu te.

Iccevaṃ rājino tejo jambudīpamavatthari

Pattharitvāna laṅkāyaṃ ullaṅghitvāna sāgaraṃ.

Saddhammaṃ kathayantānaṃ katvā sammānamuttamaṃ

Dhammaṃ sutvāna so rājā pasanno buddhasāsane.

Rājā so sannipātetvā paṃsukūlikabhikkhavo

Yācitvā attano gehaṃ āṇāpevona sādhukaṃ

Aāsanaṃ paññapetvāna nisīdāpiya bhojanaṃ

Dāpesi vipulaṃ suddhaṃ sadā ekadine viya.

Anekavyañjanaṃ rājā'raññakānaṃ tapassinaṃ

Pesesi bhojanaṃ suddhaṃ mahagghaṃ vipulaṃ sadā.

Vejje ca pesayitvāna gilānānaṃ tapassinaṃ

Santikaṃ so dayāvāso tikicchāpesi niccaso.

Guḷāni ghatapākāni lasuṇānaṃ rasāni ca

Tambūlamukhavāsañca pacchābhatte adā sadā.

Pattesu pūrayitvāna lasuṇaṃ maricampi ca

Pipphalīsiṅgiverāni guḷāni tiphalāni ca

Ghataṃ telaṃ madhuṃ cātha pāpurattharaṇā ni ca

Paṃsukūlikabhikkhūnaṃ paccekaṃ sabbadā adā.

Cīvarādīni sabbāni parikkhārāni bhupati

Kārāpetvāna dāpesi bhikkhūnaṃ paṃsukūlinaṃ.

Rājā mahāvihārasmiṃ ekekassa hi 3 bhikkhūno

Paccekaṃ navavatthāni cīvaratthāya dāpayī.

Nikāyattayavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ

Tulābhāramadā dvīsu 4 vāresu sa mahīpati.

Rājā so nāgate bhogaṃ rājāno saṅghabhogato

Na gaṇhantuti pāsāṇe likhipetvā nidhāpayī.

Kathāpetvāna buddhassa saraṇāni guṇe nava

Anāthehi ca tesaṃ ca bhattavatthāni dāpayī.

Dānasālaṃ karitvāna hatthisālakabhimiyaṃ

Yācakānaṃ adā dānaṃ tesaṃ ca sayanāsanaṃ.

-----------

3.[E.] Ca. 4.[D.] Tīsu.

[SL Page 315] [\x 315/] (

Vejjasālāsu sabbāsu bhesajjaṃ mañcakañca so,

Corānaṃ bandhanāgāre niccaṃ hattāni dāpayī.

Vānarānaṃ varāhānaṃ migānaṃ sunakhāna ca

Bhattaṃ pūvañca dāpesi dayāvāso yathicchakaṃ.

Rājā catuvihāresu katvā so vīhirāsayo

Yathicchitena gaṇhantu anāthā iti dāpayī.

Nānāpūjāhi pūjetvā katvā maṅgalamuttamaṃ

Kathāpesi ca bhikkhuhi vyattehi vinayaṃ tadā.

Therena dhammamittena sitthagāmakavāsinā

Pūjayitvāna kāresi abhidhammassa vaṇṇanaṃ.

Dāṭhānāgābhidhānena therenā'raññavāsinā

Laṅkālaṅkārabhutena abhidhammaṃ kathāpayī

Paṭṭakañcukapūjāhi hemamālikacetiyaṃ

Naccagītehi gandhehi pupphehi vividhehi ca

Dipamālābhi dhūpehi pūjayitvāna'nekadhā

Tassa vatthāni bhājetvā bhikkhūnaṃ dāpayī sayaṃ.

Sadā so attano rajje uyyānesu tahiṃ tahiṃ

Āṇāpetvāna pupphāni pūjesi ratanattayaṃ.

Pāsādaṃ candanaṃ nāma kātuṃ maricavaṭṭiyaṃ

Akārambhañca bhikkhūnaṃ bhogagāme ca dāpayī.

Kesadhātuṃ nidhāpetvā karaṇḍaṃ ratanehi so

Kārayitvāna pūjesi ṭhapetvā tattha bhūpati.

Soṇṇarajatapaṭṭehi chūpārāmamhi cetiyaṃ

Chādāpetvā yathārajjaṃ pūjaṃ kāresi bhūpati.

Tasmiṃ dhātughare rājā soṇnadvāramakārayī.

Paññalantaṃ sineruṃva raṃsīhi suriyassa so

Jhāpitaṃ coḷarājassa balena padalaṃchane

Catunnaṃ cetiyānaṃ so ramanīyaṃ gharaṃ akā.

Jhātaṃ nagaramajjhamhi dāṭhādhātugharaṃ akā,

Dhammasaṅgaṇigehañca mahāpāḷiñca bhupati.

Tambūlamaṇḍapaṃ katvā tattha suṅkaṃ mahīpati

Bhikkhūnaṃ theravaṃse so bhesajjatthāya dāpayī.

[SL Page 316] [\x 316/] (

Upassayaṃ karitvāna mahāmallakanāmakaṃ

Theravaṃsamhi jātānaṃ bhikkhunīnaṃ adāpayī.

Mātulodayarājena āraddhaṃ sādhunā tadā

Niṭṭhāpesi mahīpālo pāsādaṃ maṇināmakaṃ

Pariveṇāni cattāri tasmiṃ jetavane tadā

Kārāpayiṃsu cattāro amaccā tassa rājino.

Rañño kittīsamā devī kittināmā manoramā

Pariveṇaṃ akā rammaṃ thūpārāmassa pacchato.

Sā tasmiṃ pariveṇe ca akā kappāsagāmake

Cīvaracetiye ceva tisso pokkharaṇī sucī.

Dvādasaratanāyāmaṃ dhajaṃ soṇṇamayañca sā

Pūjesi puññasambhārā hemamālikacetiye.

Gihīnaṃ vejjasālañca putto tassā pure akā,

Guṇavā sakkasenānī bhikkhūnañca purā bahi.

Rājā catuvihāresu dibbapāsādasannibhe

Maṇḍape kārayitvāna dhātupūjā anekadhā

Vassamekamatikkamma kārāpetvā mahīpati

Cārittaṃ pubbarājūnaṃ paripālesi sādhukaṃ.

Evamādīni puññāni uḷārāni anekadhā

Katvā soḷasame vasse rājā so tidivaṃ gato.

---------

Jāto paṭicca taṃ rājaṃ seno dvādasavassiko

Kāliṅgadeviyā putto pattarajjo tadā ahū.

Udayassa kaṇiṭṭhassa yuvarājapadaṃ adā.

Pitu senāpatī seno tassa senāpati ahu.

Paccantaṃ balamādāya gate senāpatimhi so

Mātarā saha vattantaṃ kaṇiṭṭhaṃ tassa bhātaraṃ

Mārāpetvā mahāmallaṃ akā senāpatiṃ tadā

Amaccaṃ udayaṃ nāma sakaṃ vacanakārakaṃ.

Taṃ sutvā kupito hutvā seno senāpatī tadā

Balamādāya āgañchi gaṇhissāmīti sattavo.

[SL Page 317] [\x 317/] (

Sutvāna taṃ mahīpālo katavantaṃ 4 vācamattano

Rakkhāmi taṃ 5 amaccantī gato nikkhamma rohaṇaṃ.

Tassa mātā nivattitvā yuvarājañca rājiniṃ

Ādāya 6 kupitā tena āṇāpesi camūpatiṃ.

Tāya so saṅgahitova damiḷe sannipātiya

Datvā janapadaṃ tesaṃ puḷatthinagare vasī.

Yujjhituṃ tena so rājā balaṃ pesesi rohaṇā;

Senāpati vināsesi sabbaṃ taṃ rājino balaṃ.

Damiḷā te janapadaṃ pīḷetvā rakkhasā viya

Vilumpitvāna gaṇhanti narānaṃ santakaṃ tadā

Khinnā manussā gantvāna rohaṇaṃ rāja santikaṃ

Nivedesuṃ pavattiṃ taṃ mantetvā savivehi so

Rakkhituṃ sāsanaṃ raṭṭhaṃ tampahāya camūpatiṃ

Sandhiṃ katvāna senenapuḷatthinagaraṃ agā.

Mahesiṃ attajaṃ katvā pāletuṃ vaṃsamattano

Puttaṃ uppādayitvāna kassapaṃ nāma uttamaṃ

Vasante tattha laṃkinde ahitā 7 vallabhā janā

Alabhantā suraṃ pātumācariyā tassa santike 8

Majjapāne guṇaṃ vatvā pāyesuṃ taṃ mahīpatiṃ.

Pivitvā majjapānaṃ so mattavyāḷo aahū tadā.

Āhārānaṃ khayaṃ patvā cajitvā dullabhaṃ padaṃ

Mato so dasame vasse taruṇo yeva bhupati.

Ito viditvā khalu pāpamitta-

Vidheyyabhāvaṃ 9 parihānihetuṃ

Sukhatthino ye idha vā huraṃ vā

Jahantu te ghoravisaṃ'va 10 bālaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tirājako nāma dvipaññāsatimo paricchedo.

---------

-----------

4. [A.] Katavaṃ. 5.[A.] Rakkhā taṃca. 6.[A.]Ādāyā. 7.[E.]Hīnajā.

8.[A.] Sattavo. 9.[S.] Videsabhāvā. 10.[A.] Ghoravasaṃca.

[SL Page 318] [\x 318/] (

Tipaññāsatimo paricchedo.

Mahindo taṅkaṇiṭṭho so rājaputto tadaccaye

Ussāpiya sitacchattamanurādhapure vare

Senasenāninā'nīta-desantarajanākule

Tattha vāsamakappesi kicchena dasavacchare.

Apetanītimaggassa mudubhutassa sabbaso

Uppādabhāgaṃ nādaṃsu tassa jānapadā tadā.

Accantaṃ khīṇacitto so vassamhi dasame vibhu

Vuttīdānena nāsakkhi saṅgahetuṃ sakaṃ balaṃ.

Aladdhavuttino sabbe keraḷā sahitā tato

"Na vuttidānaṃ no yāva hoti mā tāva bhuñjatu"

Iti rājagharadvāre sāhasekarasā bhusaṃ

Cāpahatho nisīdiṃsu sannaddhachūrikāyudhā.

Hatthasāraṃ samādāya te vivañciya bhupati

Ummaggato viniggamma turito rohaṇaṃ agā.

Sīdupabbatagāmamhi khandhāvāraṃ nibandhiya

Bhātujāyammahesitte ṭhapetvā so tahiṃ vasī.

Na cirasseva tassāya matāya sa mahīpatī

Mahesitte nivesesi sakabhātussa dhītaraṃ.

Deviyā tāya saṃjāte sute kassapanāmake

Ajjhāvutthaṃ vihāyā'tha khandhāvāraṃ mahīpati

Kārayitvāna nagaraṃ kappagallakagāmake

Ādhipaccaṃ pavattento rohaṇesu ciraṃ vasī.

Tato sesesu ṭhānesu keraḷā sīhaḷā tadā

Kaṇṇāṭā ca yathākāmamādhipaccaṃ pavattayuṃ.

Athassavāṇijo eko paratīrā idhāgato

Gantvā pavattiṃ laṅkāya coḷarañño nivedayi.

So taṃ suṇitvā pesesi laṅkāgahaṇamānaso

Balaṃ mahantaṃ balavā; taṃ khippaṃ laṅkamotari.

Paṭṭhāyotiṇṇaṭhānamhā viheṭhentaṃ bahūjane

Anukkamena taṃ coḷabalaṃ rohaṇamajjhagā.

[SL Page 319] [\x 319/] (

Chattiṃse rājino vasse mahesiṃ ratanāni ca

Makuṭañca kamāyātaṃ sabbamābharaṇaṃ tathā

Amūlikañca vajiravalayaṃ devadattiyaṃ

Acchejjacchūrikaṃ chinnapaṭṭikādhātukaṃ ca te

Paviṭṭhaṃ vanaduggamhi bhayā tañca mahīpatiṃ

Jīvagāhamagaṇhiṃsu sandhilesampadassiya.

Mahīpālaṃ dhanaṃ tañca sabbaṃ hatthagataṃ tato

Pesayiṃsu lahuṃ coḷamahīpālassa santikaṃ.

Nikāyattitaye dhātugabbhe laṅkātale'khile

Mahārahe suvaṇṇādipaṭibimbe ca'nappake

Bhinditvā sahasā sabbe vihāre ca tahiṃ tahiṃ

Yathojohārino yakkhā laṅkāyaṃ sāramaggahuṃ.

Te coḷā rājaraṭṭhaṃ taṃ puḷatthipuranissitā

Rakkhapāsāṇakaṇṭhavha 11 ṭhānāvadhimabhuñjisuṃ.

Taṃ kumārakamādāya kassapaṃ raṭṭhavāsino

Vaḍḍhenti coḷabhayato gopayantā susādarā.

Coḷarājā kumārantaṃ sutvā dvādasavassikaṃ gahaṇatthāya pesesi mahāmacce mahābale.

Ūnaṃ pañcasahassena yodhalakkhaṃ samādiya

Sabbaṃ te rohaṇaṃ desaṃ saṅkhobhesumito tato.

Kittināmo'tha sacivo makkhakudrūsavāsiko

Buddhanāmo tathāmacco māragallakavāsiko

Ubho'pi te mahāvīrā yuddhopāyavavicakkhaṇā

Coḷasenaṃ vināsetumaccantaṃ katanicchayā

Paluṭṭhagirināmamhi ṭhāne dugge nivesiya

Katvā chāmāsaṃ saṅgāmaṃ haniṃsu damiḷe bahū.

Hatāvasiṭṭhā coḷā te raṇe tasmiṃ bhayadditā

Palāyitvā yathā pubbaṃ puḷatthipuramāvasuṃ.

Kumāro jayino disvā ubho te sacive tadā

Haṭṭhatuṭṭho "varaṃ tātā gaṇhathā"ti sa cabravī.

Buddho paveṇigāmaṃ so varaṃ yācittha, kittiko

Saṅghikaṃ gahitaṃ bhāgaṃ vissajjetuṃ varaṃ varī.

-----------

11.[S.] Kaṭṭhavha.

[SL Page 320] [\x 320/] (

Rājaputtavarā laddhavarā'maccavarā 12 tadā

Niddarā sādarā vīrā pāde vandiṃsu tassate.

Rājā dvādasavassāni vasitvā coḷamaṇḍale

Aṭṭhatāḷisavassamhi mahindo so divaṃgato.

Pamādadosānutena evaṃ

Laddhā'pi bhogā na thirā bhavantī.

Iccappamādaṃ hitamāsasāno 12

Niccaṃ suviññu susamācareyya

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Laṅkāvilopo nāma tipaññāsatimo paricchedo

---------

Catupaññāsatimo paricchedo.

Katvā vikkamabāhū'ti nāmaṃ bhupālasūnuno

Tassāṇāya pavattiṃsu sādaraṃ sīhaḷākhilā.

So rājā damiḷe hantuṃ dhanaṃ sañciya'nekadhā

Saṅgahaṃ sevakānañca kurumāno yathocitaṃ

Alaṅkārakirīṭāni chattasīhāsanāni ca

Kārayitvā'bhisekatthaṃ saviveha'bhiyācito

"Na yāva rājaraṭṭhassagahaṇaṃ hoti, tāva me

Chattussāpanakammena kiṃ tenā"ti nivāriya

Sataṃ narasahassānaṃ saṅkaletvā 1 mahabbalo

Saṅgāmārambhakālamhi vātarohābhipīḷito

Yujjhituṃ samayo neti dvādase vacchare lahuṃ

Upecca devanagaraṃ gañchi devasahavyataṃ.

Kittināmo ca sacivo senāpaccamadhiṭṭhito

Rajjatthiko dināna'ṭṭha nijāṇaṃ sampavattayī.

Ghātetvā taṃ mahālānakittināmo mahabbalo

Patvā'bhisekaṃ bhuñjanto desaṃ taṃ rohaṇavhayaṃ

Saṃvaccharamhi tatiye coḷayuddhe 2 parājito

Sahatthena sakaṃ sīsaṃ chinditvā sahasā marī.

-----------

12. [E.] Laddhā varāmaccavarā. 13.[S.] Hitamesamāno. 1.[A.E.] Saṃkhaletvā.

2.[E.] Coḷayujjhe

[SL Page 321] [\x 321/] (

Tadāpi te kirīṭādidhanasāraṃ samādiya

Pesesuṃ damiḷā coḷamahīpālassa santikaṃ.

Bhayā saraṭṭhaṃ hitvā'tha duḷudese vasaṃ tadā

Eko vikkamapaṇḍuti vissuto patthivattajo

Viññātalaṅkāvuttanto desamāgamma rohaṇaṃ

Kāḷatitthe vasaṃ vassamekaṃ rajjamakārayī.

Rāmanvayasamubbhuto tadāyujjhapurāgato

Chagatīpālanāmena vissuto bhubhujattajo

Raṇe vakkamapaṇḍuṃ taṃ ghātāpetvā mahabbalo

Tato cattāri vassāni rajjaṃ kāresi rohaṇe.

Tampi coḷā raṇe hantvā mahesiṃ dhitarā saha

Vittasārañca sakalaṃ coḷaraṭṭhamapesayuṃ.

Rājā parakkamo nāma paṇḍurājasuto tato

Akā vassadvayaṃ, coḷā ghātesuṃ tampi yujjhīya.

Ime bhusaṃ lobhabalābhibhutā

Gatā asesā vivasā vināsaṃ

Iccevamaññāya sadā sapañño

Taṇhakkhaye yeva ratiṃ kareyya.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Charājako nāma catupaññāsatimo paricchedo

---------

Pañcapaññāsatimo paricchedo.

Lokanāmo camūnātho makkhakudrūsavāsiko

Saccappaṭiñño dhitimā voḷadappavighātano

Abhibhuya jane patvā rajjaṃ rohaṇamaṇḍale

Vasī kājaragāmamhi cārittavidhikovido.

Ahū tadā kittināmo rājaputto mahabakbalo;

Tassa vaṃsādisampattī'nupubbena pavuccate:

Suto kassapabhūpassa māṇanāmena vissuto

Ādipādo ahū dhiro sadācāravibhusito.

Tassā'tha jeṭṭhako bhātā māṇavammo mahāmati

Gokaṇṇakasamīpaṭṭha - nadītire nisīdiya

[SL Page 322] [\x 322/] (

Katamantupavāro so yathāvidhi masesato

Akkhamālaṃ gahetvāna mantaṃ japitumārahi;

Kumāro kira tassagge pāturāsi savāhano

Sikhagñḍī mukhatuṇḍena balipaṭṭaṃ vikhaṇḍiya

Sacchiddake nāḷikerakapāle viccutodake

Lūkhe 1 jalamapassanto japantassa mukhaṃ gato;

Tato so bhāvitiṃ siddhimapekkhaṃ nayanaṃ sakaṃ

Tassopanesi, nibbhijja sopi taṃ sahasā pivi.

Kumāro tassa santuṭṭho kumārassābhipatthitaṃ

Varaṃ padāya nabhasā rājamāno gato; tato

Bhinnekanayanaṃ disvā sacivā taṃ parodisuṃ.

Varalābhaṃ pakāsevo samassāsesi so jane.

Tato te sacivā tassa santuṭṭhārādhayiṃsu taṃ

"Anurādhapuraṃ patvābhiseko kāriyo" iti.

"Attho ko mama rajjena vikalaṅgassa sampatī?

Tapokammaṃ karissāmi pabbajjamupagammahaṃ;

Kaṇiṭṭho māṇanāmo ca laṅkārajjaṃ kamāgataṃ

Pāletu" iti so rajjaṃ sampattaṃ sampaṭikkhipi.

Viññātacittasañcārā sacivā tassa sabbathā

Vattumetaṃ kaṇiṭṭhassa pesesuṃ purise tadā.

Sutvā taṃ sīghamāgamma passitvā sakabhātaraṃ

Patitvā pādamūlamhi bahuṃ kandaya rodiya

Jeṭṭhena bhātarā saddhimanurādhapuraṃ gato

Makuṭaṃ tattha dhāresi jeṭṭhacittānuvattako.

Tato'bhayagiriṃ gantvā pabbajjaṃ sakabhātuno

Yatayo tattha yācittha bahumānapurassaraṃ.

Tato te yatayo tassapabbajjamusampadaṃ

Akaṃsu vikalaṅgassa sikkhāpadanirādarā.

Pariveṇamuttaroḷamuḷāraṃ 2 tassa kāriya

Katvavā taṃ pariveṇassa sāmikaṃ dharaṇīpati

-----------

1. [S.] Cūke. 2. [S.] Pariveṇuttaramūla muḷāraṃ. [E. -]Uttaromūlaṃ -

[SL Page 323] [\x 323/] (

Bhikkhūnaṃ chasataṃ tattha vidhāya tadadhīnakaṃ

Parihāre adā tassa 3 pessavagge ca pañca so.

Samappesi ca so nānāsippakammavicakkhaṇe,

Jane vākā tadāyatte so dāṭhādhāturakkhiye.

Tassovādakarā'hesuṃ bhikkhū'bhayagirimhi te.

Rājā ca lokaṃ pālesi sammā tassānusatthiyā. 4

---------

Janā tabbaṃsajā keci taṃrajjanirapekkhakā 5

Nivasiṃsu 6 yathākāmaṃ mahāsāmipadaṃ sitā.

Etassa māṇavammassa rañño dhammanayaññuno

Aggabodhikumārādi - puttanattukkamāgate

Vaṃse visuddhe jātassa bhupālatvayamuddhani

Samā soḷasa laṅkāyaṃ sammā rajjānusāsino

Mahīpassa mahindassa duve mātuladhītaro

Devalā lokitā cāti nāmato vissutā subhā.

Etāsu dvīsu dhītāsu lokitā mātulattajaṃ

Paṭicca rājatanayaṃ subhaṃ kassapanāmakaṃ

Sā moggallāna-lokavhe putte dve lahi sobhane.

Tesu jeṭṭhasuto lokasāsanācārakovido

Mahāsāmīti pañgñāto saṅghupāsanalālaso

Nekasāraguṇāvāso vāsaṃ kappesi rohaṇe.

Dāṭhopatissarājassa nattā sugatasāsane

Pabbajjūpagato saddho dhutavā sūlasaṃvuto

Pahitatto vivitto so pantasenāsane 7 vasī.

Guṇaṃ sabbattha vaṇṇesuṃ tasmiṃ devā pasīdiya.

Guṇaṃ suṇitvā laṅkindo tadā sabbattha patthaṭaṃ

Upasaṅkamma taṃ natvā kātumattānusāsanaṃ

Ārādhayamanicchantaṃ yācitvāna punappunaṃ

Ānīya vāsayitvā taṃ pāsāde sādhukārite

Yatissarassa vasato tattha rājā guṇappiyo

Tassanusiṭṭhimaggaṭṭho lokaṃ dhammena pālayi.

-----------

3.[E.] Satta 4.-Anusiṭṭhiyā(?) 5. Pabbajjānirapekkhakā(sab[X]gñe[X]basu.)

6.[E.] Nivasanti. 7.[A,] panthasenāsane.

[SL Page 324] [\x 324/] (

Uddissārādhanaṃ sammā laṅkindena kataṃ tadā

Selantarā'bhinikkhamma yatinndo so dayānugo

Yato bhikkhu samuhetvā vāsaṃ kappesi yattha so

Selantarasamuho'ti vikkhyātiṃ so tato gato.

Tato paṭṭhāya vāsetvā rattīyaṃ devapalliyaṃ

Devatānumataṃ bhikkhuṃ mūlaṭṭhāne ṭhapenti hi.

Muluttamāvasantānaṃ yatīnamanusāsanā

Laṅkissarā pavattanti pālentā lokasāsanaṃ.

Tassa dāṭhopatissassa vaṃsajaṃ rājaputtakaṃ

Bodhiṃ paṭicca tabbaṃsā buddhānāmā kumārikā

Alattha lokitaṃ nāma dhītaraṃ caralakkhaṇaṃ.

Kālena sā padinnā'si moggallānassa dhimato.

Sā tampaṭicca kittiñca mittaṃ nāma kumārikaṃ

Mahindaṃ rakkhitaṃ cāpi labhittha caturo pajā.

Ahū jeṭṭhasuto dhīro vīro terasavassiko;

Katahattho visesena dhanusappamhi so tato

"Kathaṃ laṅkaṃ gahessāmi dūretvā'rātikaṇṭakaṃ"

Iti cintāparo gāme mūlasālavhaye vasī.

Eko mahābalo vīro buddharājo'ti vissuto

Vilomavattī hutvāna lokasenānino tadā

Palāto cuṇṇasālavhaṃ, khippaṃ janapadaṃ tahiṃ

Kittādike jane neke vase vattīya sabbathā

Saddhiṃ bandhūhi saṅgāmasūrehi bahukehi so

Malayācalapādesu vasī duppasaho tadā.

Tassa'ntika mupāgamma saṃvaccharikanāyako

Saṅgho nāma kumārassa sarūpaṃ sādhukaṃ brūvi:

"Mahāsāmissa tanayo jeṭṭho kittisanāmako

Dhaññalakkhaṇasampanno sampannamatikkamo;

Jambudīpepi taṃ rajjaṃ kattumekātapattakaṃ

Samatthoti vicintemi; laṅkādīpamhi kā kathā!"

Tassa so vacanaṃ sutvā "sevitabbo kumārako"

Iti nicchiya pesesi kumārassa'ntikaṃ jane.

[SL Page 325] [\x 325/] (

Suṇitvā so vaco tesaṃ nivattanabhayā vibhu

Ajānataṃ pitunnaṃ so vīro dhanusahāyako

Gehā nikkhamma passanto sunimittāni nekadhā

Agā lahuṃ sarīvaggapiṭṭhigāmaṃ mahāmati.

Tahiṃ so nivasaṃ vīro pesayitvā sasevake

Vipakkhādhiṭṭhitaṃ jesi bodhivālavhagāmakaṃ.

Tato'bhimānī senānī senaṃ so tattha pesayī;

Sā parikkhippa taṃ gāmaṃ saṅgāmāya samārabhī.

Kumāro tehi yujjhanto subhaṭo 8 paṭuvikkamo

Disāsu vikirīsabbe tūlaṃ caṇḍova māḷuto.

Cuṇṇasālaṃ janapadaṃ gantvā ṭhānavidu tadā

Tahiṃ vasaṃ vase' kāsi sabbaṃ malayamaṇḍalaṃ.

Tadāpi senaṃ senindo pesetvā asakiṃ sakaṃ

Aabhibhutimasakkonto kātuṃ dummanataṃ 9 gato.

Makkhakudrūsavāsissa sacivavassā'tha kittino

Suto mahabbalo devamallo'ti vidito tadā

Sahito bandhumittehi bahū rohaṇavāsino

Samādāyā'bhigantvāna kumāraṃ passi sādaro.

Bandhiya churikaṃ cheko so paṇṇarasavassiko

Ādipādapadaṃ tattha sampāpuṇi mahāyaso.

Tato hiraññamalayamupagamma mahabbalo

Tahiṃ remuṇaselamhi khandhāvāraṃ nibandhayī.

Tatthā pi senaṃ pesetvā saṅgāmento camūpati

Aladdhavijayo chandaṃ puna yuddhe jahī tato.

Lokanāmo 10 camūnātho lokaṃ hitvā sakaṃ tadā

Ahū vassamhi chaṭṭhe so paralokaparāyaṇo.

---------

Tadā kassapanāmeko kesadhātukanāyako

Jane'bhibhuya vattesi nijāṇaṃ rohaṇe tadā.

Sutvā taṃ coḷasāmanto puḷatthinagarā tadā

Nikkhamma yuddhasannaddho gantvā kājaragāmakaṃ.

-----------

8.[E.] Sahaṭo, 9. [E.] Dummantanaṃ. [A.] Taṃ dummanaṃ, 10.[E.D.] Lokanātho

[SL Page 326] [\x 326/] (

Kesadhātu tato yuddhe bhinditvā dāmiḷaṃ balaṃ

Rakkhapāsāṇasīmāyaṃ ṭhapetvārakkhiye jane,

Paṭiladdhayuddāmo mahāsenāpurakkhato

Punarāgamma pāvekkhi vīro kājaragāmakaṃ.

Tadādipādo sutvāna sabbaṃ sutthiradhātuko

Kesadhātuṃ nighātetuṃ balaṃ sannayhi 11 vegasā.

Pavattiṃ taṃ suṇitvā so sābhimāno bhusaṃ tato

Samattaṃ 12 balamādāya sippatthalakamāgamā,

Pañcayojanaraṭṭhādivāsike subahūjane

Samadāya samāsanne rājaputte sudujjaye

Virattatañca so ñatvā bahunnaṃ raṭṭhavāsinaṃ

Dukkaraṃ ettha yuddhanti gato so khadiraṅgaṇiṃ.

Mahāsenāya bhupālasuto soḷasavassiko

Khippaṃ pāvekkhi so vītadaro kājaragāmakaṃ.

Chammāsamanubhotvāna rohaṇaṃ ruṭṭhamānaso

Kesadhātukanāthopi, saṅgāmatthāya tatthagā:

Rājaputtassa senā'tha vattentī samaraṃ kharaṃ

Kesadhātukanāthassa sīsaṃ gaṇhi mahabbalā 13

Āgamma sattarasavassavayaṃ 14 kumāro

Sabbattha patthaṭamahāyasakittītejo

Sāmādineka vidhiyogavisesadakkho

Khīṇārikaṇṭakamakā'khilarohaṇaṃ taṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rohaṇārātivijayo nāma

Pañcapaññāsatimo paricchedo.

---------

Chapāññāsatimo paricchedo.

Yuvarājapade tassa ṭhitassā'tha nayaññuno

Ahū vijayabāhūti nāmaṃ sabbattha pākaṭaṃ

Mahāñāṇo nijāṇāya tattha bheriṃ carāpiya

hapento sacive'neke patirūpe padantare

-----------

11.[A.E.] Santahi. 12.[E.] Samatthaṃ. [A.] Samantaṃ. 13.[E.] Mahabbalo.

14.[A.] Vassamayaṃ.

[SL Page 327] [\x 327/] (

Coḷānaṃ maddanatthāya rājaraṭṭhādhivāsinaṃ

Caturo caturopāye yojayaṃ tattha so vasī.

Coḷarājā suṇitvā taṃ puḷatthinagare ṭhitaṃ

Senāpatimapesesi davona balavāhanaṃ.

Senideṃ kājaraggāmasamīpaṃ samupāgataṃ

Duppasayhaṃ viditvāna giriduggamagā tato.

Senindo kājaraggāmaṃ vilumpitvāna vegasā

Tattha vatthumasakkonto sadesaṃ punarāgami.

Tato mahādipādo'pi āgamma malayā lahuṃ

Mahatā balakāyena sippatthalakamāvasi.

*Rājā rāmaññavisaye rājino (santikaṃ) jane

Pesesi bahuke sāraṃ dhanajātañca'nappakaṃ

*Vicittavatthakappuravandanādīhi vatthuhi

Paripuṇṇā ca nāvāyo nekā titthe samosaṭā.

Dhanajātehi nekehi karonto bhaṭasaṅgahaṃ

Tato tambalagāmamhi 1 nivasittha mahabbalo.

Aññamaññaviruddhattā 2 rājaraṭṭhādhivāsino

Upagamma janā sabbe karaṃ no denti sabbaso.

Vipakkhā coḷarājassa bhindantā'ṇaṃ 3 maduddhatā

Āyuttake vihiṃsentā yathākāmaṃ caranti ca.

Taṃ sutvā coḷabhupālo sampakopavasīkato

Senaṃ mahantiṃ datvāna pesesi sacivaṃ nijaṃ.

Mahātitthe'vatiṇṇo so tattha tattha bahū jane

Ghātento savase katvā rājaraṭṭhādhivāsino

Anukkamena gantvāna kharāṇo rohaṇaṃ tadā

Ajjhotthari saseno sa 4 bhinnapelova sāgaro

Rañño paccatthikā hutvā ravidevavalavhayā

Ubho dāmiḷasenindavasaṃ yānā 5 mahabbalā.

----------

1.[A.] Tammalagāmamhi 2.[E.] Viruddhattaṃ. 3. [S.] Bhinditvāṇaṃ.

4. [E.] Ajjhottharittha senāya. 5.[A.] Dāmiḷasenindaṃ.

* Imā dve gāthā idha aṭṭhānappayuttā viya dissantī.

[SL Page 328] [\x 328/] (

Mahāpakkhabalopete te passiya camūpati

Rohaṇaṃ sakalaṃ khippaṃ maññittha sakahatthagaṃ.

Ekādasamhi so vasse rājā coḷābhibhutiyā

Paluṭṭhapabbate duggaṃ pavidhāya tahiṃ vasī.

Coḷasenā tadā selaṃ samantā tamparikkhipi;

Tattho'bhayesaṃ senānamahū bhiṃsanakaṃ raṇaṃ.

Rañño bhaṭā vināsetvā sabbaṃ taṃ dāmiḷaṃ balaṃ

Palāyantaṃ mahācoḷasāmantañcānubandhiya

Gahetvāna siraṃ tassa gāmasmiṃ tambaviṭhike

Saddhiṃ vāhanayānehi sārabhutadhanehi ca

Gahitaṃ sakalaṃ bhāṇḍaṃ netvā rañño padassiya

"Puḷatthinagaraṃ gantuṃ kālo" iti samabravuṃ.

Mahīpālopi taṃ sutvā savivānaṃ vaco tadā

Mahatā balakāyena puḷatthinagaraṃ gato.

Pavattimetaṃ sakalaṃ sutvā coḷanarissaro

Tibbakopavasaṃyāto bhupālagahaṇatthiko

Sāmaṃ khippaṃ samāgamma vīro sāgarapaṭṭanaṃ

Bhiyyopi mahatiṃ senaṃ laṅkādīpamapesayī.

Taṃ vijāniya bhumindo senindaṃ pesayī sakaṃ

Balaṃ mahantaṃ datvāna coḷasenāya yujjhituṃ.

Gacchamāno camunātho so'nurādhapurantike

Saddhiṃ dāmiḷasenāya vattesi tumulaṃ raṇaṃ.

Patiṃsu tasmamiṃ saṅgāme bhupālassa narā bahū

Bhiyyopi damiḷāyatattā jātā taṃraṭṭhavāsino.

Vihāya dharaṇīpālo puḷatthinagaraṃ tadā

Villikābāṇakaṃ 6 raṭṭhaṃ sampāpuṇiya vegasā

Nihaccāmaccayugalaṃ taṃraṭṭhādhiṭṭhitaṃ tadā

Tahiṃ vāsamakappesi sa bhaṭe sannipātayaṃ.

Attānamanubandhantaṃ sutvā coḷavamūpatiṃ

Gantvā vātagiriṃ nāma samayaññu siluccayaṃ

-----------

6. [D.S.] Villikānāmakaṃ [E.] Villikābānāmakaṃ.

[SL Page 329] [\x 329/] (

Upaccakāya selassa tattha duggaṃ nivesiya

Raṇaṃ karonto temāsaṃ damiḷe paṭibāgayi.

Kesadhātukanāthassa māritassa purā raṇe

Bhātā kaṇiṭṭho sampattamahāpakkhabalo tadā

Māraṇaṃ sakabhātussa saranto ruṭṭhamānaso

Sakalaṃ parivattesi guttahālakamaṇḍalaṃ.

Atho laṅikissaro tattha khippaṃ gantvā mahabbalo

hāne *maccutthale nāmakhandhāvāraṃ nibandhiya

Khadiraṅgaṇiduggamhā 7 tapāpetvāna taṃ raṇe

hānā kubulagallā ca yujjhanto taṃ palāpayī.

Vihāya puttadārādisabbaṃ nekadhanaṃ balaṃ 8

Palāyamano so raṭṭhaṃ coḷāyattamagā lahuṃ.

Tadā narissaro tattha tassa sabbaṃ samādiya

Gantvā tambalagāmamhi navaṃ duggaṃ nivesiya.

Anukkamena gantvāna mahānāgahulavhaye

Pure vasī susajjento balaṃ coḷehi yujjhituṃ.

Tato rājā samavhāya sacīve dve mahabbale

Pesesi dakkhiṇaṃ passaṃ vasaṃ netuṃ tahiṃ jane.

Sampesesi mahāmaccayugalaṃ kakkhalaṃ vibhu

Coḷadappavināsāya tato velāmahāpathe. 9

Pesitā dakkhiṇaṃ passaṃ amaccā'me mahabbalā

Muhunnaruggāmaduggaṃ badaḷatthalameva ca

Vāpīnagaraduggañca buddhagāmakameva ca

Tilagullaṃ mahāgallaṃ maṇḍagallakameva ca

Anurādhapuraṃ vā'ti gahetvāna kamena te

Vattentā savase raṭṭhaṃ mahātatthamupāgatā.

Pesitā savivā dve tu tato velāmahāpathe

Vilumpantā chagāmādikhandhāvāre tahiṃ tahiṃ

Puḷatthinagarāsannaṃ kamenā'gamma pesayuṃ

Dute rājantikaṃ "khippamāgantuṃ vaṭṭatītiha."

-----------

7. [E.S.] Khadiraṅgaṇiya. 8.[S.] Pi ca, 9.[A.E.] Velamahāpathe.

* Māragoḍa(?) Sīhaḷabhāsāya.

[SL Page 330] [\x 330/] (

Disāsu dvīsu yātehi sacivehi pavattitaṃ

Vikkamātisayaṃ sutvā kālaññu so mahīpati

Sīghaṃ sannayha senaṅgaṃ samaggaṃ vidhikovido

Ummūlanāya coḷānaṃ purā tamhā'bhinikkhami.

Gacchaṃ gaṅgāya mahiyaṅgaṇathupantike vibhu

Senānivesaṃ kāretvā kañci kālaṃ tahiṃ vasī.

Kamenāgammaṭhānaññu puḷatthinagarantike

Bandhāpesi mahāvīro khandhāvāraṃ thiraṃ varaṃ.

Tattha tattha ṭhitā sūrā coḷā ye kakkhalā'khilā

Pūḷatthinagare yuddhaṃ kātuṃ sannipatiṃsu te.

Nikkhamma nagarā gantvā coḷā bahi mahāraṇaṃ

Katvā parājitā bhītā pavissa nagaraṃ sakaṃ

Guttāsesupuradvārā gopuraṭṭālanissitā

Mahābavaṃ bahussāhā pavattesuṃ bhayāvahaṃ.

Diyaḍḍhamāsaṃ yujjhanta nagaraṃ tamuparundhiya 10

Sādhetuṃ neva sā'sakkhi bhupālassa mahāvamū.

Mahārañño mahāvīrā mahāsūrā mahabbalā

Mahābhaṭā mahāmānā ravidevacalādayo

Ullaṅghitvāna pākāraṃ pavissa sahasā puraṃ

Khaṇena nadamiḷe sabbe mūlaghaccamaghātayuṃ.

Evaṃ laddhajayo rājā tadā vijayabāhu so

Carāpesi nijāṇāya bheriṃ bhurimatī pure.

Taṃ sutvā sakasenāya vināsaṃ coḷabhūpati

Sīhaḷā balavanto'ti bhīyyo senaṃ na pāhiṇi.

Vīro asesanihatuddhatacoḷaseṭṭho

Viññu susādhuṭhapitākhilarājaraṭṭho

Iṭṭhannurādhapuraseṭṭhamatīva haṭṭho

Vassamhi pañcadasame gami rājaseṭṭho.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Anurādhapurābhīgamano nāma chappaññāsatimo paricchedo

---------

-----------

10.[A.] Tamparundhiya

[SL Page 331] [\x 331/] (

Sattapaññāsatimo paricchedo.

Laṅkārakkhāya sacive khalino yodhasammate

Paṭipāṭiṃ 1 samuddissa 2 samantā sanniyojayi.

Abhasekamaṅgalatthāya pāsādādimanekakaṃ

Kiccaṃ sampādanīyaṃti sacivaṃ sanniyojiya

Vandanīye'bhivandanto padesenekake tahiṃ

*Netvā māsattayaṃ gañchī puḷatthinagaraṃ puna.

Vissuto ādimalayanāmena balanāyako

Ujupaccatthiko hutvā mahīpālassa sabbaso

Saṅgāmatthāyu'pāgañchi balaṃ sabbaṃ samādiya

Andūti vissutaṃ mandapañño gāmaṃ purantike.

Laṅikissaro tahiṃ gantvā uddharitvā tamuddhataṃ

Puḷatthinagaraṃ gañchī vase vattiya taṃ balaṃ.

Yuvarājapadaṃ yeva sito santo likhāpayi

So sattarasavassāni sappañño narasattamo.

Tato'nurādhanagaramabhigamma yathāvidhiṃ

Anubhotvā vidhānaññu abhisekamahussavaṃ

Aṭṭhito pāpadhammesu suṭṭhito seṭṭhakammanī

So aṭṭhārasamaṃ vassaṃ likhāpayi susaṇṭhito.

Tato āgamma nivasi puḷatthinagare vare

So"sirīsaṅghabodhī"ti nāmadheyyena vissuto.

Anujaṃ so vīrabāhumoparajje nivesiya

Datvāna dakkhiṇaṃ desaṃ taṃ saṅgaṇhi yathāvidhiṃ.

Kaṇiṭṭhassā'tha bhātussa jayabāhussa bhubhujo

Ādipādapadaṃ datvā raṭṭhaṃ cā'dāsi rohaṇaṃ.

hānantarāni sabbesamamaccānaṃ yathārahaṃ

Datvā rajje yathāñāyaṃ karaṃ yojesi gaṇhituṃ.

Cirassaṃ parihīnaṃ so dayāvāso mahīpati

Pavaccesi yathādhammaṃ ṭhitadhammo vinicchayaṃ.

-----------

1. [A.] Paṭipattiṃ. 2. [S.] Samuddassa

* Khepetvāni attho

[SL Page 332] [\x 332/] (

Evaṃ samuddhaṭānekaripukaṇṭakasañcaye

Niccaṃ rajjaṃ pasāsente laṅkaṃ sammā narissare

Chattagāhakanātho ca dhammagehakanāyako

Tatheva seṭāṭhinātho ca iccete bhātaro tayo

Rañño virodhitaṃ 3 yātā palātā jambudīpakaṃ

Laṅkaṃ visatime vasse ekenūne samotaruṃ.

Te sabbe rohaṇaṃ raṭṭhaṃ tathā mamalayamaṇḍalaṃ

Sabbaṃ dakkhiṇapassaṃ ca sahasā parivattayuṃ.

Nipuṇo rohaṇaṃ gantvā tathā malayamaṇḍalaṃ

Nighātento bahu tattha tattha paccatthike jane

Sammā vūpasametvā taṃ ṭhapetvā sacice tahiṃ

Dakkhiṇo dakkhiṇaṃ desaṃ sayaṃ gantvā mahabbalo

Pesetvā samaṇībhātuvaṃsajaṃ sacivaṃ tadā

Gāhevo samare ghore vīro te sakaverino

Samāropiya sūlamhi laṅkaṃ vigatakaṇṭakaṃ

Kāretvāna nirātaṅkaṃ pulatthipuramāgami

---------

Vasantī coḷavīsaye jagatipālarājinī

Coḷahatthā pamuñcitvā saddhiṃ dhītukumāriyā

Līlāvatyabhidhānāya nāvamèruyha vegasā

Laṅkādipamhi otiṇṇā passi laṃkissaraṃ tadā.

Sutvā vaṃsakkamaṃ tassā so ñatvā suddhavaṃsataṃ

Līlāvatiṃ mahesitte abhisiñci narissaro,

Sā taṃ paṭicca rājānaṃ mahesī dhītaraṃ labhi;

Nāmaṃ yasodharāti'ssā akāsi dharaṇīpati.

Merukandararaṭṭhena saddhiṃ rājā sadhītaraṃ

Vīravammassa pādāsi; sā labhī dhītaro duve

Samānanāmikā jeṭṭhā sā mātāmahiyā ahū.

Sugalā nāmikā āsi tāsu dvīsu kaṇiṭṭhikā

Kaliṅgadharaṇīpālavaṃsajaṃ cārudassanaṃ

Tilokasundariṃ nāma sukumāraṃ kumārikaṃ

-----------

3.[E.] Virodhitā.

[SL Page 333] [\x 333/] (

Kāliṅgaraṭṭhato rājā āṇāpetvā ciraṭṭhitiṃ

Nijavaṃsassa icchanto mahesitte'bhisevayī.

Subhaddā ca sumittā ca lokanāthavhayā pi ca

Ratnāvalī rūpavatī iti'mā pañca dhītaro

Puttaṃ vikkamabāhuñca sā lahī dhaññalakkhaṇaṃ.

Sampattā sā 4 pajāvavuddhiṃ harantī 5 rājino manaṃ.

Itthāgāresu sesesu vinā samakulaṅganā

Gabbho jātu mahīpālaṃ tampaṭicca na saṇṭhahi.

Athekadivasaṃ rājā amaccagaṇamajjhago

Vilokiya ṭhitā sabbā dhītaro paṭipāṭiyā

Dhitunamavasesānaṃ ṭhapetvā ratanāvaliṃ

Dhaññalakkhaṇasampanna - puttassuppattisucakaṃ

Lakkhaṇaṃ lakkhaṇaññu so apassaṃ pemavegavā

Ratanāvalimāhūya tassā muddhani cumbiya

"Tejoguṇehi cāgehi dhiyā sūrattanena ca

Bhute ca bhāvino ceva sabbe bhupe'tisāyino

Niccaṃ naṅkaṃ nirāsaṅkamekacchattakameva 6 ca

Pavidhātuṃ samatthassa sammā sāsanatāyino

Sobhanānekavattassa imissā kucchi hessati

Puttassu'ppattiṭhāna"nti mudutoso samabravṛ.

Yācantassāpi kho coḷamahīpālassa nekaso

Kulābhimānī rājā so adatvāna kaṇīyasiṃ

Āṇāpetvā paṇḍurājaṃ visuddhatvayasambhavaṃ

Anujaṃ rājiniṃ tassa mittavhayamadāsi so.

Sā māṇābharaṇaṃ kittisirimeghābhidhānakaṃ

Sirivallabhanāmañca janesi tanaye tayo.

Subhaddaṃ vīrabāhussa, sumittaṃ jayabāhuno

Mahatā parihārena pādāsi dharaṇīpati.

Adāsi māṇābharaṇe dhītaraṃ ratanāvaliṃ.

Lokanāthavhayaṃ kittissirimeghassa'dāsi so.

-----------

4.[E.] Sampattattā 5.[E.] Haraṃ tā. 6.[E.D.S.] Nirātaṅka-

[SL Page 334] [\x 334/] (

Rūpavatyabhidhānāya dhītuyo'paratāya hi

Sa sirīvallabhassādā sugalavhaṃ kumārikaṃ.

Madhukaṇṇava- bhīmarāja - balakkārasanāmake

Mahesīkhandhave rājaputte sīhapurāgate

Passitvāna mahīpālo tadā sañjātapitiko

Tesaṃ pādāsi paccekaṃ vuttiṃ so anurūpakaṃ

Te sabbe laddhasakkārasammānā dharaṇīpatiṃ

Ārādhayantā satataṃ nivasiṃsu 7 yathāruciṃ.

Etesaṃ rājaputtānaṃ sundarivhaṃ 8 kaṇiṭṭhikaṃ

Adā vikkamabāhussa nijavaṃsaṭṭhitatthiko.

Bhīyyo vikkamabāhussa tato līlāvatiṃ satiṃ

Saha bhogena pādāsi tadā bandhuhite rato.

Vidhāya evaṃ sajane janindo

Nissesato bhogasamappīto so

Dayāparo ñātijanānamatthaṃ

Samācarī nītipathānurūpaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Saṃgahakaraṇo nāma

Sattapaññāsatimo paricchedo.

---------

Aṭṭhapaññāsatimo paricchedo.

Vicinitvā kulīne so jane sabbe samādiya

Sakārakkhāya yojesi nayathāvāraṃ mahīpati.

Uccaṃ puḷatthinagare pākāraṃ kārayī thiraṃ

Nekagopurasaṃyuttaṃ sudhākammasurañjitaṃ,

Samantāyatacitthiṇṇa-gambhīraparikhāyutaṃ

Uccapatthaṇḍilopetaṃ duppapakhaṃsamarātihi.

Upasampadakammassa gaṇapūrakabhikkhūnaṃ

Appabhonakabhāvena sāsanaṭṭhitimānaso

-----------

7.[E.] Nivattiṃsu. 8.[A.E.] Sunārivhaṃ

[SL Page 335] [\x 335/] (

Anuruddhanarindassa sahāyassātha santikaṃ

Rāmaññavisayaṃ dute pesetvā sahapābhate

Tato āṇāpayitvāna piṭakattayapārage

Sosīlādiguṇāvāse bhikkhavo therasammate

Te uḷārāhi 1 pūjāhi pūjayitvā narissaro

Pabbajjā upasampattī kārayitvā anekaso

Piṭakattayañca bahuso kathāpetvā savṇṇanaṃ laṅkāyo'sakkamānaṃ so jotayī jinasāsanaṃ. 9

Puḷatthinagarassanto padesasmiṃ tahiṃ tahiṃ

Vihāre kārayitvāna bahuke sumanohare

Bhikkhavo tattha vāsetvā nikāyattayavāsino

Paccayehi uḷārehi santappesi catuhipi.

Phaḷikatthamhakavāru 2 - pākāraparikhāyutaṃ

Pañcabhumakapāsāda pavareno'pasobhitaṃ

Samantāvāsapantīhi subhāhi suvirājitaṃ

Nirākiṇṇamasambādha - parabhāsurakopuraṃ 3

Vihāraṃ kārayitvāna vatthuttayaparāyaṇo

Nikāyattayavāsissa bhikkhusaṅghassa'dāsi so.

Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ raṭṭhaṃ datvā'ḷisārakaṃ

Sakalaṃ tantivāsīhi nettikehi saheva so 4

Nekasatāni bhikkhūnaṃ vāsayitvāna tattha so

Satataṃ sampavattesi uḷāraṃ catupaccayaṃ.

Dāṭhādhātugharaṃ cāru kārayitvā mahārahaṃ

Dāṭhādhātussa niccaṃ so mahāmahamakārayi.

Gaṇasaṅgaṇikā'peto paccahaṃ dhammasaṃgaṇiṃ

Parivattesi so pāto sutdare dhammamandire.

Naccādigandhamalādinekapūjampavattiya

Sirena saddhāsambandho sambuddhamabhivandati.

Jambudīpāgata cāgasūro so bhuvirisūrayo 5

Tappesi dhanadānena dānīye nekaso vibhu.

-----------

1.[A.E.] Tehuḷārāhi. 2. [A.] Phaḷakatthambhato cāru. [E.] Phaḷakatthamambhakacāru.

3. Narākiṇṇa (sabbesu.) 4.[A.E.] Ca. 5. Bhurisūrayo (sababesu.)

"Bhusurā"ti brāhmaṇā.

[SL Page 336] [\x 336/] (

Saddhammakathikānaṃ so pūjā katvāna nekaso

Desāpesi ca saddhammaṃ sadā dhammaguṇe rato.

Tikkhattuṃ so tulābhāradānaṃ danesu dāpayī.

Uposathaṃ copavasi suvisuddhamuposathe.

Adā daṇḍissaraṃ dānamanusaṃvaccharaṃ vībhu.

Piṭakattayaṃ likhāpetvā bhikkhusaṅghassa dāpayi.

Mahagghamaṇimuttādiratanāni sa pesiya

Jambudīpe mahābodhiṃ nekakkhattumapūjayī.

Kaṇṇāṭabhumipālena coḷaraññā ca pesitā

Dūtā mahantamadāya paṇṇākāramidhāgatā

Addasaṃsu mahīpālaṃ tato so tuṭṭhamānaso

Tesaṃ ubhinnaṃ dūtānaṃ kattabba sādhukāriya

Tesu ādo'va kaṇṇāṭadūtehi saha pesayi

Dūte sakīye kaṇṇāṭanikaṭaṃ sārapābhate.

Attano visayaṃ patte coḷo sīhaladūtake

Sahasā kaṇṇanāsāsu pāpayiṃsu virūpataṃ 6

Sampattavippakārā te idhāgantvāna rājino

Kathayiṃsu tadā sabbaṃ coḷena katamattani.

Udadīpitābhimāno so sakalāmaccamajkjhago

Avhāya dāmiḷe dūte iti colassa sandisi:

30 "Senaṃ vinā'ca ekasmiṃ dīpe namajjhe mahaṇṇave

Bāhābalaparikkhā vā hotu no dvandayuddhato.

Balaṃ sannayha sakalaṃ rajje tuyhaṃ mamā'thavā

Tavābhimatadesamhi saṅgāmo vā karīyataṃ.

Mayā vuttakkameneva vattabbo vo janādhipo"

Iti vatvāna te dūte itthālaṅkāramaṇḍite

Vissajjiya lahuṃ coḷamahīpālassa santikaṃ

Tato senaṅgamādāya anurādhapuraṃ gami.

Mattikāvāṭatitthe ca mahātitthe ca pesayī

Coḷaraṭṭhaṃ'va gantvāna yujjhituṃ dve camūpati.

-----------

6.[A.] Potthake natthī

[SL Page 337] [\x 337/] (

Sajjentesucamūpesunāvāpātheyyakāni ca

Yuddhatthāya balaṃ coḷaraṭṭhapesanakāraṇā

Tadā tiṃsatime vasse veḷakkārasanāmakā

Balakāyā tahiṃ gantumanicchantā virodhino

Māretvāna ubho senānāthe mattagajā viya

Samantato vilumpiṃsu puḷatthipuramuddhatā.

Puttehi tīha sahitaṃ rājino va kaṇīyasiṃ

Gaṇhitvā sahasā rājapāsādaṃ cāpi jhāpayuṃ.

Rājā nikkhamma khippaṃ so gantvā dakkhiṇapassakaṃ

Sele vātagirivhasmiṃ sāraṃ bhaṇḍaṃ ṭhapāpiya

Vīrabāhuparājena sīhavikkamasālinā

Mahatā ca baloghena samantā parivārito

Puḷatthipuramāgamma vattento dāruṇaṃ raṇaṃ.

Palāpesi khaṇeneva balakāye samāgate.

Māritānaṃ camūpanamaṭṭhisaṅghāṭadhiṭṭhitaṃ

Parikkhipitvā citakaṃ veribhute balādhipe

Bandhayitvāna khāṇumhi pacchābāhaṃ subandhanaṃ

Parito vipphurantīhi aggijālāhi jhāpayī. 7

Ghātetvā tattha mānīnaṃ gāmāni dharaṇīpati

Akāsi laṅkāvasudhaṃ sabbathā vitakaṇṭakaṃ.

Yujjhituṃ saha coḷena rājā attakatāvadhiṃ

Anatikkamma so pañcacattāḷīsamhi vacchare

Sannaddhaṃ balamādāya gantvā sāgarapaṭṭanaṃ 8

Tassā'bhigamanaṃ passaṃ kañcikālaṃ tahiṃ vasaṃ

Anāgatattā coḷassa tassa dūte visajjiya

Punāgantvā vasī rājā puḷatthinagare ciraṃ.

Mahāheḷiya-reheru 9 - mahādattikanāmikā

Kaṭunnarupaṇḍavāpī 10 kallagallikanāmikā 11

Eraṇḍagallavāpī ca dīghavatthukavāpikā

Maṇḍavāṭakavāpī ca kittaggabodhipabbatā

-----------

7. [E.S.] Jhāpiya. 8.[A.] Pattanaṃ. 9.[A.] Sareheru.

10.[D.] Kaṭinnara 11. [E.] Kalahagallika.

[SL Page 338] [\x 338/] (

Valāhassa-mahādāragalla-kumbhīlasobbhakā

Pattapāsāṇavāpī ca vāpī ca kāṇanāmikā

Etā ca'ññā ca so chinnamariyāda vāpiyo bahū

Bandhāpesi sadā dīnasatte baddhahitāsayo.

Bhumindo kandarā-gaṅgā nadīsu ca tahiṃ tahiṃ

Subhikkhaṃ kārayī raṭṭhaṃ bandhetvā'varaṇāni so

Bandhāpevona so chinnaṃ kilavatthukamātikaṃ

Vārīhi paripūresi maṇihīrakavāpikaṃ.

Vihārā'bhayacārittabhediniṃ mahisiṃ sakaṃ

Parihāre sabbasocchijja 12 gāhayitvā galamhi taṃ

Puramhā bahi kāretvā mahāsaṅghaṃ khamāpiya,

Pakāsesi ca lokassa saṅghagāracamattano.

Mahāgāme nikāyānaṃ nitaye coḷanāsite

Dhātugabbhe ca bandhesi thūpārāmadvaye'pi ca.

Mātuyā'ḷāhaṇaṭṭhāne tatheva pitunopi ca

Akā pañcamahāvāse tathā budalaviṭṭhiyaṃ.

Paṇḍavāpi ca pāṭhīno rakkhacetiyapabbato

Tatheva maṇḍalagiri madhutthalavihārako

Uruvelavhayo devanagare ca vihārako

Mahiyaṅgaṇavihāro ca sitalaggāmaleṇakaṃ.

Jambukolavihāro ca tatheva girikaṇḍako

Kurundiyavihāro ca jambukolakaleṇakaṃ

Bhallātakavihāro ca tatheva paragāmako

Kāsagallavhayo candagirivhayavihārako

62 Velagāmivihāro ca mahāsenavhagāmake 13

Vihāro cā'nurādhamhi pure bodhigharaṃ tathā

Icceva'mādayo neke vihāre ca bahū vibhu

Paṭisaṅkhari jiṇṇe so gāme cā'dā visuṃ visuṃ.

Samantakūṭaselaṭṭhaṃ munindapadalañchanaṃ

Paṇāmatthāya gacchantā manussā duggamañjase

Sabbe ma kilamattu'ti dānavaṭṭāya dāpayī

Sālikkhettādisampannaṃ giḷīmalayanāmakaṃ.

-----------

12. [A.] Sa occhijja. 13. [A.] Gāmako.

[SL Page 339] [\x 339/] (

Kadalīgāmamagge va hūvaraṭṭhañjase tathā

Gāme datvāna paccekaṃ sālāyo vāpi kārayi. 14

"Anāgate taṃ bhupālā mā gaṇhantu"ti lekhiya

Akkharāni silātthamhe patiṭṭhāpesi bhumipo.

Gāmaṃ antaraviṭṭhiñca tathā saṅghāṭagāmakaṃ*

Sirimaṇḍagallārāmañca 15 ādā so lābhavāsinaṃ.

Vanajivakabhikkhūnamadā 16 so catupaccaye.

Bandhūnampi ca so tesaṃ bhogagāme padāpayī.

Pāvāraggikapallāni vividhe osadhepi ca

Sīte utumhi bahuso bhikkhusaṅghassa dāpayī. 71

Adā sabbaparikkhāre parikkhāre tathāṭṭha so 17

Nekavāresu sakkaccaṃ bhikkhusaṃghassa buddhimā.

Saṅghassa pākavaṭṭatthaṃ bhikkhūnaṃ lābhavāsinaṃ

Veyyāvacaccakarānañca pūjetuṃ cetiyādikaṃ

Padinna pubbarājūhi ye gāmā rohaṇe bahū

Tepi sabbe anūne so yathāpubbaṃ ṭhapesi ca.

Adāsi pīṭhasappīnamusahe balino balī

Bhattaṃ cā'dāsi so kākasonādīnaṃ dayāparo.

Adāsi nekakāveyyakārakānaṃ mahākavi

Saddhiṃ paveṇigāmehi vittajātamanappakaṃ.

Rājāmaccādiputtānaṃ siloke racite suṇaṃ

Yathānurūpaṃ pādāsi dhanaṃ tesaṃ kavissaro.

Andhānaṃ paṅgulānañca gāme cā'dā visuṃ visuṃ.

Nānādevakulānañca dinnapubbaṃ na hāpayī.

Patthivo so kulitthīnamasanāthānaṃ yathārahaṃ

Vidhavānamadā gāme bhatta-acchādanāni ca.

Rājā sīhaḷakāveyyakaraṇe so mahāmati

Aggo sīhaḷakāveyyakārakānamahosi ca. 18

Subhe baddhādaro baddhaguṇavhayavihārake

Bandhesi uparājā so cetiyaṃ coḷanāsitaṃ.

-----------

14.[A.] Kāriya. 15.[E.] Sirimaṇḍagallagāmaṃ ca. 16.[A.] Vannajīvaka

[E.] Vantajīvaka. 17.[E.] Aṭṭhaso. 18.[S.] So.

* Aṅguḷugama(?)

[SL Page 340] [\x 340/] (

Muttavāhī tato tassa vihārapavarassa so

Datvā gāmavare niccaṃpūjāyo sampavattayī.

Sova tassa vihārassa upavāravanantike

Bandhāpesi mahāvāpiṃ thirībhutamahodakaṃ.

Kappūramūlāyatane rañño dhītā yasodharā

Akāresi thiraṃ rammaṃ mahantaṃ paṭimāgharaṃ.

Selantarasamūhasmiṃ rājino rājinī sakā 19

Kāresi cārupāsādaṃ vasādāvahamuggataṃ 20

Tadā neke ca sacivā tassorodhajanāpi ca

Samāciniṃsu puññānī anekāni anekaso.

Evaṃ samanusāsante laṅkaṃ laṅkānarissare

Uparājā vasaṃ nīto vinīto ghoramaccunā.

Tassa kattabbakiccāni sakalāni samāpiya

Jayabāhussoparajjaṃ 21 bhikkhūnaṃ matiyā adā.

Athādipādapadaviṃ datvā vikkamabāhuno

Gajabāhū'ti vidite tassa jāte sute tato

Mahāmaccehi mantetvā rājā puttahitatthiko

Rohaṇaṃ kasiṇaṃ datvā tahiṃ vāsāya pesayi.

Tato so tattha gantvāna mahānāgahulaṃ puraṃ

Rājadhāniṃ karitvāna tathe vāsamakappayī.

Evaṃ paññāsavassāni'ha vijayabhujo vattayitvāna sammā

Āṇācakkaṃ janindo vyapagatakhalanaṃ esa pañcādhikāni

Vaḍḍhetvā sāsanaṃ taṃ khaladamilahayopaddutañcāpi lokaṃ

Saggaṃ lokaṃ sapuññappabhavamuruphalaṃ passituṃ cā'ruroha.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃsa

Lokasāyanasaṃgahakaraṇo nāma

Aṭṭhapaññāsatimo paricchedo

---------

-----------

19.[E.] Rājinā rājinīkatā. 20.[E.] Pasādavhayamuggataṃ.

21.[E.@]Ssāparājattaṃ.

[SL Page 341] [\x 341/] (

Ekūnasaṭṭhimo paricchedo.

Tadā rañño'nujā mattā tassā puttā tayo'pi ca

Mahāmaccā ca yatayo tathāyatanavāsino

Sabbe te ādipādassa rohaṇe vāsato sato

Anārovāpayitvāna bhupālamatasāsanaṃ

Sambhuyamantayitvāna samānacchandataṃ gatā

Adaṃsu yuvarājassa laṅkārajjābhisevanaṃ.

Oparajje nivesesuṃ māṇābharaṇanāmakaṃ.

Kumāraṃ pubbavārittamaggaṃ laṅghitva te'khilā.

Tayo'tha bhātaro sabbe te māṇābharaṇādayo

Jayabāhumahīpālasahitā sahasā tadā

Muttāmaṇippabhukaṃ ratanaṃ sārasammataṃ

Sabbaṃ gatthagataṃ katvā vāhanañca gajādikaṃ

Sakalaṃ balamādāya puḷatthinagarā tadā

Khippaṃ taṃ vikkamabhujaṃ gaṇhissāmā'ti nikkhamuṃ.

Sutvā pavattiṃ sakalaṃ imaṃ vikkamabāhu so

Tātassa'ntimasakkāraṃ vidhātuṃ handa 1 no labhiṃ

"Idāni khippaṃ gantvāna puḷatthinagaraṃ tahiṃ

Tātassāḷāhanaṭṭhānadassaneneva so ahaṃ

Sokabhāraṃ vinodessaṃ mama vetogataṃ" iti

Katadaḷhavavatthāno viniggamma tato purā

Puḷatthipuramāgacchaṃ ādipādo'tisāhaso

Sattaṭṭhasatasaṅkhena balena parivārito

Antarāḷapathe yeva guttahālakamaṇḍale

Gāme panasabukkavhe disvā senaṅgamāgataṃ

Mahantaṃ yuddhasannaddhaṃ ekavīro bhayātigo

Yujjhatvā te palāpesi khaṇeneva disodisaṃ.

---------

Tayo te bhātaro tattha sampattāvajayā tato

Abhimānuddhatā khippaṃ sannayha balavāhanaṃ

-----------

1.[A.E.] Bhanta.

[SL Page 342] [\x 342/] (

Ādipādakajambu"ti vissutamhi padesake

Saṅgāmesuṃ; parājesi bhiyyo yujjhitva so tayo.

Tatiyaṃ kaṭagāmasmiṃ, kāḷavāpyaṃ catutthakaṃ

Pañcamaṃ uddhanadvāre. Chaṭṭhaṃ so paṅkavelake

Tehi yuddhaṃ karitvāna gahītavijayo sadā 2

Puḷatthipuramāgañchi sabhāmaccaparijjano.

Sacintitakkameneva passitvāḷāhanaṃ pitu

Viduritamahāsoko laddhassāso pure vasaṃ

Dukkhe sahāyabhutānamattano so yathārahaṃ

Amaccānamadā sabbabhoge ṭhānantarehi so.

Bhaṭānañcāpi sabbesaṃ sahāyātānamattano

Anurūpamadā vuttiṃ saraṃ dukkhasahāyataṃ.

Māṇābharaṇabhupo'pi saddhiṃ sesehi bhātuhi

Karitvā dakkhiṇaṃ passaṃ rohaṇañca sahatthagaṃ

Tato kittissirīmeghe sa dvādasasahassakaṃ

Raṭṭhaṃ datvāna vasituṃ tahiṃ yeva samādisi.

Āṇatto bhātarā kittissirīmegho janādhipo

Gantvā vasi pure tattha mahānāgahulavhaye.

---------

Sirivallabhanāmassa kumārassāpi cādisi

Desamaṭṭhasahassavhaṃ datvāna vasituṃ tahiṃ.

Tatheva so'pi gantvāna uuddhanadvāranāmakaṃ

Gāmaṃ katvārājadhāniṃ vasanto anusāsi taṃ.

Sayañca saha senāya gantvā dakkhiṇapassakaṃ

Vīrabāhūti paññāto puṅkhagāmaṃ samāvasī

Mātā ca tiṇṇaṃ bhātunaṃ jayabahu ca bhumipo

Nivasiṃsu tadā kittisirimeghassa santike

---------

Tato saṃvacchare'tīte te māṇabharaṇādayo

Tena'ttanī kataṃ yuddhe sabbaṃ vikkamabāhunā

Durārohaṃ 3 mahantaṃ taṃ parājayaparābhavaṃ

Anussarantā bahuso abhimānasamunnatā

-----------

2.[S.] Ca. So. 3.[E.] Durussahaṃ. [S.] Durugamma.

[SL Page 343] [\x 343/] (

"Muddhābhisīttarājūnamekākī rājaraṭṭhakaṃ

Vināyamabhisekena kathaṃ nāmānubhossati?"

Iti issāparattañca yātā saṅgayha sevake

Bhīyo sambhuya saṅgāmakaraṇatthāya nikkhamuṃ.

Sutvā tavatthaṃ dutehi so vikkama bhujo'pi ca

Agā tesaṃva visayaṃ mahāsenāpurakkhato.

Dese dakkhiṇake bodhisenapabbatagāmake

Yujjhitvā te parājesi tayo vikkamabāhu so.

"Ripavo'dāni me sabbe ummulessāmahaṃ" iti

Palāyante'nubandhittha padānupadikaṃ'va te.

Te va duggaṃ palāyiṃsu pañcayojanaraṭṭhake

Khippaṃ pāvekkhi kalyāṇiṃ so'pi te gahaṇatthiko.

Vīro ariyadesiyo 4 vīradevoti pākaṭo

Paḷandīpissaro eko bhusaṃ sahasiko tadā

37 Saddhiṃ surehi yodhehi mahātitthamhi otari

"Kātuṃ hathegataṃ sakkā laṅkādīpa nti cintiya.

So vikkamabhujo sutvā pavattiṃ bhubhujo tadā

"Yāvatā nātra laṅkāyaṃ laddhogāho bhavissati

Tāva ummūlanīyo"ti kalyāṇimhā viniggato

Mahātitthamhi mannāranāmakaṃ gāmakaṃ gato

Katvāna vīradevo'pi saṅgāmaṃ tena rājina

Anīkaṅgādayo rājaputte dve bhātaro'pi ca

Senādhināyakaṃ ceva kittināmappakāsitaṃ

Ghātevo sahasā vīrasammate ca bahū jane

Gāhevo jīvagāhaṃ so rakkhakañca 5 camupatiṃ

Sabalaṃ taṃ parājetvā anubandhi padāpadaṃ.

Palāyamāno so bhīto āgantvāna nijaṃ puraṃ

Hatthasāraṃ samādāya koṭṭhasāraṃ gato lahuṃ.

Pacchato pacchato vīradevo tamanubandhiya

Āgantvāna pure vāsaṃ katipāhaṃ vidhāya so

-----------

4.[E.] Ariyadesī so 5.[S.] Rakkhanāmaṃ.

[SL Page 344] [\x 344/] (

Gaṇhituṃ vikkamabhujaṃ tattheva turitaṃ agā

Pesayitvā sakaṃ sopi mahantaṃ sakalaṃ balaṃ

Yujjhāpetvāna ghātetvā gāme antaraviṭṭhike

Kamahākaddamaduggamhi vīradevaṃ mahabbalo

Abhisekaṃ vinā yeva puḷatthinagare vasaṃ

Akāsi rājaraṭṭhassa pasāsanavidhiṃ vibhu --------48

Apanīya raṇe chandaṃ bhātaropi tayo tato

Āvasiṃsu yathāpubbaṃ gantvā raṭṭhaṃ sakaṃ sakaṃ

Caturopi mahīpālā yatamānā ciraṃ tahiṃ

Ekacchattaṅkitaṃ kātuṃ neva sakkhiṃsu sabbaso.

Anisammakārībhāvena kulīne parihāpayuṃ

hapesuṃ ca mahantatte hīne sāhimate jane.

Vaḍḍhitaṃ nekadhā sammā raññā vijayabāhunā

Sāsanañca tathā lokaṃ hāpayiṃsu kubuddhino

Kulīnānaṃ manussānamabhāvepi ca tādise

Dose vittaṃ tadāyattaṃ pasayhā'vahariṃsu ca.

Pīḷesuṃ sakalaṃ lokamuddharantā'dhikaṃ balaṃ

Ucchūva ucchūyante te 6 khīṇakosā 7 dhanesino.

Uddharitvāna buddhādisantake bhogagamake

So vikkamabhujo rājā sevakesu samappayī.

Puḷatthinagare nekavihāre dhātumaṇḍite

So'va desantarīyānaṃ haṭānaṃ vasituṃ adā.

Saddhehi pattadhātussa dāṭhādhātuvarassa ca

Pūjanatthāya dinnāni maṇimuttādikāni ca

Vandanāgarukappūraṃ suvaṇṇādimayā bahū

Paṭimāyo ca acchijja yathakāmaṃ vayaṃ nayī.

Sāsanassa ca lokassa kriyamānamupaddavaṃ

Passantā bahuso tasmiṃ tadā nibbinnamānasā

Aṭṭhamūlavihāresu yatayo garusammatā

Paṃsukūlikabhikkhū ca koṭṭhāsadvayanissitā

"Evaṃ titthiyatulyānaṃ sāsanopaddavaṃ bahuṃ

Karontānaṃ sakāsambhā payānaṃ pavaraṃ" iti

-----------

6.[A.] Yantona. 7. [A.E.] Khīṇatosā

[SL Page 345] [\x 345/] (

Dāṭhādhātuvaraṃ pattadhātumādāya rohaṇaṃ

Gantvā vāsamakappesuṃ phāsuṭṭhāne tahiṃ tahiṃ.

Tatheva phāsuṭṭhānesu vippakiṇṇā tahiṃ tahiṃ

Te kulīnā nilīnā'va hutvā vāsamakappayuṃ

Pakkhadvayamahīpālagayhā sīmāsu ṭhāpitā

Sāmantā a.Ññamaññehi karontā bahuso raraṇaṃ

Susamiddhesu nekesu gāmesu nigamesu ca

Aggiṃ dentā taḷāke ca chindantā jalapūrite

Nāsentā sabbathā sabbamātikāvaraṇāni ca

Chindantā nāḷikerādi - sopakāre ca bhuruhe

Yathā poraṇakaggāmaṭṭhānaṃti'pi na ñāyate

Vināsesuṃ tatha raṭṭhaṃ aññamaññavirodhino

Te ca bhumipatī gāmavilopaṃ panthamosanaṃ

Karentā nijacārehi ācaruṃ lokupaddavaṃ.

Kulīnānaṃ manussānaṃ dāsakammakarāpi ca

Sasamino'tivattantā nissaṅkā vītabhitikā

Hutvā'yudhīyā rājūnaṃ abbhantarapavattino

Balavantatarā jātā laddhaṭhānantarā tadā,

Janā samantakūṭādinekadugganivāsino

Adentā bhumipālānaṃ pubbapaṭṭhapitaṃ karaṃ

Rājāṇamagaṇentā te gatā dāmarikattanaṃ,

Sakaṃ sakaṃ'ca visayamāvasiṃsu samuddhatā.

Anatthe nicitā 8 nāma parivattanti sabbathā

Iti vattabbataṃ yeva 9 yātaṃ laṅkātalaṃ tadā.

Evaṃ gāmakabhojakā viya bhusaṃ tejovihīnā sadā

Accantaṃ vyasanātisattahadayā rājābhimānujjhitā

Niccaṃ attaparatthasiddhividhurāsaṅgā vihīnāsayā

Sabbe te vihariṃsu bhumipatayo cārittamaggātigā.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Caturājacariyaniddeso nāma ekūnasaṭṭhimo

Paricchedo

---------

-----------

8.[E.] Nimitaṃ 9. Vattabbataṃ neva. 1. [E.] Parājaya.

[SL Page 346] [\x 346/] (

Saṭṭhitamo paricchedo.

Rohaṇe nivasitvā'va jayabāhumahīpati

Mittavhā rājinī ceva tadā kālamakaṃsu te,

Sirivallabhajāyā'tha janesi sugalā duve

Māṇābharaṇakaṃ puttaṃ puttiṃ līlāvatimpi ca

3 Māṇābharaṇabhupāladevī'pi ratanāvalī

Mittaṃ pabhāvatiñcāpi alabhī dhītaro duve.

Passantassa ubho tāyo dhītaro vīrabāhuno

Tadā mahādipādassa evaṃ āsi vitakkitaṃ;

"Lokābhisammate sabbabhupālatvayamuddhani

Visuddhe somamavaṃsamhi abhijātā mayaṃ pana.

Pihanīyatarākārā sabbasattisamuttatā

Nānāvijjāsu nipuṇā hatthiassādisukkhamā;

Tathāpekākināve'te tayo vikkamabāhunā

Parājayaṃ 1 paribhavaṃ pāpitā bahuso raṇe

Sūnuno susamatthassa visodhetumimaṃ malaṃ

Na dissate pātubhāvo; aaho no appapuññatā;

Janavādakiliṭṭhena rājattenapi kiṃ mama

Idāni visayāsaṅgaṃ hitvā kalyāṇakammasu

Appamattassa satataṃ netabbā vāsarā'iti,

Niyyātetvā amaccānaṃ sabbaṃ rajjavicāraṇaṃ

Tahiṃ sattaṭṭhamāsaṃ hi vasaṃ rattiyamekada

Devarājaghare seyyaṃ kappesi sīlasaṃyato 2

Tato paccūsakalamhi devaputtaṃ mahiddhikaṃ

Vīcittavatthābharaṇaṃ gandhamālavibhusitaṃ

Uḷāratararūpena dehobhāsena attane

Obhāsentaṃ asesā'sā suriyaṃva nabhuggataṃ

Vadantaṃ supine evaṃ addakkhi dharaṇīpati

"Pasīdassu mahābhaga, pīto bhava mahīpati,

-----------

1.[E.] Parājaya. 2. [E.] Saṃvuto

[SL Page 347] [\x 347/] (

Dhaññalaṃkhaṇasampanno icchitatthassa sādhako

Minīto lokakuharavyāpitejoparakkamo

Āṇabalayasokittibhāsuro sagguṇākaro

Lokasāsanasaṃvuddhikaro puttavaro tava

Labbhissate mahārāja na cirasseva sampati

Puttadārādhivutthaṃ taṃ puraṃ khippaṃ payāhī"ti.

Pabujjhitvāna sañjātapītivego'tha rattiyā

Vibhātāya tato puṅkhagāmaṃ gañchi naruttamo.

Yathā diṭṭhappakārantaṃ kathesi supinaṃ subhaṃ

Mahesipamukhānaṃ so amaccānaṃ mahīpati.

Saddhiṃ mahesiyā tattha patthento puttamuttamaṃ

Vinanto dānasīlādiṃ suhaṃ nānappakārakaṃ

Athedivasaṃ kāle paccūse supine pana

Sabbalakkhaṇasampannaṃ sabbasetammanoharaṃ

Dantīpotavaraṃ dantaṃ kaṇṇe gaṇhiya pemato

Pavisantamivattānaṃ seyyāgambhaṃ mahesiyā

Sampassiya pabujjhitvā uṭṭhāya sayanā varā

Sañjātapītipāmojjavegapīṇitamānaso

Tāyaṃ velāyamevāsu seyyāgambhaṃ mahesiyā

Pavissa supinaṃ tassā yathādiṭṭhaṃ pakāsayi.

"Ahampi tādisaṃ hatthipotakaṃ sayanaṃ mama

Padakkhiṇaṃ karitvāna ṭhitaṃ soṇḍe samādiya

Ākaḍḍhitvāna sayanaṃ samāropiya pemato

Āliṅgiṃ supinamhī"ti devī vāpi tamabravī.

Ubho te aññamaññassa diṭṭhamevaṃ pakāsiya

Uṭṭhāpesuṃ pahaṭṭhāva vītaniddāruṇaṃ tadā.

Tato pāto upaṭṭhātumupayātaṃ purohitaṃ

Nemittike ca pucchiṃsu suṇitvā te pamoditā

29 "Na cirasse'va puttassa dhaññalakkhaṇasālino

Uppattiyā avassaṃ'va bhavitabba"nti kittayuṃ.

---------

[SL Page 348] [\x 348/] (

Naṃ suṇitvā amaccā ca tathā nagaravāsino

Avindaṃsu janindo va sabbe pītimahussavaṃ.

Tato paṭṭhāya sotthānaṃ patthayaṃ patthivo bhusaṃ

Bhikkhusaṅghena bahūso bhaṇāpesi parittakaṃ.

Maṇimuttādikaṃ cittaṃ mahagghamanuvāsaraṃ

Pariccaji dānamukhe yācakānamanekaso.

Purohitādivippehi vedavedaṅgaviññūhi

Vattāpesi ca homādividhānaṃ sotthisammataṃ.

Suvinaṭṭhe vihāre ca dhātugabbhe ca vāpiyo

Jiṇṇā ca paṭisaṅkhattuṃ yojayī rājakammike.

Dinaṃ nayante kalyāṇakammene'vaṃ narissare

Na ciraṃ 3 saṇṭhahi gabbhavaro kucchimhi deviyā.

Tato'vagamma taṃ haṭṭhapahaṭṭho so narissaro

Mahantaṃ deviyā gabbhaparihāramadāpayī.

Paripakkagabbhā devī kamena janayī sutaṃ

Samaye bhaddanakkhattamuhuttenā'bhilakkhite.

Suppasnā asesa va disāyo taṃ khaṇe ahū;

Samīraṇa va vāyiṃsu sugandhimudusītalā.

Dantīnaṃ koñcanādena hayānaṃ hesitena ca

Rājaṅgaṇaṃ tadā jātaṃ mahākolāhalākulaṃ.

Accherātisaye evaṃ pātubhute anekadhā

Disvā taṃ vimbhayappatto māṇābharaṇabhupati

Sutvā nijassa puttassa tada sañcātasāsanaṃ

Amatena'bhisittova pītipuṇṇamanoratho

Mocāpetvā tadā kārāghare baddhe bahū jane

Dānaṃ uḷāraṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ padapayi.

Amaccapamukhā cāpi janā puranivāsino

Kadalītoraṇādīhi rājadhānimanekadhā

Alaṅkaritvā sakalaṃ sumaṇḍitapasādhitā

Chaṇaṃ mahantaṃ vattesuṃ katipāhaṃ manoramaṃ.

-----------

3.[E.] Na cirassaṃ

[SL Page 349] [\x 349/] (

Vede vuttavidhānena jātakammādikaṃ vidhiṃ

Sabbaṃ samāpayitvāna kumārassā'vanīpati

Purohitādayo vippe tato lakkhaṇapāṭhake

Āṇāpetvāna sakkārasammānavidhipubbakaṃ

Niyojesi kumārassa lakkhaṇānaṃ paṭiggahe.

Sādhukaṃ sakalaṃ tassa hatthapadādilakkhaṇaṃ

Upadhāriya mahāmacca-gaṇamajjhagatassa 4 te

Rājino deviyā cāpi pakāsesuṃ pamoditā:

"Laṅkādīpaṃ ṭhapetvāna jambudīpatalampi va

Ekacchattaṅikitaṃ katvānubhottuṃ nipuṇo" iti.

Te santappiya bhogehi bhiyyo pucchittha sādaraṃ

"Sandissamānaṃ yaṃ kiñci ariṭṭhaṃ atthi natthi" ti.

"Dighāyuko kumāro'yaṃ kiñca paññāyate vata

Janakāriṭṭhayogo"ti te mahīpatino'bravuṃ.

Tassārijanasammaddipatāpabhujayogato

Se parakkamabāhu'ti anvatthaṃ nāmamaggahī

Kaṇṇavedhamahañceva annupāsanamaṅgalaṃ 5

Kārāpiya vidhānaññu yathāvidhimasesato

Rañño vikkamabāhussa saputtuppattisāsanaṃ

Vattuṃ sadūte pesesi puḷatthinagaṃ tadā.

Tehi so bhāginyessa mahābhāgattanampi ca

Janakāriṭṭhayogañca sutvā vikkamabāhu so

"Dhaññaṃ vijayarājādirājamālāya nāyakaṃ

Maṇiṃva bhāsuraṃ mayhaṃ bhāgineyyaṃ janesi so;

Hāni nayā kāci satataṃ yathā tassa na hessati,

Tathā mamantike yeva kumāro ettha vaḍḍhataṃ;

---------

Aladdhaṃ labhituṃ lābhaṃ laddhaṃ ca parirakkhituṃ

Sabbathā na samattho'yaṃ putto gajabhujo mama.

Sūrabhāvādiyutto'pi mahindavhaparo 6 suto

Nihīno namātugottena; na rajjassaraho mama.

-----------

4.[A.] Sāmaccagaṇa. 5.[E.] Annapāsana. 6.[A.] Mahindavbho.

[SL Page 350] [\x 350/] (

Phitassa vittajātena nekaso sañcitename

Rajjajassa bhāgineyyo'va kāmaṃ bhāgī bhavissati.7

Iti pesesi dūte so ānetuṃ taṃ kumārakaṃ

Kumārābharaṇaṃ datvā sesaṃ sārañcupāyanaṃ.

Sabbaṃ dūtamukhā sutvā vīrabāhu mahīpati

"Tasse'taṃ vacanaṃ yuttaṃ vuttamme hitabuddhiyā;

Tathāpi ca nijāriṭṭhappatikāratthamīdisaṃ

Orasaṃ puttaratanaṃ pesetuṃ nā'nurūpakaṃ.

Kañca tattha kumāramhi nīte vikkamabāhuno

Pakkho laddhamahāvātabalo viya hutāsano

Accuntatena namahatā tejasā sañjalissati;

Hānireva vatamhakaṃ mahatī hessate 8 bhusaṃ.

Iti hatthe gatānaṃ so dutānaṃ tanayaṃ sakaṃ

Apesetvā visajjesi pasādiya dhanena te

Saputtadārehi samaggavāsaṃ

Narādhinātho nivasaṃ tahiṃ so

Tibbena phuṭṭho mahatā gadena

Rajjena saddhiṃ vijanahittha dehaṃ.

Itī sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahavaṃse

Kumārodayo nāma yāṭṭhitamo paricchedo

---------

Ekasaṭṭhitamo paricchedo.

Sutvā dve bhātaro aññe jeṭṭhassoparatiṃ tadā

Khippaṃ saraṭṭhā āgamma kāresuṃ antimaṃ vidhiṃ.

Atha kittissimegho raṭṭhaṃ jeṭṭhassa bhātuno

Attādhīnaṃ karitvāna āmantiya kaṇiṭṭhakaṃ

Datvā raṭṭhadvayaṃ aññaṃ vatthuṃ tattheva ādisi.

So'pi jeṭṭhassa bhātussa vacanaṃ sampaṭicchiya

Samadāya kumārañca deviñca ratanāvaliṃ

Dhītaro dve ca gantvāna mahānāgahulaṃ 1 puraṃ

-----------

7. [A.E.] Bhavissatu. 8.[A.@]Hassatī. 1.[A.] Mahanāgakulaṃ.

[SL Page 351] [\x 351/] (

Samaggā nivasaṃ tattha kumārassa sikhāmahaṃ

Kāretvā parihārena vaḍḍhesi mahatā sadā.

Tato so deviyā jeṭṭhadhītaraṃ mittanāmikaṃ

Dātukāmo saputtassa sahāmaccehi mantayī.

"Kāliṅganvayasambhutā pāyena khalu bhumipā

Sāmibhāvaṃ gatā asmiṃ laṅkadīpamhi bhuyaso

Kāliṅgagottasamabhuta - gajabāhussa dātave

Guḷharūpena devī'yaṃ yadi peseyya dhītaraṃ

Hiyyo 2 vivāhasambaddho balavā 3 so bhavissati.

Mayhaṃ eso nirālambo putto hehiti sabbathā;

Tasmā me sūnuno esā dātuṃ yuttā kumārikā;

Evaṃ sati vatamhākaṃ vaḍḍhi ye'va siyā"iti.

---------

Devīpi sutvā taṃ sabbamādiccanvayamaṇḍanā

Sabbathā namanicchantī idamāha mahipatiṃ: 12

"Ghatetvā sakale yakkhe kumāro vijayavhayo

Laṅkādipamimaṃ'kāsi manūssāvāsakaṃ 4 sadā;

Tatoppabhuti amhākaṃ ghaṭesuṃ vijayanvayaṃ

Kāliṅgavaṃsajeheva sambandhaṃ katva pubbakaṃ 5;

Aññabhupālasambandho sutapubbopi natthi no

Somavaṃsasamubbhute ṭhapetvā dharaṇissare.

Tuyhaṃ jāto'ti amhākaṃ sambandho so kathaṃ siyā

Ariyanvayasambhūtakumārena sahā'munā?

Evaṃ so deviyā tāya nekaso vārayantiyā

Pasayha sakaputtassa taṃ kumārimadāpayi.

So anekaguṇodārabhariyānugato tato

Rañjayanto jane sabbe janakassa'ntike vasi.

Ekavīsativassāni rajjaṃ vikkamabāhu so

Anubhotvā yathākammaṃ kāyabhedā gato paraṃ.

Tato gajabhujo phītaṃ sampannabalavāhanaṃ

Rajjaṃ hatthāgataṃ katvā puḷatthinagare vasī.

-----------

2. [E.] Bhūyo. 3.[E.S.] Balavanto. 4.[A.E.] Vāsataṃ.

5. [A.] Katapubbakaṃ.

[SL Page 352] [\x 352/] (

Tato kittisirīmegha - sirivallabhabhumipā

Vuttantametaṃ viññāya evaṃ samanucintayuṃ:

"Tassa vikkamabāhussa vuddhabhāvena nekadhā

Mūlarajjādhipaccaṃ taṃ amhaṃ nindākaraṃ na hi;

Tadattajassa bālassa mūlarajjaṃ pasāsato

Upekkhaṇaṃ panamhākaṃ nevānucchavikaṃ vata.

Ne'so yāva vasarajjamhi baddhamūlo bhavissati

Pasayha tāva taṃ rajjaṃ vaṭṭati gaṇhituṃ" iti.

Veḷakkārabalaṃ sabbaṃ hinndiṃsu dhanadānato

hapetvā sevake keci tassabbhantarike tadā.

Gajabāhumahīpāle virattā raṭṭhavāsino

Ubhinnaṃ rājunaṃ dute pesayuṃ nekaso tato

"Rajjaṃ sādhetvā dassāma ekībhūtā mayampana;

Upatthambhakabhāvo'va kātabbe kevalaṃ"iti.

---------

Tato dve bhātukā senaṃ sakaṃ sannayha vegasā

Ubhato mukhato tassa raṭṭhamajjhamupāgamuṃ.

Pahiṇiṃsu ca te dūte; tato gajabhujavhayo

Bhumipālo nijāmacce sannipātiya mantayī:

Veḷakkārabalaṃ sabbamujupaccatthikaṃ ahū;

Rājāno dve ca no raṭṭhaṃ saṅgāmatthamupāgatā.

Paṭhamaṃ tesu pakkhassa ekassa balino bhusaṃ

Mukhabhaṅge kate khippaṃ tato aññe susādhiyā"

Iti nicchiya senaṅgaṃ sabbamādāya attano

Sirivallabharājabhimukhaṃ yuddhā'yupāgami.

Sirivallabharājāpi saṅgāmamatihiṃsanaṃ

Pāto paṭṭhāya sāyaṇhakālaṃ yāva pavattayaṃ

Asakkuṇanto'bhibhavaṃ vidhātuṃ tassa kañcipi

Tato'va so nivattitvā sakaṃ raṭṭhaṃ gato lahuṃ.

Gajabāhussa gokaṇṇasativena parājito

Agā raṭṭhaṃ sakaṃ kittisirimegho'pi bhupati.

Gajabāhunaritdopi saṅgāme tamhi kiñcipi

Parihānimasampatto punā'gamma purantikaṃ

[SL Page 353] [\x 353/] (

Balanāthe 6 viniggayha sāparādhe bahu balī

Raṭṭhaṃ vupasametvāna pāvekkhi nagaraṃ sakaṃ.

Raṭṭhe sake sake yeva tatoppabhuti bhumipā

Aññoññamittasambandhaṃ vidhāya vihariṃsu te.

---------

Tato parakkamabhujo dharaṇīpālanandano

Medhāvī nekasippesu sikkhamāno susādhukaṃ

Vicārakkhamapaññattā kiccākiccesu nekaso

Accuḷārāsayattā ca mahābhāgattanena ca

Attano mātubhaginīsahavāsasukhamhi ca

Alaggamānaso nekabālakīḷārasesu ca

"Sūrabhāvadisaṃyuttā rājaputtā tu mādisā

Paccante īdise dese kathannāma visissare.

Jātadesaṃ'va me dāni yuvarājūpabhogiyaṃ

Gamissāmi"ti niggañchī tamhā parijanatthito.

---------

Kamena santikaṃ saṅkhanāyakatthalisaññino

Gāmassāgā tahiṃ; kittisirimegho nisamma taṃ

Abhāvā rajjadāyada - samānassa'trajassa me

Ekākī'hanti yo cittasantāpo santataṃ gato,

Jeṭṭhaṃ'va bhātarammayhaṃ taṃdehapaṭibimbakaṃ

Daṭhumme satataṃ puññaṃ mahantamuditaṃ 7 ti ca

Pāmujjavegavasago nagaraṃ taṃ mamanoharaṃ

Aalaṅkārāpayitvāna toraṇādīhi nekadhā

Gantvā paṭipathaṃ yeva baloghaparivārito

Narindo tithinakkhattavisese subhasammate

Anaññasādhāraṇataṃ sampattehi guṇehi ca

Lakkhaṇehi ca sabbehi kalyāṇehi susaṃyutaṃ

Disvā kumāraṃ santuṭṭho āliṅgitvāna pemato

Ure katvāna nacumbitvā matthakamhi punappunaṃ

Janassa namahato tassa passato locanehi so

Santosaassudhārāyo vassāpente nirantaraṃ

-----------

6. [E.S.D.] Balanāyake. 7.[A.] Puññamahattamuditaṃ,

[SL Page 354] [\x 354/] (

Manuññamekamaruyha vāhanaṃ saha sūnunā

Bherinādena pūrento disā dasa samantato 52 pavisitvā puraṃ tattha alaṅkāre manorame

Dassayante saputtassa pāvisī rājamandiraṃ.

Laddhā tato kañcuki - sūpakāra 8

Vaggādineke parivārake so

Nānāguṇārādhitamānasassa

Vasī sakāse pituno sukhena.

Iti sujanappasadasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Saṅkhatthalipurābhigamano nāma

Ekasaṭṭhimo paricchedo.

---------

Dvisaṭṭhime paricchedo.

Attanabhimatassā'su jatadesassa pattiyā

Sampuṇṇamanasaṅkappo dussaṅkappavivajjito

Vajirarūpamorupaññābalena gurusantike

Lahuṃ bahuṃ ca gaṇhanto sippajātamanekakaṃ

Jināgamesu nekesu koṭillādisu 1 nītisu

Saddasatthe ca kāveyye sanighaṇḍukakeṭubhe

Naccagītesu satthesu hatthisippādikesu ca

Dhanukhaggādinekesu satthesu ca visesato

Pārappatto vinītatto piturañño samācari

Adhippāyānukūlaṃ'va sadā bhattipurassaro.

Tadā sadādarācāra - guṇarādhitamānaso

Piyena viya mittena tena saddhimmahīpati

Uyyanajalakīḷādisukhaṃ nānappakārakaṃ

Anubhotvā sadesasmiṃ sañcaranto tahiṃ tahiṃ

Ekadā saṅkhasenādhipatinā daḷhabhattinā

Saraṭṭhasīmārakkhāya yojitena balīyasā

Ajjhāvutthassa badalatthalināmassa santikaṃ

Gāmassā'gañchi; sutvāna tamatthaṃ dhajinīpati

-----------

8. [E.D.S.] Sūdakāra. 1.[E.] Koṭalladisu. [A.] Kecallādisu.

[SL Page 355] [\x 355/] (

Gāmaṃ taṃ sādhukaṃ sajju sajjāpetvā saputtakaṃ

Paccuggantvā mahīpālaṃ paṇamitvā ṭhito tadā.

11 Pitāputtā ubho tassa sambhāsiya piyaṃ vaco

Nekadhā'rādhitā tena taṃ gāmaṃ samupāgamuṃ.

Tahiṃ kativi bhupālo vāsare vītināmiya

Senapatiṃ samāhūya idaṃ vacanamabravī;

"Putto me'dāni vayasi ṭhito'panayanārahe 2

Tasso'panayanaṃ kātuṃ mahepakaraṇaṃ lahuṃ

Sajjetabba"ntī; taṃ sutvā so'pi senādhinayako

Sabbūpakaraṇaṃ khippaṃ maṅgalatthaṃ susajjayī.

Sugandhadīpapupphādivatthūhidivasattayaṃ

Pubbakāraṃ karitvāna mahantaṃ ratanattaye

Vedikācaradakkhehi dvijehi 3 puthuvīpati

Sampabhāvānurūpaṃ'va maṅgalaṃ taṃ samāpiya

Parakkamakumārena tena saddhiṃ samārahi

Vasantakīḷaṃ mahatiṃ sāmacco kīḷituṃ tadā,

---------

Rājā kittisirimegho rohaṇe vasato tadā.

Sirivallabhanāmassa sabhātu maraṇampi ca

Māṇābharaṇanāmassa rajjalābhañca, deviyā

Mattaya paṭilābhañca sirivallabhasūnuno

Rohaṇāgatadūtehi suṇitvā sakabhātuno

Kālakriya sañjātasokavegaṃ sudussahaṃ

Mattāya tanayuppattipavattīsavaṇena taṃ

Vineyya virato tamha vasantasamayussavā

Nivattetvāna tattheva senāniṃ saṅkhanāmakaṃ 4

Puttena saha so saṅghatthalināmaṃ puraṃ gami.

Parakkamakumārena tena saddhiṃ tahiṃ sukhaṃ

Vasato tassa bhupassa vassamekamatikkami.

Māṇābharaṇabhupassa devī cāpi pabhāvatī

Lahittha dutiyā kittissirimeghavhayaṃ sutaṃ.

-----------

2. [A.E.] Nayanārabho. 3.[S.] Vippehi. 4.[S.] Saṃghanāmakaṃ.

[SL Page 356] [\x 356/] (

Suṇitvā tañca so "amhaṃ vaṃso jāto mahā" iti

Ahū kittisirīmegho tadā attamane bhusaṃ.

---------

Laṅkādīpopabhogekahetunā mahata satā

Asādhāraṇabhutena codito puññakammunā

Kumāro so'tha pitarā piyamitte viya'ttani

Karīyamānaṃ sasnehaṃ mahantaṃ co'palālanaṃ

28 Sacivanamanekesaṃ bhayabhattipurassaraṃ

Kuyamānamupaṭṭhānaṃ na maññanto tiṇāyapi

Laṅkādīpamimaṃ sabbamekacchattopasobhitaṃ

Khippaṃ kāretukāmo so sayaṃ iti vicintayi:

"Kesa-akkhaka-gīvaṭṭhi-dāṭha-pattānameva ca

Padacetya-mahābodhi-sākhānañcāpi satthuno

Caturāsītīsahassānaṃ dhammakkhandhānameva ca

Sammāsambuddhakappānaṃ ādhārattā ca niccaso

Ākarattā ca nekesammaṇimuttādivatthunaṃ

Sammatopi visiṭṭhoti dīpe nātimahā ayaṃ;

Tayo me pitaro bhūpā mātulopi ca sabbathā

Ekacchattena vattetumasamatthā vibhajji'maṃ

Bhuñjantā ettakeneva katakiccā mayaṃ iti

Maññantā vigatacchandā'bhisekamhi kulovite

Raṭṭhe sake sake yeva isseraṃ sampavattayuṃ

Kasikammādikaṃ gāmabhojakā viya nissitā.

Tesu kittisirimeghaṃ petteyyaṃ me ṭhapetva te

Agamaṃsu yathākammaṃ sesā bhupatayo tayo.

Maccānaṃ paramaṃ āyu vate'dāni parittakaṃ

Bālā yuvāno vuddha ca ime sattā'nupubbaso

Pāpuṇissanti maraṇamitī'yaṃ niyamopi ca

Na heva asmiṃ lokasmiṃ saṃvijjati kadāci'pi.

Tasmā 5 sarīrake asmiṃ bhaṅgure sāravajjite

Hīḷite sādarassīhi apekkhaṃ hitva sabbathā

Pihaniyye yasodehe ciraṭṭhāyimhi sabbadā

Amhādisehi kattabbo rājaputtehi ādaro.

-----------

5. [A.] Tasmiṃ.

[SL Page 357] [\x 357/] (

Ummaggajātakādīhu caritañcāpi bhumisu 5

Vihitaṃ bodhisattena vīrabhāvādinissitā

Rāmāyaṇabhāratadilokiyāsu kathāsupi

Ramassa vikkamañceva tassa rāvaṇaghātino,

Duyyodhanādirājāno hantvā yuddhe pavattitaṃ

Vikkamātisayañceva pañcantaṃ paṇḍusununaṃ,

Itihāsakathāyañca devāsuraraṇe purā

Dussantadimahīpehi katañca caritabbhutaṃ,

Ummūlitavato tassa nandavaṃsanarissare

Cānakkadvijaseṭṭhassa sutvā buddhibalampi ca 46

Sabbanetāni lokamhi yāvajjadivasā bhuvi

Tesaṃ asannidhanepi suppasiddhiṃ gatāni hi. 47

Suladdhaṃ jīvitaṃ tesaṃ asādhāraṇamīdisaṃ

Caritātisayaṃ kattuṃ samatthā honti ye bhuvi.

Jāyitvā khattavaṃsamhi khattavīravarocitaṃ

Yadihaṃ na karissāmi mogha me jāti hessati.

Tesamabbhadhikā 6 kālasampadā yeva kevalaṃ,

Mayā te adhikā kinnu paññādīhīti cintiya,

Piturājā ca me'dāni pacchime vayasiṭṭhito, yadidaṃ pettikaṃ rajjaṃ mama hatthagatambhave

Rājalakkhivasopena-vetaso me pamādato

Yathicchitañce na bhave; mahatī jāni me bhusaṃ.

Ettheva nivasanto'haṃ carāpiya sake care

Paramaṇḍalavuttantaṃ jāneyyaṃ yadi tattato

Randhaṃ paccatthikānantu pakāsetuṃ yathātathaṃ

Adhippāyānurūpaṃ me samatthā vā na vā carā;

Ye keci'dha janā santi sabbe te mama sammukhā

Balīyattaṃ'va sattūnaṃ kathayanti anekaso.

"Paccekaraṭṭhasāmīhi pitubhupehi tīhipi

Ekībhuya karitvāna sattakkhattuṃ mahāhavaṃ

Sādhetuṃ dukkaraṃ raṭṭhaṃ bhavatekākinā kathaṃ

Sisuna gaṇhituṃ sakkā khuddarajjopabhoginā?

-----------

5.[A.] Bhūrisu. 6.[E.] Mabbhuditā.%

[SL Page 358] [\x 358/] (

Sukaraṃ mūlabhutassa tassa rajjassa sādhanaṃ

Iti duccantitaṃ tuyhaṃ duretabbamadaṃ" iti.

Kaṇṇe tattasalākāyo pavesentā'va nekaso

Mahantattaṃ kathente'vaṃ bahudhā paramaṇḍale.

Ajānataṃ yathābhutaṃ vadantānaṃ kubuddhinaṃ

Sabbametaṃ vaco jātu saddhātabbaṃ siyā na hi.

Lesenekena gantvāna khippaṃ'va paramaṇḍalaṃ

Sarūpaṃ tattha ñassāmi ahameveti cintayī.

Yadi me pitubhupālo viññāye'taṃ vitakkitaṃ

Abhijātassa puttassa vaṃsajotikarassa me

Gatassa sattuvisayamanattho'pi siyā iti

Anukampādhiyā mayhaṃ gamanaṃ vārayissati,

Manorathassa saṃsiddhi sabbathā me na hessati;

Tasmā niguḷharūpena gamanaṃ bhaddakaṃ iti.

Laddhāna rattiyamathekadinaṃ khaṇaññu

So tādisaṃ baṇamakhīṇatarorūpāyo

Jānāti ne sakapitā gamanaṃ yathā taṃ

Gehā'bhinikkhami tathā caturo kumāro.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paramaṇḍalābhigamano nāma dvisaṭṭhimo paricchedo.

---------

Tisaṭṭhimo paricchedo.

Nijāyudhadutīyassa nikkhamantassa tassa hi

Taṃ khaṇaṃ purato ko'pi saṅkhasaddo samuggato.

Tato nekanimittaññu kumāro taṃ suṇitva so

Nipphajjissati saṅkappo khippaṃ yeveti modavā

Tattha tattha niyuttānaṃ rakkhakānamajānataṃ

Nikkhamitvā purā vītahayo sīhaparakkamo 4 vegena maggaṃ gantvāna

pañcagāvutamattakaṃ

Badalatthalagāmassa padese nātidūrake

Gāmamekamupāgañchi piliṃvatthūti saññitaṃ

Janānaṃ sananipātāya nijānaṃ so katāvadhi

[SL Page 359] [\x 359/] (

Nijāgamanato pubbaṃ paṭimagge nisīdituṃ

Paṭiladdhaniyogānaṃ kecidevāgate tadā

Tahiṃ ṭhite so passitvā "ettakā kinnu āgatā"

Iti pucchi kumārotha tepi taṃ idamabravuṃ:

"Lokappavattiṃ sakalaṃ jānantenāpi sāminā

Kimevamuccate; maccubhayaṃ kesaṃ na vijjati?

Bālatānugato 1 sāmi ṭhito vayasi īdise

Ajjāpi hi mukhe tuyhaṃ khīragandho pavāyati.

Na he'vatthi visuṃ vittajātaṃ saṅgahitaṃ tava,

Tadaññā vopakaraṇasāmaggī neva vijjate.

Ciramparicitattehi daḷhaṃ sārūḷhabhattihi

Vinā'mhehi siyuṃ ke vā'nugantāro janā tuvaṃ?

Kiñcāgatānamamhākaṃ pitā tuyhaṃ narissaro

Karessati idaṃ nāma sabbathā neva ñāyate.

Amhākamantarāmagge saṅkho nāma camūpati

Mahabbalo mahāvīro rajjasīmaṃ tamāvasaṃ

Paccatthike ṭhapetvāññe; ete katipayā mayaṃ

Aññamaññamhi niyatamāsaṅikihadayā bhusaṃ.

Aruṇuggamavelā ca samāsannatarādhunā"

Iti bhītiṃ pakāsesuṃ paccekaṃ hadayassitaṃ.

---------

Nisamma tesaṃ vacanaṃ vidhāya madhuraṃ sitaṃ

Vītasaṅko kumāro so mukhāne'saṃ vilokiya

"Caritvāpi mayā saddhimete'ho kalamettakaṃ

Na jāniṃsu mamaṃ sabbe yesaṃ hi bhayamīdisaṃ"

Iti vatvā bhayaṃ tesaṃ vinodetumupaṭṭhitaṃ

Sīhanādaṃ tadā'kāsi mahantaṃ sīhavikkamo:

"Tiṭṭhantu mānusā sabbe, mayi hatthagatāyudhe

Sakko devanamindo'pi kupito kiṃ karissati?

Bāloti 2 maṃ cintayataṃ jātā vo kumatī'disī;

Parikkhīyati tejāṇa 3, na vayo'ti naṃ kiṃ sutaṃ?

-----------

1.[E.] Gate. 2.[E.] Bālovati. 3.[A.E.] Tejāṇaṃ

[SL Page 360] [\x 360/] (

Ajjeva kātumekena kammunā cintitena me

Sadesaparadesaṭṭhā bhayagattī yathā mayi

Karissanti, yathāvedaṃ bhayaṃ tumhe jahissatha.

Tatha rattiyametāya vibhātāya khaṇena me

Unnate dassissāmi buddhi sāhasavikkame.

Anudhāvati maṃ tātasene'ti yadi vo bhayaṃ,

Purato hotha tumheti vatvā te gahitāyudho

Sāhasekaraso vīro tamhā nikkhamma gāmato

Udayācalasīsaṭṭhaṃ jetumādiccamaṇḍalaṃ

Aparaṃ ravibimbaṃva pacchimāsāmukhoditaṃ

Tejasāpasarantena janānaṃ pavikāsayaṃ

Nettambujavanaṃ pāto badalatthalimāgami.

Jayasaṅkhassarenā'tha 4 senānātho pabujjhiya

Sañjatasambhamo ñatvā rājaputtamupāgataṃ

Saddhiṃ balena mahatā paccuggamma katādaro

Paṇāmamuvitaṃ kattumānato vasudhātale

Amhākamesa jīvanto kiṃ nāmatthaṃ karissati

Māretabbo'dhune've'ti passante samukhaṃ bhaṭe 5

"Nevā'diṭṭhāparadhassa maraṇaṃ purisovitaṃ;

Vadho virodhe sakka"ti iṅgitena nivāriya

Senāpatissa so hatthaṃ gahetvā sīhasantibho

Bhasanto madhuraṃ vācaṃ tassevā'gañchi mandiraṃ.

Atha'ssa gamanaṃ raññā bhavitabbamajānatā;

Sarūpaṃ yāva jānāmi tāvasse'te sahāgatā

Yathā na sahitā honti ṭhapetabbā visuṃ visuṃ

Kumāro'va mamāgāre vasatu'ti vicintiya

Tathā senāpatī katvā vañcetuṃ tammahāmatiṃ

Dassetvātithisakkāraṃ rañño dūte sa pesayī.

Kumāro'tha viditvāna tena taṃ vañcanaṃ kataṃ

Kattabbametthā' katvāhamudāsīno bhave yadi

Icchitatthassa nipphatti na me jātu bhavissati

Aayaṃ tāvā'dhunā'vassaṃ māretabbo'ti cintīya,

-----------

4.[A.] Saṃkhassanenātha. 5.[A.] Passantepi mukhaṃ bhave

[SL Page 361] [\x 361/] (

Sahāgataṃ payojetva ghātāpayi camūpatiṃ.

Bhato senādhinātho'ti mahantaṃ khuhitaṃ ahu.

Senānāthabhaṭo eko sutvā senapatiṃ hataṃ

"Māraṇaṃ sāmino mayhaṃ kiṃ nimitta" miti bruvaṃ

Nettiṃsapāṇī sahasā kumāraṃ ṭhītamekakaṃ

Abhidhāvi sasāmissa pariccattattajīvito

Kumārassa mukhaṃ disvā vedhamāno bhayena so

Pure ṭhātumasakkonto pādamūle tato sayi.

"Gaṇhathe'ta"nti vacanā kumārassa puretaraṃ

Tasseveko sahacaro bhaṭametaṃ vighātayi

"Niyogaṃ me vinā tena kataṃ kammaṃ na yujjati"

Iti daṇḍanametassa kārāpesi yathocitaṃ.

Atha taṃkālasambhuta - saṅkhobhamatihiṃsanaṃ

Bhamukkhipanamattena rājaputto samaṃ nayi.

Vīro yasovaradhano dhitimā kumāro

Vīropakāracaturo carakittīsāro

Senindasañcitamanappadhanaṃ bhaṭānaṃ

Sabbaṃ visajjayi yatharuciyā gahetuṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Senāpativadho nāma

Tisaṭṭhimo paricchedo.

Catusaṭṭhimo paricchedo.

Ajjeva yadi gaccheyyaṃ cintitatthassa kātave

"Bhayā kumāro yāto"ti jano'yaṃ cintayissati.

Nihacca dhajinīnāthaṃ nisinnamanisamma me

Karissati ca yaṃ tāto taṃ passāmi idhaṭṭhito,"

Iti jātāya cintāya pavaro dīghadassinaṃ

Tattheva vītināmesi vīro katipaye dine.

Senapatibhaṭā raṭṭhavāsino ca bahujjanā

Senāpativadhā bhītiṃ mahatiṃ samupāgatā

[SL Page 362] [\x 362/] (

Tato sakasakaṭṭhāne asakkontā nisīdituṃ

Addasaṃsu kumāraṃ taṃ samāgamma samantato.

Vilomavattīnā tena pituno rājasūnunā

Senāpati mārito'ti maññantā raṭṭhavāsino

"Amhādisesu dakkhesu 1 daḷhaṃ saṃrūḷhabhattisu 2

Santesu balavantesu sāmino kimasādhiyaṃ?

hite sāmimhi'daṃ rajjaṃ tumhākaṃ pitusantakaṃ

Bālo kumāroti kathaṃ petteyyo te'nubhossati?

Mayaṃ sambhūya gantvāna saṅkhanāthatthaliṃ puraṃ

Sakosantepuraṃ rājamānessāma pasayha taṃ"

Iti daḷhapaṭiññāya rajjagāhekatapparā

Padavārasuññakaṇḍaṃ nāmaṭṭhānamagaṃsu te.

Kumāro tattha pesetvā sake katipaye jane

Āṇāpetvana te tesu samāhūya bhaṭādhipe

"Mayā pituvirodhena senāpativadho kato

Iti maññatha mā tumhe; sāramhena alaṃ 3 hi vo.

Piturañño virodhena ne'kantenāhamāgato;

Kattukāmo rajjabhāgamattādhīnamimaṃ na ca;

Amhādisānaṃ puttānamathito 4 nāma kevalaṃ

Akatvā'ppamapi 5 jiṇṇānaṃ pitunnaṃ sayamappiyaṃ

Karīyamānamaññehi yehi kehicu'paddavaṃ

Vinivāriyupaṭṭhātuṃ nanu sakkacca sabbadā?

Tumhehi cintitaṃ evaṃ ki"nti tesaṃ vitakkitaṃ

Vinodetvā mahāpañño cintento kiccamuttaraṃ

"Idheva nivasissāmi dine katipaye yadi

Amhe ubho pitāputte bhindissanti hi dujjanā;

Vilambametthākatvāna pubbacintitasiddhiyā

Idāni tāvito gantuṃ vaṭṭatī"ti vinicchiya

Siridevinagāsannaṃ payātuṃ buddhagāmakaṃ

Badalatthaligāmamhā rājaputto'tha nikkhami.

-----------

1.[E.D.] Dāsesu 2.[A.] Sārūḷha. 3. [A.] Saṃrambho mayyalaṃ

[S.] Saṃrambhe mānalaṃ 4.[E.] Puttānaṃ atthitaṃ 5.[A.] Katvā.

[SL Page 363] [\x 363/] (

Puretaraṃ siriyāligāmopagamanā tadā

Visuṃ visuṃ palāyiṃsu sametā raṭṭhavāsino.

Parivārehattanīyehi 6 kumāronugato tadā

Susannaddhāyudho vīro paṭijji mahāpathaṃ.

"Kumāraṃ hatasenindaṃ palāyantamupekkhiya

Pakkhapāto kato deve bhattadāyimhi ko nu no"

Iti dhuttā katipayā gaṇhituṃ katupakkamā

Gacchantamantarāmagge piṭṭhito'nupatiṃsu taṃ.

Akatvā saṅkamappampi tesu rājasuto tadā

Sahatthagatakhaggena yujjhitvā te palāpiya

Samādāya sahāyāte adiṭṭhaparihānike 7

Bhayātigo mahābuddhi buddhagāmamupāgami.

---------

Dinesu tattha vasato tassa yātesu kesuci

"Gaṇhissāmi kumāra"nti sametā raṭṭhavāsino

Mahāvegaṃ pavassentā 8 saravassaṃ nirantaraṃ

Parikkhipiṃsu taṃ gāmaṃ saṅgāmārambhasādarā.

"Pāṇe pariccajissāma mayaṃ tena'tthambhave"

Iti tena sahāyānā bhaṭā bhayasamākulā

hapetvā rājaputtassa chattakhaggadhare jane

Ito tato palāyiṃsu rājaputtassa passato.

Sabhaṭe te palāyante disvā mandaṃ vihassa so

Laddhāvakāso dassetumaccuḷāraṃ savikkamaṃ 9

"Āyudheneva bhāyetvā palāpessāmi sattavo"

Iti khaggaṃ disāhīti kumāro sahasā bhaṇi.

Dhīragambhīrabhutena tena'ssa vacasā saha

Jayasaṅkhaddhaniṃ sutvā disāvalayapatthaṭaṃ

Kesañci sattuvīrānaṃ vicchijja patite sire

Disvā pubbapalātāpi bhaṭā tassa nivattiya

Balaṃ nekasahassaṃ taṃ yujjhitvāna palāpiya

Parivāriya thomesuṃ kumārasseva vikkamaṃ

---------

-----------

6.[A.] Parivārattanīyehi 7.[A.] Parihāniko. 8.[E.D.] Pavassantā.

9.[A.] Pavikkamaṃ. [A.] Parakkamaṃ.

[SL Page 364] [\x 364/] (

Vasaṃ tattha kumāro'tha gajabāhussa rajino

Gokaṇṇaṃ nagaragiriṃ kāḷavapimadhiṭṭhitaṃ 36

Āṇāpiya manovuttiṃ tassa ñātumano sayaṃ

Lekhahatthaṃ manussaṃ so sakīyaṃ tattha pesayī.

Passitvā so'pi taṃ paṇṇaṃ sirasā sampaṭicchiya

Vācayitvā tato sabbaṃ pavattiñca vijāniya

Pabhāvātisayena'ssa mahatā rājasūnuno

Asakkuṇeyyaṃ maññanto sāsanullaṅghanaṃ tadā

Anapekkho 10 sa bhupālabhāvañāṇe ca sabbathā

Buddhagāmamupāgamma kumāraṃ passi sādaro. 40

"Mamā'gatappakāraṃ taṃ pitubhupassa santikā,

Mārāpanañca sasā senindassa balīyaso,

Piṭṭhito piṭṭhito sattusenāyānupatantiya

Maya kataṃ vikkamañca suṇitvā vimbhayāvahaṃ

Anuppādiya cittampi saraññe bhavajānane

Vinā paricayaṃ pubbe dūtasampesanañca me

Disvā'va pesitaṃ paṇṇamāgamma mama dassanaṃ

Karontena tayā suṭṭhu kata"nti mudito vibhu

Nānāmahaggharatanābharaṇaṃ sakadhāritaṃ

Pādāsi sakalaṃ tassa saddhiṃ gajavarena so.

Tato tassa bhaṭānañca pāmekkhānaṃ maharahaṃ

Nānāpasādhanaṃ datvā mahagghaṃ kuṇḍalādikaṃ

Vāsagehannadānādividhinā kanasaṅgahaṃ

Sacivaṃ vissamatthaṃ taṃ pahiṇī sabhaṭaṃ tato.

---------

Rattivāsamupāgamma tattha so supine tato

Māritaṃ 11 viya senindaṃ kumārassa niyogato

Luddehi santhapāṇīhi māraṇatthaṃ samantato

Attānaṃ co'pararuddhaṃ'va disvā maccubhayaddito

Vissaṃ viravanto'tha seyyate patito bhuvi

Sakīyakhaggachattādigāhake cā'napekkhiya

----------10.[E.] Anapekkhā 11.[A.] Mārituṃ.

[SL Page 365] [\x 365/] (

Balañca sakalaṃ hitvā sahayātaṃ tamattanā

Asakkonto vavatthānaṃ disānamapi kātave

Pavisitvā mahāraññaṃ maggamūḷho bhamaṃ tahiṃ

Paccūsasmiṃ kāḷavāpigāmamaggaṃ vijāniya

Turito'va tato gantvā sakaṃ gāmamupāvisi.

Suṇitvā tassa senāpi nijasāmiṃ palāyitaṃ

53 Tāṇamaññaṃ na passantī 12 mahābhayavikampitā

Āyudhāni'pi tattheva ṭhapetvāna sake sake

Sasāmiko'va sammuḷhā caritvā'ṭaviyaṃ tathā

Pabhātasamaye khippaṃ kāḷavāpimupāgamuṃ 13

Palāyitappavattiṃ taṃ suṇitvāssa vihassa so

Dine katipaye tattha kumāro vītināmayī.

Nānābhassarasaññussa sā kathā'va tadā ahū

Tassukkaṇṭhitavelāyamukkaṇṭhānanudakāraṇaṃ.

---------

Sutvā kiktisirīmegho pavattiṃ sakalaṃ imaṃ

Mahāmacce samāhūya saddhiṃ mantesi tehi so

"Kumāro gāḷharakkhamhā sacivādhiṭṭhitā purā

Ito nekabhaṭākiṇṇā guḷharūpena niggato.

Tato kehici dhuttehi samāyātehi'to tato 14

Ekībhuya palāyitvā janehā'kiccakārihi

Pabalaṃ sacicānaṃ me rajjajamhi dhajinīpatiṃ

Hantvā taṃsañcitaṃ vittasāraṃ sabbaṃ samādiya

Tato'pi so palāyanto bahū jānapade bhaṭe

Attānamanubandhante tattha tattha nighātiya

Gokaṇṇaṃ nagaragiriṃ gajabāhussa rājino

Āṇāpiya vase'kāsi buddhagāme vasaṃ kira.15

Upekkhāsamayo nā'yamasmiṃ chiddamhi sattavo

Sampannabhāgadheyyena mativikkamasālinā

Sabhā'munā kumārena kūṭasandhiṃ vidhāya ce

Yuddhārambhāya veteyyuṃ, mahatī jāni no siyā.

-----------

12. [E.S.] Passantā. 13.[A.] Mupāgami. 14. Samayanehi te tato

(Sabbesu.) 15.[A.E.] Kila.

[SL Page 366] [\x 366/] (

65 Yāva duccintitaṃ aññaṃ na cintessati tāva'yaṃ

Tahiṃ gāme nisinno'va gahetabbo'ti nicachiya

Adhikāriyugaṃ senamahindavhasavissutaṃ

Mahālānaṃ tathā devapādamulakadārakaṃ

Ete ca'ñño ca sacive samāhuya nijantikaṃ

"Mayhaṃ rajjamhi ye keci santi āyudhajīvino

Ete sabbe samādāya khippaṃ gantvā pasayha taṃ

Ānessatha kumāra"nti vatvā te tattha pesayi.

Te sakaṃ sakamādāya mahāsenaṃ mahabbalā

Vibhattā dasadha'hesuṃ siriyālasamīpagā

Suṇitvā taṃ kumāro'pi ṭhatvā duggamhi tādise

"Dasadhā vibhattamāyantaṃ balaṃkatvekatomukhaṃ

Ummulessāmahaṃ khippa"miti mantvā tato lahuṃ

Saraggāmamaga vīro mahatilapadesake 16

Amaccā ca "kumāre ve palāyitvā tato'pi so

Paviseyya mahāduggaṃ desaṃ pabbatasaṅkaṭaṃ

Gahaṇaṃ dukkaraṃ tassa upāyehi'pi kehici

Iti tatrevu'pāgañchuṃ hutvā te ekato mukhā

Taṃ suṇitvā kumāro'pi tuṭṭho iṭṭhatthasiddhiyā

Aggato'vasaraṃ datvā senāya pavisantiyā

Maggesubhosu passesu payojiya sake jane

Guḷharūpe susannaddhe bahavo vīrasammate

Majjhaṃ paviṭṭhaṃ sakalaṃ ñatvā ripubalaṃ balī

Ghātāpesi bahū vīre yuddhopāyavicakkhaṇe.

Hatāvasesā janatā sabbathā chaḍḍitāyudhā

Ito tato palāyittha puna yuddhe nirālayā.

Jayī tadā rājaputto tamhā nikkhamma ṭhānato

Pitucittānurakkhatthaṃ bodhigāmavaraṃ agā.

Tattha so nivasaṃ vīro netvā katici vāsare

Piturājappayogena yuddhāya punarāgataṃ

Tattheva senaṃ bhinditvā palāpiya tato'pi so

Laṅkāpabbatadesamhi gacchi gāmaṃ raṇamburaṃ.17

-----------

16. [A.] Mahātilaka desake. 17.[E.] Ratamburaṃ.

[SL Page 367] [\x 367/] (

Sa bhaṭānaṃ vinodetumaddhānadarathaṃ tato

Nivasanto tahiṃ netvā dhīro katipaye dine

"Bhaṅgaṃ nītāpi'me sabbe nekavāraṃ raṇe mayā

Piturājabhayā yuddhe nirāsā na palāyare.

Hatthaṃ nopetī no dugge ṭhitattā'yaṃ kumārako

Iti duccintitaṃ tesaṃ yasmādummantinaṃ ahū;

Idāni ṭhānamevesaṃ ajjhāvutthamupeccahaṃ

Duccintitaṃ vinodessaṃ tesaṃ" iti vicintiya

Senāyādhiṭṭhitaṃ gacchaṃ khīravāpikagāmakaṃ

Pavissa'mbavanaṃ nāma padesaṃ tamadhiṭṭhito

Etehi tesaṃ viññātasañcāro tattato sayaṃ

Sāyaṃ nikkhamma taṃ gāmaṃ rattiyaṃ samupāgami.

Tikkhaggapadamāsajja vatiṃ kaṇṭakahiṃsanaṃ

Asamatthā pavesamhi aṭṭhaṃsu bahi tambhaṭā.

Sayamaggesaro hetvā vatiṃ pāvisi nibbhayo.

Gāmamajjhe ṭhito vīro sakaṃ nāmañca sāvayī.

Abbhūtaṃ vikkamaṃ diṭṭhapubbā te rājasūnuno

Sutvā gambhīranādaṃ taṃ bhayaṭṭā 18 ripavo tadā

Sammuṭṭhasatino sabbe sakavatthāyudhesupi

Sīhaṃ disvā'va hariṇā pacaliṃsu samantato.

Tappaviṭṭhena maggena pavissa'ssa bhaṭāpi ca

Haniṃsu diṭṭhadiṭṭhe va gāme aggiṃ khipiṃsu ca.

Taṃ khaṇaṃ yeva gantvāna nāvāgirisagāmakaṃ

Vissamanto rājasuto tattha uṭṭhāpayī'ruṇaṃ.

---------

Amaccā piturājassa tamhi tamhi raṇe tadā

Sabbathā viphalussāhā 19 mantayiṃsu samecca te.

"Nekasahassasaṅkhaṃ taṃ balamādāya vegasā

Gaṇhissāma kumāranti nijaṃ senaṃ vināsiya;

Palāyantehi sabbehi raṇe sabbattha kevalaṃ

Kataṃ tassa kumārassa bhusaṃ tejopakāsanaṃ;

-----------

18.[E.] Bhayaṭṭhā. 19.[E.] Vipulussāhā, [A.] Vipulussāhaṃ.

[SL Page 368] [\x 368/] (

Asakaṃ pesitaṃ raññā sasanañca bhayāvahaṃ

Ettho'pekkhatamamhākaṃ bandhūnaṃ natthi jīvitaṃ.

Yena kenacu'pāyena rañño āṇāya siddhiyā

Ussahamakaritvāna na yuttaṃ kālayāpanaṃ.

Sakapāṇe cajitvāpī samino bhattadāsino

Tosayitvā sabandhūnaṃ pālanaṃ yeva kāriyaṃ."

Iti sahāsikā sabbe susannaddhamahabbalā. 20

Carādesitamaggā te mārasenāva nikkhamuṃ.

100

Disāmukhehi catuhi pavisitvāna gāmakaṃ

Samantā uparindhiṃsu kumārassa gharaṃ tato

101

Ussanna-sītadesattā rattakambalapāruto

Kīḷamāno nisinno so kīḷaṃ bālavayovitaṃ

102

Nigghosena tadā ñatvā samāsannatare ripu

Adisvā parivāresu sakesvekampi taṃ khaṇe

103

Cūḷikaṃ daḷhamābajjha pārutaṃ yeva kambalaṃ

Atigāḷhaṃ nivāsetvā khaggapāṇī vihiṃsano

104

Pavissa raṇamajjhaṃ so kesarī viya vāraṇo

Akā khaṇena te sabbe disantābhimukhe dise.

---------

105

Kolāhalena mahatā bhayā'raññaṃ paviṭṭhakaṃ

Saddāyanto samāhūya sahāyātaṃ sakaṃ janaṃ

106

"Hitvāna pitu bhupālamidhāgamanakāraṇaṃ

Kinnū'ti jayate saṅkā yā vipakkhassa rājino

107

Taṃ sabbathā nivattetuṃ senindahananādikaṃ

Sabbametamalandāni; gantabbaṃ paramaṇḍalaṃ,"

108 Iti gacchaṃ tato ṭhāne porogāhalikhaṇḍake 21

Mivuñcāsiṃ karā 22 rattasambandhaṃ jalasekato

109

Apanīya nivatthaṃ taṃ pāvāraṃ lohitukkhitaṃ

Parivattitavattho so'nubhotvā vissamiṃ sukhaṃ

110

Piturañño raṭṭhasīmaṃ samullaṅghiyupāgami

Gajabāhussa rajjamhi ṭhānaṃ janapadavhayaṃ.

-----------

20.[A.] Susannaddhā. 21.[D.] Porāgāhali- 22.[E.] Vimuccāsikarā

[A.] Vimuccāsi.

[SL Page 369] [\x 369/] (

111

Nekakīḷavinodehi tappadesovitehi so

Dināni 23 vitināmesi vasanto tattha kānici

112

Tato gajabhujo rājā kumārāgamanakkamaṃ

Attapālamukhā sutvā bhusaṃ sañjātasambhamo

113

Nijamantīhi mantetvā katakattabbanicchayo

Vasanābharaṇādiṃ so pesento tassa pābhataṃ

114 "Mayhaṃ mātulabhūpālasantikāgamanañca te,

Antarālapathe sabbaṃ vikkamātisayañca te,

115

Agantvā'ññattha me raṭṭhe pavesañca nisamma me 24

Mano sambādhataṃ yāto jumhamānāya pītiyā,

116

Mamaṃ ṭhapetvā ke vā'ññe santi te'vassabandhavo.

Abhisekussavo nāma jātu me tava dassanaṃ.

117

Mayhaṃ mātulabhupālo vuddhāvatthāya mattano

Īdisiṃ puttaratanaṃ hatthasāramakatva so

118

Kenāpi dunnayeneva hatthamme pāpayī yato

Ekantamudayo esa mahato puññakammuno.

119

Amhesu dvīsu niyatamekībhūtesu sampati

Upakkamanti ripavo ke vā saṅgāmakāraṇaṃ?

120

Laddhavāyusahāyassa hutāsasseva sabbathā

Patāpo mayhamadhunā mahanto'va bhavissati.

121

Aññoññadassane jāte rajjamhi pitusantake 25

Na bhāriyaṃ kumārassa patiṭṭhāpanamāsu me.

122

Antarā kālaharaṇamakatvā mama dassanaṃ

Vidheya'miti 25 vatvāna sake dūte visajjayī.

123

Tehi sutvā pavattiṃ taṃ vicārakkhamabuddhiko 26 "dubbijānatarā māyā khattiyānaṃ hi

sabbaso;

124

Vīmaṃsitvā'va gaccheyya"miccekaṃ nimmalavhayaṃ

Upāyaññuṃ bhaṭaṃ tehi dūtehi saha pesiya

125

Aññāya rañño rājañño tadaññesañca mantinaṃ

Yathāsarūpaṃ pāyāsi puḷatthinagarantīkaṃ,

---------

-----------

23.[A.] Dinābhi. 24.[S.@]Nā. 25.[S.] Vayeyamiti. 26.[S.]Buddhino

[SL Page 370] [\x 370/] (

126

Atho gajabhujo rājā nijasenāpurakkhato

Paccuggantvā katānekopavāro pītivegavā

127

Āropetvā kumāraṃ taṃ attanādhiṭṭhitaṃ gajaṃ

Dassento purasampattiṃ pāvisī rājamandiraṃ.

128

Kumāro gajabāhussa rañño dassanasambhavaṃ

Pamodaṃ sampakāsento netvā katipaye dine

129

Janesu rājino tassa bahimaṇḍalavāsisu

Sānurāge tathā sāparāge sammā vijānituṃ

130

Nānopāyaññuno neka - desabhāsāvicakkhaṇe

Uccinitvāna so keci sāmibhattipurassare,

131

Etesupi jane keci visavijjāsu kovide

Ahiguṇṭhikākāradhare kāresi vidhikovido.

132

Sāmuddikādikānekalakkhaṇaññu jane karī.

Vīṇāvādaka - caṇḍāla - brahmaṇākāradhārino,

133

Damiḷādisu nekesu naccagītesu kovide

Kāresi, cammarūpādi - kīḷādassakasannibhe.

134

Kāvaṅgulīyavalayappabhutiṃ bhaṇḍamādiya

Carituṃ keci yojesi nijākappakavajjite.

135

Chattakattaradaṇḍadi - parikkhāraṃ samādiya

Gahītatāpasākārā hutvā saddhāluno viya

136

Gāme cetiyānaṃ karontā viya vandanaṃ

Vicaranti yathā keci, tathā cā'dissa pesayi.

137

Tikicchākovide keci gāmesu nigamesu ca.

Karitvā vejjakammāni carituṃ sanniyojayī.

138

Akkharāyudhavijjāsu bālasikkhāpanaññuno,

Tathā rasakriyābhiñññe, bhutavijjāvidū tathā,

139

Neke suvaṇṇakarādinipuṇe sippino'pi ca

Taṃ taṃ kammamadhiṭṭhāya carituṃ so samādisi.

140

Ñātukāmo sayaṃ nattamantomaṇḍalanissitaṃ

Sambhāsanāpadesena samagamma nijantikaṃ

141

Niccaṃ chiddagavesīsu tassa rañño janesu so

Bhusaṃ bālattasambhūtadandhataṃ viya dassayaṃ

[SL Page 371] [\x 371/] (

142

Padhānāmaccasāmanta - bhaṭādisva'bhimānino

Saṅkuddhe ca tathā bhīte luddhe vāpi viveciya

143

Tesu tesūvitopāyavidhānacaturā carā

Itihāsapurāṇadinekāgamakathavidū

144 Gahītasamaṇakappā taṃ taṃ gehamupassitā

Daḷhasañjatavissamhā pattapaccayupāsanā

145 Ovādadāyakaṭṭhāne ṭhatvā bhinditva te jane

Yathā pāpenti savasaṃ 27 vidhānañca tathā karī.

146

"Bhupe nissaṅkataṃ nīte yathākāmaṃ caritva me

Tatta mantogataṃ 28 sabbaṃ ñātuṃ sakkā sukheni"tī

147

Lekhampesiya so mātu rohaṇe nivasantiyā

Nijānujaṃ bhaddavatiṃ kumāriñca'bhirūpiniṃ

148

Tadīyadhanalesena dhanajātañca'nappakaṃ

Āṇāpiya dhanaṃ taṃ tu katvāna sakahatthagaṃ

149

Gajabāhunarindamhi taṃ kumāriṃ samappiya

Pāpesi nijavissattha - cittataṃ taṃ mahīpatiṃ

150

Tato rājakulaveṇakarinā 29 madavāhinā

Niccaṃ kīḷāpadesena visikhācariyaṃ caraṃ

151

Hutvā'nubaddho tenā'su dūrāpasaraṇacchalā

Netabbā ye vase tesaṃ gehaṃ gehaṃ pavissa so

152

Dento'nucchavikaṃ tesaṃ mahagghabharaṇādikaṃ

Dhanaṃ niguḷharūpena sabbe te savasaṃ nayī.

153

Ā nihīnajanā sabbe bhaṭā nagaravāsino

Visuṃ visuṃ mameveso'nuggaho'ti vicintayuṃ.

154

Tato tassa dhanānañca dhaññarāsīnameva ca

Senāyaca tatha nekayuddhopakaraṇādinaṃ

155

Kātuṃ pamāṇaṃ nipuṇo payojiya salekhake

Taṃ taṃ lekhakavaggantogatā likhatha vo iti

156

Purārakkhāniyuttānaṃ 30 senāgāmaṇinaṃ tathā

Saṅkappaṃ cetaso ñātuṃ tattha keci ṭhapesi 31 so.

-----------

27.[A.] Saṃvāsaṃ. 28.[E.] Tatva-, [A.] Tattha. 29.[A.E.] Rājakulaṃ

Venakarinā 30.[A.E.] Purārakkha. 31.[A.] Keci na pesi.

[SL Page 372] [\x 372/] (

157

Bālakīḷāpadesena tattha tattha caraṃ sayaṃ

Maṇḍalobhayavuttantaṃ niṇṇesi vyasanātigo.

158

Evaṃ purāvitasamunnatapuññakamma-

Sampannasattavihitaṃ nikhilā payogā

Appatva kañcipi 29 vabandhakahetumenti

Saddhiṃti ñatva nipuṇo kusalaṃ kareyya.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Paramaṇḍalappavattiniṇṇayo nāma

Catusaṭṭhimo paricchedo

---------

Pañcasaṭṭhimo paricchedo.

Athekadivasaṃ rājanandano rājavīthiyaṃ

Āruyha vāhanaṃ yāti'nugato sānujīvihi. 1

Uddāmo mahiso bhīmo diṭṭhadiṭṭhe nighātayaṃ

Caṇḍo 2 vattitarattakkho tassā'bhimukhamāpati

Tamāpatantaṃ disvāna khippaṃ vāhanavāhakā

Janā ca sahagantāro palāyiṃsu bhayākulā.

Tadā rājasuto "mayhametesaṃ viya dhāvanaṃ

Patirūpaṃ nahevā"ti nissaṅko vītasambhamo

Tassābhimukhamevā'su vīro sayamupecca taṃ

Gambhīrodārabhūtena vacasā sahasā bhaṇi.

Sutvāva sīhanādaṃ so bhayā paṭinivattiya

Ghātayaṃ pātayaṃ dhāvī jane sammukhasammukhe.

Tamabbhūtaṃ ye paccakkhamaddakkhuṃ ye suṇiṃsu ca

Sabbe te thūtisaṃyuttaṃ vimbhitā giramuggiruṃ:

"Passa tejassitaṃ, passa vikkamaṃ, passa dhīrataṃ,

Passālīnatametassa, passa puññodayaṃ" iti.

---------

Gajabāhunarinde'pi vikkamādiguṇassitaṃ

Vaṇṇanaṃ tassa sutvana kriyamanaṃ janehi taṃ

"Aññāsādhāraṇodaggappabhāvo bhīmavikkamo

Puriso vata 3 mahāya"nti tasmiṃ saṅkaṃ janesi so.

-----------

32.[A.] Kañcija. 1.[E.] Sonujīvihi. 2.[A.E.] Gaṇḍe. 3.[A.] Purisova. [SL Page 373] [\x 373/]

(

Tadā mahīpālasuto gajabāhussa rājino

Taṃ dussaṅkappamuppannaṃ viññāya iti cintayī:

"Etthevā'haṃ vasaṃ rajjaṃ karissaṃ yadi hatthagaṃ,

Hamukukkhepamattena sijjhate tamasaṃsayaṃ.

Evaṃ sati patāso ca vikkamātisayo'pi va

Bāhābalampi lokamhi vikhyātiṃ neva yāti me.

Uddāmabahukaṇḍutippasamo'pi bhusaṃ mama

Raṇakīḷāvinodena vinā neva bhavissati.

Tasmā gantvā jātibhumiṃ yuddhenevā'bhimaddiya

Imaṃ rājaṃ jīvagāhaṃ gahetvā sānujīvinaṃ

Ānīya pitaraṃ kittissirimeghamimaṃ puraṃ

Tammatthake diyamānā'bhisekasalilena'haṃ

Parābhavamalaṃ tiṇṇaṃ pitunnaṃ ve visodhaye

Evaṃ me jambudīpe'pi tejo ajjhottharissati."

---------

Atho pavesamaggañca senāya purasādhane

Apayānakāraṇe 4 sante maggaṃ niggamanāya ca

Varānamanurūpaṃ so nijānaṃ maggameva ca

Nānāmaggavibhāgaññu vyādhehi suvinicchiya

Caraṃ purāsannavane sayañca migavacchalā

Maggānumagge viññāsi nānāsaṅketakammano.

"Kālassātikkame kālo pibe tassa rasaṃ" iti

Saraṃ vuddhavaco raṭṭhaṃ sakaṃ gantumano tadā

Yebhuyyena sahāyāte paṭhamaṃ pāhiṇi jane

hāne janapade nāma sannipātakatavadhi.

"Vasitvā ettakaṃ kālamanarociya niggamo

Porisassā'nurūpaṃ me na hevā"ti hi cintiya

Tato sāyaṇhakālasmiṃ pasādhanasumaṇḍito

Gajabāhumahīpālasamīpe samupaṭṭhito

Nekakīḷāvinodasmiṃ sañjhākāle samāgate

Sitapubbamabhāsī'daṃ parihāsamukheniva:

-----------

4.[A.] Payanakaraṇe.

[SL Page 374] [\x 374/] (

"Yuvarājaraṭṭhaṃ gantvā vidhāya pitudassanaṃ

Ettho'pagantumajjeva gantabbaṃ me lahuṃ"iti.

Suṇanto so'pi taṃ vācamahāvakkhamabuddhiyā 5

Sagehagamanaṃ sandhāye'taṃ vuttanti cintayaṃ

"Vicintitatthasaṃsiddhi khippaṃ tava bhavissatu"

Iccavoca subhaṃ vācaṃ paribhāsapurassaraṃ.

Taṃmahīpasamīṭṭho vippaseṭṭhopi taṅkhaṇe

Tathevā'voca vacanaṃ hitaṃ maṅgalasaṃhitaṃ;

Lābhāya'tthassa, khemāya, vijayāya ca sammataṃ,

Verīpakkhavināsāya bhiyyo sampassituṃ ci'ti.6

Kumāro'pi ca taṃ sutvā "gacchato 7 mama sobhanaṃ

Nakkhattamidameve"ti santuṭṭho sagharaṃ gami.

---------

Tato subhanimittāni suṇaṃ passañca nekaso

Uḷārapuññapañño so rājañño nikkhami gharā.

Kariṃ rāmakalaṃ nāmā'nudhāvantova keḷiyā

Racchāya racchaṃ vicaraṃ purā nikkhami rattiyaṃ.

Candappabhāya gacchanto tarumūle nisinnakaṃ

Vissamantaṃ manussaṃ so "ko'si tvamho"ti pucchiya

Tamaddhikaṃ vijānanto vegenu'ccaṃ bhaṇī giraṃ:

"Jānāsi maṃ tvaṃ kinnū"ti? So'pi tuṇhī ṭhito bhayā

"Parakkamabhujo ādipādo" iti vadanti maṃ

Tvaṃ mā bhāyīti khippaṃ taṃ assāsiya'nunīya ca

"Ettha taṃ passate mayhaṃ hamho lābho mahā ahū;

Khandhāvāramidāneva gantvāna sahasā tuvaṃ

Parakkamabhujo diṭṭho kumāro sakaraṭṭhakaṃ

Ganacchanto"ti vadehī'ti vatvā khippaṃ sa pāhiṇī.

Pacchato me'nubandhantī senā kintva'tthi, ne iti

Khajjurakavaḍḍhamānavāpipasse udikkhiya

Balampacchānubandhantamapassanto kumārako

Tato nikkhimi gantuṃ so kāṇapaddāudavhayaṃ.

-----------

5.[E.] Vācaṃ sabhāvakkhama - 6.[A.E.] Citiṃ. 7.[A.] Gacchanto.

[SL Page 375] [\x 375/] (

Kharorunakharā(?)Ghorā kaṭhorārāvabheravā 8

Acchadhenu mahāraññe sapotā mukhamuppati.

Phalakaggena pīḷento dvedhā 9 taṃ khaṇḍiyā'sinā

Piṭṭhipādena sahasā duraṃ vikkhippa potake

Bhayāraññaṃ paviṭṭhe te samāhūyā'nuyāyino

Bhayātivatto parato silākhaṇḍamatikkamaṃ

44 Ghoranādaṃ vimuñcantamaccantamatibheravaṃ

Sūkarañca tathā yūthā'bhiyantamabhighātayī

45 Tato'pi parato gacchaṃ demeḷiyanagavhaye 10

Game paccusakālasmiṃ gāmike vepanāmike

Kenāpi karaṇīyena gacchante khaggapāṇino

Disvā puretaraṃ ete ettha'yātāti 11 cintiya

Khaggena rabhasā piṭṭhiṃ phalakassā'bhighātiya

"Dūbhino'bhihanāmī"ti bhaṇanto tiṭṭhuraṃ giraṃ

Pakkhandi tesaṃ majjhaṃ so migānaṃ viya kesarī;

Mahāṭaviṃ palāyiṃsu sambhītā patitāyudhā.

---------

Tato rājasuto tattha samantā pavilokiya

Papāte patitaṃ ekaṃ manussaṃ tesu passiya

Uddharitvā papātamhā "ke nu tumhe"ti pucchiya

Tammukhā bhutato ñātasarūpo so dayānugo

"Nijāyudhāni gaṇhātha bhayaṃ hitvā kutoci pi"

Iti vatvā gatiṃ tesu pakāsiya nijaṃ ujuṃ

Maṅgalabegāmakassa samīpe sahavaḍḍhite

Bhaṭe passiya sammodi yathāsaṅketamāgate

Etehā'nugato gantvā ṭhānaṃ janapadavhayaṃ

Parivārena saṅgañchi tattha pubbaṭṭhitena so.

Dvīhatīhaṃ vasī tattha saddhiṃ tehi janehi so

Migavādinekakīḷāvinodapasuto vibhu.

---------

Rājā kittisirīmegho ñatvā tatthāgataṃ 12 sutaṃ

Attapālamanussehi 13 lekhato pesitā tadā

-----------

8.[E.] Kaṭhorā rāvabherava. 9.[A.] Vedhaṃ. 10.[E.@]Dameḷiya gamavhaye.

11.[E.] Ettha enti yānāti. 12.[E.] Tattha gataṃ. 13.[A.] Manussesi.

[SL Page 376] [\x 376/] (

"Vīraṃ ripusamipaṭṭho yaṃ kiñcipi upaddavaṃ

Appatvā sattuhatthamhā kicchā 14 mutto"ti modavā

"Mayhaṃ sokanudaṃ puttamantarāyā pageva me

Ettha'vilambamānīya dassayissatha ho" iti,

Pañcapessiyavaggassa jane nāyakasammate 15

Sahatthalekhaṃ datvana pesayī sahupāyate.

Kumāro pā'gate 16 disvā tuṭṭho'nītañca pābhataṃ

Saraggāmamagā tamhā pitusandassanatthiko.

Tadā kiktissirīmegho sutvā tattha ṭhitaṃ sutaṃ

"Akatvā kālaharaṇamānetabbo hi so " iti

Pahiṇī so kuṭhārādisabhānāyakameva ca

Pañcapariveṇamūlādhivāsībhayayatissaraṃ. 17

Sutvā so tehi vuttaṃ taṃ vuttantaṃ piturājino,

"Nikkhamissaṃ sunakkhatte, gantabbaṃ vo mayā saha "

Iti vatvā tahiṃ kālaṃ khepayī keci vāsare

Ramme nijjharapātādiṭhāne kīḷāya nekaso.

Sabhāpatippabhukemacce daṭṭhumito tato

Samāgate bhaṭe disvā kumārassā'nuyāyino

Ekībhuya kumārena bhupe sehi kataṃ purā

Aparādhaṃ sarantā te bhayāvegavasīkatā

"Bahū nekehi ṭhānehi bhaṭā sannipatanti'dha,

Dubbijānamamaccāna metesañca manogataṃ,

Samāgatāci'me sabbe parikkhippa samantato

Amhe majjhe karitvāna taṃ taṃ ṭhānamadhiṭṭhitā"

Iccaññamaññaṃ bhāsantā pakkhantā vimatiṃ tadā

Etamatthaṃ nivedesuṃ mahīpālasutassapi.

"Sabbadāpi yathābhutamasallakkhiya sabbathā

Abhayepi'me'dhamā sabbe bhayadassāvino bhusaṃ

Daṭṭhuṃ sabhāpatiṃ ettha sametaṃ gāmikaṃ balaṃ

Passantā vacanaṃ dīnaṃ vadanti mama sammukhā,"

-----------

14.[E.] Diṭṭhā 15.[E.] Nāsaṃkasammate. 16. [A.] Pi gate [E.] Chane.

17. [A.] Vāsiṃ ca yatissaraṃ

[SL Page 377] [\x 377/] (

Iti so kupito tesamīdisaṃ vacanaṃ gaṇi.

Tathāpi te'nupubbena palāyiṃsu tahiṃ tahiṃ

Kumaro'pi ca taṃ ñatvā "nekattha mama vikkamaṃ

Nijānatthaparittāṇaṃ evañca bahuso mayā

Passantehipi khuddehi nāpeti sahajaṃ bhayaṃ;

Kiṃ karissati me tesamidhaṭṭhiti gatī'pi vā?

Kiṃ cintessati ko nāma jāno jātu mayiṭṭhite"

Iti tattha vasaṃ kālamatikkāmesi kañci so

---------

Tatthaṭṭhitaṃ sutaṃ sutvā rājinī ratanāvalī

Tehi raññā pesitehi sahā'nāgamanampi ca

"Anāgamma sute evaṃ karonte kālayāpanaṃ

Manodukkhaṃ siyā rañño yadi, nevā'nurūpakaṃ;

Ahameva nijaṃ puttaṃ mahīpālantikaṃ lahuṃ

Ānīya dassayissa"nti khippamāgamma rohaṇā 78

Saṅkhanāthatthaliṃ gantvā sampassiya mahīpatiṃ

Vītisāriya sammodakariṃ giramanekadhā

Mahīpālakasampuṭṭhā 18 nijāgamanakāraṇaṃ

Pakāsiya tato gantvā saraggāmaṃ pavissa sā

Puttaṃ yatissaraṃ theraṃ sabhānāyakameva ca

Sampassiya sahe'tehi vidheyyaṃ sādhu'mantiya.

Bahī papañcakaraṇaṃ na nayuttaṃ sabbathā iti

Samādāya kumāraṃ taṃ upecca badalatthaliṃ

Tahiṃ nivasatā devasenādhipatinā saha

Saṅkhanāthatthaliṃ gantvā piturañño padassayi

---------

Tato kittissirīmegho puttaṃ passiya pemavā

Sacivanampadhāṇānamabhāsi purato tadā:

"Ke maṃ paricarantīdha jiṇṇaṃ, kiccañca antimaṃ

Karissanti ca me cetosallamajja samuddhaṭaṃ;

-----------

18. [A.] Mahīpālasamipaṭṭhā. [D.] Mahīpalena sampuṭṭhā.

[SL Page 378] [\x 378/] (

Mayhaṃ yeva hi labho'ti tumhe'dāni na maññatha;

Tumhañcāpi hi sabbesamesa puññodayo nanu?

Ito paṭṭhāya sabbe'pi kumārassā'nuvattino

Bhaveyyāthā"ti taṃ tesaṃ niyyātesi sakaṃ sutaṃ.

Tassā'ṇāyamamaccesu vattamānesu sādaraṃ

Rājā kittissirīmeghanāmo kālamakāsi so.

---------

Ñātasatthāgamo dhīro nopagamma kumārako

Pituparatisambhuta-sokavegavasaṃ 19 tadā

Assāsiya mahāmaccappabhutī-rajjavāsino

Samāpiyaggikiccañca pituno sānurūpakaṃ

Tahiṃ tahiṃ janapade raṭṭhāsīmāyameva ca

Nijavaḍḍhite niyojetvā sacive daḷhabhattino

Tato sobhananakkhatte khattadhammavicakkhaṇo

Mahādipādapadavī-paṭṭabandhamahussave

Laṅkālaṅkārabhuto se sabbālaṅkārabhusito

Alaṅkārehi nekehi nekadhālaṅkataṃ puraṃ

Pabalo balasaṅikiṇṇaṃ dakkhiṇaggo padakkhiṇaṃ

Akarī karimāruyha surando'va surālayaṃ.

Samaṇabrāhmaṇādīnaṃ mahacca 20 dhanavuṭṭhiyā

Santiṃ dāḷiddasantāpasantatiṃ pāpayī tadā.

Gajabāhumahīpassa māṇābharaṇarajino

Etamatthaṃ kathetuṃ so sadute pāhiṇī tato.

Pacaraguṇagahītānekasāmantacitto

Suvidhunitasapatto tikkhatejohipatto

Sakalabhuvanagabbhavyāpi - sakkittivitto

Samadhivasi puraṃ taṃ sundarānekavutto.

Iti sujanappasadasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Mahādipādamahussavo nāma pañcasaṭṭhimo paricchedo.

---------

-----------

19.[A.] Vase. 20.[E.S.D.] Mahanta.

[SL Page 379] [\x 379/] (

Chasaṭṭhimo paricchedo.

Accuḷārāsayo sammā viññātaparamaṇḍalo

Tattha mantanamā'pajja 1 rajje neyuttakena so

"Rājatte me phalaṃ nāma nihacca ripavo'khile

Lokasāsanasaṃvuddhisiddhusambhutiyaṃ" iti

"Atikhuddampi'daṃ rajjaṃ mama buddhivisesato

Sampannataṃ pāpitaṃ hi 2 bhusaṃ nekasamiddhiyā

Aññarajjamahantattamatiseti yathā tathā

Khippaṃ sampādayissāmi" iti cintiya so vibhu

Sahavaḍḍhitānaṃ 3 sabbesamamaccānaṃ yathārahaṃ

hānantarāni datvāna saṅgaṇhitvā vibhutihi

Samantakūṭaselamhā yācasāgarapaṭṭanā 4

Rajjasīmāya nekattha sasenaṃ sannivesiya

"Kattabbo sabbapaṭhamaṃ bahudhā dhaññasaṃgaho"

Iccevañca vicintetvā sacve idamabravi:

---------

"Yebhuyyena mamāyatte rajje jaladavārinā

Nipphajjamānakāneka-sassaṭṭhānāti muñciya

9 Acchintodakanajjo ca mahāvāpī tatheva ca

Sannissāya pavattāni khettāni viralāni hi.

Girīhi cāpi bhirīhi ghanehi gahaṇehi ca

Mahantehi ca paṅkehi rajjamaccantasaṃkaṭaṃ;

Appakaṃpī'dise dese salilaṃ vuṭṭhisambhavaṃ

Vinā lokopakārena jātu mā gañchi sāgaraṃ.

hapetvā ākaraṭṭhānaṃ maṇisoṇṇādivaṭhatthunaṃ

Sesaṭṭhānesu kattabbaṃ khettānaṃ sampavattanaṃ

Acaritvāna lokatthamanubhotvā sahatthagaṃ

Vihāro mādisānaṃ hi sabbathā neva yujjate.

Tumhepi sabbe sampatte karaṇīyepi dukkare

Alīnaviriyā tattha dukkarattaṃ na maññiya

-----------

1.[E.] Katthamattamanāpajja. [D.S.] Katthamatamanāpajji. 2.[E.] Pāpitamhi.

3.[A.] Sahavaḍḍhīnaṃ. 4.[A.] Pattanā

[SL Page 380] [\x 380/] (

Madīyaṃ avirādhentā saṃvidhanamasesato

Yathopadiṭṭhaṃ kammantaṃ sampadeyyātha vo" iti.

Najjā jajjaranāmāya nāmasesaṃ vinaṭṭhakaṃ

Paṭṭhāya cirakalamhā koṭṭhabaddhanti pākaṭaṃ,

Pubbakālikarājūnamatidukkarataṃ gataṃ

Bandhituṃ so niyojesi mahasetuṃ mahāyaso.

Atho te sacivā sabbe sabbathā dukkarattanaṃ

Atthirattaṃ katassāpi nekadha sampakāsayuṃ.

---------

Rājā parakkamabhujo vaco taṃ paṭibāhiya

"Loke ussāhavantānaṃ janānaṃ kimasādhiyaṃ?

Sāgarepi mahāsetuṃ kapiyūthehi bandhayi

Rāmo, iti kathā esā loke ajjāpi vattati.

Laṅkaṃ katvekachattaṅkaṃ vaḍḍhetuṃ lokasāsanaṃ

Hetubhuto madīyo ve pabhāvātisayo siyā,

Ārambhamattakeneva dissate pariniṭṭhiti"

Iccussāhaṃ mahussābho tesaṃ samabhivaḍḍhayi.

Paṭṭhāya setumukhato yāva rattakaravhayā

Raṭṭhamhā dharaṇīpālo paṭhamaṃ setubandhato

Nekaporisambhīraṃ suvitthiṇṇamatitthiraṃ

Mahāmati pavattesi mahatiṃ mātikaṃ vibhu.

Raṭṭhe silākoṭṭakānaṃ abhāvā 5 lohakārake

Kammāre soṇṇakāre ca bahuke sannipātiya

Yogaṃ te kārayitvāna silākoṭṭanakammani

Tehi setuṃ duviññeyyasilāsandhisamanvitaṃ

Atitthiraṃ ekaghanaṃ piṭṭhipāsāṇasannihaṃ

Suniṭṭhitasudhākammaṃ bandhāpesi mahāyaso.

Patiṭṭhāpesi bodhiñca paṭimāgharameva ca

Dhātugabbhaṃ tathā tassa saddho muddhani setuno.

Jalappavāho sakalo mātikāya hi tāya so

Yathā samuddaṃ visati tathākāsi vicakkhaṇo.

-----------

5.[A.] Nivahaṃ.

[SL Page 381] [\x 381/] (

Tassā abhosu passesu chindāpiya mahāṭavi 6

Pavattāpiya khettānaṃ nekavāhasahassakaṃ

Ābaddha-vīhisampuṇṇa-koṭṭhasaṃkiṇṇabhavato 7

Atthānurūpaṃ vohāraṃ koṭṭhabaddhanti pāpayī.

---------

Tato saṅkhavaḍḍhamānā tathā kumbhīlavāṇakā

Iccetāsaṃ navantīnaṃ sambhedaṭṭhānake vibhu

Heṭṭhāvuttappakārena ṭhānaṃ sūkaranijajharaṃ

Bandhayitvāna tatthāpi mātikaṃ 8 sampavattiya

Tato jalaṃ pāpayitvā mahagallakavāpiyaṃ

Bandhāpayitvā tatthāpi chinnabhinnamasesato

Jalaniggamamaggānaṃ saṃsodhana-purassaraṃ 9

Varipātañca kāretvā adhikaṃ pubbamāṇato

Tato 10 paṭṭhāya ṭhanamhā yava sūkaranijjharā

Sampavattīya khettāni dhaññaṃ tatthāpi sañcini.

Majjhe jajjaranajjāya dorādattikaṭhānake

Kāretvā jalasampātaṃ mahāmātikameva ca

Tato paṭṭhāya kāretvā yāva sūkaranijjharā

Khettāni pi tathā tattha dhaññarāsiñca sambhari.

---------

Atīva khuddikaṃ pubbe paṇḍavāpiñca kāriya

Saṃvaḍḍhituccatāyāmavitthāratthirapāḷikaṃ

Abbhunnatamahavāripātaṃ sajalaniggamaṃ

"Parakkamasamuddo"ti vohārañcā'hiropayī.

Tammajjhagatadīpamhi silāmuddhani cetiyaṃ

Samubbahantaṃ kelāsakuṭalakkhimakārayī.

Tibhumakamakāresi taṃmajjhe'tīvasundaraṃ

Jagadānandasandehamandiraṃ 11 rājamandiraṃ.

Mahāgallaṃ seṭṭhivāpiṃ vāpiṃ chattunnataṃ tathā

Tabbāvāpiṃ 12 tathā ambavāsāvāpika meva ca

-----------

6.[A.] Mahaṭaviṃ. 7.[A.] Akhaṇḍa. [E.] Akhaṇḍavīhi 8.[A.]Mātitaṃ. 9.[A.]Sandodaka. 10.

[E.D.] Ito. 11.[E.] Sandehamandiraṃ. 12.[A.]Tambavāpiṃ.

[SL Page 382] [\x 382/] (

Giribāvāpiṃ pāṭālaṃ 13 maṇḍikaṃ moravāpikaṃ

Sādiyaggāmavāpiñca tilagullakameva ca

Mālavalliṃ tathā kāḷiṃ kittakaṇḍakameva ca

Kaṇikāragallavāpiñca buddhāgamakanijjharaṃ

Sūkaraggāmavāpiñca mahākirāḷavāpikaṃ

Giriyāvāpiṃ rakkhānaṃ 14 ambālañca kaṭunnaruṃ

Jallibāvaṃ 15 uttarālaṃ tathā tintiṇigāmakaṃ

Dhavalaviṭṭhakagāmañca kirāvāpiṃ taḷannaruṃ

Karaviṭṭhavilattaṃ 16 ca tatodumbaragāmakaṃ

Mūnaruñca kasāllañca tathā kalalahallikaṃ 17

Mūlavārikavāpiñca tathā girisigāmūkaṃ

Poḷonnarutalañcevatatheva visirātthalaṃ

Etā ca'ññā ca sobbhe 18ca naṭṭhā nijjharavāpiyo

Bandhāpesi dayābaddhamano rajje sake bahū.

Pañcayojanaraṭṭhamhi mahākaddamapallale.

Chindāpiya tato vāriṃ savantīsu nipātiya

Khettāni ca pavattesi dhaññarāsiñca saṅgahi.

Tathā'raññesu ca'ññesu ṭhānesu subahūsu so

Sabbatthā'raññaṭhānāni vavatthā gāmanāyake

Gahetvā khettakaraṇe yojetvā raṭṭhavāsino

Rajje uppajjamānehi porāṇehi karehi so

Karo'dhiko yathā navakkhettehe'vo'pacīyate

Tathā kāriya dubbhikkhabhayaṃ taṃ raṭṭhavāsino

Kadācipi na jānanti, tathā cā'kāsi buddhimā.

Pattopakārarahitaṃ rajje me yattha katthaci

Khuddakampaṅgaṇaṭṭhānaṃ ṭhātu mā iti nītimā

Phalūpagehi nekehi tathā pupphupagehi so

Latārukkhavisesehi ghanasannicite bahū

Anekānubhavādhāre 19 nānānuyyānasundare

Manobhirāme cā'rāme tattha tattha nivesayi.

-----------

13. [E.S.] Pāṭalaṃ 14.[E.] Rakkhamānaṃ 15. [S.]Jallīvābaṃ.

16. [S.] Karaviṭṭhivilantaṃ. 17.[S.] Kalalabhallikaṃ. 18.[E.] Soḷasa.

19.[A.] Nubhavodāre.

[SL Page 383] [\x 383/] (

Evaṃ samiddhiṃ gāmitaṃ sakīyaṃ

Khuddampi rajjaṃ nijadhīvisesā

Aññaṃ mahantampi yathā'tiseti

Rājā 20 tathā'kāsi vidhānadakkho.

Iti sujanappasadasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Sarajjasamiddhikaraṇo nāma chasaṭṭhimo paricchedo.

---------

Sattasaṭṭhimo paricchedo.

Evaṃ sammā ṭhapetvāna sakarajjamanākulaṃ

Kattabbamevaṃ 1 cintesi parakkamabhujo tadā:

"Sunītipaṭipakkhā hi cirassaṃ lokasāsanaṃ

Nāsayiṃsu yathākāmaṃ pubbabhupā kubuddhino.

Satthusāsanamuddhammaṃ katvānu'bbana yatī

Paṭipattiṃ virādhentā vihariṃsu yathāruciṃ.

Idāni khippaṃ laṅkāyamekacchattaṃ vidhāya'haṃ

Appeva sāsanaṃ lokamujuṃ katvāna saṇṭhape,"

Iti cintiya samantamaṇḍalīkānamā'disaṃ

Sampādetuṃ balañceva yuddhopakaraṇāni ca

Pubbaṃ malayarājavhamāmantetvāna khattiyo

Rattakuravake raṭṭhe damiḷāṇīkanāyakaṃ

Nekayodhasahassāni kavacānā'yudhāni ca

Tesaṃ sampadayitvāna vasituṃ tattha pesayi.

Tabbāraṭṭhe ca giribāraṭṭhe ca moravāpiyaṃ

Mahīpālavharaṭṭhe ca raṭṭhe ca pilaviṭṭhike

Buddhagāmakaraṭṭhe ca raṭṭhe ambavanavhaye

Bodhigamavare raṭṭhe raṭṭhe kaṇṭakapeṭake

Āmantayitvā paccantapālamacce visuṃ visuṃ

Nekayodhasahassāni duggāni kavavāni ca

Asitomara - kuntādivividhānā'yudhāni ca

Sampādayitvā vasituṃ tattha tattheva pesayi

Tato laṅkāmahālāno sikhānāyakanāmako

Tathā jayamahālāno seṭṭhināyakasavhayo

-----------

20.[E.D.] Rajjaṃ. 1.[E.] Meva.

[SL Page 384] [\x 384/] (

Mahindavho'ti pañcete lambakaṇṇa-kamāgatā

Tadā moriyaraṭṭhamhi navasanti mahāyasā.

Tehi yodhasahassāni kārāpiya visuṃ visuṃ

Kārāpetuṃ niyojesi yuddhopakaraṇampi ca.

Katvānabbhantare rājā maṇḍalīkepi bārasa

Ekamekassā'dā vīrasahassāni duve duve.

---------

Akāsi caturāsīti sāmante vijitāvino;

Niyyātesi ca paccekaṃ balaṃ tesaṃ sahassaso.

Anekāni sahassāni mahākāye mahābale

Akā muggarike yodhe yuddhopakaraṇāni ca

Desantaranivasīnaṃ yodhānaṃ keraḷādinaṃ

Bahūni katahatthānaṃ sahassāni ca kārayi.

Sahassamekaṃ kāretvā candālokadhanuddhare

Kovide rattiyuddhamhi vammavammādayo adā.

Vyādhānekasahassāni kāretvā kammakovide

Anurūpamadā tesaṃ satti-kāḷambarādikaṃ.

Nekesaṃ kammakārānamekekaṃ so sahassakaṃ

Kammaṃ kātuṃ niyojesi tadā rājā sakaṃ sakaṃ.

Hatthassatharusippesu desabhāsantaresupi

Naccagītesu kusalā rājakammesu kovidā

Vaḍḍhantu'ti anekesaṃ kulīnānaṃ tadā vibhu

Puttabhātukanattāro posāpesi samandire.

Chūrikaggāha-kappūravaḍḍhakā khuddasevakā

Tathā sīhaḷagandhabbā santikāvacarāpi ca

Iccevamādinaṃ vaggabhedānaṃ so visuṃ visuṃ

Anekāni sahassāni rājāgāreva posayī.

Yuvānamāyudhaṃ datvā kañcukīkappakādinaṃ

Sevituṃ anujānāsi jeṭṭhabhute sake sake.

---------

Janehi pitubhupālabhaṇḍāgārādhikārihi

Dhanappamāṇaṃ viññāya "dhanene'ttāvatā mayā

Kātuṃ na sakkā laṃkāyamekacchatta"ntī nicchiya

Apīḷayitvā janatamevaṃ so sañcini dhanaṃ.

[SL Page 385] [\x 385/] (

Atthaṃ balañca paccekaṃ dvidha katvā mahīpati

Amaccesu ṭhapāpesi mūlabhutesu dvīsupi.

Sabbaṃ vijitaraṭṭhampi vibhajitvā samaṃ tathā

hapesi gaṇakāmaccadvaye rājā kamāgate.

Samuddatīraraṭṭhamhā raṭṭhamhā ratanākarā

Mahāmalayadesamhā raṭṭhā taditarāpi ca

Visuṃ katvāna so sabbaṃ sāraṭṭhānaṃ mahīpati

Antaraṅgadhuraṃ nāma katvā'maccamhi ṭhāpayi.

Pesayitvāna nāvāhi ratanāni bahūni so

Vohāraṃ kārayitvāna vaḍḍhesi dhanasañcayaṃ.

Ubhesu mūlāmaccesu yuddhopakaraṇāni ca

Anekāni sahassāni kārāpesi balāni ca.

Antaraṅgadhure ceva vijitānaṃ dhuradvaye

Amaccantitaye'kāsi subahūni balāni so.

Bhaṭānaṃ sūrabhāvatthaṃ kāretvā visikhāraṇaṃ

Visuṃ sūratare katvā akā sakkāramuttamaṃ.

Yujjhituṃ na samatthe tu vissajjesi dayāparo

Kasikammādikaṃ katvā sukhaṃ jīvantu te iti.

Itthaṃ vidhiññū kavacāyudhāni

Balāni sūrāni ca sādhayitvā

Apīḷayitvā janataṃ sukhena

Akāsi nānādhanasañcayañca.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Baladhanasaṃgaho nāma sattasaṭṭhimo paricchedo.

---------

Aṭṭhasaṭṭhimo paricchedo.

Tato so mahatiṃ senaṃ dhanadhaññādisampadaṃ

Passitvānattano sabbaṃ yuddhopakaraṇampi ca

" hapetvā sīhaḷaṃ dīpaṃ jambudīpampi gaṇhituṃ

No dukkara"nti cintetvā rajjaṃ sādhetumārahi.

Nekapabbataduggattā caṇḍasattabhayena ca

Dukkhāvagāhiye 1 aññanarasañcāravajjite

-----------

1.[E.]Dukkhāvaho hi yo.

[SL Page 386] [\x 386/] (

Ekapadikamaggena gantabbe'tibhayaṅkare

Manussabhakkhakumbhalagambhīrajalasaṅkaṭe

Mahāmalayadesamhi yaṭṭhikaṇḍakadumbare

Gajabāhunarindassa rakkhadaṇḍādhināyakaṃ

Pakkosayitvā sāmena katvā saṅgahamuttamaṃ

Gahetvā malayaṃ desaṃ dātave taṃ niyojayi.

---------

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna tadā tandesavāsino

Āgate daṇḍanāthe 2 taṃ māressāmāti mantayuṃ.

Sutvā taṃ daṇḍanāthopi sīghamāgamma yujjhiya

Verino te palāpetvā gaṇhi dumbararaṭṭhakaṃ.

Tato so yaṭṭhikaṇḍamhi pavattetvā raṇaṃ tahiṃ

Sāmantassa siraṃ gaṇhi palāpetvāna verino.

Tālakkhettakagāmamhi katvā varadvayaṃ raṇaṃ

Nāgapabbatagāme ca tathā yuddhadvayaṃ kari.

Suvaṇṇadoṇināme ca gāme rāmucchuvallike*

Demaṭṭhapādatthaliyaṃ katvāne'kekamāhavaṃ

Nihacca verino sabbe taṃtaṃṭhānanivāsino

Yaṭṭhikaṇḍakanāmañca raṭṭhaṃ gaṇhi mahābalo.

hapetvā saha senāya kaṇiṭṭhaṃ bhātaraṃ tahiṃ

Kattabbaṃ so vicāretumagamā rājasantikaṃ

Tadā tamhā tu pamukhā bhaṭā nikkhamma verihi

Yujjhitvāna'ggahuṃ raṭṭhaṃ nīlagallakasaññitaṃ.

Daṇḍanātho punāgamma ṭhāne ca sayakhettake

Rattambadumanāme 3 ca tatheva dhanuvillike

Ekamekaṃ raṇaṃ katvā mārayitvā ca verino

Nīlagallakaraṭṭhaṃ taṃ gahitaṃ sutthiraṃ kari.

Tato so balavantena otturāmallakena ca.

Dhanumaṇḍalanāthena katvā vāradvayaṃ raṇaṃ

Nisseṇikkhettakaṃ raṭṭhaṃ gahevo vītakaṇṭakaṃ

Karitvā savasaṃ nesi matturāmallakādayo.

-----------

2.[E.] Āgataṃ daṇḍitāthaṃ. 3.[E.] Rattabhedumanāme * rambukvèlla.

[SL Page 387] [\x 387/] (

Āmantetvā tadā rājā rakkhadaṇḍādhināyakaṃ

Kesadhātupadaṃ datvā sampattiṃ mahatimpi ca

Gahetuṃ pesayī rājaraṭṭhaṃ 4 majjhimavaggakaṃ. 5

Gantvā nīlagiriṃ so'pi sannayahitvā balaṃ tato

Vāpivāṭakanāmamhi 6 padeseva mahābalo

Tathā majjhimavaggamhi yujjhitvāna 7 jayaṃ labhi.

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna gajabāhunarādhipo

Pesesi mahatiṃ senaṃ yujjhanatthāya tena so.

Kesadhātu viditvā taṃ sayoggabalavāhano

Bhinditvā verisenaṃ taṃ gaṇhi majjhimavaggakaṃ.

---------

Lokajitvāṇanāmo va rakkhalaṅkādhināyako

Sannayhitvāna senaṅgaṃ ganvā te sīhavikkamā

Hukittilaṅkānāthena yujjhitvā taṃ nighātiya

Rerupallikanāmañca raṭṭhaṃ'kaṃsu sahatthagaṃ.

Rājā kosakavaggamhi samantamallanāmakaṃ

Sāmena savasaṃ nevo 8 datvāna mahatiṃ siriṃ

Yuddhopakaraṇaṃ ceva senañca mahatiṃ tadā

Pahiṇitvā niyojesi gahetuṃ kosavaggakaṃ.

Samaṇamallakanāmo ca otturāmallakādayo

Yujjhantā 9 parasenāya nāsayiṃsu raṇe bahū.

Sīsacchinnakabodhivhe ṭhāne katvā mahāraṇaṃ

Kosavaggakaraṭṭhaṃ taṃ ādiyiṃsu mahābalā.

---------

Evaṃ malayadesantaṃ tananivāsīhi sākulaṃ

Katvā nirākulaṃ suṭṭhu nivasanto sake pure

Uyyānajalakīḷāhi naccagītādikehi ca

Dināni vītināmento rājadhammānuvattako

Paṭirājanisedhatthaṃ vāyāmatthaṃ mahīpati

Corānañca nisedhatthaṃ migavaṃ yāti so tadā

Athekadivasaṃ rājā saddhimaggamahesiyā

Gacchanto migavatthāya sahāmaccaparijjano

-----------

4. [E.] Rājā raṭṭhaṃ. 5.[S.] Majjhimavaggikaṃ. 6.[D.] Vārivāṭaka.

7. [E.] Yujjhitvā so. 8.[E.S.]Katvā. 9.[E.S.] Yujjhitvā.

[SL Page 388] [\x 388/] (

Paviṭṭhamigasaṅketamekaṃ disvā mahāvanaṃ

Mahesiṃ ekamantamhi nisīdāpiya so vibhu

Sattihatthakaluddehi vākarāhi 10 ca taṃ vanaṃ

Sabbaṃ parikkhipāpetvā ghosāpesi tahiṃ tahiṃ 36

Tatthekagokaṇṇamigo hatthipotappamaṇako

Sutvā taṃ bheravaṃ ghosaṃ niggamma vanagumbato

Itocito vilokento dhāvanto bhayatajjito

Patanto giriduggamhā laṅghanto girikandaraṃ 11

Bhīndanto tarusākhāyo kaḍḍhanto jālavalliyo

Cuṇṇento vanagumbe ca phālento jālamoḍḍitaṃ

Tasento ca palāpento jane sammukhasammukhe

Mahesīhimukhaṃ dhāvi samīrajavavegavā

Disvā tamabhidhāvantaṃ palāyiṃsu bhayadditā

Mahesiñca mahīpālaṃ hitvā sabbe disodisaṃ.

Āgataṃ so migaṃ bhīmaṃ rājā bhīmaparakkamo

Dhāvitvā purato tassa khipitvā hani sattiyā.

Tena laddhappahārena hantumāvajjite sire

Litva siṅgayugalaṃ rañño pādantike pati.

Laddhā pahāraṃ karuṇaṃ 12 migassa ravato ravaṃ

Suṇitvāna nivattītvā samāgantvā tato tato

Amaccā ceva luddā 13 ca kañcukīkappakādayo

Dusvā siṅgayugaṃ sīhavikkamaṃ bhupatimpi ca

Sañjātasambhamā hutvā tuṭṭhahaṭṭha visesato

Vanaṃ taṃ thutighosena ekakolāhalaṃ karuṃ.

Vikkamātisayaṃ rañño mahābhāgattanampi ca

Sūrattaṃ vīrabhāvañca vaṇṇetvā bahuso tadā.

Te siṅgayugamādāya rājānaṃ parivāriya

Gantvāna nagaraṃ devanagaraṃ viya sajjitaṃ

Mahāmacce nivedetvā pavattiṃ vimhayāvahaṃ

Taṃ siṅgayugalaṃ tesaṃ sabbesaṃ sampadassayuṃ.

-----------

10.[S.D.] Vākarehi 11.[E.] Girikandarāṃ 12.[A.]Laddhāpahārakaraṇā.

13.[A.] Luddhā.

[SL Page 389] [\x 389/] (

Tamabbhutaṃ suṇitvāna mahāmaccā samāgatā

Accheraṃ paṭivedesuṃ evaṃ vimhitamānasā:

"Aho mahanubhāvo'yaṃ jāto ve jambudīpake

Rājā nissaṃsayeneva cakkavattī bhavissati,"

Iccevamādinā dhīraṃ duratikkantavikkamaṃ

Vacasā thutiyuttena saṃvaṇṇetvavā punappunaṃ

Tato siṅgayuge tamhi akkharāni likhāpiya,

Bhaṇḍagāre pavesesuṃ tadajjāpi pavattati.

---------

Tadā desantarā rājakumāre pāpadiṭṭhino

Gajabāhumahīpalo āṇāpiya sakaṇṭakaṃ

Rājaraṭṭhamakāsītī suṇitvāna narissaro

"Madise buddhipuññiddhi - vikkamātisaye sati

Evaṃ nāma akāsī"ti suṭṭhu nibbinnamānaso

Gahetuṃ rājaraṭṭhampi yojayī daṇḍanāyake.

Yuddhopayogīkoṭillasattyuddhaṇṇavādikaṃ 14

Sammā vilokayitvāna kappetvā ca subuddhito 15

Desakālānurūpena saṅgāmavidhikovido

Yuddhopāyaṃ likhitvāna sāmantānaṃ padāpiya

"Rekhāmattampi laṅghetvā imamhā upadesato

Kiñci kammaṃ karemā'ti mā takkethā"ti yejayī.

Sabbe te sirasā rañño vacanaṃ sampaṭicchiya

Sampahāraṃ pavattetumārahiṃsu mahābalā.

Gajabāhunarindassa ahū sampannavahano

Saṅgāmakovido kombo 16 chattagāhakanāyako;

Mallavāḷānagāmamhi 17 duggaṃ katvāna sutthiraṃ

Arīnampaṭisedhatthaṃ viharī tattha so ciraṃ.

Vālikākhettaduggamhi ṭhito malayarāyaro

Yujjhitvā taṃ palāpesi duggaṃ gaṇhi ca tassa taṃ.

Tato nikkhamma so vīro mahābalapurakkhato

Muttākaraṃ taṃ gantvāna nāvāhi jalapiṭṭhiyā

-----------

14.[A.] Kocallasattha-. 15.[A.] Sukhudhito. 16.[A.] Kembā.

17.[D.] Mallapalāna -

[SL Page 390] [\x 390/] (

Tatraṭṭha - daṇḍanāthena jalamajjhamhi vattayī

Raṇammahantaṃ balavā; balaṃ bhijjittha sattuno.

Dutiyampi raṇaṃ tattha vattetvā daruṇaṃ tadā

Anekāni sahassāni pesesi yamasantikaṃ

Nambavhayakesadhātunāyakādibalāni 18 ca

Mālavalliyanāmamhi paccāmitte vināsayuṃ.

Nīlagallakanāmo ca sāmanto moravāpiyaṃ

Kaṭiyāgāmamāgamma 19 bahū māresi verino.

--------68

Ahū gajabhujasseva kāḷavāpimhi gamake

Gokaṇṇanagaragiridaṇḍanathoti vissuto

Sūrodāraguṇepeto sayoggabalavahano

Sampahārakkhamo mantī pakkhapātī sasāmino.

Parakkamanarindassa rakkhadīvānanayako 20

Goṇagāmukaṭhanamhi tamparājesi yujjhiya

Patto khedamparājitvā gokaṇṇasacivo puna

Gantvāna senaṃ sannayha pilaviṭṭhikaduggake

Tathā sallakanamamhi 21 duggepi taṭavāpike

Jambukole va vajiravāpiyaṃ nandivāpiyaṃ

Pallikāvāpināme va tathā kalalabhallike

Sabbatthāvajayampatto katvā paccekamāhavaṃ.

Mayhaṃ pattajayā sena purā raññāpi yujjhiya

Dviguṇā'dāni jātāpi sā parakkamabāhuno

Dvittīhi rajjasīmāyaṃ sāmantehi visuṃ visuṃ

Yujjhitvā'vajayampattā, naṭṭhā ca balanāyakā,

Idāni kātuṃ saṅgāmaṃ na sakkotīti cintiya

Pavattiṃ sakalaṃ vatvā pesesi gajabāhuno.

Taṃ suṇitvāna so sabbaṃ gajajabāhumahīpati

Sammantayanto'maccehi idaṃ vacanamabravī:

"No suṇimha ito pubbe amhākantu parājayaṃ;

Idāna'vajayaṃ pattā mahatī jāni no ahū.

-----------

18.[E.] Sambavhaya- 19.[E.] Mupāgamma. 20.[A.]Sāmako. [D.] Rakkhadīpā

Nanāyako. 21.[E.] Kasāllakanāmamhi.

[SL Page 391] [\x 391/] (

Amaccesu madīyesu mahābalaparakkamo

Asakiṃ so pi yujjhitvā parājayamupāgami.

Punāpi tassa hānī ve, no siyā mama sobhanaṃ,"

Iti mantiya'maccehi dhanāni ca bahūni so

Balāna'ṇīkanāthe ca vividhānā'yudhāni ca

Sajjetvā' bhejjasannāhe 22 pahiṇī tassa santikaṃ.

Raññā pesitasenañca pubbasenañca attano

Raṭṭhavāsikasenañca sannayha sahasā tadā

Māyāgehādhinathena gantvā nīlagaḷaṃ puna

Mahāyuddhaṃ pavattesi gekaṇṇasacivo tadā.

Sampahāre tahiṃ tassa nipatiṃsu narā bahū;

Āyudhāni ca chaḍḍesuṃ pavisiṃsu ca kānanaṃ.

Muccitvāna gatā natthi iti vattabbataṃ gatā.

Yānacchattāni chaḍeḍatvā sayampi pāvisī vanaṃ.

Tato paṭṭhāya yuddhesu jahitvāna manaṃ tahiṃ

Duggaṃ thiraṃ karitvāna nivasī kāḷavāpiyaṃ.

87 Sūraambavane raṭṭhe ṭhapitā sacivā tato

Gantvā janapadaṃ nāma sattusenamamārayuṃ.

---------

Bodhigāmavare raṭṭhe yojitā balanāyakā

Gantvā laṅkāgiriṃ nāma vināsesuṃ ripū tahiṃ

Mahindanagaragirippamukhe'ṇikanāyake

Mallavāḷānaraṭṭhaṃva puna pesesi yajjhituṃ.

Gantvāna balino tattha verino paṭibāhiya

Pavisitvāna naraṭṭhaṃ taṃ gahetvā sutthiraṃ karuṃ.

Tato nikkhamma te sabbe gantvāna jalapiṭṭhiyā

Nāvāsatehi kenehi sampahāraṃ pavattiya

Tatraṭṭhaṃ daṇḍanāthaṃ va raṭṭhaṃ taṃ uttarampi 23 va

Ādiyitvāna pesesuṃ muttāyo sakasāmino.

---------

Tato so dharaṇīpālo duggaṃ pilavasūvhaye

Kāretvā te vasāpesi tattha yodhadhināyake.

-----------

22.[A.-]Santāhe 23.[A.-] Nāthaṃ taṃ muttaraṭṭhaṃ balampi

[SL Page 392] [\x 392/] (

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna gajabāhu narādhipo

Sammantayitvāmaccehi balaṃ pesetumārabhi.

Taṃ ñatvāna vidhānaññu parakkamabhujo tadā

Pesesi laṅkānāthavhaṃ raṭṭhaṃ janapadavhayaṃ.

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna gajabāhunarissaro

Saṅkaḍḍhitvāna senaṅgaṃ vibhajitvā dvidhā balaṃ

Ubhato pāhiṇi senaṃ sannaddhakavacāyudhaṃ

hānaṃ janapadaṃ ceva duggaṃ pilavasu'vhayaṃ

Rakkhalaṅkādhinātho'pi purakkhatvā mahābalaṃ

Parasenāvināsāya gantvā ambavanaṃ tato

Yujjhitvā sattusenāya gāme bubbulanāmake

Vicuṇṇetvā bahū verī verisenaṃ palāpayī.

---------

100

Raṭṭhavāsijanā magge duggame akaruṃ tadā

Chinnapātitarukkhehi sakaṇṭakalatāhi ca

101

Maggamhi guḷharūpena ṭhatvā yuddhaṃ pavattayuṃ.

Tadā laṅkavhayo sattunāsano kataticchayo

102

Disāsu te'nubandhanto chindantā'varaṇampi 24 ca

hāne ṭhāne mahāyuddhaṃ karaṃ janapadaṃ gato.

103

Gahetvā taṃ janapadaṃ so parakkamabāhuno

Upadesānusārena duggaṃ katvā tahiṃ vasī.

104

Tadā gajabhujo rājā devalaṅkādhināyakaṃ

Dāṭhābhāravhayañcāpi tannisedhāya pesayi.

---------

105

Tato laṅkādhinātho ca tehi saddhiṃ mahāhavaṃ

Vattetvā te palāpetvā yagāllaṃ 25 nāma gaṇhi so.

106

Gajabāhunarindo'pi āḷisārakaraṭṭhake

Catasso parisā nāma pāhiṇī yujjhituṃ puna.

107

Nikkhamma laṃkānātho'pi saddhiṃ tehi pi yujjhiya

Gaṇhitvā jīvagāhaṃ so keci gaṇhi tulātthalaṃ. 26

108

Tadā gajabhujo rājā sāmadānehi taṃ vasaṃ

Kattukāmo mahagghāni ratanābharaṇāni ca

-----------

24.[E.] Chindanto vāraṇampi ca. 25.[S.] Gālalaṃ 26.[A.E.D.] Taḷatthalaṃ.

[SL Page 393] [\x 393/] (

109

Khomakoseyyakādīni vatthāni vividhāni ca

Paṇṇākāre bahu datvā pāhiṇī tassa santikaṃ.

110

Gahetvā pāhataṃ dūte vikāraṃ nīya nāyako

Pābhataṃ tañca dūte ca pesesi sakasāmino.

111

Rājā ca disvā santuṭṭho sakalaṃ taṃ dhanampi ca

Paṇṇākāre mahagghe ca puna tasseva pesayī.

112

Tulātthaliyaduggamhā nikkhamitvāna nāyako

Āḷigāmikaduggamhi gaṅgāpasse vasī tadā

---------

113

Tato gajabhujo sīkādaṇḍanāthādayo puna

Pesesi yujjhituṃ tena yodhabhute mahābale.

114

Sabbe te nikkhamitvāna sampannabalavāhanā

Nirundhitvāna taṃ duggaṃ vassesuṃ saravassakaṃ.

115

Rakkhalaṃkādhināthassa keci sannaddhaāyudhā

Dvāre ṭhatvāna akaruṃ raṇaṃ yodhā bhayaṅkaraṃ. 116

Dhanuggahādayo yodhā dvāraṭṭālakanissitā

Usutomarasattīhi vināsesuṃ ripū bahū.

117

Evamevaṃ pavattesuṃ mahāyuddhaṃ nirantaraṃ

Dināni tīṇi sabbe te mahussāhā mahābalā.

118

Gajabāhurājino yodhā sattughātanatapparā

Ārabhiṃsu ca duggassa mahādvārāni bhindituṃ.

119

Tadā laṅkādhinātho ca tassa yodhā ca niggatā

Yujjhantā ripavo yāva gaṅgāpāramamārayuṃ.

120

Tato gaṅgājalaṃ katvā ripūnaṃ lohitāvilaṃ

Bahū ca balapāmokkhe jīvagāhamagaṇhisuṃ.

121

Saṅgāme laddhavijayo rakkhalaṅkādhināyako

Anubhonto sake dugge mahantaṃ vijayussavavaṃ

122

Sattusāmantasīsāni chattayānāyudhāni 27 ca

Jīvagāhaṃ gahīte ca pesesi nijasāmino.

---------

123

Devasenāpatiṃ nāma āmantetvā tato vibhu

Rakkhalaṅkādhināthena sabbaṃ katamudīriya

-----------

27. [S.] Cattayānāyudhāni.

[SL Page 394] [\x 394/] (

124

"Balassa hāniṃ sutvāna gajabāhu mahābalaṃ

Gaṇhituṃ daṇḍanāthaṃ taṃ peseyya niyataṃ" iti

125

Pesesi giribāraṭṭhaṃ senānāthaṃ mahāyasaṃ

Gajabāhunarindassa dvidhā kātuṃ mahābalaṃ.

126

Gantvā so sakalaṃ senaṃ sajjayitvā mahamati

Kāḷavāpinadītīre duggaṃ katvā vasaṃ tahiṃ

127

Rañño niyogā kāresi nadiyā kāḷavāpiyā

Hatthassarathapattīhi gantabbaṃ sumanoharaṃ

128

Ayopattābhisambaddhaṃ 28 setuṃ dārūhi āyataṃ.

Dvisatavīsatīhatthavitthataṃ sutthiraṃ tadā.

129

hapetvā keci sāmante tahiṃ se dhajinīpati

Nikkhamitvāna vattento tattha tattha mahāraṇaṃ

130

Sampattavijayo gantvā ṭhāne aṅgamunāmake

Yujjhituṃ verisenāya duggaṃ katvā tahiṃ vasī.

---------

131

Taṃ sutvā parasenāpi katvā duggamabhejjakaṃ

Senānāthaṃ nivāretuṃ senāgāme vasī tadā.

132

Senānātho tadā gantvā sattusenāya yujjhiya

Senāgamamhi taṃ duggamaggahesi mahāyaso.

133

Dvikkhattuṃ puna yujjhitvā pāpuṇitvā parājayaṃ

Vasiṃsu manyāgāmamhi duggaṃ katvāna cerino.

134

Senānātho tato gantvā manyāduggamagaṇhi so;

Tathā mitepiduggañca 29 duggaṃ sūkaragāmakaṃ.

135

Tesu sabbesu duggesu navakammāni kāriya

Asuññaṃ sabbaduggesu katvā'macce ṭhapāpayi. 30

136

Terigāme ca duggaṃ so kāretvavāna camūpati

Sāmante tattha vāsesisabale yodhasammate.

137

Gajabāhu sasāmantaṃ rāmanīlagiriṃ tadā

Bahū ca balapāmokkhe tannighātāya 31 pepayī.

138

Tepi sabbe susannaddhā gantvā sabalavāhanā

Bandhāvāraṃ nivesesuṃ terigāmassa santike,

-----------

28.[E.] Ayopattāṇisambandhaṃ. 29.[E.] Mītepi duggaṃ ca 30.[A.] hapāpiya.

31. [A.] Tanti ghātāya.

[SL Page 395] [\x 395/] (

139

Ārahitvā ubho senā pāto paṭṭhāya vegasā

Yāva sāyaṇhasamayā saṅgāmaṃ sampavattayuṃ.

140

Tato nīlagirivho ca taṃyodhā sūrasammatā

Osakkamānaṃ sabalaṃ disvā sannaddhaāyudhā

141

Pātayantā mahāyodhe janentā verinaṃ bhayaṃ

Hatthiyutmhi sīhā'va senāmajjhamhi pāvisuṃ.

142

Senānāthassa yodhā'pi saṅgāmādanivattino

Samantato'vattharantā rāmanīlagirivhayaṃ

143

Bahavo balanāthe ca māretvā raṇabhumiyaṃ

Kaḍakkuḍamahāyodhamaññe yodhe ca aggahuṃ.

144

Sampattavijayo senānātho tasmiṃ raṇe tadā

Jīvagāhaṃ gahīte te pesesi sakasāmino.

---------

145

Nivasanto 32 parakkammanikaṭamhi 33 tahiṃ sukhaṃ

Tadā parakkamabhujo attano santike ṭhitaṃ

146

Mahindanagaragirimāmantetvā vicakkhaṇo

Vikkamātisayaṃ tesamamaccānaṃ kathesi taṃ.

147

Sutvā jātābhimāno so "gantvānā'hampi gaṇhiya 34

Anurādhapuraṃ khippaṃ demīti 35 pāṭijāniya

148

Mahantaṃ balamādāya gantvā sattuvimaddano

Badarībhātikamāṇavhaṭhāne kari mahāraṇaṃ.

149

Siyamahantakuddālanāmagāme 36 mahāyaso

Tissavāpisamīpe ca anurādhapurantike

150

Pavattento mahāyuddhaṃ parājetvā ca verino

Anurādhapuraṃ gaṇhi baloghaparivārito

---------

151

Gajabāhunarindo'tha pavattiṃ taṃ suṇitva so

Mūlāmaccayute neke pesesi balanāyake.

152

Sabbe te yuddhasannaddhā nagarassa samantato

Katvānāvaraṇaṃ magge sañcāraṃ paṭisedhayuṃ.

153

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna devasenāpatī tadā

Puroparuddhaṃ mocetuṃ daṇḍanāthaṃ lahuṃ vajaṃ

-----------

32. [A.] Nivāsatthaṃ 33. [D.] Parakkammakaṇṭakamhi. 34. [E.] Gaṇhisaṃ

35. [E.D.] Sādhetuṃ 36.[A.] Siyāma bhantu-

[SL Page 396] [\x 396/] (

154

Siyāmahantakuddālagāme katvā raṇampuna

Yuddhānamantarāmagge tayaṃ kāresi bhiṃsanaṃ.

155

Nikkhamitva saduggamhā sutvā taṃ malayarāyaro

Dvikkhantumantarāmagge yuddhaṃ katvāna āgato

156

Senāpatiniyogena gantvā ekamukhena so

Sattusenāya yujjhittha anurādhapurantike.

157

Senāpatipi katvāna tattha tattha mahāraṇaṃ

Anurādhapurāsanne gantvā saṅgāmamārabhī.

158

Daṇḍanātho suṇitvā taṃ 37 mahindo so mahābalo

Sahasā nikkhamitvāna anurādhapurā varā

159

Paccatthike vanāsento magge āvaraṇe bahū

Chedāpento ca sahasā senānāthaṃ saṃ 38 pāpuṇi.

160

Hutvā senindasenā ca tassa senā ca ekato

Parasenāya yujjhitvā palāpesuṃ ripū puna.

161

Punāgantvāna kāretvā bandhāvāraṃ tahiṃ thīraṃ

Siyāmahantakuddāle navasī se camūpati.

162

Tadā parakkamabhujo māyāgehādhināyakaṃ

Āmantetvā niyojesi yujjhituṃ āḷisārake.

163

Sasantoso 39 samatthehi vīrehi sahito tato

Gantvā duggaṃ nivesetvā vasaṃ kalalahallike

164

Nandāmūlakagāmamhi dugge katvā raṇattayaṃ

Duggaṃ taṃ hatthagaṃ'kāsi gacchanto āḷisārakaṃ.

165

Tato kadaduragāmamhi duggaṃ gaṇahiya so puna

Kirāṭinake duggaṃ yuddhaṃ katvāna aggahi.

166

Gajabāhunarindassa senā vā'gamma yujjhituṃ

Vilānavhayaṭhānamhi duggaṃ katvā tahiṃ vasi.

167

Tadā parikkamabhujo duratikkantavikkamo

Nālandāyaṃ nivesetvā khandhāvāraṃ tahiṃ vasaṃ

168

Sutvā taṃ sandhibhedassa kusalānaṃ satāni so

Corānaṃ dvattimattāni pesayitvā raho tadā

169

Tikkhaggamigasiṅgāni gahetvā majjharattiyaṃ

Gantvā duggaṃ khaṇitvāna gaṇhituṃ taṃ niyejayī.

-----------

37.[E.] Suṇitvāna 38.[A.] Ca. 39.[A.]Sasantosā

[SL Page 397] [\x 397/] (

170

Māyāgehādhinātho ca upadesānusārato

Bhindāpetvāna taṃ duggaṃ gaṇhāpesi tahiṃ ripuṃ.

171

Mattikāvāpināme ca duggaṃ gaṇhiya so puna

Uddhādhokuragāmesu duve duggāni aggahi.

172

Nāsinnavhayagāmamhi duggaṃ hetvāna gaṇhiya

Āḷisārakaraṭṭhaṃ so evaṃ kari sahatthagaṃ.

173

Tasmiṃ hi samaye rājā puḷatthinagaraṃ lahuṃ

Gahetuṃ te niyojesi sāmante vidhikovide.

174

Rakkhalaṅkādhinātho ca sukhajīvitasutthikī 40

Taḷākatthaliduggamhā nikkhamitvāna vegasā

175

Sattusenāya vattentā raṇaṃ magge tahiṃ tahiṃ

Rajakamatasambadhaṭṭhāne yuddhaṃ pavattiya

176

Miḷānakkhettapassamhi yujjhitvāna tato gatā

Khettamajjhepi yujjhitvā māretvā verino bahū.

177

Tato sattunubandhanto patvā daraagavhayaṃ 41

Tatthāpi yuddhaṃ katvāna tahiṃ laddhajayā tato

178

Gantvā maṃgalabe 42 gāme duggaṃ bhindiya sāhasā

Tatthā'mitte vināsetvā tasmiṃ dugge vasiṃsu te.

---------

179

Māṇābharaṇabhumindo rohaṇādhipatī tadā

Gajabāhunarindassa sāmantehi anekaso

180

Saṅgāmetvāna sampattaparājayaparābhavo

Chaḍḍetvāna manaṃ yuddhe bhinnussāho vasaṃ tadā

181

Āgantvā bhikkhusaṃṅghena nikāyattayavāsinā

Vasī karitasandhāno saddhiṃ so gajabāhunā.

182

Parakkamamahīpālasāmanta te mahābalā

Gajabāhunarindena tena yuddhaṃ pavattīya

183

Yuddhe yuddhe ripū hantvā gahītavijayā iti

Māṇābharaṇabhupālo sutvā evaṃ vicintayī:

184 "Idāni khippaṃ so rājā sakalaṃ rājaraṭṭhakaṃ

Gaṇhissati mahābhogo parakkamabhujo dhuvaṃ.

-----------

39.[A.] Sasantosā. 40.[E.S.] Putthikī. 41. [S.] Dāraagavhayaṃ

42. [D.S.]Maṃgalave.

[SL Page 398] [\x 398/] (

185

Gahite rājaraṭṭhamhi mahīpālena tena tu

Niyataṃ rohaṇe raṭṭhe na sakkā vasituṃ"iti.

186

Tato vajitvā sandhānaṃ gajabāhussa rājino

Sandhiṃ katvāna nivasaṃ so parakkamabahunā

187

Balaṃ sannayha balavaṃ raṭṭhadvayanivāsinaṃ

Sobaranāmagāmamhi khandhāvāraṃ nivesayī.

188

Tasmiṃ hi samaye rājā parakkamabhujavhayo

Vikkamātisayaṃ kattukāmo evaṃ vicintayī:

189

"Tattha tattha vasantānaṃ sāmantānamajānataṃ

Sahavaḍḍhitayodhehi puḷatthinagaraṃ ahaṃ

190

Gantvā yujjhiya bhinditvā dvāraṭṭālakagopure

Pavisatvāna gaṇheyyaṃ gajabāhumaho"iti.

191

Tato ambavanaṭṭhaṃ so māyāgehādhināyakaṃ

Āmantayitvā matimā vatvā cintitamattanā

192

Kiccantarāpadesena gantvā ambavanaṃ tato

Puḷatthinagaraṃ gantumevaṃ tassa raho bhaṇī:

193

"Kāretukāmo buddhassa accuḷāramahaṃ ahaṃ

Pūjanatthāya buddhassa pūjopakaraṇāni ca

194

Saṅkhaṃ pañcamahāsaddaturiyāni ca cāmare

Setacchattapaṭākāyo pesentu mama santikaṃ.

195

"Sāmino'pi idha'gamma pūjampassantu me imaṃ"

Evaṃ vatvāna sandesaṃ pesehi mama santikaṃ."

---------

196

So'pi ambavanaṃ gantvā tato vuttānusārato

Pūjaṃ sampādayitvāna sandesaṃ paṭipesayī.

197

Rājā disvāna taṃ tuṭṭho'maccamajjhagato tadā

Vācāpayitvā sandesaṃ khippaṃ tassa mahāyaso

198

Pūjopakaraṇaṃ sabbaṃ pesayitvāna nekadhā

Attano gantukāmattamamaccānaṃ pakāsayī.

199

Viññātarājādhippāyo jeṭṭhako sakabhātuno

Dūtaṃ nagaragirino taṃ vatvā pesayi tato.

200

So'pi sutvā pavattiṃ taṃ niggantvā moravāpiyā

Turito balamādāya gato bhupatisantikaṃ.

[SL Page 399] [\x 399/] (

201

"Kimatthamāgatesī"ti vutto "sāmivicintitaṃ

Ñatvāna āgatomhī"ti vatvā evaṃ kathesi ca

202

"Amhādisānaṃ dāsānaṃ atthibhāve payojanaṃ

Paṭipakkhamahīpālasādhanaṃ yeva kevalaṃ.

203

Tasmā'hameva gantvāna sampannabalavāhanaṃ

Gajabāhuṃ gahetvāna niyyātessāmi sāmino"

204

Evaṃ vatvāna sāmanto gantumāpucchi rājino

Disvā tamabhimānī so māyāgehādhināyako

205

Kittilaṅkādhinātho ca sāmantā balino bahū

Āpucchiṃsu ahaṃ pubbaṃ ahampubbanti bhāsiya

206

Tato so dharaṇīpālo yuddhopāyavicakkhaṇo

Yuddhopāyaṃ pakāsetvā yedhe pesesi yujjhituṃ.

Bandhāvāraṃ nivesesuṃ nālandāyā'vidūrake.

---------

208

Mahāmegho 43 samuṭṭhāya tadā vassitumārabhi

Vāridhārāya paṭhaviṃ bhindantova samantato.

209

Senātemanasaṃkāya meghaṃ disvā tadā vibhu

Akāsi saccakiriyaṃ evaṃ saccaguṇe rato

210

"Sādhanaṃ yadi rajjassa lokasāsanavuddhiyā

Na vassatu"tadhiṭṭhento "devo" tattha, tathā ahū.

211

Tato ambilabhattāni kadalīputhukādayo

Khajjakāni ca nekāni pāhiṇī bahuso tadā

212

Yathā ekakkhaṇe yeva pibanti bahavo jalaṃ

Tathā chiddāni katvāna ekarandhaṃ karitva ca

213

Jalassa pūrāpetvāna pihitacchiddasaṃyute

Anekāni sahassāni veḷukkhandhe ca pesayī.

214

Mahindavho amaccho'tha nikkhamitvā mahābalo

Duggaṃ so ca lahullavhe gaṇhi māriya sattavo.

215

Nikkhamma laṃkāṇātho'pi sutvā taṃ sahasā tadā

Duggaṃ hattannanāmamhi gaṇhi; verī ca mārayī.

-----------

43.[E.] Mahāghoso.

[SL Page 400] [\x 400/] (

216

Māyāgehādhinātho ca taṃ sutvā'tha mahābalo

Sahasā ahinikkhamma khaṇḍigāmamupāgami. 44

217

Gajabāhunarindassa senā sā caturaṅginī

Mukhehi tīhi saṃvuḷhā khaṇḍigāmakasaṃkaṭe.

218

Tadā laṃkādhināthassa suto laṃkāpuravhayo

Mahāyodho samāgantvā khaṇḍigāmakasaṃkaṭaṃ

219

Timukhehā'gataṃ sabbaṃ balaṃ ekamukhaṃ karaṃ

Anubandhi mahāyodho gajayuthaṃca kesarī.

220

Tato laṃkādhināthavhappamukhā balanāyakā

Gajabāhunarindassa ghātayitvā mahābalaṃ

221

Koṇḍaṅgulikakedāraṃ 45 nāmaṭṭhānamupāgamuṃ.

Gajabāhubalaṃ bhinnaṃ puḷatthipuramāgami.

---------

222

Pavisantiṃ mahāsenaṃ gajabāhunarissaro

Disvā jātābhimāno so cintesi bhusamīdisaṃ:

223

Yadā me pitubhupālo gato devasahavyataṃ

Yadā pettikarajjamhi na jātā suppatiṭṭhiti

224

Tadā kittissirīmegha-sirivallabhanāmakā

Disāno ubhato gantvā yujjhissāmā'ti āgatā

225

Mayhaṃ daṭṭhumasakkontā palāyiṃsu jayaddharaṃ.

Tato paṭṭhāya te yāvajīvaṃ yuddhe manaṃ jahuṃ.

226

Idāni rājaraṭṭhamhi sampatto suppatiṭṭhitiṃ

Vijjate paripuṇṇā me senā ca caturaṅginī;

227

Yujjhituṃ mayi nikkhante sannayha balavāhanaṃ

Rājā ko nāma'laṃ sotuṃ saddaṃ me raṇabheriyā?"

228

Evaṃ gajabhujo rājā abhimānasamunnato

Abbhantarikamaccānaṃ senaṃ sajjitumādisi.

229

Suvammite gaje ceva asse ca raṇakovide

Dasaddhāyudhasannaddhamahāyodhe 46 mahābale

230

Tathā keraḷa-kaṇṇāṭa-damiḷādibhaṭepi ca

Susajjiya khaṇeneva rañño'maccā nivedayuṃ.

-----------

44.[A.] Khaddhigāma. 45.[E.] Keṇḍaṃgulika. 46. Dasadhāyudhasannaddhamahāyodha.

[SL Page 401] [\x 401/] (

231

Mahatā balakāyena puḷatthinagarā varā

Nikkhamitvāna so sīkaviyalavhamupāgami.

232

Rakkhalaṃkādhināthavhappamukhā balanāyakā

Gajabahunarindena tena yuddhaṃ pavattayuṃ.

233

Gaje turaṅge bhinditvā ārohe ca nipātayuṃ.

Palāpesuṃ mahāvīrā sasenaṃ taṃ narādhipaṃ. 234

Rājā so khippamāgamma pavisitvā sakaṃ puraṃ

Dvārāni pidahāpetvā manurāyaṃ nilīyi ca. 47

235

Rājānamanubandhantā tepi yodhā samāgatā

Samantato nirundhitvā puḷatthinagaraṃ tadā

236

Ārabhiṃsu tato bhettuṃ pākāraṭṭālagopure.

Vighāṭesuṃ carā dvāramupanikkhittakā pure.

237

Pavisitvā sukheneva gajabāhumahipatiṃ

Jīvagāhaṃ gahetvāna pāsādasmiṃ pavesayuṃ.

238

Coḷagaṅgakumārañca tathā vikkantabāhukaṃ

Rājaputte ca bandhitvā kārāgāre pavesayuṃ.

239

Tato'maccā pavattiṃ taṃ pesayiṃsu narādhipe;

Suṇitvā taṃ mahīpālo vicārakkhamabuddhimā

240

"Yāva bhaddakanakkhatte hotī añññedassanaṃ,

Vihāya saṃkamamhesu vasitabba"nti tāvade.

241

Mahagghāni ca vatthāni sugandhābharaṇāni ca

Attano paribhogāni pāhiṇī gajabāhuno.

242

Sāmantā maṇḍalīkā ca tato mantiya ekato

Sandesaṃ paṭipesesuṃ evaṃ bhupatisantikaṃ:

243 "Mahīpālamhi jīvante raṭṭhāvāsimahājanā

Vasaṃ nevopagacchanti tasmā vajjho ayaṃ" iti.

244

Taṃ sutvā dharaṇīpālo dayākampitamānaso

Avajjho so mahīpālo iti mantvāna tāvade

245

Senāgāme ṭhitaṃ devasenānāthaṃ mahāmatiṃ

Āṇāpetvā tato tassa idaṃ vacanamabravī:

246

"Maṇḍalīkā ca sāmantā saṅgāmavijayuddhatā

Mahīpālaṃ gahetvāna māreyyuṃ ve na sobhanaṃ.

-----------

47. [E.S.D.] So.

[SL Page 402] [\x 402/] (

247

Vilumpitvā puraṃ tattha pīḷayitvā mahājanaṃ

Uddāmarūpā vatteyyuṃ sace tampi na sobhanaṃ.

248

Kiñca sāsanalokassa vuddhatthaṃ rajjasādhanaṃ;

Kevalaṃ dharaṇīpālamāraṇatthaṃ na hoti taṃ.

249

Tasmā tumhehi gantvāna uddāme ca nisedhiya

Rakkhitabbo mahīpālo kattabbaṃ ca thiraṃ puraṃ."

250

Evaṃ vatvāna rājindo senindaṃ pesayī kira.

Nikkhamitvā saseno so puḷatthinagaraṃ gato.

251

Purā senindagamanā uddāmā te narādhamā

Narindāṇaṃ viḷaṅghetvā puḷatthinagare tadā

252

Gehadvārāni bhinditvā vilumpiṃsu dhanāni ca;

Acchindiṃsu manussānaṃ sāṭakābharaṇāni ca

253

Upaddutaṃ taṃ yodhehi puḷatthinagaruttamaṃ

Yugantavātakkhabhitasāgarova tadā ahū.

254

Tena kammena nibbinnā janā nagaravāsino

Amaccā pārisajjā ca negamā ca balāni ca

255

Sabbe sambhuya gantvāna māṇabharaṇasantikaṃ

Pavattiṃ taṃ nivedetvā idaṃ vacanamabravuṃ:

256

"Āyantu saddhimamhehi rajjaṃ gaṇhiya dema vo;

Upatthamhakabhāvo'va kātabbo kevalaṃ" iti.

257

Gokaṇṇavho ca sāmanto niyutto kāḷavāpiyā

Dūtaṃ pesesi āgantuṃ sīghaṃ tasse'va santikaṃ.

---------

258

Pavattiṃ sakalaṃ sutvā māṇābharaṇabhumipo

Sammantayitvā'maccehi dummedhehi kubuddhi so

259

"Rañño mevanalesena gantvā māriya verine;

Sakalaṃ rājaraṭṭhaṃ taṃ gaṇhissāmi"ti cintiya

260

Balaṃ sannayha sīghaṃ se raṭṭhadvayanivāsinaṃ

Amaccabalakāyehi rajaraṭṭhanivāsihi

261

Saddhiṃ gantvā puraṃ tattha vattetvā samaraṃ kharaṃ

Tāvatiṃ mahatiṃ senaṃ mārayitvā asesato

[SL Page 403] [\x 403/] (

262

Āruhitvāna pāsādaṃ gajabāhunarādhipaṃ

Passitvāna mahīpālo paṇāmavidhipubbakaṃ

263

Tato tassa narindassa tassa raṭṭhanivāsinaṃ

Saṃkāpagamanatthaṃ hi hitvā katici vāsare

264

Gajabāhumahīpāla sāmante sakale tadā

Gantvā gahetvā rājānaṃ kārāgāre pavesiya

265 Gaje turaṅge nikhile bhaṇḍāgāre dhanāni ca

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā thīraṃ rajjaṃti maññiya

266

Dāṭhādhātuvarañceva pattadhātuñca mātaraṃ

Āṇāpetvāna sakalamitthāgārañca rohaṇā

267

Dummedho so mahīpālo sayaṃ nikkaruṇo tadā

Mātarā iti mantesi sāmantehi ca so raho:

268

"Balāni rājaraṭṭhamhi jīvante sati rājini

Etasmiṃ neva gacchanti vasaṃ, vajjho tato ayaṃ;

269

Pākaṭaṃ yadi mārema saṅkhobho balavā bhave;

Tato'yaṃ dharaṇīpālo māretabbo raho" iti.

270

Dukkhabhojanaseyyāhi dukkhaṃ kāresi rājino;

Visappayogavidhinā māretuñca upakkami.

271

Māṇābharaṇābhupena kriyamānamupaddavaṃ

Vindituṃ na samattho so gajabāhumahīpati

272

Evaṃ vatvāna pesesi parakkamabhuje rabho:

"Tāṇamaññaṃ na passāmi bhavantena vinā mama;

273

Tasmā dukkhaggisantāpasantattaṃ maṃ nirantaraṃ

Karuṇājalasekena nibbāpehi tuvaṃ"iti.

---------

274

Rañño taṃ vacanaṃ sabbaṃ sammā dūtamukhā tato

Sutvā rājā dayāvāso khedampatvāna'nappakaṃ

275

"Anubhūtaṃ mamuddissa tibbaṃ dukkaṃ hi tena taṃ

Mameva yuttaṃ dukkhamhā mocetumpī"ci cintiya

-----------

48. [E.] Āruḷhitvāna.

[SL Page 404] [\x 404/] (

276

Naṭṭhesu balakāyesu yuddhopakaraṇesu ca

Mahāpurisajātittā so anolīnavuttiko

277 Saddhiṃ vaḍḍhitaposesu katvā vīrajane visuṃ

Datvā ṭhānantaraṃ tesamadāsi mahatiṃ siriṃ.

278

Māyāgehādhināthassa adhikāripadaṃ adā;

Tathā laṃkādhikārittaṃ kittisaṅkhakanāyake;

279

Daṇḍanāyakabhātunamubhīnnaṃ so mahīpati

Jeṭṭhassā'dā kesadhātunāyakattaṃ, kaṇiṭṭhake

280

Nagaragallapadaṃ datvā duvinnaṃ mahatiṃ siriṃ

Balañcā'nappakaṃ datvā saṅgahesi vicakkhaṇo.

281

Evaṃ mahantaṃ balavaṃ balaṃ sannayha so lahuṃ

Disāsu tamanekāsu pesento so mahīpati

282

Merukandararaṭṭhamhi vacāvāṭakanāmakaṃ

Pesesi sabalaṃ rakkhakesadhātukanāyakaṃ;

283

Tathā maṅgalabe gāmerakkhalaṃkādhikārinaṃ;

Kyānagāmavhayaṭṭhāne kittilaṃkādhikārinaṃ 49

284

Mahābalena saddhiṃ so daṇḍanāyakabhātaro

Dve ca makkalagāmamhi 50 pesesi dharaṇīpati.

285

Puḷatthinagare ruddhaṃ devasenāpatiṃ tadā

Pesayitvā sake cāre 51 āṇāpiya sa bhumipo

286

Datvāna mahatiṃ senaṃ devasenāsarikkhakaṃ

Gaṅgātaṭākaṃ pesesi vidhānavidhikovido.

287

Te sabbe sabalā gantvā taṃ taṃ raṭṭhamadhiṭṭhitā

Magge nagarāgamimhi vilumpentā tahiṃ tahiṃ

288

Verisīsāni chindantā 52 karontā ca vihiṃsanaṃ 53

Nivārentā ca dhaññāni sampīḷesuṃ pure janaṃ.

289

Anto bahi ca ṭhatvāna puḷatthinagarassa te

Mārayitvā vilopesuṃ 54 upanikkhittakā bhaṭā.

290

Dārupaṇṇānamatthāya gacchantāpi purā bahi

Nāhesuṃ sabbathā sabbaṃ vilumpanabhayā narā.

----------

[SL Page 400] [\x 400/] (

216

Māyāgehādhinātho ca taṃ sutvā'tha mahābalo

Sahasā ahinikkhamma khaṇḍigāmamupāgami. 44

217

Gajabāhunarindassa senā sā caturaṅginī

Mukhehi tīhi saṃvuḷhā khaṇḍigāmakasaṃkaṭe.

218

Tadā laṃkādhināthassa suto laṃkāpuravhayo

Mahāyodho samāgantvā khaṇḍigāmakasaṃkaṭaṃ

219

Timukhehā'gataṃ sabbaṃ balaṃ ekamukhaṃ karaṃ

Anubandhi mahāyodho gajayuthaṃca kesarī.

220

Tato laṃkādhināthavhappamukhā balanāyakā

Gajabāhunarindassa ghātayitvā mahābalaṃ

221

Koṇḍaṅgulikakedāraṃ 45 nāmaṭṭhānamupāgamuṃ.

Gajabāhubalaṃ bhinnaṃ puḷatthipuramāgami.

---------

222

Pavisantiṃ mahāsenaṃ gajabāhunarissaro

Disvā jātābhimāno so cintesi bhusamīdisaṃ:

223

Yadā me pitubhupālo gato devasahavyataṃ

Yadā pettikarajjamhi na jātā suppatiṭṭhiti

224

Tadā kittissirīmegha-sirivallabhanāmakā

Disāno ubhato gantvā yujjhissāmā'ti āgatā

225

Mayhaṃ daṭṭhumasakkontā palāyiṃsu jayaddharaṃ.

Tato paṭṭhāya te yāvajīvaṃ yuddhe manaṃ jahuṃ.

226

Idāni rājaraṭṭhamhi sampatto suppatiṭṭhitiṃ

Vijjate paripuṇṇā me senā ca caturaṅginī;

227

Yujjhituṃ mayi nikkhante sannayha balavāhanaṃ

Rājā ko nāma'laṃ sotuṃ saddaṃ me raṇabheriyā?"

228

Evaṃ gajabhujo rājā abhimānasamunnato

Abbhantarikamaccānaṃ senaṃ sajjitumādisi.

229

Suvammite gaje ceva asse ca raṇakovide

Dasaddhāyudhasannaddhamahāyodhe 46 mahābale

230

Tathā keraḷa-kaṇṇāṭa-damiḷādibhaṭepi ca

Susajjiya khaṇeneva rañño'maccā nivedayuṃ.

-----------

44.[A.] Khaddhigāma. 45.[E.] Keṇḍaṃgulika. 46. Dasadhāyudhasannaddhamahāyodha.

[SL Page 401] [\x 401/] (

231

Mahatā balakāyena puḷatthinagarā varā

Nikkhamitvāna so sīkaviyalavhamupāgami.

232

Rakkhalaṃkādhināthavhappamukhā balanāyakā

Gajabahunarindena tena yuddhaṃ pavattayuṃ.

233

Gaje turaṅge bhinditvā ārohe ca nipātayuṃ.

Palāpesuṃ mahāvīrā sasenaṃ taṃ narādhipaṃ. 234

Rājā so khippamāgamma pavisitvā sakaṃ puraṃ

Dvārāni pidahāpetvā manurāyaṃ nilīyi ca. 47

235

Rājānamanubandhantā tepi yodhā samāgatā

Samantato nirundhitvā puḷatthinagaraṃ tadā

236

Ārabhiṃsu tato bhettuṃ pākāraṭṭālagopure.

Vighāṭesuṃ carā dvāramupanikkhittakā pure.

237

Pavisitvā sukheneva gajabāhumahipatiṃ

Jīvagāhaṃ gahetvāna pāsādasmiṃ pavesayuṃ.

238

Coḷagaṅgakumārañca tathā vikkantabāhukaṃ

Rājaputte ca bandhitvā kārāgāre pavesayuṃ.

239

Tato'maccā pavattiṃ taṃ pesayiṃsu narādhipe;

Suṇitvā taṃ mahīpālo vicārakkhamabuddhimā

240

"Yāva bhaddakanakkhatte hotī añññedassanaṃ,

Vihāya saṃkamamhesu vasitabba"nti tāvade.

241

Mahagghāni ca vatthāni sugandhābharaṇāni ca

Attano paribhogāni pāhiṇī gajabāhuno.

242

Sāmantā maṇḍalīkā ca tato mantiya ekato

Sandesaṃ paṭipesesuṃ evaṃ bhupatisantikaṃ:

243 "Mahīpālamhi jīvante raṭṭhāvāsimahājanā

Vasaṃ nevopagacchanti tasmā vajjho ayaṃ" iti.

244

Taṃ sutvā dharaṇīpālo dayākampitamānaso

Avajjho so mahīpālo iti mantvāna tāvade

245

Senāgāme ṭhitaṃ devasenānāthaṃ mahāmatiṃ

Āṇāpetvā tato tassa idaṃ vacanamabravī:

246

"Maṇḍalīkā ca sāmantā saṅgāmavijayuddhatā

Mahīpālaṃ gahetvāna māreyyuṃ ve na sobhanaṃ.

-----------

47. [E.S.D.] So.

[SL Page 402] [\x 402/] (

247

Vilumpitvā puraṃ tattha pīḷayitvā mahājanaṃ

Uddāmarūpā vatteyyuṃ sace tampi na sobhanaṃ.

248

Kiñca sāsanalokassa vuddhatthaṃ rajjasādhanaṃ;

Kevalaṃ dharaṇīpālamāraṇatthaṃ na hoti taṃ.

249

Tasmā tumhehi gantvāna uddāme ca nisedhiya

Rakkhitabbo mahīpālo kattabbaṃ ca thiraṃ puraṃ."

250

Evaṃ vatvāna rājindo senindaṃ pesayī kira.

Nikkhamitvā saseno so puḷatthinagaraṃ gato.

251

Purā senindagamanā uddāmā te narādhamā

Narindāṇaṃ viḷaṅghetvā puḷatthinagare tadā

252

Gehadvārāni bhinditvā vilumpiṃsu dhanāni ca;

Acchindiṃsu manussānaṃ sāṭakābharaṇāni ca

253

Upaddutaṃ taṃ yodhehi puḷatthinagaruttamaṃ

Yugantavātakkhabhitasāgarova tadā ahū.

254

Tena kammena nibbinnā janā nagaravāsino

Amaccā pārisajjā ca negamā ca balāni ca

255

Sabbe sambhuya gantvāna māṇabharaṇasantikaṃ

Pavattiṃ taṃ nivedetvā idaṃ vacanamabravuṃ:

256

"Āyantu saddhimamhehi rajjaṃ gaṇhiya dema vo;

Upatthamhakabhāvo'va kātabbo kevalaṃ" iti.

257

Gokaṇṇavho ca sāmanto niyutto kāḷavāpiyā

Dūtaṃ pesesi āgantuṃ sīghaṃ tasse'va santikaṃ.

---------

258

Pavattiṃ sakalaṃ sutvā māṇābharaṇabhumipo

Sammantayitvā'maccehi dummedhehi kubuddhi so

259

"Rañño mevanalesena gantvā māriya verine;

Sakalaṃ rājaraṭṭhaṃ taṃ gaṇhissāmi"ti cintiya

260

Balaṃ sannayha sīghaṃ se raṭṭhadvayanivāsinaṃ

Amaccabalakāyehi rajaraṭṭhanivāsihi

261

Saddhiṃ gantvā puraṃ tattha vattetvā samaraṃ kharaṃ

Tāvatiṃ mahatiṃ senaṃ mārayitvā asesato

[SL Page 403] [\x 403/] (

262

Āruhitvāna pāsādaṃ gajabāhunarādhipaṃ

Passitvāna mahīpālo paṇāmavidhipubbakaṃ

263

Tato tassa narindassa tassa raṭṭhanivāsinaṃ

Saṃkāpagamanatthaṃ hi hitvā katici vāsare

264

Gajabāhumahīpāla sāmante sakale tadā

Gantvā gahetvā rājānaṃ kārāgāre pavesiya

265 Gaje turaṅge nikhile bhaṇḍāgāre dhanāni ca

Sabbaṃ hatthagataṃ katvā thīraṃ rajjaṃti maññiya

266

Dāṭhādhātuvarañceva pattadhātuñca mātaraṃ

Āṇāpetvāna sakalamitthāgārañca rohaṇā

267

Dummedho so mahīpālo sayaṃ nikkaruṇo tadā

Mātarā iti mantesi sāmantehi ca so raho:

268

"Balāni rājaraṭṭhamhi jīvante sati rājini

Etasmiṃ neva gacchanti vasaṃ, vajjho tato ayaṃ;

269

Pākaṭaṃ yadi mārema saṅkhobho balavā bhave;

Tato'yaṃ dharaṇīpālo māretabbo raho" iti.

270

Dukkhabhojanaseyyāhi dukkhaṃ kāresi rājino;

Visappayogavidhinā māretuñca upakkami.

271

Māṇābharaṇābhupena kriyamānamupaddavaṃ

Vindituṃ na samattho so gajabāhumahīpati

272

Evaṃ vatvāna pesesi parakkamabhuje rabho:

"Tāṇamaññaṃ na passāmi bhavantena vinā mama;

273

Tasmā dukkhaggisantāpasantattaṃ maṃ nirantaraṃ

Karuṇājalasekena nibbāpehi tuvaṃ"iti.

---------

274

Rañño taṃ vacanaṃ sabbaṃ sammā dūtamukhā tato

Sutvā rājā dayāvāso khedampatvāna'nappakaṃ

275

"Anubhūtaṃ mamuddissa tibbaṃ dukkaṃ hi tena taṃ

Mameva yuttaṃ dukkhamhā mocetumpī"ci cintiya

-----------

48. [E.] Āruḷhitvāna. [SL Page 404] [\x 404/] (

276

Naṭṭhesu balakāyesu yuddhopakaraṇesu ca

Mahāpurisajātittā so anolīnavuttiko

277

Saddhiṃ vaḍḍhitaposesu katvā vīrajane visuṃ

Datvā ṭhānantaraṃ tesamadāsi mahatiṃ siriṃ.

278

Māyāgehādhināthassa adhikāripadaṃ adā;

Tathā laṃkādhikārittaṃ kittisaṅkhakanāyake;

279

Daṇḍanāyakabhātunamubhīnnaṃ so mahīpati

Jeṭṭhassā'dā kesadhātunāyakattaṃ, kaṇiṭṭhake

280

Nagaragallapadaṃ datvā duvinnaṃ mahatiṃ siriṃ

Balañcā'nappakaṃ datvā saṅgahesi vicakkhaṇo.

281

Evaṃ mahantaṃ balavaṃ balaṃ sannayha so lahuṃ

Disāsu tamanekāsu pesento so mahīpati

282

Merukandararaṭṭhamhi vacāvāṭakanāmakaṃ

Pesesisabalaṃ rakkhakesadhātukanāyakaṃ;

283

Tathā maṅgalabe gāme rakkhalaṃkādhikārinaṃ;

Kyānagāmavhayaṭṭhāne kittilaṃkādhikārinaṃ 49

284

Mahābalena saddhiṃ so daṇḍanāyakabhātaro

Dve ca makkalagāmamhi 50 pesesi dharaṇīpati.

285

Puḷatthinagare ruddhaṃ demasenāpatiṃ tadā

Pesayitvā sake cāre 51 āṇāpiya sa bhumipo

286

Datvāna mahatiṃ senaṃ devasenāsarikkhakaṃ

Gaṅgātaṭākaṃ pesesi vidhānavidhikovido.

287

Te sabbe sabalā gantvā taṃ taṃ raṭṭhamadhiṭṭhitā

Magge nagarāgāmimhi vilumpentā tahiṃ tahiṃ

288

Verisīsāni chindantā 52 karontā ca vihiṃsanaṃ 53

Nivārentā ca dhaññāni sampīḷesuṃ pure janaṃ.

289

Anto bahi ca ṭhatvāna puḷatthinagarassa te

Mārayitvā vilopesuṃ 54 upanikkhittakā bhaṭā.

290

Dārupaṇṇānamatthāya gacchantāpi purā bahi

Nāhesuṃ sabbathā sabbaṃ vilumpanabhayā narā.

-----------

49. [E.] Kārikaṃ. 50.[S.] Makkaṭagāmamhi. 51. Core (sabbesu.)

52. [A.] Chedentā. [E.] Chedantā. 53. [E.] Vibhīsikaṃ. 54.[E.S.]Palapesuṃ.

[SL Page 405] [\x 405/] (

291

Rohaṇāgamanaṃ maggaṃ rundhatvāpi tahiṃ tahiṃ

Sañcāraṃ paṭisedhesuṃ narānaṃ tananivāsinaṃ.

292

Ruddha te nagare sabbe māṇābharaṇarājino

Janāhesuṃ tadā khittā 55 pakkhino viya pañjare.

--------293

Tato gaṇhiṃsu jīvantaṃ daṇḍanāyakabhataro

Yuddhaṃ katvāna te kontadisāvijayanāyakaṃ.

294

Bodhilaṅkādhināthavhappadhānena balena'pi

Puḷatthinagarā yāva saṅgāmetvānu'bandhayuṃ.

295 Vacāvāṭakagāmaṭṭho kesadhātukanāyako

Yuddhaṃ katvāna so daṇḍanāthenu'ttamasaññinā

296 Gahītavijayo gantvā gāmakaṃ nālanāmakaṃ

Buddhanāyakanāmena katvā yuddhaṃ jayaṃ labhi.

297

hito maṅgalabegāme'dhikārī rakkhanāmako

Tato ripūhi yujjhitvā gaṇhi bhattannasavhayaṃ.

298

Khaṇḍigamepi sahasā so'va nāthādhikārinā

Yujjhitvāna palāpesi sasenaṃ taṃ mahāyaso.

299

Māṇabhusanabhumindo sutvā taṃ tena yujjhituṃ

Gañchi yodhe gahetvāna māsīviyalasavhayaṃ

300

Kyānagāme ṭhito kittiadhikāripi taṅkhaṇe

hito gaṅgātaṭākamhi devasenāpatīpi ca

301

Dve ca 56 makkulagāmaṭṭhā daṇḍanāyakabhātaro

Iccete yuddhasannaddhā nikkhamitvā mahābalā

302

Mārayantā palāpentā ripu sammukhasammukhe

Nānāmukhehi gantvāna puḷatthinagaraṃ lahuṃ

303

Rakkhaṇatthaṃ ṭhite yodhe nagarassa samantato

Palāpetvāna mocetvā gajabāhuṃ mahīpatiṃ

304

Itthāgārañca putte ca mātarañca dhanaṃ tathā

Akāsuṃ hatthagaṃ sabbaṃ māṇābharaṇarājino.

305

Gajabāhunarindo'tha mocito tehi taṃ khaṇe

Palāyitvāna pāvekkhi sahasā koṭṭhasārakaṃ.

306

Māṇābharaṇabhupopi rakkhalaṅkādhikārinā

Raṇaṃ karonto sutvāna pavattiṃ sakalaṃ tadā

-----------

55.[E.S.]Khinna 56.[E.S.D.] Tīṇi.

[SL Page 406] [\x 406/] (

307

Piyavippayogasañjātasokasallasamappito

Jivite nirapekkho'va sannaddhakavacāyudho

308

Mahābalo samāgantvā rattiyaṃ nagaraṃ puna

Mahāyuddhaṃ pavattento sattughātanatapparo

309

Bodhilaṅkādhināthamhi yujjhitvāna raṇe mate

Tahiṃ ṭhātumasakkonto puḷatthinagare tato

310

Daṭhādhātuvaraṃ pattadhātuṃ mātaramattano

Itthāgārañca gaṇhitvā rattiyaṃ rohaṇaṃ gato.

311

Tadā parakkamabhujo mocanatthāya rājino

Buddhagāmā'bhinikkhamma āgantvāna purantikaṃ

312

Kārāpetvāna pāsādaṃ dvibhumaṃ sumanoharaṃ

Vasī giritaṭākamhi gāme sabalavāhano

313

Tadā hi dharaṇīpālayodhā yuddhaparissamaṃ

Vinodetuṃ gatā keci gāmaṃ tannarunāmakaṃ.

314

Gajabāhumahīpalasamantā mittaduhino

Rājānaṃ piṭṭhito katvā tehi yujjhiṃsu sāhasā.

315

Rājā parakkantabhujo sutvā taṃ kuddhamānaso

Gaṇhituṃ gajabāhuṃ taṃ sāmante pesayī sake.

316

Kittilaṅkādhikārī ca devasenāpatī tato

Mahābalaṃ gahetvāna gantvā tannarugāmakaṃ

317

Gajabāhumahīpassa sāmantehi mahāhavaṃ

Vārattayaṃ karitvāna vināsesuṃ ripū bahū.

318

Nāthanagaragirī ceva mandijīvitaputthakī 57

Gāme vālukapattamhi sattusenaṃ palāpayuṃ.

319

Tathā tannarugāmamhi sāmantā ca mahābalā

Mārayantā tadā sattusenamāmukhamāgataṃ 58

320

Gantvā kohombagāmamhi puna yuddhaṃ pavattiya

Mārayitvā bahū tattha bhinditvā duggamaggahuṃ.

321

Ambagāmakanāmamhi sannayhitvā ṭhite bahū.

Verino te palāpetvā duggaṃ'kaṃsu sahatthagaṃ.

322

Tato gantvāna te tantititthe laddhajayā puna

Pantvā antaraviṭṭhimahi verino ca palāpayuṃ. -----------

57.[D.S.] Puttakī. 58.[S.] Māgatamāmukhaṃ.

[SL Page 407] [\x 407/] (

323

Tadā kecana sāmantā te parakkamabāhuno puḷatthinagare'hesuṃ mahābalapurakkhatā. 324

Yujjhituṃ tehi āgamma sacivā gajabāhuno

Devādhikārippamukhā pāpuṇiṃsu parājayaṃ.

325

Tatheva kāḷapillavhe parājesuṃ ripū bahū.

Madhukavanagaṇṭhimhi vasuṃ māriya verino

326

Sabbe te sahasā gantvā tena tena mukhena tu

Ajjhottharitvā gañchiṃsu rājino gahaṇatthikā.

---------

327

Avattharitvānā'yantiṃ senaṃ sutvā samantato

Gahetabbamapassanto gahaṇaññaṃ mahīpati 328

Tadā vatvāna so rājā puḷatthipuravāsino

Bhikkhusaṅghassa pesesi nikāyattayavāsino:

329

"Tāṇamaññaṃ na passāmi bhaddantehi vinā mama;

Anukampamupādāya dukkhā moventu maṃ" iti.

330

Sutvā taṃ vacanaṃ bhikkhū dayākampitamānasā

Gantvā giritaṭākaṃ te passitvāna mahīpatiṃ

331

Katvāna paṭisantharaṃ raññā āgatakāraṇaṃ

Puṭṭhā tasse'vamāhaṃsu sāmaggikaraṇiṃ 59 giraṃ:

332

"Dassesi kalahe dosamānisaṃsañca sandhiyā

Bahuso nekasuttesu bhagavāso 60 dayāparo.

333

Atho tassa narindassa putto vā bhātaro'pi vā

Na santi; kiñca vuddhattā sayammaccumukhe ṭhito;

334

Lokasāsanasaṃvuddhihetukaṃ rajjasādhanaṃ

Iti tuyhaṃ paṭisaññā ca na cirena samijjhati.

335

Vihāya viggahaṃ tasmā gantabbaṃ sakaraṭṭhakaṃ

Bhikkhusaṅghassa vacanaṃ pūjentena tayā" iti.

336

Evaṃ sudukkhena gahītarajjaṃ

Saṅghassa rājā vacanaṃ nisamma

Datvāna rañño sakaraṭṭhameva

Gato aho tassa dayāparattaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rajjadāno nāma aṭṭhisaṭṭhimo paricchedo.

-----------

59.[E.] Karaṇaṃ. 60. [E.] Bhagavāca.

[SL Page 408] [\x 408/] (

Ekūnasattatimo paricchedo.

Gaṅgātaṭākamāgantvā gajabāhu mahīpati

Rājadhāniṃ karitvāna nivasī so tahiṃ sukhaṃ.

Sandhiṃ katvāna vasituṃ tadā so gajabāhunā

Paṇṇākāraṃ tu pesesi maṇābharaṇabhumipo.

Tena sandhimanicchanto gajabāhunarādhipo

Maṇḍalīgirināmaṃ tamāgantvāna vihārakaṃ

Parakkamanarindassadinnaṃ me rājaraṭṭhakaṃ

Iti vatvāna so piṭṭhipāsāṇamhi likhāpiya

Punāgantvāna so gaṅgataṭāke nivasaṃ mari

hatvā dvavīsavassāni rogenekena pīḷito.

---------

Tato amaccā sambhuya dummedhā gajabāhuno

Sarīraṃ gāhayitvāna gantvā te koṭṭhasārakaṃ

Sīghamāgamanatthāya māṇābharaṇarājino

Dute sampesayitvāna tadā tattha upāvisuṃ.

Parakkamanarindo'pi rājino matasāsanaṃ

Sutvā sannayha senaṅgaṃ puḷatthipuramāgami.

Tadā rohaṇaraṭṭhamhi māṇābharaṇabhupati

Rājaraṭṭhāpayātānaṃ balena mahatā saha

Vaco khalānamādāya katvopatthambhake ime

Ekantaṃ rājaraṭṭhaṃ taṃ gaṇhissāmīti cintiya

Mahatā balakāyena nikkhamitvāna rohaṇā

Koṭṭhasāramupagañchi nipphalāsāvasīkato.

Nisāmetvā pavattiṃ taṃ parakkamabhujo vibhu

Acintāvisayodāravikkantiduratikkamo

Gajabāhunarindampi mahāsampattidāyakaṃ

Samante'pi cajitvāna asampi 1 baddhamāhave

Nivatthassāpi vatthassa patvā'nissarataṃ bhaya

Palāyitvā paviṭṭhānaṃ rājaraṭṭhādhivāsinaṃ

-----------

1.[E.] Samantepi ca āsaṃ ca cajitvā.

[SL Page 409] [\x 409/] (

Saddahitvā dujjanānaṃ palāpaṃ paramatthato 2

Samarāya kiragañchi māṇābharaṇabhupati.

Gajabāhunarindena pattamhāpi parābhavā

Pāpessanti mamāmaccā diguṇaṃ taṃ parābhavaṃ;

Mahāvālukagaṅgāya oraṃ pāpuṇitumpi taṃ

Na dassāmīti cintetvā saṅgāmārambhakovido

Āgokaṇṇaṃ sarogāmatitthā pāṭṭhāya buddhimā

Paṭititthaṃ nivesesi sāmaccaṃ caturaṅginiṃ.

---------

Tadā sannipatitvāna mahāmacca mahāmatī

Abhisekāya bhupālamāyāviṃsu katañjalī:

"Pubbakā hi mahārajā, rājāno vijitāvino

Bhayānurāgavuddhatthaṃ janānañcāpi sabbathā

Dīpanatthaṃ ca sabbattha patāpātisayaṃ nijaṃ

Abhisekaṃ pavattesuṃ ṭhitāpi raṇabhumiyaṃ;

Sabbathā samupetena nayena vinayena ca

Sāmināpi sadācārarakkhaṇaṃ yeva kāriyaṃ.

Vayo ca te navo deva patāpo cāpi dussaho

Duratikkamanīyā ca bhujavikkamasampadā.

Laṅkādīpaṃ ṭhapetvāna sabbasmiṃ jambudīpake

Vibhutaṃ 3 te pavattetuṃ samattho kusalodayo.

Ādikappamhi paṭṭhāya yāvajjadivasā ca te

Kulaṃ pakkhittakhīraṃva dhotasaṅkhe sunimmalaṃ.

Tasmā sabbassa lokassa avassaṃ sampadāvaho

Abhīseko vidhātabbo vāsarasmiṃ subhe" iti.

Rājā parakkamabhujo bhubhaṅgavijitāhito

Yācanaṃ taṃ paṭiggayha pavaro pavivekinaṃ

Nakkhattena pasatthena dine maṅgalasammate

Dhāretvā sirasā moliṃ sabbābharaṇabhusito

"Gaṅgāya orimaṃ tīraṃ māṇābharaṇabhupati

Anuppatto"ti sutvāna na maññanto tiṇāya taṃ

-----------

2.[A.] Paramaṃvayo [S.] Paramaccayo. 3. [A.E.] Vibhuttaṃ.

[SL Page 410] [\x 410/] (

Attanā yeva ārūḷhe ramme ratanamaṇḍape

Avidūre ṭhapetvāna sannāhañcāyudhaṃ nijaṃ

Mahatā parihārena nikkhamitvā samandirā

Puraṃ padakkhiṇaṃ katvā asambhītova kesarī

Taṃsiriyā samāyātaṃ accheravivasaṃ janaṃ

Karonto pāvisī lakkhīniketaṃ rājamandaraṃ.

(Ettha paricchedanto viyaññāyate kenāpi

Hetuna kañcīmantikā ūnatā ca.)

---------

Sattatimo paricchedo.

Tada'dāya mahālekho 1 mahindo mahatiṃ vamuṃ

Āgantvāna sarogāmatitthathena mahañjasā 2

Rakkhakena mahāyuddhaṃ vattayī kesadhātunā.

So'pi rakkhacamūnātho kesadhātu mahabbalo

Hatthiyūthaṃ paviṭṭho'va kesari tassa'nappake

Māretvā samare vīre tulaṃ caṇeḍāva 3 māluto

Palāpeyi mahālekhaṃ khalī 4 sabalavāhanaṃ.

Athāpi talanīgāmatitthā paccuttaritva taṃ

Yuddhāya punarāgantukāmaṃ so yeva rakkhako

Kesadhātuṃ palāpesi vattetvā tumuḷaṃ raṇaṃ.

Tatheva pūṇanāmamhā 5 uttaratvāna titthato

Āgantukāmaṃ yuddhāya māṇābharaṇabhupatiṃ

Buddhavhayo kesadhātu tattha rakkhāya yojito,

Bahūhi tassā'maccehi vattetvā bheravaṃ raṇaṃ

Māretvā ca bahū yodhe palāpetvā ca taṃ khaṇaṃ

Taṃ titthaṃ punarāgantuṃ nirāsaṃ tamakāsi so.

---------

hapito rakkhituṃ titthaṃ samīrukkhavhayaṃ tathā

Eko sāmantapāmokkho āgantvā titthato tato

-----------

1. Tadā jayamahālekho. 2. [A.E.] Mahojasā. 3. [A.] Tulañcaṇḍova.

4.[A.] Baliṃ 5.[D.] Punagāmamhā [S.] Puna nāvamhā.

[SL Page 411] [\x 411/] (

Yujkjhassāmiti sampattaṃ so māyāgehanāyako 6

Tathevā'bhañji senāya saddhiṃ gajabhujavhayaṃ.

Mahārukkhavhayaṃ titthaṃ tarissāmiti āgataṃ

Sasenaṃ mattatāloti khyātaṃ māragiriṃ tahiṃ

Saraṭṭhavāsiko rāmanāmo nīlagiriṭṭhato

Vattetvā samaraṃ ghoramaccudāraparakkamo

Saraṭṭhavāsiko rāmanāmo nīlagiriṭṭhito

Nirussāhaṃ palāpeyi senaṅgaṃ sesamāhave.

Titthaṃ atho nālikeravatthunāmamadhiṭṭhito

Sāmanteko tato verīrājasenāya yujjhituṃ

Pattāya yuddhaṃ katvāna māretvāna bahū bhaṭe

Ito tato palāpesi senaṃ sesamasesato.

Rakkhanatthaṃ ṭhito titthe nāmena'ntarabhaṇḍake

Sāmantapamukho koci tato yujjhitumāgataṃ

Sasāmantaṃ mahārātīrājasenaṃ mahabbalo

Ekamaṃsakhalaṃ vīro karitvā samaraṅgaṇaṃ

Sasāmantaṃ palāpesi senaṃ'sesaṃ disodisaṃ,

Samantā baddhasaṃrambhamabbhakūṭaṃva māluto

Kāṇatālavanakhyāta - titthārakkhāniyojito

Sāmantapamukho eko tato yujjhitumāgataṃ

Akāsi punarārambhavimukhaṃ verivāhiniṃ.

Mahāyuddhaṃ pavattetvā samaggabalavāhano

Yakkhasūkaratitthamhi niyutto kittināmako

Adhikārī tato veribalaṃ yujjhitumāgataṃ

Sudāruṇe raṇe katvā kathāsese bahū bhaṭe

Avasese palāpetvā āvasī 7 titthameva taṃ.

Parakkamamahārājasāsanā duratikkamā

Mahāmaccaṃ niyojetvā tatthekaṃ sayamāgato.

So'pi vārattayaṃ tattha verisenaṃ samāgataṃ

Abhañji punarussāhasuññaṃ katvā mahāhave.

-----------

6.[A.] Nāyakaṃ. 7. Āvasaṃ (bahūsu)

[SL Page 412] [\x 412/] (

Vihāravejjasālavhe titthe jitagiri ṭhito

Santanāmo mahāsenaṃ 8 tato uttarituṃ gataṃ

Vattetvā'nāhavaṃ ghoramudārabalavāhano

Pāpesi vilayaṃ verirājasenaṃ asesato.

Assamaṇḍalatitthaṭṭho kittināmādipotthakī

Mahāseno mahīnāmo laṅkāgiri mahābalo

Aññā ca mahatī senā sattusenaṅgamāgataṃ

Māretvā sayamāgañchuṃ rājino santikampuna 9.

Sakkharālayagaṅgāya vīrā 10 setuṃ vilaṅghiya

Sākakuṇḍavhayārāmaṃ 11 pavisitvāna taṅkhaṇe

Yujjhitvā'nappake yodhe pāpetvā jīvitakkhayaṃ

Tamhā mukhā punāgantumāsaṃ chindiṃsu verinaṃ.

---------

Nāthavho'tha sarogāma - titthaṭṭho saṅkhanāyako

Verirājabalamhetvā tato yujjhitumāgataṃ

Uttaritvā sayaṃ gaṅgaṃ gāme pānīyamaṇḍape

Mahāveribalaṃ gantvā yathāṭṭhānaṃ punāgami.

Samītitthe niyuttāpi tatheva mahatī camū

Tamhā mukhā samāyātaṃ raṇāyāribalaṃ bahuṃ

Māretvā punarāgantukāmatāvimukhaṃ kari.

Cullanāgavhaye titthe rājasenā bahū ṭhitā

Tamhā mukhā samāyātaṃ sannaddhakavavāyudhaṃ

Satturājabalaṃ sabbaṃ tathā māresa'nappakaṃ.

Burudatthaliyañca dve bhātaro daṇḍanāyakā

Tamhā mukhā samāyātaṃ bhindiṃsu ripuvāhiniṃ.

Nigguṇḍivālukātittharakkhako rakkhanāmako

Adhikārī mahāvīro tato uttarituṃ gataṃ

Ummulesi mahārātibalaṃ sabbabhayātigo,

Māsadvayaṃ mahāyuddhaṃ niccāraddhaṃ pavattayaṃ.

----- - -

8.[A.] Mahāsenī. 9.[E.] Yathāṭṭhānaṃ sayaṃ puna. 10.[D.S.]Cīro.

11. [A.E.] Sakkuṇḍavhayamārāmaṃ

[SL Page 413] [\x 413/] (

Tathā yācitagāmamhi kaḍakkuḍa itissuto

Laṅkāpuro mahāvīro pavattitamahābhavo

Ghātetvā mūlaghātena tumulaṃ verinaṃ balaṃ

Mahussāho nirussāhaṃ bhindi veribalaṃ balī.

Bhillapattakakhaṇḍaṭṭho rakkhako saṅkhanāyako

Pahindittha tato verisenaṃ yuddhatthamāgataṃ.

Titthagāme mahāmacco eko rakkhāya yojito

Rājasenaṃ mahāseno tato yujjhitumāgataṃ

Samāraddhamahāyuddhakaccho sudāruṇaṃ raṇaṃ

Katvāna taṃ palāpesi nirussāhaṃ punā'bhave.

Nandigāme niyutteko pavattītamhābhavo

Samāgataṃ tato senamabhañji tumulaṃ balī.

Bhedillakhaṇḍagāmamhi ṭhito 12 devacamūpati

Mahatā balakāyena saddhiṃ yujjhitumāgate

Kumāretha mahindavhe sannaddhabalavāhane

Samaraṃ saha cattāro vāre katvāna tena so

Ripuyodhaṭṭhisaṅghāṭa - puṇṇaṃ katvā raṇaṅgaṇaṃ

Katvā kumāraṃ hīnaṅgamahīnabalavāhano

Palāyantaṃ sasenaṅgaṃ pacchato anubandhiya

Gantvāna pāvisī titthaṃ khillagāmavhayaṃ muhuṃ.

Atha māsadvayaṃ tattha saṅgāmo bheravo ahū;

Ripusenampalāpesi tatthaṭṭho'tha camūpati.

Mālāgāmavhaye titthe sāmantapamukho ṭhito

Dasavāraṃ samāraddhamahābhavasamussavo 13

Tato uttarituṃ yātaṃ baliniṃ verivāhiniṃ

Tamakkhandhamivābhañji uggacchanto divākaro.

---------

Goḷabāhavhaye titthe rakkhanatthāya yojito

Eko sāmantapāmokkho mahābalaparakkamo

Tato yujjhitumāyātamarātibalamāhave

Sasāmantaṃ palāpesi migayūthaṃ'va kesarī,

-----------

12.[E.D.] hāne. 13.[E.] Dasaṇḍavāramāraṇḍa-

[SL Page 414] [\x 414/] (

Titthe dīpālavikkhyāte 14 sāmanteko niyojito

Balaṃ tato samāyātamabhañji balavā raṇe.

Evamevaṃ pavattante saṅgāme rājagāmaṇī 15

Mahārājā parakkantabāhu bhīmaparakkamo

"Ito bhaggassa saṅgāme māṇābharaṇarājino

Rohaṇe'pi na dassāmi patiṭṭha"miti cintiya

Mahāniyyāmaraṭṭhe ca raṭṭhe ca pañcayojane

hite devilalokavhe kesadhātu ubhopi ca

Ārakkhakammanāthañca 16 tathā kañcukināyakaṃ

Gantumāṇāpayī dhīro rohaṇaṃ raṇadohaḷī.

Te ca tassa niyogena sakkassa viya rājino

Caturova mahārājā caturā nikkhamuṃ tato.

Atha patvāna te raṭṭhaṃ navayojanasaññitaṃ

Tatthaṭṭhāya mahārātirājavāhiniyā saha

Katvāna vīsatīvāre mahāhavamahussavaṃ

Māretvā mahatiṃ senaṃ gahetvā navayojanaṃ

Nikkhamma ca tato kāḷagiribhaṇḍamupecca te

Tatthaṭṭhāya ca senāya katvā vīsammaśāhave

Tañca hatthagataṃ katvā nikkhamma parato gatā

Dīghālikamahākhettamaggahesuṃ tatheva te.

Nisāmetvā pavattiṃ taṃ māṇābharaṇabhupati

Dvidhā katvā sakaṃ senaṃ bhāgaṃ pesesi tattha so.

---------

Athekadā mahāmacco anurādhapurarakkhako

Nārāyaṇavhayo daṇḍanāyako samacintayī:

"Katvā hatthagataṃ raṭṭhamidaṃ duggaṃ nivesiya

Vasissāma'vaso hutvā rājūna"miti dummati.

Taṃ vuttantaṃ nisāmetvā parakkamanarādhipo

"Rūḷhamūlamakatvāna nimmulessāmi caṃ"iti

Pesesi turito vīro chattagāhakanāyakaṃ.

Mige khudde gaje vāpi sīhovā'samavikkamo

-----------

14.[D.] Dīpālu- [S.] Divāla-. 15.[E.] Evaṃ pavatte saṃgāme rājāva duṭṭhagāmaṇī.

16.[A. -] Nātañca.

[SL Page 415] [\x 415/] (

Sopi gantvā mahāmacco katvā tena mahābhavaṃ

Senāya saha taṃ hantvā akā raṭṭhamakaṇṭakaṃ.

Tadā pasiddhatitthesu rakkhasādhiṭṭhitesviva

Mahārājamahāmattarakkhitesu samantato

Tehi uttarituṃ cevā'samattho 17 māṇabhusano

Rajaraṭṭhādhivāsīhi gatehi vasamattano

Kathitena'ppasiddhena titthene'kena uttari.

Atha rājā parakkantibāhu sutvāna taṃ vidhiṃ

Gaṅgātitthe sasenaṃ taṃ uummūletuṃ vicintiya

hāne mayurapāsāṇanāme duggaṃ nivesiya

Kātuṃ yuddhamanappehi bhaṭehi parivāritaṃ

Accuḷāraparakkantaṃ 18 pahutabalavāhanaṃ

Rakkhādhikāriṃ pesesi; so pana'ttani verinā

Devasenādhināthena pavattitamahāhave

Pasannena parakkantarājinā katavedinā

Dinnaṃ mahāpasādaṃ taṃ asahanto mahissayā

Nibbinto so mahārāje raṇe nāhosi sādaro;

Tena issājaro 19 mando viriyaṃ 20 na karoti so.

Gajabāhunarindassa sāmanteko khalo tadā

Laddhābhayo parakkantibāhubhūpatisantīkā

Saha tena gato ñatvā tassa bhāvaṃ sabhāvato

Māṇābharaṇaraññāpi pageva katamantaṇo

Āgantuṃ sāsanaṃ khippaṃ duggāramhā puretaraṃ

Pesesi āsannamāsu 21 māṇābharaṇarājino.

Nisāmetvā pavattiṃ taṃ mahīpo māṇabhusano

Niyojesi sakaṃ senaṃ tattha tattha mahābhave.

Vallititthe mahindavho kumāro'tha samāgato

Devasenādhināthassa sāmantihi akā raṇaṃ.

Te ca tattha bahū yodhe māretvā samare khare

Pahindiṃsu kumaraṃ taṃ balino dubbalaṃ khaṇaṃ 22

-----------

17.[E.] Nevasamattho. 18.[A.] Parakkantiṃ. 19.[A.] Tandamissājaro.

[E.] Kandamissājaro 20.[D.S.] Mandaviriyaṃ taṃ. 21.[E.S.D.]Sāsanaṃ āsu. 22. [D.] Carā.

[SL Page 416] [\x 416/] (

Sayaṃ rājā pavattesi saha rakkhādhikārinā

Asisaṅghaṭṭasaṃjāta-vipphuliṃgaṃ mahāraṇaṃ.

Bahū tattha mahāyodhā nassiṃsū'bhayapakkhikā.

Atha rakkhādhikārissa pabhaggā parisā ahū.

Tato katvā sahatthena samaraṃ sayavekako

Sayañcāmari tattheva māretvā subhaṭe bahu.

Atha rājā parakkantibāhu bhīmaparakkamo

Pavattīṃ taṃ nisāmetvā sabhāsamukhapaṅkajo

" hite tu mayi kintehi jīvantehi matehi vā ?

Na hi sīho sahāyatthi hoti vāraṇadāraṇe.

Ciramussannamajjāhaṃ raṇadohaḷabhāgino

Bhujadvayassa saṅgāme pūressāmi manorathaṃ.

Durācāraparā'neka-rājasaṅgamadūsitaṃ

Nahāpetvā mahiṃ sattugattarattajalena'haṃ

Parinessāmi saṅgāmapuṇīkatamimaṃ 23 khaṇā,

Vīrānaṃ mādisānaṃ hi ekasālā vijambhane.

Surayasse'va me veratamokkhandhavināsino

Alāteneva ko attho balena'ññena sabbadā?"

Iti cintiya so verirājasenāmahaṇṇave

Pañcamādiccasaṅkāso saṅgāmaṅgaṇamāgato.

Gantvā cā'nekagandhabbīgītaṃ gītaṃ nisāmayaṃ

Aggesaro rasaññūnaṃ vindanto'va rasaṃ ṭhito.

---------

Tadā bhinnaṃ mahāsenamanubandhiya pacchato

Āgatāya sabhupālasattusenāya sammukhaṃ

Parakkamamahārājamahāmaccā'bhidhāviya

Vattetvā samaraṃ ghoraṃ gāme badaravalliyaṃ

Bhinnāya jayasenāya sayaṃ katvā mahāhavaṃ

Laddhāyudhābhighātā ca māretvā ca bhaṭe bahū

Kilantā 24 te nivattīṃsu saraṭṭhābhimukhā tadā

Ahosi diguṇussāhā tadā verimahāvamū.

-----------

23.[E.] Paṇikatammaṃ 24.[A.] Kirantā.

[SL Page 417] [\x 417/] (

Tadā laddhappahāre te vejjesu paṭīpādiya

Palāyantiṃ mahāsenaṃ hasaṃ pekkhiya līlayā

100

Amaccānaṃ vadantānaṃ vāhakānaṃ nivattituṃ

Bhubhaṅgakuṭilaṃ diṭṭhiṃ dassento te nivattīya

101

Pesetvā vāhake sattusenayā'bhimukhaṃ sayaṃ

Kāretuṃ caturaṃ viralakkhisaṅgamamaṅgalaṃ 25

102

Chekaṃ khaggalatādūtiṃ pesetuṃ samaraṅgaṇaṃ

"Dehi me sīhaḷāsiṃ" ti sahatthāyudhabhāgino

103

Ajjhabhāsi mahāvīro kattukāmo raṇussavaṃ.

Tenā'vijānatā jambudīpapāṭavanāmake

104

Ānīte sīhaḷāsīti 26 "nā'yaṃ sīhaḷapāṭavo;

Jambudīpamhi nissesaverirājakulantakaṃ

105

Etaṃ ṭhapetvā ānehi sīghaṃ sīhaḷapāṭavaṃ"

Iti vatvā samānīte bhime sīhaḷapāṭave

106

Sāvalepo punā'rāti-gajabandhamataṅgajo

Rājā "sīhaḷadīpamhi āyudhaṃ mama bāhunā

107

Gāhetuṃ na samatthotthi" 27 cintetvā sāvadhāraṇaṃ

Samīpaṭṭhassa rakkhavhakesadhātussa attano

108

Mukhaṃ so nāthanagaranāmassa ca vilokayī.

Te ubho'pi tadā ñatvā mahārājassa iṅgitaṃ

109

Pakkhandiṃsu mahāsenāmajjhaṃ sīhaparakkamā.

Ubho te verisenāya khāyiṃsa'tulavikkamā. 28

110

Sahassasaṅkhā hutvāna samaraṅgaṇamajjhagā

Divāpabhuti vattesuṃ yāva rattiṃ mahābhavaṃ

111

Khaggāghātadvidhābhutaveriviggahahiṃsanaṃ.

Atha baddhañjalī hutvā mahāmaccā nivedayuṃ:

112

"Bhaggā sabbā mahāsenā ṭhitā katipayā mayaṃ

Etāvanto'pi hutvāna vīralakkhiṃ narādhipa

113

Mahāraṇaṃ pavattentā na karimhaññatomukhiṃ;

Raṇadassanabhītova līno atthācale ravi;

-----------

25.[E.S.] Cerilakkhī. 26.[E.D.]Sīhaḷāsimhi. 27.[E.] Asamatthoti.

[A.] Na samatthoti. 28.[E.] Saṃkhāyiṃsatula

[SL Page 418] [\x 418/] (

114

Puḷatthinagaraṃ gantvā pabhāte sattumaddanaṃ

Karissāma vikālo'yaṃ saṅgāmasse"ti rājino.

115

Sutvāna taṃ vidhiṃ rājā rattiṃ tattheva khepiya

Pabhāte yuddhamāraṇḍukāmattā na paṭiggahi.

116

Tadā vītabhayo rājā muhuttaṃ niddamokkami;

Etthantare amaccā taṃ puḷatthinagaraṃ nayuṃ.

117

Sampattamhi atho pañcavihāraṃ majjharattiyaṃ

Rājā pabuddho pucchattha "ṭhānaṃ kinnāmida"nti so.

118

Sutvā pañcavahāroti tesaṃ hatthā narādhipo

"Idhā'nentehi tumhehi maṃ niddūpagataṃ; kataṃ

119

Ayuttami"ti kujjhitvā ekampi parivārato

Asesetvā gahetvāna gantukāmo ṭhito tahiṃ.

120

Gāmaṃ pañcamahāsaddasaṅkhanādasamākulaṃ

Katvā sāmaṃ panāyātaṃ 29 parivāraṃ parikkhiya

121

Parivāraṃ purokatvā sayaṃ hutvāna pacchato

Paccūsāsantavelāyaṃ puḷatthinagaraṃ agā.

---------

122

Tato sakulajeṭṭhamhi uditamhi divākare

Parakkamabhujo ekavikkamakkantabhutalo

123

Billavhayamhi titthamhi devasenādhināyako

Kittīnāmādhikārī ca mahāsenāpurakkhatā

124

Tamhā mukhā samāyātanāthanāmodhikari ca

Mahindavhakumāro ca sukhasenādhināyako

125

Nāthalaṃkāgiriccevamādīhi saha senayā

Yuddhampattehi vattetvā saravassaṃ nirantaraṃ

126

Sukhasenādhināthañca nāthalaṅkāgiriṃ tathā

Bahūhi saha yodhehi pāpetvā jīvitakkhayaṃ

127

Atha nāthādhikāriñca kumārañca mahindakaṃ

Sasenaṅge palāyante anubandhiya pacchato

128

Raṭṭhamajjhaṃ paviṭṭhesu sakalārātivāhinī

Saraṭṭhavāsikā maggaṃ duggaṃ katvā samantato

-----------

29.[E.] Anāyātaṃ

[SL Page 419] [\x 419/] (

129

Tirokatvā gahesīti suṇitvā arimaddano

Mocetuṃ gantumāraddho sāhasekaraso sadā.

130

Tadā tattha mahāmaccā paggahetvāna añjaliṃ

Nivattetuṃ mahīpālaṃ sañjātussāhamāhave

131

"Pabhāvātisayā tuyhamaññattha duratikkamā

Neva'tthi balamamhākamaññaṃ kiñci narādhipa,

132

Raṭṭhavāsī ca sabbe'pi paṭiyogivasaṅgatā

Nandamūlamito gantvā gantabbaṃ yujjhituṃ tato."

133

Chalehi'ccevamādīhi nivattetvā narādhipaṃ

Nikkhamitvā tato maggaṃ paṭipannā sarājikā.

---------

134

Nandamūlasamīpaṭṭhā parisā raṭṭhavāsinī

Āyantaṃ bhupatiṃ mandaparivāraṃ vilokiya

135

Saravassaṃ pavassetuṃ samārabhi samantato.

Karavāḷagirivhe'tha ṭhāne ṭhatvā mahīpati

136

Tato katipayāmacce pesetvā vīrasammate

Kāretvā tañca senaṅgaṃ saṅgāmāsāparammukhaṃ

137

Parivāraṃ purokatvā gacchanto pacchato sayaṃ

Jambukolamupāgañchī mahāvīro mahīpati

138

Tato nikkhamma mocetuṃ devasenādhināyakaṃ

Gacchanto pāvisī ṭhānaṃ navagāmapuravhayaṃ.

139

Tadā devacamūnātho kittināmo'dhikāri ca

Upadesaṃ virodhetvā mahārājena bhāsitaṃ

140

Kilantā saha senāya sayaṃ taṃ yuddhamujjhiya 30

Surullavhayagāmamhi sapattavasamāgatā,

141

Viditvā nijarakkhāya āgacchantaṃ mahīpatiṃ

Nivattetumanā hutvā pesesumiti sāsanaṃ:

142

"Mayametthamahāraṭṭhamajjhe verivasaṅgatā sāmino va balaṃ natthi vikkamātisayaṃ vinā;

143

Ahesuṃ veripakkhā ca vimukhā raṭṭhavāsino;

Accuḷārappabhāvesu ṭhitesu pana sāmisu

-----------

30.[E.] Yujjhimujjhiya.

[SL Page 420] [\x 420/] (

144

Ekātapattaṃ katvāna mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ

Lokasāsanasaṃvuddhividhāne natthi saṃsayo.

145

Yesaṃ 31 vijjati amhesu bhāgadheyyaṃ tathāvidhaṃ

Tumhākaṃ caraṇamhojadassanassādakāraṇaṃ,

146

Te muccissāma vaṇṇānamassamānañca pālakā,

Nivattissatha tumhe tu etthāgamananicchayā."

147

Taṃ sutvāna mahārājā gamanā tattha attano

Ñatvā puretaraṃ yeva dīghadassī vinassanaṃ

148

Katañjalīhi sabbehi amaccehi ca yācito

Nivattitvā mahāpañño vakkamavhapuraṃ gato.

---------

149

Tadā samaggasenaṅgo māṇābharaṇabhupati

Puḷatthipuramāgamma nikkhamitvā tato puna

150

Patto giritaṭākavhaṃ ṭhānamiccevamādikaṃ

Mahāmattā viditvāna vuttantaṃ paramatthato

151

Yāthāvato nivedetvā rājino taṃ yathāsutaṃ

Naṭṭhabhāvañca senāya tattha tattha mahāhave

152

"Parakkamapurañcā'tha gāmaṃ kalyāṇināmakaṃ

Gantva senaṅgasamaggiṃ karitvā puna yujjhituṃ

153

Vaṭṭatī"ti nivedesuṃ. Taṃ sutvā rājakesarī

Bhubhaṅgadhūmaviññeyya - kopaggipātubhāvato

154

"Ye bhītā tehi na'mhākamattho; te tu yathāruciṃ

Gacchantu; bhujavikkantamahāsenā hi mādisā

155

Devitdamādiṃ katvāna ṭhite mayi vilaṅghituṃ

Samatthaṃ rajjasīmaṃ me na passāmi jagattaye

156

Na mayā'dhiṭṭhitaṃ rajjaṃ pattuṃ paccatthipatthivo

Samattho hatthirājo'va guhaṃ sīhādhirakkhitaṃ.

157

Madīyadiṭṭhipātena vīro ko nāma no bhave?

Icchante mayi yujjhanti kumārā khīrapāyino.

158

Māsehi dvīhi tīhe'va māṇābharaṇabhupatiṃ

Rājaraṭṭhaṃ ṭhapetvāna saraṭṭhopi nisīdituṃ

-----------

31. [A.] Yesu.

[SL Page 421] [\x 421/] (

159

Na dassāmidise ṭhāne; sabbasuññamhi dissati

Mādisānaṃ hi vīrānaṃ bāhuvikkamasampadā".

160

Iccevaṃ te nirussāhe mahussāhe vidhāya so

Vācaṃ vīrarasopetaṃ sāhaṅkāramudīrayaṃ

161

Tato rakkhādhikāriñca sāmantañcādipotthakiṃ

hātuṃ maṅgalabe gāme pesesi nayakovido.

162

hānantarārahānañca datvā ṭhānantaraṃ atho

Rakkhavhayo mahālekho mandijīvitapotthakī(?)

163

Saṅkhadhātu ca kittī dve bhātaro daṇḍanāyakā

Iccetesaṃ vidhānaññu niyyātetvā mahāyaso

164

Ekābaddhe mahāraṭṭhe gaṇhitu kāḷavāpiyā

Pesesi mahatiṃ senaṃ pillaviṭṭhiṃ mahabbalo.

165

Tathā māragirañcāpi nigrodhaṃ uddhavāpiyaṃ

hapesi sahasenāya accuḷāraparakkamo.

166

Anekehi mukhehevaṃ pavattetutaṃ mahāhavaṃ

Tattha tattha niyojesi sasāmantaṃ mahāvamuṃ.

167

Tadā yujajjhitumāyātaṃ ṭhāne janapadavhaye

Mahindavhaṃ 32 mahālekhaṃ māṇābharaṇasāsanā

168

hitā janapade senā raṇakīḷāvisāradā

Katvā yuddhaṃ palāpesi bhinnussāhaṃ punābhave.

169

Niccaṃ pavattitānekamahākalyāṇarāsino

Nānākīḷāvinodañca devindasseva vindato

170

Parakkamanarindassa nāḷandāyaṃ nivāsino

Vatvā pesesi sāsenā taṃ pavattiṃ yathāvato.

---------

171

Tato rakkhamahālekhappamukhā pillavīṭṭhiyaṃ

hapitā cāpi sāmantā 23 nisinne kāḷavāpiyaṃ

172

Buddhanāthamahālāna-devasenādhināyake

Dinesvaṭṭhasu saṃgāmaṃ pavattetvā subhiṃsanaṃ

173

Māretvā ca bahū yodhe palāpetvā ca taṅkhaṇaṃ

Katvā hatthagataṃ khippaṃ kāḷavāpimakaṇṭakaṃ

-----------

32. [A.] Vandivhayaṃ. 33.[E.] hapitā vāpisāmantā.

[SL Page 422] [\x 422/] (

174

Parakkamanarindassa niyogānuvidhāyino

Katvā duggaṃ nisīdiṃsu tattheva saha senayā.

175

Nigrodhamāragiriko ṭhapito uddhavāpiyaṃ

Katvā vārattayaṃ yuddhaṃ bhinditvā ripuvāhiniṃ

176

Karitvā duggamārāmaṃ tannarukkhyātagāmake

Nisīdi saha senāya mahārājassa sāsanā.

---------

177

Māṇābharaṇabhupālo datvā ṭhānantaraṃ tadā

Mahindassa kumārassa raṭṭhañcāpi anappakaṃ

178

"Tvaṃ moravāpiraṭṭhābhimukho gantvā mahabbalo

Gahetuṃ dakkhiṇampassaṃ anurādhapure vare

179

Nisīda, buddhagāmābhimukho gantumahampi ca

Yāmi pallavavāḷa"nti vatvā datvā mahāvamuṃ

180

Anurādhapuraṃ rammaṃ pesetvāna tamādito

Tattheva rājaraṭṭhamhi nisīdittha sayampuna.

181

Kumārassa mahindassa anurādhapurampati

Gatabhāvaṃ nisāmetvā balena mahatā saha

182

Mahārañño mahāmattā niyuttā kāḷavāpiyaṃ

Rūḷhamūlamakatvāna nimmūletuṃ tamādito

183

Tattha rakkhamahālekhaṃ kittibhaṇḍārapotthakiṃ

Niyojetvāna rakkhāyaṃ sayaṃ sabalavāhanā 184

Kāṇamūlavhayaṃ ṭhānaṃ gantvā duggaṃ nivesiya

Nisīdiṃsu sayaṃ 34 kāḷavāpito nikkhamitva'to.

185

Parakkamamahārājā nisāmetvāna taṃ vidhiṃ

Abhejjopāyakusalo parikkhiyaparikkhako

186

"Adesakusalā tumhe vinā mayhānusāsanā

Majjhimajjhogahetvāna raṇaṃ raṭṭhassa kātave

187

Mā gamissatha" iccevaṃ dīghadassī mahāmati

Pesesi sāsanaṃ tesaṃ 35 pākasāsanasāsano.

188

Te tattha turitā rañño sāsanaṃ taṃ virādhiya

Anurādhapuraṃ khippaṃ gaṇhissāmāti dummatī

-----------

34.[A.] Samaṃ 35.[E.] Nekaṃ

[SL Page 423] [\x 423/] (

189

Sayamatthaṃ na vindantā virādhentā ca rājino 36

Sāsanaṃ mandabhāgī te 37 kaṭuvandu itissutaṃ

190

hānamaṭṭhānakusalā anupāyā upāgamuṃ,

Phalaṃ vinditukāmā'va rājasāsanalaṅghane.

191

Tesaṃ tattha paviṭṭhānaṃ vikiṇṇā parisā ahu

Tattha tattha mahāraṭṭhamajjhe dukkatakārinaṃ.

192

Kumāro'tha mahindavho viditvā taṃ vidhiṃ tato

Mantetvā parivāretvā te samārahi yujjhituṃ.

193

Senāsāmaggivekallā sakaṃ taṃ balaṃ tahiṃ

Abhindittha mahindavho kumāro samaraṅgaṇe.

---------

194

Te tattha bhaggā saṃgāme kāḷavāpiṃ punāgamuṃ

Virādhitaṃ sarantāva sāmantā rājasāsanaṃ

195

Paccāgamma kumāropi anurādhapuraṃ puna

Saraṭṭhavāsikaṃ sīghaṃ senaṅgaṃ sannipātiya

196

Gahetukāmo pesesi kāḷavāpiṃ mahābaḷo

Nisāmetvā pavattiṃ taṃ mahīpati mahāmati

197

Pesesi turito tattha bhutabhaṇḍārapotthakiṃ

Vīraṅgarūpasenaṅgaṃ samappetvā anappakaṃ.

198

Te tattha sabbe sambhuya raṇaṃ accantadāruṇaṃ

Māsattayaṃ mahāvīrā vattayiṃsu dine dine.

199

Rājādesamadusentā vattentā samaraṃ kharaṃ

Bhindiṃsu te mahindassa caturā caturaṅginiṃ

200

Ekābaddhaṃ mahāraṭṭhaṃ gahetvā kāḷavāpiyaṃ

Nisīdiṃsu tahiṃ yeva mānentā rājasāsanaṃ

201

Sannaddho kūṭayuddhena rājasāsanalaṅghihi

Purā vuttena uddāmo kumāro sayamāgami.

202

Morāpīvhaye ṭhāne sāmantekoniyojito

Ādesaṃ nāpasādento rājino dīghadassino

203

Maggassobhayapassamhi yojetvā parisaṃ sakaṃ

Paviṭṭhāyā'risenāya anto niravasesato

-----------

26.[A.] Rājino sāsanassa taṃ. 37. [A.] Mandabhāgajanā tesu

[SL Page 424] [\x 424/] (

204

Samantā parivāretvā vattento bheravaṃ raṇaṃ

Bahū sāmantapāmokkhe pāpetvā jivitakkhayaṃ

205

Palāpetvā kumārañca māritānaṃ raṇaṅgaṇe

Rañño sakāsaṃ sīsāni bahū pesesi verinaṃ.

206

Tato rājā parakkantabāhu bhīmaparakkamo

Senaṅgaṃ sannipātetvā tattha tattha niyojitaṃ

207

Rājaraṭṭhā palāpetuṃ māṇabhusanabhupatiṃ

Rakkhavhayaṃ mahālekhaṃ añjanaṃ kammanāyakaṃ

208

Kyānagāme niyojetvā kittināmādipotthakiṃ

Pesayitvā maṅgalābegāmaṃ 38 rakkhādhikāritaṃ

209

Vanapabbataduggamhi rattisañcaraṇamhi ca

Chekaṃ kirātavorādiparisaṃ pesayitva so

210

Ghātayanto divārattiṃ tattha tattha mahājane

Pakkhīva pañjare baddhā puḷatthipuravāsino 39

211

Divāpi gharato dvāraṃ bhayā nikkhamituṃ sakā

Na sakkontā ciraṃ vāridārusambharaṇatthino 40

212

Sādhetuṃ dārukiccāni katvā nissesamuttiṇaṃ

Nāsenti sabbathā sabbaṃ yathā gehaṃ sakaṃ sakaṃ,

213

Yathā ca pūrasīmante tattha tatthā'paṇesu ca

Nānappakārā vohārā upacchijjanti sabbaso,

214

Purappavesamaggesu jāte rañño nibandhane

Kolāhale yathā sabbaṃ nagaraṃ sampavedhati,

215

Yāva rājaṅgaṇā tattha katvā puramupaddutā

Akāsi mahatiṃ pīḷaṃ māṇābharaṇarājino.

---------

216

Tato upadduto gāḷhaṃ māṇabhusanabhupati

Cintesi iti so cintāparetahadayo bhusaṃ:

217

"Raṭṭhaṃ yadi gamissāmi rohaṇaṃ sattuno 41 ṭhitā

Hanta gantuṃ na dassanti; rajaraṭṭhādhivāsino

218 Palāyantānamamhākaṃ viditvā dubbalattanaṃ

Dasseyyuṃ 42 pakkhapātattaṃ parakkamahībhuno.

-----------

38.[A.] Maṃgalābaṃ gāmaṃ. 39. [E.] Vāsikā 40.[E.] Ṇātthikā.

41. [A.E.]Tattha no. 42.[A.E.] Dassetuṃ.

[SL Page 425] [\x 425/] (

219

Idhava vasituṃ yuttaṃ iti, ve tañca dukkaraṃ

Īdisaṃ anubhontānaṃ kibbisaṃ no divānisaṃ

220

Taṃ no yuttaṃ, sapattehi vattetvā'va kharaṃ raṇaṃ

Paṭiladdhaṃ sukhaṃ dukkhamanuhottuṃ tato" iti.

221

Sannayhitvā sakaṃ senaṃ mahatiṃ caturaṅginiṃ

Yuddhāyābaddhakaccho so gato pallavavāḷakaṃ.

222 Tato rājā parakkantabāhu sīhaparakkamo

Nisammakārī taṃ sabbaṃ nisāmetvā vidhiṃ tato

223

Laṅkāpuraṃ ubho ceva daṇḍanāyakabhātaro

Lokagallañca sikkhetvā yuddhopāyamanappakaṃ

224

Mukhehi tīhi pesesi vimukhaṃ verivāhiniṃ

Kātukāmo samāyātaṃ mukhā tamhā mahāmati.

225

Te tattha gantvā samaramaccuḷāraṃ dine dine

Vattentā vītināmesuṃ māsamekaṃ mahabbalā.

--------226

Atha taddiguṇaṃ khinno māṇābharaṇabhupati

"Khandhāvāraṃ vajitvāna āgatamha raṇatthikā;

227

Tattha no tatthi assāso 43 dukkhameva punappunaṃ

Baddhamūlaṃ virūḷhiṃ no yātī kāmaṃ divānisaṃ,

228

Sukhaṃ dukkhaṃ ca sampattaṃ nānubhotvā tahiṃ vane

Idhāgatānaṃ yuttaṃ'va dukkhaṃ dussahamīdisaṃ;

229

Puna tattheva vāyāmo tañce'dāni sudukkaraṃ.

Tattha tattha mahāmagge ṭhite verimahābale

230

hāne accantasambādhe na yuttaṃ vasituṃ idha.

Itocito tiviṭṭhāya sattusenāya majjhato

231 Vicāretvā parivite manusse ettha bhuyasā

Tehi uddiṭṭhamaggena appasiddhena kenaci

232

Gamissāmī"ti cintetvā pucchitvā raṭṭhavāsike

Tehi uddiṭṭhamaggena gāmaṃ konduruvaṃ gato

233

Tato rakkhādhikārarī ca mahārājānusāsanaṃ

Mānento nivasaṃ gāme mihiraṇabibbilahvaye 44

-----------

43.[A.E.]Ussāso. 44.[S.] Bibilavhaye.

[SL Page 426] [\x 426/] (

234

Kaṇayagganihe khīle gajehi'pi akampiye

Katvā aññoññasambandhe nikhaṇitvāna bhumiyaṃ

235

Tato bahi mahākhīle pamāṇena tato'dhike

Acchiddaṃ nikhaṇitvāna yaṭṭhiveṭhena veṭhite

236

Majjhe tesaṃ atho vīsatiṃsaṃratanavitthataṃ

Hindāpetvāna parikhaṃ samantā sataporisaṃ

237

Pattharitvāna tikhiṇe tattha sūle kaca kaṇṭake

Tato bahipadesamhi 45 sūlapāde nikhāniya

238

Katvāna kaṇṭakavatiṃ taṃsaṃsattamachiddakaṃ

Tesañca majjhe parikhaṃ bhindāpetvā pure viya

239

Tatthāpi pattharitvāna sūlapāde ca kaṇṭake

Vatyā bahi ca bhinditvā parikhaṃ odakantikaṃ

240

Tattha tikhiṇasūlehi 46 attharitvā ca kaṇṭake

Parikhāto bahidvattībāṇapātappamāṇake

241

hāne ekappahārena chindāpetvā mahāvanaṃ

Tato bahi mahāvāṭe coramaggesu bhīndiya

242

Kaṇṭake tikhiṇe tattha pattharitvā nirantaraṃ

Vālukājiṇṇapaṇṇehi chādetvā te samantato

243

Gantabbamaggasadise kārāpetvā udikkhataṃ 47

Tamhi maggamhi 48 sampattaṃ verisenamasesato

244

Nāsetuṃ kārayitvāna coramagge samantato

Dhanuggahe ṭhapāpetvā tahiṃ tikhiṇavedhino

245

Kāretvā duggamajjhamhi pāsādaṃ catubhumakaṃ

Tattha tattha niyojetvā tassūparidhanuggahe

246

Tato sapattadhajiniṃ kattumāsannavattiniṃ

Duve tīṇi sahassāni issāse khaṇavedhino

247

Pesetvā saravassena vassantena itocito

Āgatāyā'risenāya dubbāraya kharāya ca

248

Bhinnākāraṃ alīkena payogena padassiya

Nivatte anubandhitvā sampattāyattasantikaṃ 49

-----------

45. [E.] Ca bahidesamhi. 46. [E.] Tikhiṇasūlehi. 47. [A.] Padikkhataṃ.

48. [B.] Maggampi. 49. [A.E.] Sampattā yattha santikaṃ

[SL Page 427] [\x 427/] (

249

Sannayha sahasā vīrā nipuṇa raṇakeḷiyaṃ

Sahassasaṅkhā subhaṭā paccekaṃ hatthino viya

250

Abhidhāviya vattesuṃ purā 49 veribalassa te

Samaraṃ yamarājassa dissamānā'va vāhinī.

251

Saravassaṃ samantā ca tadā vassitumārabhi

Pāsādaṭṭhā ca bhummaṭṭhe vijjhituṃ te upakkamuṃ.

252

Pavatti yantamuttānaṃ pharantānamito tato

Pāsāṇānaṃ pamāṇena adhikānaṃ vijambhanaṃ.

253

Dittānaṃ veḷudaṇḍānaṃ caṇḍānaṃ 50 khaṇḍakhaṇḍaso

Pavītānaṃ pavattittha dāho cāpi sudussaho.

254

Ayosaṅikūhi dittehi dāmabaddhehi bhurihi

Ākaḍḍhantā ca sattāhaṃ vattesuṃ kiriyaṃ kharaṃ.

255

Iti tassa mahārañño mahāmaccā mahāmatī

Yathānusāsanaṃ rañño saṃgāmaṃ sampavattayuṃ.

256

Samabhītā'tha 51 sapattānaṃ sajju bhijjittha vāhinī

Āhacceva samuddassa velaṃ kallolamālinī.

257

Sabhumipālaṃ sāyittha sā senā samaraṅgaṇe

Tadā vandamasā saddhiṃ tārakā cā'ruṇuggame.

---------

258

Atho rajatakedāre chammāsaṃ pativāsaraṃ

Akaruṃ samare ghore dubbalaṃ verinaṃ balaṃ.

259

Māṇabhusanabhupālo kārāpetuṃ samārahi

Duggaṃ sasannivesaṃ so pattharitvāna kaṇṭake.

260

Dhīro udārapañño'tha rājā rājivalocano

Nisāmetvā parakkantabāhu sakkacca taṃ vidhiṃ

261

Upāyopeta-cintāya 52 cintesi kusalo iti:

Nivesetuṃ yadīdāni duggaṃ so ārabhissatī

262

Maññe nihīnasenaṅgo uyyutto gantumeva vā;

Ayaṃ kālo tamekantaṃ gaṇhituṃ māṇabhūsanaṃ

-----------

49.[A.E.] Puro. 50.[A.] Khaṇḍānaṃ 51.[A.] Samahīpaṃ

52. [P.E.] Upāyopesa cantāya.

[SL Page 428] [\x 428/] (

263

Mayāpi tattha gantabbaṃ gacchatā ca yathā na so

Jānissati tathā gantuṃ yuttaṃ, no ve palāyatī."

264

Iti nicchiya nikkhamma purā vikkamasavhayā

Migavaṃ gantukāmo'va vyājamekaṃ padassiya

265

Kyānagāmamupāgamma gandhabbehi purakkhato

Anekehi pavīṇehi vīṇāveṇusu gītisu

266

Rasaññu paññavā gāmaṃ vāsavo'va tamāvasaṃ

Pesesi sāsanaṃ rakkhādhikāriṃ pati bhūpati:

267

"Sannayha sīghaṃ senaṅgaṃ māṇabharaṇarājino

Buddhanāyakanāmena pavattetu raṇussavaṃ."

268

Nisamma sammā taṃ sabbaṃ bhāsitaṃ pesitaṃ tato

Vuttakārī mahārañño adhikārī mahāmati

269

Sajjetvā sajju senaṅgaṃ pesesi raṇakovidaṃ

Uppātavātasaṅkāsaṃ sattutulavidhūnane.

270

Gantvā rajatakedāraṃ sā senā caturaṅginī

Suriyatthaṅgamā yāva vattetvā dāruṇaṃ raṇaṃ 271

Māretvā buddhanāthādisāmante sesavāhiniṃ

Palāpetvāna tattheva vāsaṃ kappesirattiyaṃ.

272

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna parakkamabhujo vibhu

Gantvāna caturo gāmaṃ mihiraṇabibbilavhayaṃ

273

Accuḷāraparakkantamāṇāpetvā 53 kaḍakkuḍaṃ

Laṃkāpūramatho dve ca bhātaro daṇḍanāyake

274

"Māṇābharaṇarājā hi niyamena'jjarattiyaṃ

Mahābhayaparādhīnahadayo so palāyati,

275

Gantvāna purato tumhe tassa maggaṃ palāyanaṃ

Nirundhathā"ti vatvā te uyyojesi 54 vicakkhaṇo.

276

Deve gaḷagaḷāyante pavassante nirantaraṃ

Andhantamasi vattante yantā te kāḷarattiyaṃ

277

Taṃ sampāpuṇituṃ magge ahesumasamatthakā

Māṇābharaṇabhupālaṃ palāyantaṃ bhayadditaṃ.

---------

-----------

53. [A.] Parakkanti. 54. [S.] Uyyojetvā

[SL Page 429] [\x 429/] (

278

Māṇābharaṇabhupālo tadā evaṃ vicintayī.

Ajja paccatthisenāya ajjhavutthamhi duggake

279

Mahāsāgarasaṃkhobhasaṃkāso bheravo ravo

Suyyati, verirājā so maññe duggamupāgato.

280

Ettheva apalāyitvā nisinno yadi rattiyaṃ

Tassā'vassaṃ gamissāmi paccūse vivaso vasaṃ.

281

Parivāresu sabbesu ajānāpiya kañcipi

Apagantu mito ṭhānā yujjatī"ti, bhayaddito

282

Evañca pana cintetvā cajitvā atraje nije

Vassante ghanavassamhi vattante bahale tame

283

Tahiṃ tahiṃ mahāgatto 55 nipatanto muhummuhuṃ

Balanto vanagumbesu uttasanto punappunaṃ

284

Mahāvālukaṅgaṃ so bhayākulitamānaso

Gantvā "pasiddhatitthena palāyissāmi ve ahaṃ

285

Anubandhiya maṃ jīvagāhaṃ gaṇhanti verino"

Iti cintiya titthena appasiddhena kenaci

286

Gaṅgaṃ kicchena'tikkamma laddhassāso khaṇe tahiṃ

Raṭṭhavāsibale vāpi accantaparisaṅkito 56

287

Gacchaṃ aññātavesena gāmā gāmaṃ mahabbhayo

Palāyitvā sakaṃ raṭṭhaṃ pāvisī gativajjito.

288

Parakkamamahārañño ṭhitā yodhā tahiṃ tahiṃ

Gatabhāvaṃ viditvāna māṇābharaṇarājino

289

Velukkhepasasahassāni pavattentā 57 pamoditā

Uukkāsatasahassāni jāletvāna samantato

290

Bahū yodhasahasse ca pāpentā jivitakkhayaṃ

Appeṭhentā nadantā ca vaggantā ca samantato

291

Sabbe ekappahārena māṇābharaṇarājinā

Ajjhāvutthaṃ mahāduggaṃ pavisitvā samantato

292

Tattho'hīnaṃ kumārañca sirivallabhanāmakaṃ

Aññe cā'pi mahāmacce jīvagāhaṃ gahetva te

-----------

55. [A.E.] Mahāgatte. 56. [A.] Acchanta- 57.[A.] Pavattenti.

[SL Page 430] [\x 430/] (

293

Tattha tattha vikiṇṇañca verirañño bahuṃ dhanaṃ

Hatthi asse ca sannāhe āyudhañca anappakaṃ

294

Gahetvā rakkhane tesaṃ 58 yojetabbaṃ ca yojiya

Sabbe'va anubandhantā mānābharaṇabhupatiṃ

295

Mahāvālukagaṅgante pāpuṇitvāna taṃ khaṇaṃ

Tatrāpi aparicchinnaṃ māretvā verivāhiniṃ

296

Karitvā vāhiniṃ sabbaṃ maṃsalohitavāhiniṃ

Āsamuddāpi gantvāna māṇabharaṇa bhupatiṃ

297

Gaṇhitvāna nivattāma nāññathe'ti thirāsaya

Nikkhantā te; parakkantabhujo pīṇamahābhujo

298

"Gaṅgāya pārimaṃ tīraṃ na gantabba"nti sāsanaṃ

Pesetvā te nivattesi duratikkamasāsano.

299

Tato rājā parakkantabhujo nijjitabhubhujo

Paṭimukkasabbābharaṇo 59 senaṅgaparivārito

300

Sirivallabhanāmena kumārena purakkhato

Jato asurasaṃgāme surindo'va surālayaṃ

301

Mahatā jayaghosena āpūrento disodisaṃ

Pāvekkhi nagaraṃ rammaṃ puḷatthipuranāmakaṃ.

---------

302

Māṇābharaṇabhupo'tha parakkamamahībhuje

Bhayā sañcātarogena pāpito āyusaṅkhayaṃ

303

Itthāgārassa majjhimhi bāhāpaggayha kandato

Kicchāpanno nipanno so sayane māraṇantike

304

Āṇāpetvā tato kittisirimeghakumārakaṃ

Aññecāpi mahāmacce idaṃ vacanamabruvī:

305

Daṭhādhātubhadantassa pattadhātuvarassa ca

Saddhehi kulaputtehi pūjitañca bahuṃ dhanaṃ

306

Aññe ca vividhā gāmā bhikkhusaṃghassa santakā

Rajjalobhābhibhūtena gahitā nāsitā ca me:

307

Idāni'mhi anuṭṭhānaseyyāya sayito ahaṃ;

Matassāpi ito kāmaṃ apāyā mutti me kuto?

----------58. [A.] Rakkhametesaṃ 59.[A.] Pamukka-

[SL Page 431] [\x 431/] (

308

Maṃ viya tvaṃ anassitvā parakkamamahībhuno

Samīpamupasaṅkamma tassa vuttavidhāyako

309

Tena vuttaniyāmena anukūlo vasāhi"ti.

Evaṃ ca pana vatvāna rudanto karuṇaṃ bhusaṃ

310

Parakkamamaharañño subhaṭānamagocaraṃ

Padesaṃ gantukāmo'ca duggaṃ yamapuraṃ gato.

---------

311

Parakkamabhujo rājā rañjitānantasajjano

Matabhāvaṃ nisāmetvā māṇābharaṇarājino

312

Āṇāpesi tato kittisirimeghakumārakaṃ

Tadā sannipatitvāna mahāmaccā mahīpatiṃ 60

313

Katañjalī te yāciṃsu vidhātuṃ molimaṃgalaṃ.

Pasatthena muhuttena nakkhattena ca bhupati

314

Nissapatto pavattesi pasanthaṃ molimaṃgalaṃ.

Nānāvidhānaṃ bherīnaṃ mahāsaddo tadā ahū

315

Yugantavātavyādhūta - sāgarārāvabheravo.

Ahū sovaṇṇavammehi vammitehi gajehi ca 61

316

Rājavīthi savijjūhi meghakūṭehi vo'saṭā.

Turaṅgaraṅgasañjātataraṅgaṃ viya taṃ tadā

317

Sakalaṃ saṅkulaṃ āsi nagaraṃ sāgaro viya.

Vicittachattamālāhi kañcanaddhajapantihi

318

Ākāsakuharaṃ āsi chāditaṃ'va samantato.

Velukkhepā pavattiṃsu, pavattiṃsu ca accharā

319

Nicchāresuṃ tadā vācaṃ jīvajīveti nāgarā.

Kadalītoraṇākiṇṇaṃ ghaṭamālāsamākulaṃ

320

Dharaṇīmaṇḍalaṃ āsi sakaṃtvekamaṅgalaṃ.

Vattittha thutigītañca nekavandisatoditaṃ

321

Ahū agarudhūpehi ākiṇṇaṃ gaganaṅgaṇaṃ

Nivatthacittavatthā ca nānābharaṇabhusitā

322

Nānāāyudhahatthā ca katahatthā mahābhaṭā

Paripuṇṇaṅgapaccaṅgā sivīraṅgasurūpino

-----------

60.[A.] Mahāmatiṃ. 61.[D.S.] Dhajehi

[SL Page 432] [\x 432/] (

323

Pahinnā viya mātaṅgā vijambhiṃsu ito tato,

Issāsīnaṃ sahassehi cāpapāṇīhi bhūrihi

324

Surasenaṅgasaṅkantaṃ viyā'si dharaṇītalaṃ.

Nagaraṃ tārakākiṇṇaṃ khāyittha gaganaṃ viya.

325

Mahānubhavo mahatiṃ accherabbhutasantatiṃ

Iti vattāpayaṃ rājā rājīvāyatalocano

326

Suvaṇṇacchādanacchanta - kuñjaradvayayojitaṃ 61

Soṇṇamaṇḍapamāruyha nānāmaṇḍanamaṇḍito

327

Sirasā dhārayaṃ moliṃ maṇiraṃsisamujjalaṃ

Udentaṃ bhānumantaṃ'va dhārento udayācalā 62

328

Vasantakantiṃ maddanto nijakantibalena so

Ānandassujale nettammajjāpento puritthinaṃ

329

Puraṃ padakkhiṇaṃ katvā subhalakkhaṇasobhito

Sahassakkho'va pāvekkhi sundaraṃ rājamandiraṃ.

330

Evaṃ disā ca vidisā ca vidhāya sabbā

Pūjāmayā viya sa majjhimalokapālo

Rājā parakkamabhujo varacakkavattī

Vasse akāsi dutiye dutiyābhisekaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Abhisekamaṅgalaniddeso nāma sattatimo paricchedo.

Ekasattatimo paricchedo.

Tato katābhiseko so parakkantamahīpati

Sappaññe iti cintesi pavaro atthadassinaṃ;

Lokasāsanasaṃvuddhividhānavimukhehi tu

Chandā dosā bhayā mohā yantehi agatiṃ bhusaṃ

Akhaṇḍakaragāhādimahādukkhavidhāyihi 1

Pubbarājūhi loko'yaṃ pīḷito bahuso purā

Yathā sukhī bhaveyyā'tha sāsanañca mahesino

Dulladdhisatamissattā ciraṃ āvilataṃ gataṃ

-----------

61. [A.E.] Suvaṇṇacchidanacchanna- 62. [A.E. -]Yācale

1. [A.E.] Abaddhakara-

[SL Page 433] [\x 433/] (

Nikāyattayabhedena bhinnaṃ nekehi bhikkhuhi

Kucchipuraṇakiccehi alajjihi samosaṭaṃ

Pañcavassasahassesu anatītesu yeva ca

Hānabhāgiyanaṃ yātaṃ yathāssa'ddhaniyaṃti ca;

Yaṃ vā mahākulīnānaṃ vinaṭṭhānaṃ tahiṃ tahiṃ

hapetvāva yathaṭhāne yathāvidhi va pālanaṃ,

Yaṃ vā danamahāvassaṃ vassāpento nirantaraṃ

Cātuddīpikamegho'va poseyyaṃ yāvake'ti va,

Sādhentena mayā rajjaṃ kicchena mahatā satā

Etaṃ sabbaṃ phalattena sambhāvatamanekadhā

Vidhātuṃ dāni kālo'yaṃ taṃ yathāhicchitaṃ iti

hānantarārahānaṃ hi ṭhānantaramadāsa so.

Tato bheriṃ carāpetvā sannipātiya yācake

Tulābharamahādāna manuvassaṃ padāpayī.

---------

Tatosāsanasaṃvuddhividhānāya mahīpati.

Rāsīkatvā 2 mahāsaṅghaṃ nikāyattayavāsinaṃ

Tathā āpattanāpattivibhāgavidhikovide

Bahū āvariye cāpi pavare sannipātiya

Sayañca vinayaññunaṃ ṭhānāṭhānappavedinaṃ

Aggesaro vicārento suddhāsuddhe tapassino

Apakkhapātavuttittā paṭighānunayavajjito

Appamattasabhāvattā rattīndivamatandito

Hisakko sallakatto'va tikicchānarahā'rahe

Dose samupadhārento paññavā nayakovido

Tekicche so tikicchanto, atekicche vivajjayaṃ,

Anayāpetasaṃkappo vinayuttena kammunā

Vaṭṭagāmaṇiabhayassa kālā paṭṭhāya sabbathā

Yāvajjadivasā pubbamahīpehi bahūhi pi

Mahatāpi payāsena vippakatasamaggataṃ

Aññoññavimukhācāraṃ nānāviggahakovidaṃ

-----------

2.[A.] Rāsiṃ katvā.

[SL Page 434] [\x 434/] (

Nikāyattītayaṃ pubbe atakkantāsu jātisu

Saṃsuddhiṃ sāsanasseva patthetvā gahitabbato

Rajjasādhanadukkhāpi diguṇaṃ kilanamathaṃ 3 bhusaṃ

Anubhonto mahāpaññño samaggaṃ katva bhupati

Pañcavassasahassāni yathāsuddhaṃ pavattati

Tathākhīredakībhūtaṃ akāsi jinasāsanaṃ.

Tato nalagaramajjhamhi catussālaṃ catummukhaṃ

Visālanānāsālaṃ so kārāpevo naruttamo

Paṭṭhapesi mahādānaṃ sabbopakaraṇatvitaṃ

Anekasatasaṅkhānaṃ sīlapālānamanvahaṃ.

Anusaṃvaccharaṃ tesaṃ yathābuḍḍhaṃ narādhipo

Acchādanaṃ pāpuraṇaṃ dāpesi sumano sadā.

Atho catusu passesu kārāpetvā purassa so

Catasso dānasālāyo vabhattā bhāgaso mitā

Bhājanāni anekāni tattha lohamayāni ca

Bimbohanopadhānāni kaṭattharaṇamañcake

Gāviyo sādukhīrāyo 4 ṭhapāpetvā sahassaso 5

Atho tāsaṃ samīpamhi visuddhasalilālaye,

Nānāpupphaphalūpeta - tarupantivibhusite

Uyyāne cāpi kāretvā ramme nandananandane,

Tāsaṃ yeva'ntike phīte dhanadhaññasamanvite

Sakkharāguḷamadhvādisabbopakaraṇāyute

Koṭṭhāgāre anappe ca kārāpetvā amaccharī

Tatthānekasahassānaṃ sīlādiguṇayoginaṃ

Vātuddikabhikkhūnaṃ brāhmaṇānaṃ vaṇibbinaṃ

Aññesaṃ yācakānañca addhikānaṃ ca bhurīnaṃ

Mahādānaṃ pavattesi sapañño tattha paccahaṃ

Akampito anolīno pītisampuṇṇamānaso.

---------

Athāparaṃ mahāsālamanekasataroginaṃ

Vāsayoggaṃ dayopeto kārāpetvā narādhipo

-----------

3.[A.] Klamathaṃ. 4.[E.] Khīrāva. [S.] hapetvā saha'dāsi so.

[SL Page 435] [\x 435/] (

Sabbopabhogasāmaggiṃ heṭṭhāvuttakkamena so

hapāpetvāna tatthāpi paccekaṃ sabbarohinaṃ

Dāsamekañca dāsiñca dāpetvāna pamāṇato

Bhesajjakhajjabhojjādiṃ sampādetuṃ divānisaṃ

Nānābhesajjasambhāradhanadhaññādisañcite

Kārāpetvāna tatthāpi keṭṭhāgāre anappake

Nānāvatthāvibhāgesu nipuṇānaṃ subuddhinaṃ

Vejjānaṃ katahatthānaṃ sabbasatthappavedinaṃ

Vuttiṃ dāpiya sabbattha visesaññu yathārahaṃ

Kārāpento divārattiṃ tehi sādhu tikicchanaṃ

Sayaṃ māsassa catusu uposathadinesupi

Apetasabbābharaṇo susamādinnuposatho

Suddho suṇḍuntarāsaṅgo amaccaparivārito

Upasaṅkamma sālaṃ taṃ dayasītalamānaso

Pasādasommanettena oloketvāna rogino

Āyubbede sayaṃ vāpi nipuṇattā narādhipo

Āṇāpetvā mahāpañño vejje tattha niyojite

Patīkārakkame tesaṃ vicāretvāna sabbathā

Virādhetvā kataṃ tehi yadi atthi tikicchanaṃ

Yathāñāyaṃ virodhe te 6 bodhetvā vadataṃ varo

Sayaṃ upadisitvāna satthayuttiṃ yathāvato

Sahatthena tikicchitvā cheko katipaye jane

Vicāretvā sukhaṃ dukkhaṃ sabbesaññeva roginaṃ

Acchādanañca dāpetvā muttānaṃ rogato tathā

Vejjānaṃ hatthato pattiṃ gahetvā kusale rato

Pattiṃ tesañca datvāna payāti bhavanaṃ nijaṃ.

Eteneva upāyena anuvassaṃ dayānugo

Ārogo parimocesi sabbarogehi rogino.

---------

Aññca abbhutaṃatthi adiṭṭhāsutapubbakaṃ

Tassa sammāpavattorukaruṇāguṇasālino

-----------

6.[E.] Virodhento.

[SL Page 436] [\x 436/] (

Sañjātena kapolamhi abbudenā'bhipīḷato

Mahādukkhābhitunneko kāko taṃsālamāgato.

Tassa daḷhadayāpāsanibaddho'va tato bahi

Pakkhacchinno'va no yāti rudanto karuṇaṃ bhusaṃ.

Tadā vejjā viditvāna tassa bhāvaṃ sabhāvato

Gahetvā taṃ vikicchiṃsu mahārājassa sāsanā.

Roge samaṃ gate rājā āropetvāna taṃ gajaṃ

Vissajjāpesi nagaraṃ kārāpetvā padakkhiṇaṃ.

Accuḷārā hi karuṇā tiracchānesu pī'disī

Evaṃ kattha kadā kehi diṭṭhā vā yadi vā sutā?

---------

Tato parakkamabhujo rājā rañjita-sajjano.

Nāmāvasesataṃ yātaṃ puḷatthinagaraṃ varaṃ

Appahontaṃ sumahatiṃ rājalakkhiṃ vijamhituṃ

Visālaṃ ramaṇīyaṃ ca vīro kāretumārabhī.

Tato parikkhipitvāna khandhāvāraṃ samantato

Mahantaṃ pubbarājūnaṃ purapākāracakkato

Uccaṃ pākāravalayaṃ sudhākammasamujjalaṃ

Kāresi dharaṇīpālo sādarambudapaṇḍaraṃ. 59 Tato'nukkamato khuddapākārattītayaṃ tato

Parikkhipitvā kāresi vīthiṃ nānappakārakaṃ.

Tathā nijaṃ rājagehaṃ sabbamantopurampi ca

Parikkhipitvā kāresi anupākāramaṇḍalaṃ.

Sattabhumaṃ tato gabbhasahassapatimaṇḍitaṃ

Anekasatathambhehi vicitrehi vibhusitaṃ

Kelāsasikharākāra-kūṭāgārasatāvitaṃ

Nānāvidhalatākammamālākammasamujjalaṃ

Soṇṇamayamahādvārakhuddadvarakavāṭakaṃ

Vibhattabhittisopānaṃ 7 sabbotusukhadāyakaṃ

Hemadantamayādīhi mahagghattharaṇehi ca

Nānāmañcasahassehi niccaṃ samupasobhitaṃ,

-----------

7.[E.] Suvibhatta.

[SL Page 437] [\x 437/] (

Ākāsagaṅgāya sobhaṃ 8 hasantena jutīmatā

Candapādāvadātena catukkoṇāvalambinā

66 Thūlamuttākalāpena niccamaccantasobhinā

Sovaṇnayamahādīpādhāramālāvasobhinā

Pupphadhūpānamāmodaṃ niccamuggiratā satā

Sirīsayanagabbhena sanāthikatamuttaṃ,

Pañcaṅgaturiyārāvasadisaṃ muñcatā ravaṃ

Soṇṇakiṅkijālena tattha tatthupalambinā

Ghosentamiva puññānamānubhavamanappakaṃ,

Asādhāraṇanimmāṇasadisaṃ vissakammuno

Aggaṃ kāresi pāsādaṃ pāsādikamanuttaraṃ,

Aggo sabbamahīpānaṃ vejayantābhidhānakaṃ.

Brāhmaṇehi tato santiṃ kāretuṃ hemamandiraṃ,

Parivattanatthaṃ 9 mantānaṃ manuññaṃ dhāraṇīgharaṃ

Tatraṭṭhācariyenā'tha bhāsitāni mahesino

Jātakāni nisāmetuṃ rammaṃ maṇḍalamandiraṃ,

Parittedakasuttañca kāsāyavasaneha'tha

Dattaṃ yatīhi 10 dhāretuṃ pañcasattatimandiraṃ,

Vicitrasāṇipākāra-parikkhittaṃ samantato

Cāmīkaravitānehi mahagghehi mibhūsitaṃ

Nānāvaṇṇehi pupphehi sugandheha tahiṃ tahiṃ

Pūjitehi virājantamekamālāgulaṃ viya

Gandhatelappadīpehi naccamubbhāsitodaraṃ

Kālānusārīdhūpehi samantā adhivāsitaṃ

Suvaṇṇādimayāneka-jinabimbavicittitaṃ 11

Paṭāropitasabbaññubimbamālāvirājitaṃ

hapetuṃ jinabimbamhi sahattheneva locanaṃ

Tathāgatañca pūjetuṃ sotuṃ dhammamanuttaraṃ

Paviṭṭhe tamhi rājinde dibbasaṃgītasādisaṃ

Gāyitvā madhuraṃ gītaṃ naccantīhi layanvitaṃ

Saheva nāṭakitthīhi kekamuggiratā satā

Niccamāraddhanaccena accheravivasaṃ janaṃ

-----------

8.[A.] Gaṃgāsobhaggaṃ 9.[A.] Pavattanatthaṃ. 10.[A.E.]Vatīhi 11.[A.] Vicitritaṃ.

[SL Page 438] [\x 438/] (

Karontena mayūrena pavarena virājitaṃ

Dhammāgārañca kāresi sadā dhammānuvatti so.

---------

Tato hammasamīpamhi nekagandhabbagītikaṃ

Layopenaṃ nisāmetuṃ rammaṃ daṭṭhuṃ ca taṇḍavaṃ

Suvaṇṇamayathamhehi jotamānaṃ samantato

Attano caritopena-citrakammamanoramaṃ

Kuṇḍalaṅgada-hārādinānābharaṇabhāsinā 12

Khoma-koseyya-cīnādi-citracchādanasobhinā 13

Sovaṇṇayamahākhandhasākhāpantivirājinā

Citrakammakatānekadijasaṅghopasobhinā

Iṭṭhatthadāyinā kapparukkhena upasobhitaṃ

Sarassatīmaṇḍapañca kārāpesi narādhipo.

Tato sudhammavhasabhaṃ avatiṇṇaṃ'va bhūtalaṃ

Sabbalokesu cārittamekattha viya piṇḍitaṃ

Tibhumakaṃ vicitrehi citrehi patimaṇḍitaṃ

Manuññavedikāpantiparikkhittaṃ manoramaṃ

Kapparukkhassa iṭṭhatthadāyino gāyakādinaṃ

Heṭṭhākatamahagghena āsanena vibhūsitaṃ

Laṅkaṅganāya laddhāya nijabāhubalā raṇe 14 pajjalantaṃ kirīṭaṃva nānāratanabhāsuraṃ 91

Jaṭāmaṇḍalasaṅkāsaṃ naralokakapālino

Rājavesībhujaṅgavhaṃ rammaṃ kāresi maṇḍapaṃ.

Tathā kāresi paṭhaviṃ bhinditvā viya uggataṃ

Ekatthambhañca pāsādaṃ rammaṃ makaraniṭṭhitiṃ, 15

Tato sovaṇṇayatthambhamatthakaṭṭhena cārunā

Vahatā rājasīhassa tassa hemaguhāsiriṃ

Suvaṇṇabhūminā dīparukkhena ca 16 virājinā

Jātarūpanivāsena manuññena virājitaṃ.

---------

Tathā rājagharāsanne padese so disampati

Kārāpesi gharuyyānaṃ dharaṇīpalagāmaṇī,

-----------

12.[S.] Bhūsitā 13.[S.] Yoginā. 14.[E.S.D.] Balāruṇe,

15. [A.] Niṭṭhitaṃ. 16.[A.E.] Rukkheneva.

[SL Page 439] [\x 439/] (

Nandanuyyānasādissaṃ dassesi siriyāti ca

Janānaṃ nayanānandaṃ dadaṃ 17 nandayatīti ca

Nāmena nandanaṃ kundalatāliṅgipādapaṃ,

Nānāpuppharasassādamattabbhamarakujitaṃ;

Campakāsokatilakā nāgaputtāgaketakā

Sālapāṭalinīpā ca ambajambukadambakā

Vakulā nālikerā ca kuṭajā bimbijālakā

Mālati mallikā vāpi tamālanavamālikā

100

Iccevamādayo nānāphalapupphopagā dumā

Janānaṃ yattha yātānaṃ hadayaṃ madayanti ca,

101

Mayurānaṃ virāvena kokilānaṃ kalena ca

Ninnādena sadā lokaṃ vilobhentaṃ manoramaṃ,

102

Kamaluppalasārānaṃ sārasārāvahārinaṃ

Sutīrānaṃ sarānañca samūhena samanvitaṃ.

103

Dantidantamayānanta - rūpapantivirājihi

Thamhehi thamhiteneva mahatā bhāsatā satā

104

Yantanāḷivimuttāhi vāridhārāhi sabbadā

Vassamānamahāmeghakūṭākārena cārunā

105

Uyyānalakkhiyā molimaṇḍanākāradhāritā

Lovanaggāhinā dhārāmaṇḍapena ca maṇḍitaṃ.

---------

106

Amandacandanatthamha - sobhitena vijambhinā

Bhumaṇḍamaṇḍanākāraṃ vahantena jutīmatā

107

Bhāsamānaṃ vimānenāsamānena virājinā

Aṭṭhaṃsamaṇḍapenā'tha vaṭaṃsakasamena ca

108

Sirīmatā manuññena bhogibhogāvalīsiriṃ

Vahantena 18 mahantena maṇḍitaṃ maṇḍapena ca,

109

Yattha silāpokkharaṇī dharaṇipālasekharaṃ

Sadā rañjeti rājānaṃ rañjitānantasajjanaṃ

110

Yaṃ maṅgalapokkharaṇīramanīyataraṃ sadā

Nandāpokkharaṇīyuttaṃ nandanaṃ viya khāyati.

-----------

17.[E.] Nayanānandanādaṃ. [A.] Nayanānandadadaṃ. 18.[A.] Vahattena

[SL Page 440] [\x 440/] (

111

Sugandhivāripūrena puṇṇā pokkharaṇī 19 parā

Yattha bhupālavandaṃ taṃ nandayantī virājate,

112

Guhā vasantasaññāya yuttā 20 pokkharaṇaha ca

Amandasirisobhaggarammā 21 dissati sabbadā.

113

Dvidhā payātavārittā padese dīpasannihe

Dīpuyyānañca kāresi aparaṃ paramaddano;

114

Yattha sabbasudhākammanimmitaṃ vimbhayāvahaṃ

Dissate dhavalāgāraṃ kelāsasikharopamaṃ;

115

Nānāvijjāvisesānaṃ katattā dassanāya ca

Vijjāmaṇḍapanāmena vimānena vibhusitaṃ,

116

Soṇṇakiṅkiṇiyuttāya yuttaṃ dolāya cāruyā

Dolāmaṇḍapamābhāti pavivītaṃ subhaṃ yahiṃ,

117

Yattha hassarasābhiñña-kīḷāmaccapurakkhato

Rājā'bhiramate tena kīḷāmaṇḍapasaññinā

118

Vimānena virājantaṃ, tathā dantamayena ca

Sāṇimaṇḍapanāmena, moramaṇḍapasaññinā

119

Pavarenā'parenāpi ādāsamayabhittinā

Ādāsamaṇḍapenāpi sadā tamupasobhitaṃ.

120

Anantabhogasaṃkāsa - sannivesasilāyutā

Yatthā'nantapokkharaṇī rañjeti janataṃ sadā,

121

Vicittacittasaṃyuttā cittā pokkharaṇī yahiṃ

Parābhibhuṃ parakkantabāhuṃ rañjeti rājisiṃ,

122

Nānācittavicittañca catubhumamanuttaraṃ

Vimānaṃ yattha siṅgārasaddapubbaṃ vīrājate,

123

Tālahintālasaṃyuttaṃ nāgapunnāgarājikaṃ

Kadalīkaṇṇikārehi kaṇikārehi saṃyutaṃ.

---------

124

Tato sabbamahīpālakulabhudharameruno 22

Tassantovattibhu tesu ratanattayamāmako

125

Atthānatthapariggāhī paññavā suddhamānaso

Anekapuññakammānaṃ vidhānopāyakovido

-----------

19. [E.] Puṇṇapokkharaṇī. 20.[A.E.] Yuttaṃ 21.[A.E.-]Rammaṃ

22.[E.] Bhūdharamandīre.

[SL Page 441] [\x 441/] (

126

Chandā dosā bhayā mohā agacchaṃ agatiṃ bhusaṃ

Atitto kusaloghehi jalehi viya sāgaro

127

Hiriottappasampanno niccāraddhaparakkamo

Mahindanāmako eko sīlapālo vicakkhaṇo

128

Caturāsītidhammakkhandhasahassāmatasekato

Vaḍḍhanatthaṃ pavittassa dāṭhādhātuvarassa so

129

Upatthambhakabhutassa sabbakammesu sabbadā

Anuggahena tasseva narindassa sirīmato

130

Sovaṇṇacchadanadvāra-vātapānūpasobhitaṃ

Antobahikatāneka cittakammasamujjalaṃ

131

Vijjujālavinaddhaṃva sovaṇṇayamahīdharaṃ

Nānāvaṇṇavicittehi vitānehi virājitaṃ

132

Nānāpabhāvipphuranta-tirokaraṇisobhitaṃ

Mahagghattharaṇopeta-mañcapantīsamāyutaṃ,

133

Siriyā viya āvāsaṃ, sabbasmiṃ rāmaṇeyyakaṃ

Piṇḍitaṃ viya ekattha jotantaṃ dehadhārinaṃ

134

Hāra-haṃsa-himamśoda-paṇḍarāyā'tivāruyā

Manuññacandasālāya visālāya virājitā

135

Samussitaddhajaṃ rammaṃ suvaṇṇamayathūpikaṃ

Citraṃ kāresi pāsādaṃ pasādajananaṃ subhaṃ.

---------

136

Tato kittisirīmeghamahārājamahaṇṇavā

Sañjātā vandalekhāva lokalocanahāriṇī

137

Tassa khattiyavaṃsekaketussa bhariyā piyā

Rāmaṃ sītā'ca rañjentī taṃ mahīpatisekharaṃ

138

Anekasatasaṅkhānaṃ majjhe antopuritthinaṃ

Accantavallabhatarā ratanattayavallabhā

139

hapetvā nijabhattāramapi devindasādisaṃ

Yādisaṃ 23 yādisaṃ kañci na maññantī tiṇāyapi

140

Manāpacārinī tassa narindassa piyaṃvadā

Saddhāsīlādikāneka - guṇabhusanabhusitā

-----------

23.[D.S.] Sādisaṃ.

[SL Page 442] [\x 442/] (

141

Naccagītassa kusilā kusaggamatisālinī 24

Karuṇāguṇayogena sadā sītalamānasā

142

Devī rūpavatī rūpavatīnaṃ pavarā satī

Paññāvatī puññavatī sucikammā yasassinī

143

"Appamāyu manussānaṃ hīḷeyyanaṃ suporiso

Careyyā'dittasīsova natthi maccussa'nāgamo"

144

Iccādaniccatāyuttaṃ sarantī jinasāsanaṃ

Sutāvadhāritāneka - munipuṃgacavahāsitā

145

Appāyuttañca sattānaṃ bhamantānaṃ bhavaṇṇave

Jānantī puññatulyāya patiṭṭhāya ca natthitaṃ

146

Nānappakāraṃ kusalaṃ sampādentī atanditā

Saṃsārasāgarā khippaṃ kāretvā attatāraṇaṃ

147

Nibbāṇatīraṃ pāpetuṃ nāvaṃ sovaṇṇayaṃ viya

Kāresi puramajjhamhi mahāthūpaṃ suvaṇṇayaṃ

---------

148

Atha tasmiṃ pure ramme anekasatasaṅkhakaṃ

Dvittibhumādikānekasahassālayabhusitaṃ

149

Sabbantarāpaṇopetasabbopakaraṇanvitaṃ

Hatthassarathasañcārāvicchannaṃ paṭivāsaraṃ

150

Niccāraddhamahākīḷajanākiṇṇaṃ tahiṃ tahiṃ

Kārāpesi mahāpañño vīthiṃ nānappakārakaṃ

---------

151

Tato so sabbasampattivāhinā sirivāhinā

Tibhumakena pāsādattayena samalaṅkataṃ

152

Veḷuvane'sipatana - kusināravhayena ca

Vihārattitayenāpi sanāthikatamantike

153

Rājavesībhujaṅgañca tathā rājakulantakaṃ

Kāresi vijitañceti so sākhānagarattayaṃ

---------

154

Atha taṃ rājapāsādamantarā 25 ca purattayaṃ

Gāvute gāvute ramme saddhammapaṭimāghare

155

Cātuddisikabhikkhūnaṃ vissamāgārabhusite

Kārāpesi mahīpālo vihāre pavare tathā

-----------

24. [E.] Matisāminī. 25. [A.] Athantaṃ.

[SL Page 443] [\x 443/] (

156

Evaṃ sabbaṅgasampanne sabbakāmasamappite

Vasantasirisaṃsobhivassokasārasannige 26

157

Catugāvutadīghañca sattagāvutavitthataṃ

Vaḍḍhite attanā yeva attanāmaṅkite subhe

158

Cārupākāravalaye rammahammiyjaujale 27

Khuddavīthimahāvīthiyutte 28 nettarasāyane

159

Pure puḷatthināmamhi so purindadasantibho

Sada aladdhaladdhānaṃ lābhapālanakovido

160

Rājadvāraṃ visiṭṭhañca sīhadvāraṃ manoramaṃ

Hatthidvāraṃ visālañca indadvāraṃ punāparaṃ

161

Dvārañca hanumantavhaṃ kuveradvāramunnataṃ

Caṇḍīdvāraṃ vicittañca rakkhasadvārameva ca

162

Bhujaṃgadvāramuttuṅgaṃ pānīyadvāramujjalaṃ

Uyyādvāramaparaṃ māyādvārañca sobhitaṃ

163

Dvarañcāpi mahātitthaṃ gandhabbadvāramuttamaṃ

Ete catuddasadvāre kārāpesi narādhipo.

164

Evaṃ purā tamatikhuddamanekayuddha-

Naṭṭhaṃ puḷatthinagaraṃ nagarājasāro

Rājā parakkamabhujo vajiraggapañño

Sajjesi sādhu nagaraṃ viya tāvatiṃsaṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Puḷatthīpurapaṭisaṃkharaṇatiddeso nāma

Ekasattatimo paricchedo.

---------

Dvisattatimo paricchedo.

Tato so sabbathā sabbaṃ coḷasenāya nāsitaṃ

Anurādhapuraṃ mūlarājadhāniṃ tamattano 1

Dharamānassa satthussa sahassārasaneminā

Cakkena'ṅkitapadehi 2 pavittīkatabhumito

-----------

26. [E.D.] Vasattasirisaṃyoga sobhituyyānasannibhe.

27. Rammahamma samujjale (sabbesu.) 28. [A.E.] Yutta.

1. [D.] Rājadhānitta mattano 2.[E.S.D.] Cakkaṃkitehi

[SL Page 444] [\x 444/] (

Dakkhiṇāya mahābodhisākhāya ca mahesino

Dhātunampi ca doṇena patiṭṭhitapadesato

Accantamahanīyanti maññamāno narādhipo

Paṭisaṅkharaṇaṃ tassa kārāpetuṃ samārabhi.

Tato ekaṃ mahāmaccamāṇāpetvā narādhipo

Taṃ yathā'bhicchitaṃ tassa samādisi vicakkhaṇo.

Tato so taṃ samādesaṃ sabbathā avilaṅghiya

Paṭiggahetva sirasā paggahetvā ca añjaliṃ

Gantvā'nurādhanagaraṃ sayañca vidhikovido

Rājādesaṃ asesaṃ so sampādetuṃ samārabhi.

---------

Tato so pubbarājunaṃ sīmāyaṃ rājadhāniyā

Pākāra-anupākāra-vīthi-pāsāda gopure

Pokkharañño manuññā ca uyyāne ca sudassane

Sapañño na cirasseva kārapesi pure viya.

Tato mahāvetiyādinikāyattayacetiye

Anappake vihāre ca lohapāsādakādike

Attanā vasitañcāpi sadvāraṭṭālagopuraṃ

Sarājaṅgaṇamānandicandasālāmanoramaṃ

Pāsādaṃ ruciraṃ ceti evamādisamiddhiyā

Samupetaṃ sa kāresi puraṃ sabbaṃ pure viya.

Iccevaṃ pubbarājuhi kāritāni bahūni so

Kammantāni nijāmaccene'kenā'suṃ samāpayī.

Anekajātisaṃciṇṇakusalodayabhāginaṃ 3

Sabbeva hi sapaññānaṃ saṃsijjhanti manorathā.

Tato parakkamavhañca puraṃ sadvāragopuraṃ

Pākāraparikhāvīthipāsādāpaṇamaṇḍitaṃ

Anekasatabhikkhūnaṃ sīlādiguṇayoginaṃ

Vāsāya katapāsādasobhitārāmabhusitaṃ

Devānālakamandaṃva iddhaṃ phitaṃ subhikkhakaṃ

Sadākiṇṇamanussaṃ ca kārāpesi mahāmati.

-----------

3. [E.D.S.] Anekajātisaṃkiṇṇa.

[SL Page 445] [\x 445/] (

Tato sīhaḷadīpamhi taṃtaṃjanapade ṭhitā

Mahāmaccā apiḷetvā tatta tattha mahājanaṃ

Karañcā'parihāpetvā taṃtaṃjanapadūpagaṃ

Yathā yathā te gaṇhanti samādisi tathā so.

Tatonumāsaṃ catusu uposathadinesu tathā

Vāpiādisu sabbāsu laṅkādīpe asesato

Thalavārivarānañca migamacchādipāṇinaṃ

Dāpesi matisampanno abhayaṃ akutobhayo.

---------

Tato rohaṇaraṭṭhamhi sāmantā bahavo tadā māṇābharaṇabhūpāle mate niggatikā sayaṃ

Sarūpamavijānantā 4 parakkantassa rājino

Bhayatajjitacittattā adassetvāna taṃ vibhuṃ

Anussarantā ca nija aparādhaṃ khaṇe khaṇe

Kālamhi vītivattamhi bhaye diguṇataṃ gate

Tassa rājindasīhassa uḷāraṃ vikkamakkamaṃ

Avilaṅghiyamaññehi jānantāpi ca sabbathā

Raṭṭhe saṃjātasaṃvaddhe ekāmahapi jīvanaṃ

Visiṭṭhamiti maññantā amaññantā paraṃ gatiṃ

"Nadīpabbataduggādiyuttaṃ janapadaṃ imaṃ

Oloketumpi dassāma kadā nu ripuvāhiniṃ ?"

Iccevamādikaṃ vatvā sakale raṭṭhavāsike

Vase katvopasaṅkamma sugalaṃ rājamātaraṃ

"Māṇabharaṇarājassa matabhāvanibandhano

Yo soko devi so kāmaṃ mā te pīḷetu mānasaṃ.

Jīvantesu vatamhesu amhaṃ janapadaṃ imaṃ

Anekadaduggasaṃyuttaṃ ko nāma pavisissati"

Iccādivacanā tampi saññapetvāna rājiniṃ

Sabbe samaggā hutvāna duggaṭṭhāne asesake

Āraṭṭhasīmaṃ bahuke gajehi pi akampiye

Dugge katvāna parikhaṃ bhindāpetvā samantato

-----------

4. [A.] Mavijānitvā.

[SL Page 446] [\x 446/] (

Kaṇṭake tikhiṇe tattha pattharitvā'yase viya

Chinnapātitarukkhehi magge katvā ca duggame

Tato dāmarikaṃ hutvā sabbe te raṭṭhavāsino

Ekekasmiṃ mahādugge yodhānekasahassadhā

Yuddhāya baddhakacchā te pahūtakaccāyudhā

Hutvā mahāsāhasikā nisīdiṃsu mahābalā. ---------

Rājinī sugalā cāpi vicārakkhamabuddhiyā

Abhāvato sayañcāpi duṭṭhattā ca sabhāvato

Ādāya vacanaṃ tesaṃ tibbavyasanabhāginaṃ

Attādhīnaṃ dhanaṃ cāpi maṇimuttādikaṃ bahuṃ

Tathā daṭhāpattadhātusantakaṃ ca bahuṃ dhanaṃ

Aggimhi pakkhintīva sabbaṃ tesaṃ visajjiya

Datvā ṭhānantaraṃ cāpi ṭhānāṭhānesva'kovidā

Tehi dāmarikattañca sayaṃ kāretumārabhi.

Parakkamanarindopi duratikkamavikkamo

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna salīlaṃ madhuraṃ hasaṃ

Rakkhavhayaṃ camūnāthaṃ ānetvā samarakkhamaṃ

Yathāsutaṃ pavattiṃ taṃ tassā'revetva tattato

"Gantvā tvaṃ khippamubbhutaṃ paṭisenādavānalaṃ

Bāṇavuṭṭhinipātena nibbāpetvāna sabbathā

Rakkhituṃ taṃ janapadaṃ ṭhapetabbe ṭhapāpiya

Sīghamehī"ti vatvāna pesayī taṃ mahābalaṃ.

---------

Tadā sannipatitvāna koṭṭhasārādhivāsino

Veḷakkārabalenāpi saddhiṃ sīhalakeraḷā

"Parakkamanarindena gaṇhanatthāya rohaṇaṃ

Sāmaccā subahū yodhā pesitā kira vīssutā;

Etthantare rājaraṭṭhaṃ gaṇhissāmā"ti mantīya

Sabbe ekamukhā hutvā ārabhiṃsu mahāhavaṃ.

Rājā parakkamabhujo natākhilamahībhujo

Vīre katipayāmacce sayoggabalavāhane

[SL Page 447] [\x 447/] (

Tattha pesiya ghātetvā ghātetuṃ yuttake jane

Gāme anappake tattha dāpetvā gaṇavāsinaṃ

Kārāpetvā rājabhogge anekepi ca gāmake

Tatthāpi paccatthibhayaṃ samesi akunobhayo.

---------

Tato rakkhacamūnātho tammahārājasāsanaṃ

Paṭiggahetvā sirasā paṇipātapurassaraṃ

Puḷatthinagarā vīro nikkhamitvā mahāyaso

Barabbalavhayaṃ ṭhānaṃ gantvā tattha nisīdi so.

Saraṭṭhavāsikā sabbā rohaṇamhi mahāvamū

Yathāvato nisāmetvā tasso'pāgamanakkamaṃ 53

"Jīvantā mayamamhākaṃ rajjasīmaṃ vilaṅghiya

Etthā'gantuṃ na dassāma" iccevaṃ katanicchayā

Mahāsāhasikā hutvā anepekkhā sajīvite

hānantamevupāgañchuṃ samarārambhasādarā

Tato rakkhacamūnatho tāya vāhiniyā saha

Vattento samaraṃ ghoraṃ mārento ca bhaṭe bahū

Chindatvā vaṭume tehi chindanto pātite dume

Gantvā ca kaṇṭakavanaṃ nāma ṭhānaṃ mahābalo

Tattha duggaṃ karitvāna nisinnāyā:risenayā

Yuddhaṃ vidhāya taṃ duggaṃ bhinditvā pavisitva so

Yodhe nekasahasse ca pāpetvā jajīvitakkhayaṃ

Nikkhamitvā tato ṭhānaṃ gato ambaḷamavhayaṃ. 5

Tatraṭṭhāya ca senāya saddhiṃ yuddhaṃ vidhāya so

Bhinditvā tattha duggaṃ ca sabbaṃ taṃ samaraṅgaṇaṃ

Maṃsalohitasampuṇṇaṃ katvā nikkhamma so tato

Savaṃ 6 nāma mahāduggaṃ bhinditvā'nappake bhaṭe

Māretvā purato tassa divācandantabāṭave

Tammaggobhayapassesu 7 mahāpabbatasaṃkaṭe

Majjhe majjhe ca nekehi chinditvā pātitehi ca

Mahārukkhehi duggāhamagge sañcāravajjite

-----------

5.[E.] Ambala lavhayaṃ. 6.[D.] Syavaṃ. 7.[E.] Gammamaggobhayapassesu.

[SL Page 448] [\x 448/] (

Ekadvigāvutāyāme vane mattagajehi pi

Akampiyamahādvāre sattadugge suduggame

Pāṭipāṭiyā'va kāretvā paccekaṃ 'vutthamattanā

Duggaṃ pavisituṃ kāmaṃ na dassāmā"ti sabbathā

Katadaḷhapaṭiññāya saha paccatthisenayā

Māse katipaye ghoraṃ yuddhaṃ katvā divānisaṃ

Mārento sahamaccehi yodhe nekasahassake

Tattheva so nisīdittha camunātho mahabbalo.

---------

Parakkamamahārājā puḷatthipuramāvasaṃ

Sutvā dūtamukhā vīro tassetaṃ samarakkamaṃ

"Chalehi 8 ettakaṃ kālaṃ tehi dāmarikehi tu

Sabbathā samasaṅgāmakaraṇaṃ neva yuttakaṃ.9

Sadvāraṃ sakalaṃ duggaṃ mayā vuttopadesato

Bhinditvā sakalaṃ senaṃ māretvāna anappakaṃ

Yathāvato taṃ vuttantaṃ vatvā khippaṃ mamantikaṃ

Pesehi"ccevamādissa vasantaṃ nijamandire

Dāpento ca bahū yodhe tassevi samarantike

Bhūtādhikāriṃ pesesi saṅgāmopāyakovidaṃ.

Tato so nikkhamitvāna puḷatthinagarā varā

Rakkhasenādhināthena samāgantvā mahabbalo

Sāsanaṃ avirādhetvā narindassa sirīmato

Kārāpetvā mahisacammamaye bāṇavāraṇe

Sannayha mahatiṃ senaṃ vidhāya tumulaṃ raṇaṃ

Mārento ca bahū yodhe anekasatasaṃkhake

Bhindāpetvā sattadugge kārite paṭipāṭiyā

Nikkhamitvā tato yātā gāmaṃ kiṃsukavatthukaṃ.

Tatthāpi samaraṃ ghoraṃ vattetvā'tha 10 sudāruṇaṃ

Nikkhamitvā tato gantvā vaṭarukkhatthaliṃ 11 tadā

-----------

8. [E.] Chavehi. 9.[E.-] Karaṇaṃ yuttaṃ na me na te.

10.[E.S.] Vattentā'tha. 11. [A.E.] Vaṭarakkhatthaliṃ

[SL Page 449] [\x 449/] (

Tattha nānādisopetaṃ māretvā ripuvāhiniṃ

Dāṭhāvaḍḍhananāme'tha gāme katvā mahāraṇaṃ

Tato sahodarākhyāte gāme katvā mahābhavaṃ

Tato rakkhacamūnātho pāhetvā balavāhanaṃ

Sādhetuṃ lokagallamhi ṭhitaṃ paccatthivāhiniṃ

hapesi ca 12 bahū yodhasahasse nijasantike

"Gaṇhissāma camūnāthādhikāretthantare" iti

Āgataṃ mahatiṃ senaṃ māretvā so palāpayī. 13

Lokagallaṃ gatā cāpi mahatī caturaṅginī

Tatthaṭṭhaṃ verisenaṅgaṃ kathāsesaṃ vidhāyakā

Tadīyaṃ dhanajātañca acchinditvāna sabbathā

Vutthaṃ senādhināthena ṭhānameva samāgatā.

Dve senā ekato hutvā gantvā majjhimagāmakaṃ

Tatthāpi lokagallaṭṭhasenānāthādhikārino 14

Dāṭhādhātubhadantañca pattadhātuvarampi ca

Ta dassāma gahetunti katvāna daḷhanicchayaṃ

Gāme'tha kaṇṭakadvāravāte paccatthisenayā

Pavattiya mahāyuddhaṃ māretvā ripuvāhiniṃ

Gantvāna uddhanadvāraṃ tattha dugge vidhāya ca

Nisinnā'yārisenāya vattetvā dāruṇaṃ raṇaṃ

Dugge bhindiya sadvāre pavisitvā bahū ripū

Ghātāpetvā 15 nisīdiṃsu sannayha balavāhanaṃ.

Gahetvāna tato dāṭhāpattadhātubhadantake

Rājinī sugalā cāpi uruvelamupāgami. ---------

Athāpi dīghavāpīyaṃ sādhetuṃ ripuvāhiniṃ

Parakkamanarindena pesitā saha senayā

Kittināmādhikārī ca kittijīvitapotthakī

Aññe'pi ca mahāmattā sannaddhabalavāhanā

-----------

12. [E.S.] hapetvāna 13.[E.] Palāyati. [A. -] Nāthādhikārihi.

15. [E.S.] Gāme tattha.

[SL Page 450] [\x 450/] (

Erāhuludisābhāgā gantvā givulabavhaye

Gāme nisinnaverīhi karitvā bhiṃsanaṃ raṇaṃ

Tattha dugge ca bhanditvā māretva'nappake ripu

Tato'pi nikkhamitvāna gantvā'tho uddhagāmakaṃ

Tattha dugge karitvāna tayo māse nirantaraṃ

Mahāhavaṃ pavattetvā palāpetvā mahāvamuṃ

Tato hihobunāmamhi ṭhāne katvāna duggake

Bhindāpetvāna parikhaṃ 16 pattharitvāna kaṇṭake

Santipātiya senaṅgaṃ nisinnāyārisenayā

Sadā saṅgāmasajjāya katvā bhīmaṃ mahāhavaṃ

Duggaṃ bhindiya sabbaṃ taṃ sadvāraṃ pāvisiṃsu ta.

Saravuṭṭhinipātena yuddhaṃ katvā durāsadaṃ. 97

Tato'pi nikkhamitvāna kirindavhayagāmake

hāne gāvutamattamhi kavo duggaṃ pure viya

Nisinnaṃ ripusenaṅgaṃ bhinditvāna pure viya

Dīghavāpivhaye ṭhāne nisīdiṃsu mahabbalā.

Parakkamanarindo'pi pavaro dīghadassinaṃ

Tatthaṭṭhānaṃ amaccānaṃ iti pesesi sāsanaṃ;

100

"Bhijjitvā kira saṅgāme palāyantā arātayo

Gahetvā pavare pattadāṭhādhātubhadantake

101

Bhītā parasamuddaṃ te gacchantīti sutammayā;

Evaṃ sati ayaṃ laṅkādīpo hessati suññako.

102

Ape'ttha sīhale dīpe maṇimuttādibhedake

Nānāratanajātamhi vijjantepi mahārahe

103

Asādhāraṇabhūtaṃ hi ratanaṃ nāma sabbathā

Duve dāṭhāpattadhātubhadantā dhammasāmino.

104

Vissajjetvā mayā cāpi sārabhutaṃ bahuṃ dhanaṃ

Sasannāhāyudhe yodhe rāsīkatvā nirantaraṃ

105

Sādhentena nirātaṃkaṃ laṃkādīpamimaṃ varaṃ

Kato mahā ca vāyāmo kāmaṃ hessati nipphalo.

-----------

17.[A.] Pāvisī tato

[SL Page 451] [\x 451/] (

106

Nānāratanarasmihi pajjalantena molinā

Mahagghena'pi ve mayhaṃ uttamaṅgamalaṃkataṃ

107

Dvinnaṃ dāṭhāpattadhātubhadantānaṃ mahesino

Pavīttito nāma bhave varasamphassayogato.

108

Tasmā ekamukhā hutvā sabbe sabalavāhanā

Mayā vuttopadesañcā'virodhetvā asesato

109

Ripusenaṃ vijitvāna dāṭhādhātuvarampi ca

Pattadhātubhadantañca pesetha turitaṃ" iti.

110

Kittināmādhikārī va dīghavāpiyamaṇḍale

Vasanto sāsanaṃ tassa sirasā sampaṭicchiya

111

Sasenaṅge bahū cāpi amacce sannipātiya

Camūnāthādhikārādhiṭṭhitaṭṭhānamupāgato.

112

Sapattavaggikā cātha raṭṭhavaṃsīmahāvamu

Sahāmaccehi sabbehi pahūtakavacāyudhā

113

Saṅgāmasajjā hutvāna sūrā vīraṅgarūpinī

Uddhanadvārakaṃ gāmamevagañchi raṇatthikā.

114

"Amhākaṃ raṭṭhamajjhaṃ hi paviṭṭhesu arātisu

Ekampi muñcituṃ kāmamadatvāna sapattakaṃ

115

Magge duggaṃ karitvāna sapattānaṃ palāyataṃ

Magge ca duggame katvā dvittigāvutamattake

116

Sapattehi nivutthassa padesassa samantato

Nānāvidhānaṃ dhaññānaṃ pavesañca nivāriya

117

Dubbalattaṃ gatāyā'risenāya sakalāyapi

Pavattiya mahāyuddhaṃ bāṇavuṭṭhidurāsadaṃ

118

Māressāmā"ti cintetvā heṭṭhāvuttappakārato

Mahādugge karitvāna nisīdi raṇadohaḷā.

---------

119

Tato bhutādhikārī ca rakkhasenādhināyako

Kittināmādhikārī ca sūrā saṅakgāmabhumiyaṃ

120

Sajjetvā mahatiṃ senaṃ parasenappamaddanā

Yathopadesaṃ sabbeva nikkhamitvāna ekato

-----------

16. [E.S.D.] Parikhā 18.[E.] Sasenaṅgo 19.[A.] Sasakkaṃ vaggikā.

[SL Page 452] [\x 452/] (

121

Sudāruṇe raṇe katvā māretvā ca bahū bhaṭe

Avasese palāpetvā tato ca punaniggatā 20

122

Maharīvaravhayaṃ duggaṃ bhinditvāna mahabbalā

Nikkhamitvā tato sabbe voyalaggamunāmake

123

hāne sannipatitvāna nisinnā raṇakovidā

Tassaggato ca sumanagallanāme padesake

124

Nisinnaṃ ripusenaṅgaṃ heṭṭhāvuttappakārato

Māretvā samamare ghore tatato 21 badaguṇavhaye

125

hāne nisinnaṃ sakalaṃ bhinditvā ripuvāhiniṃ

Uruvelamaṇḍalavhe'tha ṭhāne duggaṃ karitva'tho 22

126

Nisinnaṃ sakalaṃ senaṃ bhinditvāna mahābhave

Gahetvā pavare pattadāṭhātubhadantake

127

Tattheva te nisīdiṃsu mahāsenāpurakkhatā.

Sāmante'ko tadā tassa māṇābharaṇarājino

128

Senando 23 sūkarabhātudevanāmo kubuddhiko

Kārāyaṃ saṅkhalābaddho parakkantena rajinā

129

Rohaṇaṃ bhinnanigaḷo palāyitvāna pāvisi.

Āṇapetvā tato mañjuadhikāriṃ narādhipo

"Sūkarabhātusenindonijaṃ raṭṭhaṃ palāyito

130

Ekattha daḷhamūlo so na bhave yāva tāva te

Gantabba"miti vatvāna pesayī taṃ narissaro.

131

Puḷatthinagarā gantvā so sāpatgamunāmakaṃ

hānaṃ tattha mahāyuddhaṃ vidhāya ripusenayā

132

Māretvāna bahū yodhe tattha duggaṃ vidhāya ca

Nisīdi tattheva sayaṃ mahāsenāpurakkhato

133

Savaggavāsino sabbe tadā dāmarikā bahū

Raṭṭhavāsijanaṃ sabbaṃ ābālā parivattiya

134

"Vajantāpi mayaṃ pāṇaṃ dve daṭhāpattadhātuke

Sabbathā na cajissāma" iccevaṃ katanicchayā

-----------

20.[E.S.] Potthakesu imedve pādā nadissanti. 21.[E.D.] Kate.

22.[D.S.] Karitva so. 23. [E.S.D.] Senādhinātho.

[SL Page 454] [\x 454/] (

135

Paduṭṭhamanasaṃkappā abhimānavasīkatā

Bhattasūpavhayaṃ gāmaṃ sabbe sannipatiṃsu te.

136

Tadā rakkhavamūnātho kittīnāmādhikāri ca

Tato bhūtādhikārī ca sāmantā cā'pare bahū

137

Vattentā bheravaṃ yuddhaṃ saha paccatthisenayā

Dvihi ekapathe gantumadentā samarakkhamā

138

Daṭhādhātuṃ pattadhātuṃ gahetvā rājagāravā

Mahāpūjaṃ pavattentā nikkhamiṃsva'kutobhayā.

139

Tadā demaṭavalanāme ṭhāne sabbārivāhinī

Hutvā sannāhasannaddhā sahasā gahitāyudhā

140

Vāpiṃ nāmāvasantīdha 24 samāgamma samantato

Mahāyuddhaṃ pavattesi hiṃsanaṃ lomahaṃsanaṃ

141

Vamūnāthādikāvā pi amaccā dāruṇe raṇe

Matehi ca manussehi chaḍḍhitehā'yudhehi ca 142 adentā padanikkhepāvakāsaṃ samantato

Gahetvā pavare dāṭhāpattadhātubhadantake

143

Sappanārukokilavhaṃ gāmaṃ sampāpuṇiṃsu te.

Abhibhuto'tisārena tadā rakkhavamūpati

144

Yathākammaṃ gato sabbe saṃkhārā hi vināsito.

Te mañjukittināmā ca tadā dve adhikārino

145

hānantarārahaṃ tassa sammānamavirādhiya

Petakiccāni kāretvā mate'pi matisaññute

146

Tasmiṃ ca dhajinīnāthe dūraṭṭhe va narādhipe

Tasseva dharaṇindassa bhīmavikkamasālino

147

Pabhāvātisayā sabbaṃ senaṃ katvāna ekato

Adentā'vasaraṃ kañci saṅkhobhassa ca kassaci

148

Dvinnaṃ dhātuvarānañca pavattentā mahāmahaṃ

Taṃ sāsanaṃ narindassa pesayitvā sirīmato

Tattheva vītināmesuṃ vīrā katipaye dine.

149

Ta pavattiṃ suṇitvāna parakkamamahībhujo

"Yasmiṃ padese dhajinīnāthaṃ taṃ jhāpayiṃsu te

-----------

24.[E.] Potthake natthi. 25.[E.] Padanikkhepaṃ pakāsavisamantato.

[SL Page 464] [\x 464/] (

150

Kāretvā mahatiṃ tattha danasālaṃ catummukhaṃ

Cātuddisikadīnānaṃ anappaṃ dānavaṭṭakaṃ

151

Paṭṭhapethā"ti pesesi pūjanatthāya sāsanaṃ

Pavaro katavedīnaṃ paṭhamo pavivekinaṃ.

152

Padhānā dve ca santuṭṭhā tamādesaṃ yathāvidhiṃ

Niṭṭhapetvāna tattheva nisīdiṃsu nayaññuto.

153

Tadā dāmarikā senānāthassa matabhāvato

Sukarabhātudhajinīnāyakassa ca lābhato

154

Etthantare jayussāhaṃ karissāmāti cintiya

Sabbeva te samāgañchuṃ guttasālakamaṇḍalaṃ.

155

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna parakkantassa rājino

Sāmaccā mahatī senā arātibalamaddinī

156

Anekesu padesesu pavattentā mahābhavaṃ

Guttasālamaṇḍalābhimukhā'hosi samantato.

157

Tadā dāmarika sabbe taṃ cajitvāna gāmakaṃ

Palāyiṃsu bhayā gāmaṃ te mahāgāmamaṇḍalaṃ

158

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna parakkamamahībhujo

"Gāmā gāmaṃ harantehi dve dāṭhāpattadhadhātuke

159

Saṅgāmakaraṇaṃ kāmaṃ sabbathā me na rocate;

Pesetha dhātuyugalaṃ khippaṃ me santikaṃ"iti

160

Vatvāna pesayī dūtaṃ durāsadaparakkamo.

---------

Tamākaṇṇiya sandesaṃ senānāthādhikārino

161

Puḷatthinagaraṃ dāṭhāpattadhātubhadantake

Pesetukāmā sāmantamekaṃ rakkhāya yojiya

162

Hantālavananāmamhā nikkhamitvāna gāmato

Sampattāyā'risenāya khīragāme pure viya

163

Vidhāya bhiṃsanaṃ yuddhaṃ palāpetvā ito tato

Pavissa khīragāmaṃ te tatthāpi tumulaṃ raṇaṃ

164

Katvā pahūte mārentā nikkhamitvā tato'pi ca

Taṇagalukasukhagirigāme 26 kaḍadoravādambagallake

-----------

26. [D. -] Mukhagirigāme

[SL Page 455] [\x 455/] (

165

Katvā taṇḍulapatthe ca tatheva tumulaṃ raṇaṃ

Mahāpūjāya ānetvā dve daṭhāpattadhātuke

166

Pesesuṃ mañjunāmassa adhikārissa santikaṃ.

Sākhāpattavhaye gāme lokagalle ca'nappake

167

Māretvāna bhaṭe sabbe dhanumaṇḍalike'pi ca

Vase katvā ṭhito tattha so dāṭhāpattadhātuke

168

Paccuggamma mahāpūjaṃ pavattento divānisaṃ

Añjanakammanāthaṃ so dhāturakkhāya yojiya

169

Pesetvā dhātuyugalaṃ mahārājassa santikaṃ

Tato nikkhamma gantvāna gāmaṃ bokusalavhayaṃ

170

Sahāmaccehi sabbehi mantayaṃ mantanakkhamo

Padesakusalā ete verino nijasantikā 27

171

Nikkhantesu pana'mhesu palāyitvā ito tato

hānaṃ sādhitamamhehi pavisitvā vasīkataṃ

172

Janaṃ pīḷenti; amhākaṃ sāmī ca jagadissaro

Sopadesaṃ virādhetvā rajjampi ca susādhitaṃ

173

Tiṇāyapi na maññeyya 28 viññātasamarakkamo;

Tasmā tasseva pūjentā upadesaṃ sirīmato

174

Vasīkatassa ṭhānassa pavisanti yathā na te

Tathā tattha sasāmantaṃ bahuṃ senaṃ visuṃ visuṃ

175

hapetvā verino sabbe karitvā chinnamūlake

Sāmino caraṇambhojaṃ vahituṃ sirasā mayaṃ

176

Gamissāmāti nicchesi nicchayakkhamabuddhimā.

Tato tassa vaco sabbe amaccā sampaṭicchiya

177

Ādāya mahatiṃ senaṃ nikkhamma samarakkhamā

Padesaṃ nekavaṭumaṃ vālivāsaragāmakaṃ 29

178

Patvā tattha bahū verī pāpetvā jīvitakkhayaṃ

Nikkhamitvā tato ṭhāne balapāsāṇanāmake

179

Duggaṃ katvā tato tattha kittiṃ laṅkāpurampi ca

Aññaṃ ca mahatiṃ senaṃ ṭhapetvā caturaṅginiṃ

-----------

27. [E.] Santikaṃ 28.[E.] Tiṇāya kiṃsu maññeyya 29.[D.] Vālavāsara-

[SL Page 456] [\x 456/] (

180

Sabbemaccā padhānā ca mahābalapurakkhatā

Dīghavāpimaṇḍalavhe ṭhāne dāmarike bahū

181

Sādhetuṃ te yathādesaṃ nikkhamuṃsu mahābalā.

---------

Tato rājā parakkantabhujo vijitabhubhujo

182

Ramme puḷatthinagare vasaṃ vītārisaṃgare

Saddhābunddhiguṇopeto nānāpuññodayena ca

183

Rasikaggesasaro kīḷāvinodena ca sādunā 29

Dināni vītināmento dhātunānayanakkamaṃ

184

Sutvā paramasantosapasādāpuṇṇamānaso

"Aho mayhaṃ mahālābho, suladdhaṃ mama jīvitaṃ,

185

Rajjasādhanavāyāmaphalaṃ me pattamuttamaṃ

Yo'haṃ idaṃ dhātuyugaṃ passituṃ ca nisevituṃ

186

Labheyyaṃ munirājassa" iccādigiramuggiraṃ

Sunahāto suvattho ca suvilitto sumaṇḍito

187

Alaṃkatamahīpālasutāmaccapurakkhato

Tārāgaṇaparibbūḷho sarade viya candimā

188

Paccuggamma mahāpuñño ṭhānaṃ yojanamattakaṃ

Dassane paṭhame yeva vicitrābharaṇehi ca

189

Maṇimuttādibhedehi mahaggharatanehi ca

Nānādhūpehi dīpehi pupphehi surabhīhi ca 30

190

Sugandhehi ca nekehi pūjetvā sādhupūjito

Dharamāne'va sambuddhe vīro sandassitādaro

191

Ānandacāridhārāyo pavattento nirantaraṃ

Mānasehi pasādehi bahi 31 aṅguritehiva 32

192

Gattamuddhaggalomehi sobhento sakalaṃ sakaṃ

Mahāpītipavāhesu majjapento nijaṃ manaṃ

193

Pīyūsarasadhārāhi sittagattayuto viya

Dhārayaṃ sirasā dhīro dāṭhādhātuvaraṃ varo

194

Dhārento muddhanā addhacandaṃ candaro viya

Sabbesaṃ sahayātānaṃ dhātudvandaṃ padassayaṃ

-----------

29.[D.S.] Sādhunā 30. Surabhehi (sabbesu.) 21. [E.] Sāmaṃ

32. [E. -@]Tahi ca.

[SL Page 457] [\x 457/] (

195

Vibhāvayaṃ pabhāvañca tassa sammā sutāgamo

Tehi cāpi mahāpañño kārāpetvā mahāmahaṃ

196

hapāpetvāna tattheva dhātudvandaṃ narissaro

Kāretvā mahatiṃ guttiṃ suguttasakalindriyo

197

Kattuṃ nānappakārañca upahāraṃ niyojiya

Pasādayuttacitto'va sāmacco saparijjano

198

Brahmā brahmavimānaṃ'va paccāgami samandiraṃ.

---------

Tato nagaramajjhamhi dāṭhādhātugharaṃ subhaṃ

199

Sabhaṃ viya sudhammavhaṃ sohetvā suvibhattakaṃ

Rājadvāramhi paṭṭhāya maggaṃ yojanamattakaṃ

200

Kārāpetvā samatalaṃ sammā hatthatalaṃ viya

Kārāpetvāna sabbattha sabbasattahite rato

201

Toraṇe jagadānandakaraṇe citradhāraṇe

Bandhāpetvā adho tesaṃ nānākusumadāmake

202

Vicitravaṇṇasantāne vitānānaṃ patānake

Pacceka toraṇatthamhe nānāvatthatirohite

203

Karitvā matthakaṃ tesaṃ chattavāmarapantihi

Nānāpupphakalāpehi vicitrehi dhajehi va

204

Pūjārahehi vatthūhi sajjetvā aparehi pi

Maggassubhayapassañca sobhetvā phaladhārihi

205

Sannīrakadalīpūganālikeradumādihi

Cārupupphakalāpehi puṇṇehi kalasehi ca

206

Nānādhajapatākāhi dīpadhūpādikehi ca

Sajjetvā tidasindassa vīthiṃ viya sudassanaṃ

207

Maggaṃ alaṃkaritvāna maggāmaggavicakkhaṇo

Dāṭhādhātugharadvāramāḷakañcā'lakaṃ viya

208

Sajjetvā caturo sajju sajjanārādhanakkhamo

Tato ekamanagghaṃ so khaṇāpiya mahāmaṇiṃ

209

Sugandhacuṇṇasampuṇṇaṃ kāretvā vasudhādhipo

Daṭhādhātuvaraṃ tattha vaḍḍhetvā raṭṭhavaḍḍhano

210

Karaṇḍake ṭhapetvāna tammaṇiṃ ratanāmaye

Sovaṇṇaye ṭhapetvāna taṃ mahagghe karaṇḍake

[SL Page 458] [\x 458/] (

211

Taṃ cā'tha pattadhātuñca mahagghe kañcanāmaye

Nānāratanarasmihi jotamāne manohare

212

Suravāpappahe vakkavatukkasmiṃ patiṭṭhite

Bālādiccappabhapuñjasannihe sumanohare

213

Maṇḍapasmiṃ supaññatte mahagghattharaṇatthate

Āsanasmiṃ sugandhasmiṃ vaḍḍhetvā pupphasanthare

214

Chattavāmarakhaggādihatthe'tho lambakaṇṇake

Aññe mahākulīne ca maṇḍapassa samantato

215

hapāpetvāna rakkhāya laddhasaṃrakkhanakkhamo

Maṇḍapaṃ parivāretvā taṃ anekasatesu so

216

Maṇḍapesu mahagghesu sabbābharaṇabhusitā

Vīṇāveṇumudiṅgādiyuttahatthajanehi va

217

Dibbagandhabbisaṅkāsagandhabbīnivahehi ca

Purakkhatāyo paccakaṃ ṭhapetvā nāṭakitthiyo

218

Tāsaṃ naccehi gītehi vāditehi ca pūjayaṃ

Nānāpupphehi dhūpehi gandhehi vividhehi ca

219

Vāsayanto puraṃ sabbaṃ hāsayanto bahū jane

Nekadīpasahassānamālokehi samantato

220

Ekobhāsā disā sabbā vidhāya vīdisā tathā

Chatracāmarapantīhi vicitraddhajapantīhi

221

Sabbāhi ca patākāhi chādento sakalaṃ nahaṃ

Gajānaṃ kuñcanādena assānaṃ hesanena ca 33

222

Rathānaṃ cakkaghosena virāvena ca bherinaṃ

Sabbamaṅgalasaṅkhānaṃ ninādena ca hārinā

223

Kāhalānañca saddena jayaghosena vanditaṃ

Sādhukāraninādena apphoṭanaravena ca

224

Tathā ukkuṭṭhisaddena kārento mukharā disā

Sayañca dharaṇīpālo sabbābharaṇabhusito

225

Āruyha pavaraṃ nāgaṃ sovaṇṇacchādanaṃ subhā

Anekavāhanārūḷha - amaccaparivārito

226

Nikkhamitvā'nubhāvena mahacca pavarā purā

Dāṭhādhātubhadantassa pattadhātuvarassa ca

-----------

33. [D.S.] Bhesarena ca

[SL Page 459] [\x 459/] (

227

Gantvāna santikaṃ sādhu katvā sirasi añjaliṃ

Pupphehi ca sugandhehi sahatthena'bhipūjayaṃ

228

Ādāya dhātuyugalaṃ añjasaṃ paṭipajji so.

Tadā gambhīranādena vaḍḍhento paṭahassaraṃ

229

Indacāpakalāpena sobhento gaganaṅgaṇaṃ

Nicchārento savijjotā vijjuyo ca ito tato

230

Sikhaṇḍimaṇḍalākhaṇḍataṇḍavassopadesako

Turaṅgakhurasaṅghaṭṭasamuddhūtāhi dhūlihi

231

Saddhiṃ tirodhāpotvana pabhākarakarāvaḷī

Karonto gaganaṃ sabbaṃ timirappakarāvaṭaṃ

232

Ajjhottharanto āgañchi akālajalado mahā.

Taṃ disvā sakalāmaccā mahāmahavibandhakaṃ 34

233

Mahākhedaparādhīnamānasā taṃ mahāmatiṃ

Upasaṅkamma kattabbaṃ vicāresuṃ mahīpatiṃ.

234

Tadā so'pi mahārājā pabhāvātisayaṃ nijaṃ 35

Acinteyyānubhāvañca vijānanto mahesino

235

"Mā cintayittha tumhe tu evarūpo mahāmaho

Narāmaramanogāhī vattate kira abbhuto;

236

Ahañca kira nikkhanto durāsadaparakkamo

Mahāpuñño mahāpañño mahātejo mahāyaso

237

Ko devo ettha ko māro brahma vā vattitāya me 36

Accuḷārāya pūjāya antarāyakaro bhave?

238

Vaḍḍhetvā dhātuyugalaṃ saṅkaṃ sañci acintiya

Te nikkhamatha tumheti vatvā nikkhami buddhimā

---------

239

Tato so'pi mahāmegho ussavaṭṭhānato bahi

Sabbattha vāpīgaṃgāyo 37 vuṭṭhidhārāhi pūrayaṃ

240

Mahāmahassābhimukho hutvāna purato sayaṃ

Dharāparāgamattaṃ'va vassitthupasamaṃ nayaṃ.

-----------

34.[D.S.E.-] Nibandhako. 35.[A.] Tijaṃ. 36.[A.] Bādhāyā

Vantitāya me. 37.[A.] Cāpi gāḷbhogho.

[SL Page 460] [\x 460/] (

241

Disvā tamabbhutā sabbe nāgarā ca samāgatā

Anekasatasaṅkhātā susīlā munisunavo

242

"Aho mahānubhāvo hi narindoyamarindamo

Mahatā vata puññena laṅkāyaṃ pāturāsi no;

243

Idaṃ puññama'yaṃ paññā, ayaṃ bhatti tathāgate,

Ayaṃ yaso, ayaṃ tejo, pabhāvātisayo ayaṃ",

244

Iccādikaṃ uggirantā giraṃ vimbhayanibharaṃ

Mahatā thutighosena pūresuṃ sakalā disā

---------

245

Tato so dharaṇīpālo adiṭṭhāsutapubbakaṃ

Vattāpento evarūpaṃ accherakaparamparaṃ

246

Nijānubhāvānurūpaṃ pavattento mahussavaṃ

Daṭhādhatugharaṃ dhātuyugaṃ vaḍḍhetva pañññavā

247

Puḷatthinagare vīro sabbasmiṃ sattarattiyo

Sabbalokekadīpo so dīpapūjamakārayī.

248

Evaṃ pamodamadavimhayasambhameka-

Hetuṃ janassa pavilokayatokhilassa

Devo parakkamabhujo natabhumipālo

Kāresi sādhu varadhātumahaṃ mahantaṃ

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Daṭhādhātumahaniddeso nama catusattatimo paricchedo.

---------

Tesattatimo paricchede.

Tadā sabbe amaccā ca padhānā ca mahabbalā

Nikkhantā gaṇhituṃ dīghavāpimaṇḍalaraṭṭhakaṃ

"Syavanaviyalanāmamhi 1 ṭhāne katvā mahabhavaṃ

Tattha sadvādasadvaraṃ duggaṃ bhindiya sabbathā

Tato gomayagāme ca ṭhāne chaggāmanāmake

Dugge ca balapāsāṇe vidhāya tumulaṃ raṇaṃ

Bhinditvā ripusenaṅgaṃ balapāsāṇanāmake

Duggasmiṃ te nisīdiṃsu sabbe sabalavāhanā.

-----------

1.[E.] Savanaviyala-

[SL Page 461] [\x 461/] (

Tatomaccā padhānā ca nikkhamitvā tato'pi ca

Vidhāya tumulaṃ yuddhaṃ mālāvatthukamaṇḍale

Vaṭṭagāmakapāsāṇe 2 muluttavhe ca gāmake

Senaguttavhagāme ca bolagāmakanāmake

hāne vānaragāme ca gallambaṭṭhikagāmake

Tattha tattha mahāyuddhaṃ karontā bheravakkamaṃ

Tigāvutappamāṇamhi ṭhāne sāvaraṇaṃ bahuṃ

Mahāduggaṃ karitvāna nisinnāyā'risenayā

Mahāyuddhaṃ pavattetvā mārevo'nappake bhaṭe

Tattheva te nisīdiṃsu janentā verinambhayaṃ.

---------

Tadā dāmarikā sabbe "sabbaṃ raṭṭhaṃ vasikataṃ

Gaṇhissāmā"ti nikkhantā dīghavāpikamaṇḍalaṃ

Hintālavanagāmamhi ṭhitāmaccā ca naṃ vidhiṃ

Yathāvato suṇitvāna pesesuṃ bahuke bhaṭe.

Te sabbe dvīhi rattīhi vīsaṃgāvutamattakaṃ

Maggaṃ gantvā mahāyuddhaṃ katvā māretva verino

Punā'bhave nirussāhe karitvā bhayatajjite

Paccāgamiṃsu te ṭhānaṃ tameva vijitāvino

Tadā sabbe amaccā te tassa gāmassa santike

Ādipādakapunnāgakhaṇḍanāmamhi ṭhānake

Katvā duggaṃ guttasālamaṇḍalaṭṭhehi verihi

Mahāyuddhaṃ karitvāna tathā corambagāmake

Atho mūlānagāme ca tathā kuddālamaṇḍale

Iccetesu'pi gāmesu vidhāya tumulaṃ raṇaṃ

Nikkhamitvāna hintālagāmamavhayaṭhānato

Karitvā samaraṃ kittirājavālukagāmake

hāne ca uḷadānāme gāme vālukasa ye

Karitvā yodhanaṃ bhīmaṃ tato huyalagāmake

Yuddhaṃ katvā nisīdiṃsu mārentā verino bahū.

Tato kātuṃ rājadhāniṃ nivutthaṃ pubbarājuhi

Puraṃ mahānāgakulaṃ vahārājena pesitā

-----------

2.[E.] Vadhagāmaka-

[SL Page 462] [\x 462/] (

Damiḷādhikārī rakkhavho rakkakañcukināyako

Sannayha mahatiṃ senaṃ nikkhamuṃsu raṇatthikā.

Rakkhakañcukinātho'tha pañcayojanavāsikaṃ

Devarājavhayaṃ kesadhātuñca mahatiṃ camuṃ

Pesetvāna vināsetvā tatthaṭṭhe verino bahū

Tato kātuṃ rājadhāniṃ gimhatitthe ca gāmake

Kataduggesu nekesu nisinne paṭiyogino

Yebhūyyona kathāsese vidhāya vidhikovido 24

Senaṅgaṃ vissamāpetukāmo yuddhakilantakaṃ

Tattheva vītināmesi vīro katici vāsare.

Tadā sannipatitvāna sabbe te paṭiyogino

Mahādukkhāhitunnā te cintesuṃ bhusamīdisaṃ:

"Parakkamanarindassa yugantānalasannibho

Tejo duppasaho sabbe jambudīpe'pi rājuhi.

Gajabāhunarindo'pi māṇābharaṇabhupati

Iccete'pi duve rājasīhā saṅgāmakovidā

Sannayha mahatiṃ senaṃ vissajjetvā bahuṃ dhanaṃ

Yuddhaṃ nekappakārehi karontāpi divānisaṃ

Jayabheriravaṃ tassa sutvā bhijjitva dūrato

Khajjūpanakasaṃkāsā hutvāna suriyuggame

Saṃvasituṃ saraṭṭhe'pi asakkontā bhayadditā

Aññaṃ gatimapassantā yamarājaṃ'va nissitā.

Duggaṭṭhānā ca amhākaṃ rakkhā aññā na vijjati;

Sabbathā'va idaṃ raṭṭhaṃ giriduggādisaṃyutaṃ.

Tasmā duggesu sabbesu katvānā'varaṇaṃ bahuṃ

Karitvā duggame sabbe pasiddhe ca mahāpathe,

Coramagge bahū katvā duppavesattanaṃ gate

Raṭṭhe sannipatitvāna karissāma raṇaṃ"iti.

Tato dāmarikā sabbe hutvā ekamukhā sayaṃ

Gālunajjā mukhadvāraṃ pāpuṇiṃsu raṇatthikā.

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna tato kañcukināyako

Gantvā tattha mahāyuddhaṃ vattetvā te palāpayi.

[SL Page 463] [\x 463/] (

Bhinnā yuddhamhi sā senā mahāvālukagāmake

Nisinnehi sapattehi samāgañchi samantato.

Rakkhakañcukinātho'tha vissamāpiya vāhiniṃ

Mahāvālukagāmaṭṭhapaṭiyogihi yujjhituṃ

Nikkhamitvāna te sabbe nimmathitvāna verino

Katvā raṇaṅgaṇaṃ nāgalokaṃ'va garuḷāhataṃ

Tato'pi te palāpetvā dīpiko'va mige bahū

Sayaṃ tattha nisīdittha vijitāvī mahabbalo.

Tato kañcukinātho so vasaṃ vālukagāmake

Iccevaṃ mantayī atthānatthacintāvicakkhaṇo:

Ete ripū pataṅgā'va aññātadahanakkamā

Tattheva pariḍayhantā vinassanti bahū bhusaṃ;

Naṭṭhesvetesu raṭṭhañca bhaveyya vanasannibhaṃ;

Ete ca na vijānanti amhaṃ rañño dayālutaṃ.

Ito paṭṭhāya ye amhaṃ vasamāyanti verino

Dāpetvā abhayaṃ tesaṃ rakkhanaṃ kāriyaṃ iti.

Tato kesañci sandesaṃ pesayī raṭṭhavāsinaṃ

Ye ye jīvitukāmā te entu me santikaṃ iti.

Taṃ sutvāna sakaṃ pāṇaṃ icchantā ca sakaṃ dhanaṃ

Vāṇijā vālukāgāme paṭṭanaṭṭhā ca bhurino

Raṭṭhavāsī ca apare rakkhakañcukināyakaṃ

Samantato samāgamma passiṃsu bhayatajjitā.

Tato 1 so devanagare tathā kammāragāmake

Mahāpanālagāme 2 ca gāme mānākapiṭṭhiyaṃ

Nīlavālanadītitthe 3 kadalipattasavhaye

Gāme cāti anekesu ṭhānesu ṭhītaverihi

Pesetvāna sake yodhe kārāpetvā bahuṃ raṇaṃ

Tattha tattha jayaṃ laddhā sampatte te'nugaṇhi so.

---------

Tadā dāmarikā sabbe pabalaṃ verinaṃ balaṃ

Mahākhettaṭṭhānanadiṃ uttaritvāna yujjhituṃ

-----------

1. [E.S.D.] Ito. 2.[D.] Mahāpatālagāme

3. [E.S.] Nīlavālanti titthe ca.

[SL Page 464] [\x 464/] (

Na dassamāti katvāna nicchayaṃ nikkhamitva te

Pāpuṇiṃsu nadītīraṃ mahāsāhasikā sayaṃ.

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna so'pi kañcukināyako

Tena so tattha gantvāna yujjhituṃ saha verihi

Pesesi sakasenaṅgaṃ; tato ubhayapakkhikā

Nadīmajjhamhi vattesuṃ subhaṭā samaraṃ kharaṃ.

Tadā ubhinnaṃ senānaṃ uggatehi samuddato

Dānavehiva devanaṃ saṅgāmo āsi bhiṃsano.

Tadā te ca mahāvīrā ripusenāya tāya 4 ca

Saha yuddhaṃ pavattentā iccevaṃ samacintayuṃ:

Etehi samasaṅgāmo nāmā'pajayasādiso,

hapetvā sāmino amhaṃ so'pi kañcukināyako

Imaṃ pavattiṃ suṇi ve mahā hoti parābhavo.

Ete kalīrakhaṇḍeva chinditvāna sapattake

Nadījalesu pātetvā macchakacchapagocare

Karissāma khudaṃ tesaṃ vinodemā'thavā mayaṃ;

59 Rāmarāvaṇasaṃgāme vilaṅghitamahaṇṇavā

Vānarā'va mahāyuddhaṃ vidhāyaccantadāruṇaṃ

Katvāna vāhiniṃ khippaṃ maṃsalobhitavāhiniṃ

Dīghāḷiṃ gaṇhanatthāya nikkhamuṃsu mahabbalā.

Te yodhā tattha gantvāna paviṭṭhā kadalīvanaṃ

Mātaṅgā viya paccatthiyuthamummulitaṃ karuṃ.

Tattha bhinnā sapattā ca suvaṇṇamalayavhaye

hāne santipattvāna ārabhiṃsu punā'bhavaṃ.

Tato kañcukinātho so tatthāpi bahuke bhaṭe

Pesesi te ca vassentā saravassaṃ nirantaraṃ

Vanagāmiñca sañcāraṃ pucchitvā varahatthato

Tehi niddiṭṭhamaggena pavisitvāna tattha te

Māretvāna bahū yodhe taṃtaṃduggamupassite 5

Suvaṇṇamalayaṃ cāpi akariṃsu akaṇṭakaṃ.

Tato kañcukinātho so sayaṃ mālāvaratthali

Yanto suvaṇṇamalayaṃ gatayodhānasantikaṃ

-----------

4.[A.] Nāya. 5.[E.] Mapassite.

[SL Page 465] [\x 465/] (

Ahaṃ ito'va gacchāmi gāmaṃ mālāvaratthaliṃ

Paṭipajjatha tumhe'pi maggaṃ taṃgāminaṃ iti

Pesesi sāsanaṃ te'pi taṃ sutvāna tathā'karuṃ.

So'pi ādāya te sabbe gato mālāvaratthaliṃ.

---------

Rakkhavhayo ca damiḷādhikārī samarakkhamo

Doṇivaggamupāgañchi mahābalapurakkhato

Tampavattiṃ suṇitvāna bahu dāmarikā tadā

Rakkhalaṅkāpurassāpi mahānāgakule pure 71

Vasantassa pavattiṃ taṃ pakāsetvā yathāvato

Sīghaṃ tamapi āgantuṃ pesetvānā'su sāsanaṃ

Doṇivaggamhi paṭṭhāya navayojanagāmiyo

Maggo suduggamo tasmā tato raṭṭhappavesanaṃ

Nivāressāma tesveva 6 duggesū'ti vicintiya

Te sabbe samarārambhaṃ mahāsāhasikaṃ karuṃ 7

74 Rakkhavhayo ca damiḷādhikārī vidhikovido

Vidhānā paṭhamaṃ yeva raṇassa paṭiyogihi

Mukhabhaṅgaṃ vidhātuṃ so icchanto bahuke bhaṭe

Lokavhakesadhātuñca nāthākhyaṃ saṅkhanāyakaṃ

Iccādike ca sāmante pesesi samaratthiko.

Te ca katvā mahāyuddhaṃ pāpuṇiṃsu mahājayaṃ.

Tadā bhinnā sapattā te mahābhayasamākulā

Garuḷaṭṭhakalañjavhe 8 ṭhāne nasannipatiṃsu te.

Tadā tampi mahāsenaṃ so pi rakkhakanāmako

Damiḷādhikārī pesesi gaṇhituṃ tampi ṭhānakaṃ.

Te ca gantvā mahāyodhā chindantā'varaṇambahuṃ

Chindantā ca mahādugge anekadvārayojite

Ajjhāvutthaṃ sapattehi ṭhānaṃ sampāpuṇitva te

Jīvagāhaṃ gahetabbe gaṇhitvā apare bahū

Verī maccumukhaṃ khippaṃ pāpetvā avasesake

Palāpetvā aappatiṭṭhe taṃ ṭhanampi akaṇṭakaṃ 9

-----------

6. [A.E.D.] Tasseva. 7.[A.] Mahāsāhasikā karuṃ.

[D.S.]Mahāsāhasikā karaṃ 8. Aṭakalank[X]gña[X]ralaya (?) 9.[D.S.] Akhaṇṭake.

[SL Page 466] [\x 466/] (

Vidhāya santikaṃ tassa gatā paccāgamiṃsu te.

Yathānurūpaṃ so tesaṃ pasādaṃ dāpayī tadā.

---------

Damiḷādhikarī ca tadā nidāghādiccatejasā.

Ḍayhantaṃ'va vanaṃ megho tejasā tassa rājino

Bhasmasesattanaṃ yante verī sāmappayogato

Rakkhituṃ punarāgamma doṇivaggaṃ'ca buddhimā

Sādhite sādhite raṭṭhe ṭhapetabbe ṭhapāpiya

Vase honte vase katvā raṭṭhaṃ tampi visodhayī.

Pūgadaṇḍakaāvāṭe duggaṃ katvā nisinnakā

Paccāmittā punāyodhamārabhiṃsu mahabbalā.

Damiḷādhikārī ca tato tatthāpi bahuke bhaṭe

Pesesi saha sāmante raṇakīḷāvicakkhaṇe.

Te ca gantvā mahāyodhā saravassena vassinā

Virāvena ca bherīnaṃ khaggānañca vivattanā

Savijjutaṃ'va dassentā 10 akālaghanavibbhamaṃ

Nijavīrarasassādā 11 vinodentā raṇassamaṃ

Vīralakkhiṃ ca pūjesuṃ 12 attano jayabheriyā.

Tato te tambagāmavhe ṭhāne paccatthino bahū

Duggaṃ katvā nisinnāti suṇitvā vīrasammatā

Dassetukāmāva nijaṃ vikkamekarasattanaṃ

Rattiyaṃ tattha gantvāna saddena raṇabheriyā

Āmantentā'va paccatthi yuddhāya pavisiṃsu te.

Tadā dāmarikā sabbe sutvā dundubhinissanaṃ

Sīse asanipātaṃ'va maññamānā:dhadhimucchitā

Keci keci palāyiṃsu, keci pattāyusaṅkhayaṃ.

Bhasmāvasesaṃ tanduggaṃ jhāpetvā atha te tadā

Pūgadaṇḍāvāṭameva paccāgañchuṃ mahabbalā.

---------

Damiḷādhikārīrakkhavho punāmantiya saṃ camuṃ

Paccāmitte saraṭṭhamhi tattha tattha nilīnake

Sādhetuṃ sahasāmantaṃ pesesi caturaṅginiṃ.

-----------

10. [A.D.] Dassento. 11.[D.] Nijaṃ 12.[S.] Vīralakkhi mapūjesuṃ.

[SL Page 467] [\x 467/] (

Sā senā bodhiāvāṭe hintālavanagāmake 13

Atarandāmahābodhikhaṇḍe ca subahū ripū

Maretvā rattīyuddhañca katvā paccāgamī tathā.14

Damiḷādhikārī ca tadā mahābalapurakkhato

hānaṃ gantvā sūkarāḷibheripāsāṇanāmakaṃ

Narindassāvirādhento upadesamasesato

Tattha tattha nilīne ca ahutvā verino bahū

100

Patiṭṭhapetvāna sake raṭṭhamhi ca pure yathā

hapetabbe ṭhapāpetvā raṭṭhasmiṃ sādhite hi ca

101

Nikkhamitvā tato bhīmamahāsenāpūrakkhato

Sīmātālatthaliṃ nāma gāmakaṃ samupāgami

102

Tattha tattha nilīnā ca tadā dāmarikā bahū

Raṭṭhavāsikasenañca āṇāpetvā mahābalā

103

Rakkhalaṅkāpuraṃ cāpi ṭhāpitaṃ sayameva hi

Camūnāthattane nekasatayodhapurakkhataṃ

104

Bherikāhaḷanādena āpūrentā disodisaṃ

Āṇāpetvā nadībhaṇḍagāmakaṃ samupāgamuṃ.

105

Sutvā vidhiṃ taṃ damiḷādhikārī ca sake bhaṭe

Āṇāpetvā imaṃ tesaṃ giramabravī paññavā:

106

Ettha dassetha tumhākaṃ pakkhapātañca sāmino;

Vīrattanañca tumhākaṃ ettha passāmahampi ca.

107

Ayaṃ videso ca, ime mahāsāhasikā ripū;

Iti cittamakatvāna aamhaṃ sāmissa tejasā

108

Asaṃsayaṃ maññamānā jayalābhaṃ raṇaṅgaṇe

Padesaṃ yujjhituṃ yātha paṭhamaṃ gaṇhituṃ iti.

109

Tato te ca mahussāhā nikkhamitvā'tisāhasā

Aggahesuṃ mahāsenāgāme ṭhānaṃ tu yujjhituṃ.

110

Tadā yodho'bhayattheva pakkhanditvā raṇaṅgaṇā

Saṃjātavipphuliṅgehi āyudhaññoññaghaṭṭanā

Karontā gaganaṃ sabbaṃ divā tāraṅikitaṃ viya,

111

Saravuṭṭhinipātena pūrentā sakalā disā

Ārabhiṃsu mahāyuddhaṃ gajjantā vīragajjitaṃ

-----------

13.[E.] Bhinnālavanagāmake 14.[S.] Paccāgamittha tā.

[SL Page 468] [\x 468/] (

112

Damiḷādhikārī tu tadā rakkhalaṅkāpurassa tu

Saheva vīrabhāvena sīsaṃ gaṇhi mahabbalo.

113

Tadā dāmarikā sabbe bhindiṃsu aparāyaṇā

Samullaṅghitavelova ogho 15 sāgaravārinaṃ.

114

Raṇaṅgaṇaṃ tadā āsi kākagijjhādisaṅkulaṃ

Damiḷādhikārī ca tadā paṭiladdhajayo raṇe

115

Mahussavaṃ pavattento senaṅgaparivārito

Puraṃ mahānāgakulaṃ aggahesi mahāyaso.

---------

116

Rakkhakaññcukinātho'pi tadā mālāvaratthalā

Nikkhamitvā gato khippaṃ mahānāgakulaṃ puraṃ

117

Damiḷādhikāriṃ addakkhi so'pi tena saheva hi

Mantesi evammatimā kālākālavidū tadā:

118

Yathopadesaṃ sāmissa mahānāgakulaṃ puraṃ

Amhehi gahitaṃ; santi cā'matā verino bahū;

119 Gantvāna khaṇḍavaggaṃ te pavisiṃsu apaccayā.

Jayaṃ laddhā ṭhitānañca yodhānaṃ sahasā tahiṃ

120

Gamanaṃ me na rucceyya; padadeso'va sāminaṃ

Saraṇaṃ nāma amhākaṃ; tasmā ettha nisīdiya

121

Paccāmitte ahutvāna tattha tattha nilīnake

Āṇāpetvāna raṭṭhamhī ṭhapāpetvā sake sake

Tattheva kālaṃ khepesuṃ mahānāgakule pure.

122

Khaṇḍavaggaṃ gatā cāpi bahū paccatthino tadā

Vaggike parivattetvā kattukāmā punāhavaṃ

123

Khaṇḍavaggavhaye ṭhāne sabbe sannipatiṃsu te.

Damiḷādhikārī ca tadā "yuddhāya samayo" ayaṃ

124

Iti cintiya nikkhamma mahānāgakulā purā

Ārabhī samaraṃ ghoraṃ bakagalluddhavāpiyaṃ,

125

Palāpetvāna te sabbe paccāgami mahāmati.

Tadā keci ripū pattā saṅghabhedakagāmake;

126

Sūkarabhātudevākhyo 16 camūnātho nije bhaṭe

Gahetvāna mahagāmamāgañchi samaratthiko.

-----------

15.[A.] Veleva oghā. 16.[E.S.] Devākhya.

[SL Page 469] [\x 469/] (

127

Damiḷādhikārī ca tadā āṇāpetvā nije bhaṭe

Saṅghabhedakagāmaṃ* so pesesi paṭhamaṃ sayaṃ.

128

Tadā te ca mahāvīrā gantvāna samaraṅgaṇaṃ

Tejohutāsane tassa narindassa sirīmato

129

Jhapetvāna bahū verī mahānāgakulaṃ puraṃ

Punāgamiṃsu vattentā tattha sādhu mahussavaṃ.

130

Damiḷādhikārī ca tadā gaṇhituṃ taṃ camūpatiṃ

Devalaṅkāpurañcāpi aññe cāpi bahū bhaṭe

131

Pesesi samaratthāya te ca gantvā raṇaṅgaṇaṃ

Nirantaraṃ pesitehi bāṇehi sakalaṃ nabhaṃ

132

Chādentāpi ca gajjantā pakkhantā samaraṅgaṇaṃ

Māretvāna camūnāthaṃ bhindiṃsu paṭiyogino.

133

Tadā tepi mahāyodhā nādena jayabheriyā

Damiḷādhikāriṃ hāsentā mahāgāmamupāgamuṃ.

---------

134

Rakkhalaṅkāpurassāpi tadeko jeṭṭhabhātuko

Karitvānādhikārittaṃ sayamevattano tahiṃ

135

Matāvasiṭṭhe ca bahū gahetvāna sapattake

Corayuddhāyupāgañchi mahānāgakulaṃ puraṃ.

136

Damiḷādhikārī ca tadā bhaṭe tatthā pi pesayī.

Te ca bhindiṃsu taṃ tattha māretvāna bahū ripū.

137

Bhinnā yodhā kuravakagallavhaṃ ṭhānamāgatā.

Damiḷādhikārī rakkhavho mahānāgakulā purā

138

Nikkhamitvāna te sabbe bhinditvāna punāgami.

---------

Tadā vikkamanāmo ca lokagallo tathāpare

139

Sapattā ca bahū mānamulapotthakinā saha

Yuddhatthāya mahāgāme samāgañchuṃ samantato

140

So ca māṇavhayo mūlapotthakī samare tahiṃ

Saddhiṃ sapakkhapātehi 17 sahasā jayamaggahi.

141

Damiḷādhikārī ca tada sahāmaccehi mantayaṃ

Ekekasmiṃ mahāyuddhe vināsaṃ 18 pi ca verinaṃ

Bhayā 19 palāyanaṃ cāpi passamānā tahiṃ tahiṃ

-----------

17.[S.E.] Sapattapāṇehi. 18.[A.] Vināso 19. [E.] Bhayaṃ

*Hamb[X]gña[X]gamuva (?)

[SL Page 470] [\x 470/] (

142

Punāhave nirussāhā iti maññāma verino;

Tathāpi tesaṃ nammūlabhāvo neva padissati.

143

Raṭṭhamajjhaṃ cajitvāna nilīnesu tahiṃ tahiṃ

Raṭṭhamajjhamupetesu hanissāmāti buddhimā

Pūgadaṇḍāvāṭameva paccāgañchi mahāyaso.

144

Te va dāmarikā tassa avijāniya mantanaṃ

Samosariṃsu te raṭṭhamajjhaṃ duggā tato tato.

145

Damiḷādhikārī sutvāna taṃ pavattiṃ yathāvato

Tato'va nikkhamitvāna vīrehi ca purakkhato

146

Bodhiāvāṭake gāme nisinne 20 verino bahū

hāne tato sūkarāḷi-bheripāsāṇanāmake

147

Madhutthalavhaye dugge cāti sabbattha verino

Pavattiya mahāyuddhaṃ pāpetvā 21 jīvitakkhayaṃ

148

Raṭṭhamajjhamupāgamma tatthāpi ca tahiṃ tahiṃ

Pesetvāna sakaṃ senaṃ ummūletvāna te'khile

149

Atho huyalagāmaṭṭhapadhānānañca santikā

Āgataṃ sāsanaṃ sutvā kumbugāmamupāgami.

---------

150

Tato huyaladuggaṭṭho mañjunāmo'dhikāri ca

Kittibhutavhayo 22 cāpi duve te adhikārino

151

Anappavīrasāmantabhaṭehi parivāritā

hānaṃ tamevupāgañjuṃ pavattentā mahussavaṃ.

152

Mañjunāmodhikārī va tato rakkhakasavhayaṃ

Damiḷādhikāriṃ mānetvā idaṃ vacanamabravī:

153

"Bhinditvā raṭṭhato tumhaṃ nānāduggesu līnakā

Paccatthino bahū yāva padaṃ tattha na labbhare

154

Māretvā tāva te sabbe mayañcaṭṭhasahassake

Dugge site sapatte ca sugalaṃ cāpi rājiniṃ

155

Gaṇhissāma; atho verī bahavo dugganissitā

Dussādhyā 23 yadi tumhehi pesessāma bhaṭe" iti.

156

Damiḷādhikārī vacanaṃ sampaṭcaichiya taṃ tato

Khippaṃ vananadīpassaṃ pavessa saha senayā

-----------

20.[A.] Nisinnā. 21.[E.S.D.] Pāpento. 22. [A.E.]Bhutavbhayā.

23. [A.]Dussādhā.

[SL Page 471] [\x 471/] (

157

Giriduggādhirohāya sīghaṃ mālāvaratthaliṃ

Payātānaṃ sapattānamāsu pāyāsi santikaṃ.

158

Te'pi nikkhantabhavañca sutvā tassa bhayadditā

Mahāvanaṃ pavisiṃsu mahāpabbatanissitaṃ. 24

159

Damiḷādhikārīpi ca taṃ parivāriya 25 pabbataṃ

Tehi saddhiṃ mahāyuddhaṃ pavattiya asesato

160

Vināsento gahetvāna taṃ dvādasasahassakaṃ

Akaṇṭakaṃ, jīvagāhaṃ gahitānañca verinaṃ

161

Vicāretvāna kattabbaṃ gāmesu nigamesu ca

Āropetvāna sūlesu anekasataverino

162

Mahānāgakulassātha gāmassapi samantato

Sūlesu bahuke verī āropetvā mahabbalo

163

Katvā keci tulārūḷhe jhāpetvā hasmasesakaṃ

Mahānāgakule yeva nisīditvāna gāmake

164

Takkhattena pasatthena narindassa sirīmato

Āṇābheriṃ carāpesi gāmesu nigamesu ca.

165

Taṃ pavattiṃ narindassa vatvā pesetva santikaṃ

Labhitvāna pasādaṃ ca mahārājassa santikā

166

Tasmiṃ yeva mahāpañño sa dvādasasahassake

Kattabbāni vicārento nisīdittha mahāyaso.

---------

167

Sabbe padhānāmaccā ca nisinnā kubbugāmake

Nikkhantakālā paṭṭhāya yuddhāya'mhesu rohaṇaṃ

168

Tatva tatva mahāyuddhe bhaṭā amhehi pesitā

Verīnaṃ aṭṭhisañchantamakaṃsu vasudhātalaṃ;

169

Vāretuṃ ca bhaṭe ete jambudīpādhivāsino 26

Sabbe vāpi mahāyodhā na sakkonti kudācanaṃ.

170

Tasmā bhayā nilīnehi sapattehi tahiṃ tahiṃ

Kātuṃ kehici saṅgāmaṃ kiṃ cintema ito paraṃ?

171

Tesaṃ dāmarikattassa mūlabhutā tahiṃ tahiṃ

Dugge vane paveseti 27 sugalā yeva rājinī.

-----------

24.[E.S.] Nissinā 25.[E.S.] Ca retvāna. 26. [D.] Dīpādivāsino.

27.[E.] Va te pavisantī.

[SL Page 472] [\x 472/] (

172

Jīvagāhaṃ gahetabbā tasmā sā yeva rājinī.

Iti nicchiya nikkhamma kubbugāmā mahāmatī

173

Gantvā harītakīvātaṃ anekasmiṃ pure tahiṃ

hapetabbe ṭhapetvāna subhaṭe vīrasammate 28

174

Kaṇhavāṭaṃ tato gantvā sannaddhakavacāyudhā

Vanagāmhaye ṭhāne ripusenaṃ sarājiniṃ

175

Disvā tattha mahāyuddhaṃ karitvāna subhiṃsanaṃ

Jayabherivirāvena bhindantā viya bhūtalaṃ

176

Gahetvā rājiniṃ sabbaṃ dhanajātañca'nappakaṃ

hapetvā dhanarakkhāya ṭhapetabbe va kañcukī

177

Yuddhakīḷaṃ samāraddhaṃ samāpentā tahiṃ tadā

Mahiṃ hatthehi pādehi matthakehi ca verinaṃ

178

Sañchādentā jīvagāhaṃ gahetabbe ca gaṇhiya

Sabbathā rohaṇaṃ raṭṭhaṃ akariṃsu akaṇṭakaṃ.

---------

179

Tadā kenaci lesena muccitvā verihatthato

Gahetvāna bhaṭe keci palāyante bhayaddite

180

Phālakāḷā 29 tayo vāpi āyukkhayamupāgatā.30

Taṇḍigāmo 31 pabbatavhā 22 dve ca laṅkāpuro 33 tathā

181

Dve bhātaro daṇḍanāthā kaḍakkuḍa itissutā

Laṅkāpuro'ti aññe'pi sāmantā sabhaṭā bahū

182

Uṇḍanadvāragāmamhi samāgantvā mahāraṇe

Pabhijjitvāna nigrodhamāragallamupāgamuṃ.

183

Tadā te ca mahāmaccā sasāmantā sapattake

Pacchato anubandhantā phālakāḷassa sīsakaṃ

184

Pesetvāna padhānānaṃ amaccānañca santikaṃ

Laṅkāpuraṃ pabbatavhaṃ jīvagāhena gaṇhiya

Kariṃsu sabbethā sabbe 34 kathāsese sapattake.

---------

-----------

28.[A.] Subhe suvīrasammate 29.[E.] Phālakāḷe 30.[E.] Mupāgate.

31.[E.] Taṇḍigāmaṃ. 32.[E.] Pabbatavhe. 33.[E.] Laṃkāpure. 34.[E.] Sabbaṃ

[SL Page 473] [\x 473/] (

185

Adhikārī tadā evaṃ mantayī vañjusavhayo 35

Āraddhakālā paṭṭhāya vijetuṃ rohaṇaṃ imaṃ

186

Tejasā sāmino amhaṃ saṅgāme yeva verinaṃ

Kataṃ vināsaṃ hitvāna accantabhayadāyako 36

187

Evaṃ sādīnavo rājāparādho'ti mahājane

Jānāpetuṃ kato natthi niggaho paṭiyoginaṃ;

188

Tasmā hi niggahetabbe niggahetvāna sabbathā

Sabbattha paggahetabbe paggaṇhitvāna sāmino

189

Karissāma yathādesaṃ saṃgahaṃ niggahaṃ iti;37

Sabbe sammantanaṃ tassa sampaṭicchiṃsu sādarā.

190

Āṇāpetvā sapatte'tha bahū niggaṇhanakkhame

Nikhaṇitvā bahū sūle gāmesu nigamesu ca

191

Āropetvāna te tattha anekasataverino

Tulārūḷhe kate keci jhāpetvāna bahū ripū

192

Parakkamanarindassa dussahaṃ duratikkamaṃ

Tejoguṇaṃ pakāsesuṃ sabbathā vimhayāvahaṃ.

---------

193

Tato'nuggahayoggā ca arahantā'nugaṇhituṃ

Vanaṃ dāvagginā daḍḍhaṃ meghā pāvussakā yathā

Taṃ raṭṭhaṃ pasamaṃ tesuṃ 38 paggaṇhantā yathāvidhiṃ.

194

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna parakkamanarādhipo

Mahāpasādasahitaṃ pesesi iti sāsanaṃ:

195

Jīvagāhena gahite amacce sakale'pi ca

Sugalaṃ rājiniṃ cāpi pesetvā paṭhamaṃ idha

196

Sabbaṃ tattha dhuraṃ bhutādhikārimhi samappiya

Pure katvā tannivāsiṃ bhikkhusaṃghamanappakaṃ

197

Ito pesitamādāya vāhiniṃ caturaṅginiṃ

Tasmiṃ tasmiṃ janapade ṭhapetabbe ṭhapāpiya

198

Sīghamāgamma nakkhattamuhutte subhasammate

Sabbeheva amaccehi passitabbo ahaṃ iti.

-----------

35. [D.] Mandisavhayo [S.] Mandavhayo. 36.[E.] Bhayadāyakaṃ

37. [E.S.D.] Sannayhanti mahāmatiṃ 38. [S.] Taṃ raṭṭhampi vasaṃ nesuṃ.

[SL Page 474] [\x 474/] (

199

Tato sabbe amaccā ca tassā'desaṃ yathāvato

Nissesamavirādhentā nikkhamitvavāna rohaṇā

200

Puḷatthipuramāgamma mahāsenāpurakkhatā

Vādentehi nadantehi appoṭhentehi bhuyasā

201

Velukkhepasahassāni pavattentehi sabbathā

Jayasaddaṃ karontehi puḷatthipuravāsahi

202

Anuyāto'pasaṅkamma pavaraṃ rājamandiraṃ

Mahantena vilāsena nisinnassa sirīmato

203

Tassa rājādhirājassa pādapaṅkajareṇuhi

Nijāni uttamaṅgāni pavittāni akaṃsu te.

204

Iti nayavinayakkamānuyāyī

Davadahanuggatarātibhīmatejo

Apagata - ripukaṇṭakaṃ janindo

Paṭumati kārayi rohaṇaṃ savīro.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rohaṇabhañjano nāma tesattatimo paricchedo.

---------

Catusattatimo paricchedo.

Tato tasmiṃ mahīpāle rattindivamatandite

Lokasāsanasaṃvuddhiṃ karonte matisaṃyute

Vassamhi aṭṭhame tassa narindassa sirīmato

Sabbe rohaṇaraṭṭhādhipāsī hutvāna ekato

Sudāruṇena kenāpi pāpakammena coditā

Puna dāmarikā jātā tibbavyasanabhāgino.

Rājā parakakamabhujo nisāmetvāna taṃ vidhiṃ

Sāmaccaṃ mahatiṃ senaṃ puna pesetva tattha so

Heṭṭhā vuttesu sabbesu gāmesu nigamesu ca

Pure viya bahuṃ yuddhaṃ niccāraddhaṃ pavattayaṃ

Nijatejaggino katvā indhanaṃ ripuvāhiniṃ

Samantā 1 rohaṇaṃ raṭṭhaṃ akā khippamakaṇṭakaṃ.

-----------

1.[A.] Sāmantā. [E.] Samantaṃ.

[SL Page 475] [\x 475/] (

Tassa rājādhirājassa vasse soḷasame tato

Ekābaddhamhi raṭṭhamhi mahātitthena sabbaso

Pattāyusaṅkhayā keci jātā taṃraṭṭhavāsino

Parivattiya vattesuṃ samaraṃ varasammataṃ.

Tatthāpi matisampanno pesetvā caturaṅginiṃ

Dhārā parāgarāsiṃva 2 nāsesi paṭiyogino.

---------

Nivāsattā manussānaṃ sammādiṭṭhisamaṅginaṃ

Laṃkārāmaññadesānaṃ bhedo nevatthi sabbadā.

Laṃkādīpādhipatayo 3 rāmaññavisayissarā

Ubho'pete sabhāgena sadā paramasogatā.

Tasmā dvīsu'pi desesu bhupālā pubbakā'khilā

Daḷhasaṃrūḷhavissamhā cittena sahitā hitā

Aññamaññassa pesentā mahagghānekapahataṃ

Cirakālamavicchedaṃ sandhānaṃ sampavattayuṃ

Parakkamabhujenā pi raññā rāmaññabhumipo

Sandhiṃ cirānugaṃ pubbabhūpālā viya pālayi. 4

Athekasamayaṃ kaṇṇejapānaṃ so hi dummati

Ito gatānaṃ kesañci dūtānaṃ vacanaṃ suṇaṃ

Laṃkissarassa dūtānaṃ gatānaṃ nijasantikaṃ

Vuttiṃ poroṇakaṃ dīyamānakaṃ parihāpayī.

Bahi nekattha nekehi gajā vikkiyamānakā

Vikketabbā na hevāti sammatiñcāpi kārayī.

Vāraṇā ye tu rajatatikkalānaṃ 5 satassa vā

Sahassassā'ca vā pubbe tattha vikkīyamānakā

Dvayassa vā sahassānaṃ vikketabbā tayassa vā

Iti so mariyādañca ṭhapāpesi durāsayo.

Paṇṇākārassa nītassa ekekaṃ hatthipābhataṃ

Paṭināvaṃ diyyamānaṃ porāṇaṃ parihāpayī.

Passampi nijamuddissā'nītaṃ lekhaṃ suvaṇṇayaṃ

"Ete kambojamuddissa pesitā dūtamānusā"

-----------

2.[A.] Dharāparāgato te ca. [E.] Dharāparāgato soca.

3. [S.E.] Patino. 4.[A.E.] Pālayaṃ. 5.[S.] Nikkhalānaṃ.

[SL Page 476] [\x 476/] (

Iti yaṃ kiñci vatvāna dhanaṃ sabbaṃ vilumpiya

Laṅkesadūte malayadese 6 duggamhi pakkhipi.

Tapassīnāmadūtassa laṃkādhipatinā kataṃ

Nijassa saṃgahaṃ sabbaṃ suṇanto'pi ca sabbaso

Laṅkissarassa dūtānaṃ dhanañca karino tathā

Nāvāyo cāti 7 taṃ sabbamacchinditvāna'nītimā

Pādesu tesaṃ kāretvā bhūsaṃ musalapīḷanaṃ

Vārisevanakammāya 8 vārakāsu ca yojayī.

Ekadā kassapavhasmiṃ jambudīpakanāyake

Sovaṇṇalekhasahite pahite sārapāhate

Vāretvā taṃmanussānaṃ tīrāvataraṇaṃ tato

Sāpamānaṃ harāpeyi lekhaṃ tañca sakaṃ puraṃ.

---------

Tato sīhaḷadūte so samāhūye'kadā bruvi:

"Ito paṭṭhāya no raṭṭhaṃ nāvā sīhaḷadesato

Na pesanīyā; yadi te pesessanti tato puna,

Ettho'payāte dūte te ghātentānampi sabbaso

Tumhaṃ nevatthi doso'ti paṇṇaṃ no detha sampati;

Yadi no detha gehaṃ vo gantuṃ neva labhissatha."

Iti te laṅghayitvāna saraṭṭhānāgamāya hi

Lekhāpiya 9 tato tesaṃ paṇṇaṃ gaṇhittha hatthato.

Vācissarañcācariyaṃ 10 dhammakittiñca paṇḍitaṃ

Sacchiddāya hi nāvāya vissajjāpesi sāgare.

Athekadā gaje ketuṃ laṃkādhipatipesite

Paṇṇākāre ca bhaṇḍe ca gahetvā dūtahatthato

Gaje cuddasa vo dema rūpiyaṃ vā'ti vatva so

Musā ca kevalaṃ bhāsi na dento tesu kiñcipi.

Tato laṃkādhipatinā kambojavisayaṃ pati

Sampesitaṃ rājakaññaṃ pasayhāvaharī ca so. 11

---------

Rājā parakkamabhujo nekadhā tena kāritaṃ

Vippakāraṃ suṇitvāna bhusaṃ saṃkuddhamānaso

-----------

6. [D.S.] Malayādese. 7. [A.] Cāpi 8. [A.] Vāripesana-,

9. [E.S.] Likhāpiya. 10. Vāgissaraṃ (sabbesu.) 11. [D.S.E.] Pasaybhāvacariṃsu ca.

[SL Page 477] [\x 477/] (

Jambudīpamhi sakale rājā ko nāma vijjate

Kātuṃ madīyadūtānaṃ samattho kiccamīdisaṃ ?

Iccāmacce samāhūya "arimaddanarājino

Gahaṇaṃ māraṇaṃ vā'su vidheyyami"ti bhāsi so.

Tadā ādiccadamiḷādhikārīti samaññito

Tattheko gaṇakāmaccavaro paggahitañjalī

Abhāsīdaṃ vaco rañño gantukāmo sayaṃ hi so;

"Yojetvā'laṃ* mahāmacce mūlabhūte'tra kammani;

Upadesamaggā tumhākaṃ okkantiṃ neva kubbato

Paṭiladdhaniyogassa ekākissāpi me sato

Sāmino duratikkantasāsanassa hi sāsanaṃ

Amoghaṃ kātave kappaṃ jātu no bhāriyaṃ" iti.

Rājā sutvā pasanto te pesetabbe bhaṭādhipe

Sabbe tasmiṃ samappetvā khippaṃ gantuṃ samādisi.

Nāvā visesato 12 nekasatasaṅkhā 13 mahāyaso

Khippaṃ sampādanīyā'ti niyogamakarī tato.

Tadā'hesuṃ samāraddhanāvākammantasaṅkulā

Ekakammantasālā'va tīradesā samantato.

Tato pañcahi māsehi sabbā tā susamāpiya

Pallavavaṅkatitthamhi turitaṃ sannipātayi

Saṃvaccharappahoṇaṃ so pātheyyaṃ taṇḍulādikaṃ

Vammāyudhādikaṃ nekaṃ yuddhopakaraṇaṃpi ca

Tikkhagge vāraṇatthāya khāṇavāre 14 ayomaye

Gokaṇṇake 15 nekasatasahassagaṇite pi 16 ca,

Vīsapītasallasañjātavaṇānaṃ santihetave

Tikkhānagadajātāni 17 gosiṅganihitāni ca,

Jalāsayesu nekesu visamissitavārinaṃ

Visūpasamanatthāya tathevosadhajātiyo,

-----------

12.[A.] Nāvāvisso. 13.[A. -]Saṃkhātāya. 14.[E.] Vāraṇānaṃ

15.[S.D.@]Gākaṇṭake. 16.[A.] Hi. 17.[A.E.] Tikkhānaṃ jāyujātāni.

* Yojetuṃ + alaṃ

[SL Page 478] [\x 478/] (

Sakaṇṇadiddhe gambhīrānuppaviṭṭhe 18 duruddhare

Sare tato nīharitumayosaṇḍāsake'pi ca,

Tathā bhisakke nipuṇe thiyo ca parivārikā

Anūnaṃ paṭipādesi mahārājiddhisaṃyuto.

Nekasahassagaṇanāgaṇitaṃ pabalaṃ balaṃ

Samāropiya nāvāsu saṃvidhānekadevido

Ekāheneva pesesi nikhilā tā mahīpati.

Nekopakaraṇākiṇṇā sampuṇṇā subhaṭehi so

Samaṃ majjhe samuddasmiṃ gacchanto so'tivegasā

Nāvānaṃ sañcayo dīpo jaṅgamo viya dissatha.

---------

Avaruddhā viruddhehi tāsu vāyūhi kācana

Nassiṃsu sāgare; kāci videsaṃ pavisiṃsu ca.

Ekaṃ nāvaṃ samārūḷhā susamatthā bahū bhaṭā

Kākadīpe samotiṇṇā satthayuddhaṃ pavattiya

Tandīpavāsino jīvagāhaṃ gaṇhiya nekake

Tato laṅkādhirājassa samānīyopadassayuṃ. 19

Pañcanāvāsamārūḷhā tadā yodhā mahabbalā

Rāmaññavisaye titthamotaruṃ kusumavhayaṃ.

Te kittinagaragirippamukhā pabalā bhaṭā

Paṭṭhāyotiṇṇatitthamhā sannaddhakavacāyudhā

Rāmaññaraṭṭhavāsiṃ taṃ balaṃ nekasahassakaṃ

Ghātentā samare ghore mattebhāva 20 samantato

Nāḷikerādike neke sañchitdantā mahīruhe

Aggiṃ khipantā gāmesu rajjabhāgaṃ vināsayuṃ.

---------

Nāvā cā'diccadamiḷādhikārīsamadhiṭṭhitā

Samotari tahiṃ raṭṭhe titthe papphālamavhaye.

Tatheva khippaṃ damiḷādhikārīpamukhā janā

Karontā samaraṃ ghoraṃ bhiṃsanaṃ veridhaṃsanaṃ

Te jivagāhaṃ gaṇhantā bahū jānapade jane

Saṃkhobhesuṃ tadā raṭṭhaṃ bhusaṃ rāmaññasavhayaṃ.

-----------

18. [E.D.] Sacchinnadaṇḍa gambhīrānuppaviṭṭhā. 19.[E.S.] Samānīyapadassayuṃ.

20. Madebhā'va (sabbesu)

[SL Page 479] [\x 479/] (

Tato pavissa nagaraṃ ukkamaṃ bhīmavikkamā

Ramaṇādhipaṃ nighātesuṃ sīhaḷā satthakakkhalā.

Tatthābhibhuya ramaṇe katvā rajjaṃ sahatthagaṃ

Mahāvīrā samāruyha pavaraṃ sitakuñjaraṃ

Padakkhiṇaṃ karentā te nagaraṃ taṃ bhayātigā

Tato laṃkissarāṇāya tattha bheriṃ carāpayuṃ.

Tadārāmaññavisaye janā bhayavikampitā

Tāṇamaññaṃ na passantā sabbe sambhuya mantiya

"Anuvaccharamamhākaṃ hanthato yāvadicchakaṃ

Ito paṭṭhāya netabbā karassatthāya kuñjarā.

Acchijjevaṃ panamhākaṃ dhanajātaṃ tamīdisaṃ 21

Na kāreti yathā laṅkāmahīpālo sudussahaṃ

Vadantehi bhadantehi tathā tassā'nusāsaniṃ

Dayitabbā mayaṃ sabbe sabbakālaṃ dayāluhi"

Iti vatvā sake dūte sahasā lekhapāṇino

Pesesuṃ bhikkhusaṃghassa laṅkādīpanivāsino.

Tato saṃghassa vacanā nikāyattayavāsino

Mudubhāvamupetassa laṅkābhumipatissa te

Pesentā vāraṇe neke paṭisaṃvaccharaṃ karuṃ

Saccasandhena sandhānaṃ laṅkādhipatinā puna.

---------

Parakkamavhayo paṇḍurājātha madhurāpure

Kulasekharasaññena satturaññā raṇatthinā

Āgantvā balakāyena saddhiṃ ruddhe sake pure

Jambudīpatale rājamadisvā saraṇārahaṃ

"Sattutejohutāseka - salabhassa'tthu me bhusaṃ

Saraṇāraha, te pādayugaṃ vajirapañjaraṃ"

Iti vatvāna pāhesi dūte laṃkādhipantikaṃ.

Laṃkissaro giraṃ tesaṃ suṇitvā idamabruvi:

Saraṇaṃ no paviṭṭhassā'padā ce nāpanīyate

Taṃ parakkamabāhuttamamhākaṃ ghaṭate kathaṃ ?

Maṃnissito duppasaho sattunā yena kenaci;

Saso candassito kenābhibhuto migasattunā ?

-----------

21.[D.S.] Jātussa namīdisaṃ.

[SL Page 480] [\x 480/] (

"Laṅkāpuradaṇḍanātha, māretvā kulasekharaṃ

Paṇḍurājaṃ sake raṭṭhe patiṭṭhāpiya ehi"ti.

Laṅkāpurābhidhāno'tha daṇḍanātho suvikkamo

Yuddhopāyavidū sattumahāraññadavānalo

Evanti rājino āṇaṃ mālaṃ'va sirasādiya

Sāmantehi pahūtehi yuddhadakkhehi anvito

Mahāsenāya saṅgāmadubbārāya purakkhato

Nagarā nikkhamitvāna mahātitthamupāgami.

---------

Kulasekhararājāpi nagaraṃ madhuravhayaṃ

Saputtabhariyaṃ paṇḍurājaṃ hantvā samaggahi.

Mahāraññā pavattiṃ taṃ sutvā "taṃvaṃsajassa'pi

Rajjaṃ gahetvā detu"ti punareva niyojito

Tītthaṃ orimatīre so talabbillavhayaṃ 21 agā.

Anekasatanāvāyo āropetvā mahābalaṃ

Nikkhammaṇnavapiṭṭhekaṃ gantvā rattinditvā tate

Pāraṃ disvā tahiṃ sattusenāya ṭhitabhāvato

Nāvāyameva sannaddhaṃ kāretvā sakalaṃ balaṃ

Agādhe yeva nāvānaṃ sannivattanabhāvato

Tatthevotaraṇe sabbasenāsannāhatemanā

Senamāropayitvekadoṇināvā satāni so

Damiḷānaṃ thalaṭṭhānaṃ patantīsusuvuṭṭhisu

hapāpetvāna purato cammajaṃ saravāraṇaṃ

Paṇḍuraṭṭhe talabbillavhaye titthamhi otari.

Damiḷe taṃ palāpetvā titthaṭṭhe titthamādiya

Nisinno tattha cattāro raṇe'kāsi mahabbalo.

Vaḍavalattirukkādi-nāḍālāravhayo tathā

Kuḍayamutturāyaro 22 villavārāyaravhayo

Añcukoṭṭanāḍālvāro narasīhadevaavhayo

Iti pañcasu sāmantesvāgatesu ca yujjhituṃ

Tehi saddhimpi yujjhitvā māretvā damiḷe bahū.

-----------

21.[D.] Talavcillavhayaṃ. [E.S.] Talaḍillamhayaṃ. 22.[E.] Kuṇḍamuttu.

[SL Page 481] [\x 481/] (

Tesamasse gahetvāna pīḷāpento mahāvamuṃ

Gaṇhi rāmissaraṃ pañca raṇe katvā'tha so tahiṃ

Nisinno navayuddhāni katvāna dasame raṇe

Silāmegho naratuṅga-brahmamahārāyaravhayo 23

Ilaṅikiyo 24 rāyaro ca tathā'ñcukoṭṭarāyaro

Paludiyarāyaravhayo 25 paṇasiyarāyaravhayo

100

Iccete cha ca sāmante muttasāmantapañcake

Mahantaṃ balakāyaṃ so gahetvāna samāgate

101

Yuddhaṃ katvā jayampatvā gahetvā bahuke haye

Mārento damiḷe rāmissarato catugāvutaṃ

102

Sāgaradvayamajjhaṭṭhaṃ kundukālamagā tato

Vanaṃ paviṭṭhā damiḷā palāyitvā bhaya bahū;

103

Te gahetvā tato keci sūlamāropayī tahiṃ

Damiḷehi purā bhinnaṃ laṃkādīpamhi cetiyaṃ

104

Kāretuṃ sakalaṃ yuttaṃ 26 teheveti vicintiya

Laṅkādhipatinā'ṇatte eke ratanavāluke

105

Laṅkādīpaṃ nayitvāna kammaṃ kāresi cetiye.

Laṅikissaro'pi taṃ thūpaṃ damiḷehi vidāritaṃ

106

Bandhāpetvā'vasānasmiṃ kātave thūpikāmahaṃ

Agānurādhanagaraṃ sāmacco saparijjano.

107

Laṅkādīpe mahābhikkhusaṃghañca sannipātayi.

Upaṭṭhahanto taṃ saṅghaṃ paccayehi catuhi pi

108

Cātuddase anuppatte pure bheriṃ carāpiya

"Alaṃkarontu nagaraṃ, gandhamālādimādiya

109

Mahājano mahāthūpaṭṭhānaṃ yātu suve" iti

Sabbaṃ pubbavidhiṃ sādhu kāretvā puṇṇamāsiyaṃ

110

Nānāmaṇisamākiṇṇamolimālaṅgadādihi

Maṇḍanehi mahagghehi devalīlāya'laṅkato

111

Devaccharāvilāsehi sumaṇḍitatanūhi ca

Anekasatamattehi orodhehi purakkhato

-----------

23.[E.D.S.] Brahmamahārājavhayo 24.[E.] Ilaṃkiya. 25.[S.] Phaluṇḍiya

[E.] Phaluṇḍiya. 26.[E.] Sakalaṃ paṭikātabbaṃ.

[SL Page 482] [\x 482/] (

112

Nānābharaṇavatthehi cittavesavilāsihi

Mahāyasehi nekehi sāmantehipi anvito

113

Sabbaṅgadīpapūjāya pūjentīhi ca cetiyaṃ

Jalantasoṇṇasannāha-hatthiassaghaṭāhi ca

114

Janakāyabhareneva saṃsīdento vasundharaṃ

Chattacāmaraketuhi chādento'va disāmukhaṃ

115

Nānāturiyaghosehi bhindaṃva 27 girigabbhare

Sirisampattiyā lokalocanāni haraṃ haraṃ

116

Karaṇḍaketubhiṃkāratālavaṇṭaghaṭādinaṃ

Raṃsīhi soṇṇabhaṇḍānaṃ taṃ ṭhānaṃ piñjaraṃ karaṃ

117

So vaḍḍhamānacchāyāyamāgantvā rājamandirā

Devarājavilāsena aṭṭhāsi cetiyaṅgaṇe.

118

Pavālavedikāye'ca anekasatabhikkhavo

Parikkhipantā cā'gamma cetiyaṃ parivārayuṃ.

119

Sovaṇṇathūpikaṃ rājā patiṭṭhāpiya cetiye

Sīsaṭṭhādiccakelāsasiriṃ lokassa dassayi.

120

Tasmiṃ dine abhāvo'va rattiyā 28 nagare ahū,

Dīpapūjāya rañeññā nu thūpaṭṭhathūpikāya nu.

121

Evaṃ parakkamabhujo bhumipālo mahāmahaṃ

Kāretvā varathūpassa puḷatthipurameva'gā.

---------

122

Parakkamapuravhaṃ so daṇḍanātho'pi kārayī.

Khandhāvāraṃ kundukāle tassicchanto ciraṭṭhitiṃ

123

Catussatadvisahassaratanāyatamunnataṃ

Pāsāṇamayapākārattayaṃ, dvādasa gopure

124

Catussālagharaṃ ceva kāretvā parikhātayaṃ

Yathā jalāni gacchanti sāgarā sāgaraṃ tathā;

125 Vasamāno tahiṃ dugge sāmante vasamānayī,

Kaḍakkuḍiyarājavhaṃ coḷagaṅgādike'pi ca.

126

Sīhaḷānaṃ bale evaṃ vaḍḍhamāne dine dine

Kulasekhararājāpi palāpetuṃ tato'va 27 te

-----------

27.[E.] Bhindanto. 28.[E.S.D.] Rattimpi. 27.[S.] Tatheva.

[SL Page 483] [\x 483/] (

127

Sundarapaṇḍurājavhaṃ paṇḍurājavhayampi ca

Aññe bahū ca samante pesesi balino puna. 128

Laṃkāpuravhayo tehi saddhiṃ katvā tayo raṇe

Palāpetvāna te gāmaṃ carukkoṭṭavhamaggahi.

129

Tato'pi nikkhamitvāna sāmanteheva tehi ca

Āḷavandaperumālavhayena damiḷena ca

130

Mahāyuddhaṃ karitvāna jayaṃ patvā samaggahi

Koḷuvūruvhayaṃ gāmaṃ maruthūpavhayampi ca

131

So kaṅkuṇḍiyaraṭṭhe 28 ca raṭṭhe kolūrunāmake 29

Daṇḍanātho vase'kāsi bhaṭe maravaravhaye.

132

Vīragaṅgassa raṭṭhasmiṃ kuṇappunallurādike 30

Bahū gāme ca nigame vilumpitvā mahabbalo

133

Sāmantaṃ balavantañca māḷavarāyavhayaṃ

Damiḷānaṃ sahassāni vavase katvā tahiṃ vasi.

---------

134

Tato'tha so nivattitvā parakkamapuraṃ agā

Bhattavetanadānena santappetuṃ sakaṃ balaṃ.

135

Gacchanto 31 antarāmagge gāme vaḍali nāmake

Nisinnenā'ḷavandena yuddhaṃ katvāna taṃ vadhi.

---------

136

Kulasekhararājātha balavā sīhavikkamo

Yuddhakkhamamahāseno saṅgāmopāyakovido

137

Mahāmacce'pi pesetvā pahūtabalavāhane

Asamattho vijetuṃ taṃ sayaṃ yuddhāya nikkhami.

138

Māḷavacakkavattī ca māḷavarāyaravhayo

Parittikkuḍayāro 32 ca toṇḍamānārayavhayo 33

139

Tuvarādhipaveḷāro 34 vīrapperayarāyaro

Seṅkuddhiyarāyaravho nigaḷadharāyaravhayo

140

Karummaḷattarāyaro tathā nakularāyaro

Puṃkuṇḍanāḍālvāro karambarāyaravhayo

-----------

28. [E.] Kañcakuḍiyaraṭṭhe. 29.[E.] Kāllūru. 30. [A.] Nalurādike

31. [A.] Āgacchanto. 32. [E.] Parittikkuṇḍiyāro

33. [A.] Toṇḍamārāyaravhayo. 34. [E.S.] Tuvarādhipatidve'ḷāro.

[SL Page 484] [\x 484/] (

141

Kaṇḍiyūruthalaṇḍūru nāḍālvāravhayāpi ca

Kāṅgayāro 35 vīragaṅgo dve muvarāyaravhayo

142

Alatturunāḍālavāro tayo mannayarāyarā

Kalavaṇḍiyanāḍālvāro keraḷasīhamuttaro

143

Iccādayo ca sāmante heṭṭhā vutte ca gaṇhiya

Parakkamapaṇḍurañño raṭṭhe sesaṃ balampi ca

144

Mātulānaṃ koṅguraṭṭhadvaye ca sakalaṃ balaṃ

Rajje tiriṇavelismiṃ sabbañca balamattano

145

Niccavinodamāṇavarāyaro paṭṭirāyaro

Taṅkuttarāyaro 36 ceva tompiyarāyaravhayo

146

Āḷavāndapperumāḷo 37 coḷakonārasavhayo

Tathā taṅgipperumāḷo alakhiyarāyaravhayo

147

Māṇābharaṇarājavho avandiyarāyaravhayo

Mundiyarāyaravavhayo 38 viṭṭāre damiḷopi ca

148

Itīme ceva sāmante mahantabalavāhane

Gahetvāna samāgantvā parakkamapurantikaṃ

149

"Sīhaḷānaṃ siracchedaṃ katvā rāmissare mama

Asmiṃ vāre devapūjā hessatyā'yatane" iti

150

Sīhanādaṃ naditvāna khandhāvāraṃ nivesayī

Erukkoṭṭavhaye 39 ceva gāme iḍagalissare.

---------

151

Tato parakkamapuraṃ bandhāvāraṃ vilumpituṃ

Thalato ca mahāsenaṃ pesesi kulasekharo

Āropetvā bahū nāvā samuddapiṭṭhito pi ca

152

Iccānekamukhā gantvā yujjhamāne mahābale āsi dvinnaṃ samuddānaṃ kūlajjhottharaṇaṃ iva

153

Laṃkāpuravho katvā'tha sannaddhaṃ so mahāvamuṃ

Nikkhamma khandhāvāramhā tehi yujjhitumārabhī. 154

Tato damiḷasenā sā yujjhamānā mahāraṇe

Patvā khaggappahārañca saravegamanappakaṃ

155

Kilantā vinivattitvā sakhandhavavārameva'gā.

Evamevaṃ samāgamma tepaññasa raṇe akā.

-----------

35. [E.] Kaṃgayaro. 36.[E.] Taṃkuṭṭarāyaro. 37.[S.] Āḷavānā.

38.[E.S.] Munayadha. 39.[E.S.] Erukkāṭavbhaye.

[SL Page 485] [\x 485/] (

156

Kulasekhararājā'tha yuddhe parājayaṃ

Disvā sayañca nikkhamma pesesi yujjhituṃ balaṃ.

157

Laṅkāpuravhayo sabbadvārāni vivarāpiya

Mahāselaṃ'va saṃ senaṃ agge kātuna niggato.

158

Yujjhitvā damiḷe neke māretva'sse ca gaṇhiya

Jayaṃ patvā'nubandhanto kurumbaṇḍaṅkaliṃ 40 agā.

159

Khandhāvāraṃ tahiṃ kātumāraddhe kulasekharo

Kāretvā ekato yuddhe bhinnaṃ tañca mahābalaṃ

160

Sārabhūtaṃ attasamaṃ mahāsenañca gaṇhiya

Sayamāgamma yujjhittha paṭisattubhayāvaho.

161

Khaggamacchasahassehi hayavīcisatehi ca

Padātijalabhārena chattapheṇāvalīhi ca

162

Sarāpagānipātehi bherinādaravehi ca

Tadā mahaṇṇavo'vā'si raṇabhumi hayāvahā.

---------

163

Evaṃ mahati yuddhasmiṃ vattamānamhi sīhaḷā

Mahāvikkamasampannā bhujakaṇḍuṃ vinodayuṃ.

164

Villavarāyaravhañca voḷakonārameva ca

Yādhavarāyaravhaṃca 41 sāmantaṃ sumahābalaṃ

165

Bhaṭe nekasate rājamacce sabbe va 42 mārayuṃ.

Kulasekhararaññā'bhirūḷhaṃ vijjhuṃ hayampi ca. 166

Piṭṭhiṃ dassesi dātuṃ'va saseno kulasekharo

Sīhaḷānaṃ mahākhaggappahārāvasaraṃ tato.

167

Yuddhe palāyatā tena vikkamo'ca 43 na kevalaṃ

Catto, sīhāsanaṃ chattamalaṅkārādikampi ca.

---------

168

Gantvā laṃkāpuro duggaṃ erikkāvurunāmakaṃ 44

Ajjhāvutthaṃ sapattena kulasekhararājinā

169

Jhāpetvā taṃ navaṃ duggaṃ kāretvāna sayaṃ tato

Kañcikālaṃ vasitvāna tattha laṃkāvidū tadā

-----------

40.[E.] Kurumbāṇḍanakaliṃ. 11. [D.] Yāmbarāsaravhaṃ ca [A. -]Rāyaravhe ca.

42. [E.] Rājasāmante ceva. 43. [E.S.] Vikkamo ca. 44. [A.]Erikka -

[SL Page 486] [\x 486/] (

170

Tato nikkhamma vaḍaliṃ pavisitvā tato'pi ca

Gantvā ca sahasā gaṇhi deviyā paṭṭanaṃ tato.

171

Tato siriyavalaṃ gantvā koḷuvukkoṭṭanāmakaṃ

Duggamajjhāvasantaṃ taṃ khuddakaṅkuṇḍarāyaraṃ

172

Sannaddhaṃ niddhametvāna katvāna samaraṃ kharaṃ

Tathāmacce va bahuke kulasekhararājino

Tattha yuddhe palāpetvā duggaṃ tampi ca gaṇhiya

173

Jhāpetvāna mahāgāme vīsati satta dantike

Nivasaṃ koḷuvakkoṭṭe 45 tadā bhīmaparakkamo

174

Damiḷo kaliṅgarāyaro coḷakonārubhopi te

Yāthavarāyarasāmanto 46 tathā villavarāyaro

175

Damiḷo kaliṅgarāyaro 47 sundarapaṇḍurāyaro

Narasīhadevaro ceva tathā paṇḍiyarāyaro

176

Iccetehi vasantehi vijānañcātha gāmake

Yujjhanto te ca bhinditvā māretvā damiḷe bahū

177

Gahetvāna bahū asse sampannabalavāhano

Nivasanto tato ṭhāne kuṇḍayaṃkoṭṭanāmake 48

178

Kuṇḍayamutturāyaro tathā kaṇḍiliyarāyaro 49

Yādhavarāyaro ceti sāmante damiḷe tayo

179

Vase katvā vasaṃ tattha ṭhāne ṭhānavidū sayaṃ

Vikkamacoḷapperavhe 50 dugge paṇḍiyarāyaro

180

Paṇḍimaṇḍanāḍālvāro vīramaṅgo ca rāyaro

Kakgakoṇḍipperayaro iccete ca tayo tadā

181

Vase katvā mahāvīro kāmandakkoṭṭavāsike

Pāyāsi maruthukkoṭṭaṃ kattukāmo mahāhavaṃ.

---------

182

Tahiñca colakonāro 51 tondriyo 52 ca tathā' paro

Suttaṇḍāro ca sāmanto damiḷo vīragaṅgaro

183

Kuttaṇḍaro tathā ce'vamādīhi tumulaṃ raṇaṃ

Katvāna tondriyaṃ tattha pāpetvā jīvitakkhayaṃ

-----------

45.[A.] Koṭavukke dve 46.[A.] Yathāvarāyara. [E.] Yādhavarāya.

47. [A.] Kaliṃṅgarāyaroceva. 48.[A.] Kuṇḍayaṃnekanāmake.

49. [A.] Kaṇḍilirāyaro. 50.[D.S.] Vikkamma. 51.[D.S.@]Kānāgo

52. [D.] Tondiso

[SL Page 487] [\x 487/] (

184

Gahetvā tassa asse ca māretvā damiḷe bahū

Uttariṃ aggahī duggaṃ kaṅgakoṭṭānitissutaṃ 53

185

Nikkhamitvā tato ṭhāne nisinno paṇivavhaye 54

Aḷatturunāḍālvārā duve pandriyarāyaro

186

Villavarāyaro ceva cullakaṅakuṇḍarāyaro

Icce'tehi mahāyuddhaṃ katvā bhetvāna te tahiṃ

187

Gahetvā paṇivakkoṭṭaṃ paccāvutto tato pana

Yathānisinnamāgamma kaṅgakoṭṭāname 55 so

188

Tato aṇivalakkoṭṭaṃ gantvā yuddhāya tattha ca

Khaṇḍamālavarāyaro 56 duve ca vīragaṅgarā

189

Damiḷo coḷakonāro iccetehi mahābhavaṃ

Katvā bhetvāna te sabbe māretvā damiḷe bahū

190 Gahetvāna bahū ca'sse duggena saha tena ca

Neṭṭūruñca gahetvāna nisinno'va tahiṃ sayaṃ

191

Kuttaṇḍo vīragaṅgo ca taṃgipperumālamiccapi 57

Tannissite ca damiḷe anekasatasaṅkhiye

192

Tathā ilaṅkiyañceva añcukoṭṭañca rāyaraṃ

Vase kavona davona maṇḍane kuṇḍalādike

193

Ilaṅkiyarāyarassā'tha datvā nāmamabhicchitaṃ

"Rājavesībhujaṅgādi - silāmegho" ti vissutaṃ

---------

194

Etthantare parakkantapaṇḍurājassa atrajaṃ

Vīrapaṇḍukumāro'ti vissutaṃ sabbapacchimaṃ

195

Piturañeññā pabhaggassa saputtabhariyassa hi

Vasaṅgatassasattunaṃ jīvitakkhayapāpane

196

Aññatarenupāyena muttaṃ hatthā arātinaṃ,

Bhayā'nāgamma raṭṭhasmiṃ nisinnaṃ malayavhaye,

197

Sutvāna dūtaṃ pesesi "ahamettha mahābhāve

Vijetvā asakiṃ bhupaṃ 58 sāmaccaṃ kulasekharaṃ

198

Rajjabhāgaṃ gahetvāna pamāṇā dvattigāvute

Madhurāyā'vidūrasmiṃ desasmiṃ samupaṭṭhito.

-----------

53.[E.] Kaṅgakoṇḍāni - 54. [D.] Pāṇivābhaye. 55.[E.] Kaṃgakoṇḍāna meva

56. [E.] Kaṇḍadeva mālavarāyaro. 57.[A.] Tahip[X]gñe[X]parumāla58.[E.] Bhusaṃ

[SL Page 199] [\x 199/] (

199

Amhaṃ sāmī ca tumhākaṃ piturañño'nurakkhanaṃ

Paccāsiṃsaṃ hate tamhi arātīhi narādipe

200

Nisāmetvā pavattiṃ taṃ gato me saraṇaṃ iti

Hato ce verirājena ghātetvā tampi sampati

201

Parakkamapaṇḍurañño rajjaṃ taṃvaṃsajo yadi

Vijjate koci, tassāpi dethāta'mhe niyojayī;

202

Tasmā bhayamakatvānana sīghamāgamma pettikaṃ

Anusāsatha rajja"nti vatvā saccaṃ vaco muduṃ.

---------

203

Kumāro'pi nisāmetvā taṃ vuttantaṃ yathāvidhi

Kālakkhepamakatvāna tassantikamupāgami.

204

Tadā vatvā kumārassākiñcanassā'gatattanaṃ

Laṅkaṃ laṅkāpuro paṇṇaṃ mahārājassa pesayī.

205

Mahārājā pavattiṃ taṃ viditvāna yathāvidhi

Soṇṇaruppamayānekabhājane bhojanārahe

206

Soṇṇaruppamaye yeva dīpādhāre bahū'pi ca

Nivāsanārahe vatthe attano'va mahārahe

207

Kaṇṇakuṇḍalabhāre ca calaye ratanāmaye

Pahiṇiccādike haṭṭho pābhataṃ pāritosikaṃ.

208

Tato kumāro taṃ sabbaṃ pābhataṃ matimā'darā 58

Namassitvā disaṃ rañño sādaro sampaṭiggahī.

---------

209

Muṇḍikkāre tadā khaṇḍadevamālavarāyaraṃ 59

Yujjhitvāna palāpetvā tamhā ṭhānā mahābalo

210

Kīḷamaṅgalanāme ca melamaṅgalanāmake

Raṭṭhadvayamhi damiḷe vase katvā vasaṃ tahiṃ 211

Tato bhayaparādhīnamānasaṃ mānavajjitaṃ

Saraṇāyātaṃ vīro tadā māḷavarāyaraṃ

212

Puna datvā muṇḍikkāraṃ yathāṭhāne niyojīya

Dvinnaṃ maṅgalaraṭṭhānaṃ nāyakaṃ taṃ vidhāya ca

213

Muṇḍānnānaṃ koṭṭagataṃ 60 gokaṇṇanāṇḍanāyakaṃ

Katvā aṇivalakkoṭṭe vāsaṃ laṅkāpuro tadā

-----------

58. [E.] Matimādanaṃ. 59.[E.] Kuṇḍadeva. 60.[A.] Koṇḍagataṃ.

[SL Page 489] [\x 489/] (

214

Tato nikkhamma neṭṭūruṃ pavissa sahasā sayaṃ

Mānavīramadhurāyaṃ sāmantehi nivāsihi

215

Aḷatturunāḍālvārā duve kāliṅgarāyaro

Kālikālarāyaro veti 61 iccetehi mahāraṇaṃ

216

Katvā bahū ca damiḷe tathā 62 kalikālarāyaraṃ

Gantvā hatthagataṃ katvā madhuraṃ taṃ mahābalo

217

Atho bahu ca damiḷe tathā muvarayampi ca

Karumbuḷattarāyarañca vase katvāna attano

218 Aḷatturunāḍāḷassa 63 duggaṃ gantvā tato balī

Kāḷiṅgarāyaro ceva cullakaṃkuṇḍarāyaro

219

Iccetehi mahāyuddhaṃ vattetvā duratikkamo

Palāpetvāna te tamhā ṭhāne bhīmaparakkamo

220

Gāme katipaye ceva jhāpetvā vissute tato

Punadeva mahāvīro neṭṭūruṃ samupāgami.

221

Tadā mukhā dakkhiṇamhā cullakaṅikuṇḍarāyaro

Aḷatturunāḍālvārā duve mannayarāyaro

222

Parittikkuṇḍiyāro ca tathā seṅikuṇḍirāyaro

Pahūtā damiḷā ca'ññe saṅgāmavidhikovidā

223

Abbhantarimasāmantā kulasekhararājino

Kāliṅgarāyaro ceva tennacaṃpallarāyaro 64

224

Āḷavandapperumāḷo iccete duratikkamā

Sannayhitvā sakaṃ senaṃ nikkhamma samupāgamuṃ

225

hānaṃ pātapataṃ nāma sāhasopetamānasā

Vāre tamhi sapattānaṃ jayāya katanicchayā.

---------

226

Atha laṅkāpuro sutvā vidhiṃ taṃ vidhikovido

Pesesi tattha sāmante pahūtabalavāhane

227

Te tattha gantvā taṃ duggaṃ samantā parivāriya

Visatiñaca mahāgāme jhāpetvā duggasantike

228

Atha vatvā pavattiṃ taṃ dūtaṃ laṅkāpuraṃ pati

Pesesuṃ paharissāma na vā dugganti jānituṃ.

-----------

61. [E.] Ceva. 62. [A.] Potthake natthi 63. [E.] Nāḍālvārassa.

64. [E.] Tennavanapparāyaro.

[SL Page 490] [\x 490/] (

229

Taṃ sutvā mahatiṃ senaṃ pesetvā punadeva so

Paharissatha duggaṃti vatvā pesesi sāsanaṃ.

230

Te tadā pesitaṃ tena nisāmetvāna sāsanaṃ

Ārabhiṃsu pavattetuṃ raṇaṃ sabbe sudāruṇaṃ.

231

Yugantavātasaṅkhobhasaṅkāso dussaho mahā

Ahū ubhinnaṃ senānamavo tumulo tahiṃ

232

Sahassasaṅkhe damiḷe pāpetvā jivitakkhayaṃ

Athabbhantarimaṃ rañño tennavappallarāyaraṃ

233

Āḷavandapperumāḷe laddhavedhe palāyite

Hantvā ārūḷhamassampi tañca'ññe ca bahū bhaye

234

Gahetvā hāsayantā te vīralakkhimukhambujaṃ

Bhindiṃsu dāmiḷiṃ senaṃ sīhaḷā sīhavikkamā.

235

Katvā pātapataṃ hatthagataṃ taṃ vāhiṇiṃ ṭhitaṃ

Pacchā laṅkāpuro attasantikaṃ yeva ānayī.

236

Koṭṭaṃ aṇivalakkiṃ so pacchā laṅkāpuro gato,

Māḷavacakkavattiñca añcukoṭṭe vasaṃ nayī.

---------

237

Evaṃ toṇḍiñca pasañca gahetvā uttaraṃ disaṃ

Nissapattaṃ vidhātuṃ so kurundaṅikuḍiyaṃ agā

238

Vaḷuṭṭhirāyaraṃ tattha vase katvāna attano

Datvā tassa pasādaṃ ca 65 sovaṇṇavalayādikaṃ 239

Tato nikkhamma gantvāna tirivekambamaṃ tadā

Silāmegharāyarañca tathā kaṇasiyarāyaraṃ

240

Añcukoṭṭanāḍālvāraṃ netvāna vasamattano

Datvā pasādametesaṃ sabbesañca pure viya

241

Puṃkoṭṭanāḍālvārañca nevona vasamattano

Datvā pasādametesaṃ sabbesañca pure viya

242

Māḷavacakkavattissa 66 pesetvā sāsanaṃ tato

Saccasandho mahāvīro vattetuṃ attano vase

243

Atha tamhi adassetvā semponmāriṃ gate tato

Laṅkāpuro gahetuṃ taṃ semponmārimagā sayaṃ

-----------

65. [A.] Padaṃ sañca. 66.[E.S.] Puṃkoṇḍanāḍalvārassa.

[SL Page 491] [\x 491/] (

244

Taṃ duggaṃ coḷasenāpi gaṇhituṃ āgatā purā

Dvivassaṃ tattha yujjhantī 67 nāsakkhi kira gaṇhituṃ.

245

Taṃ tathā duggamaṃ duggaṃ sīhaḷā sīhavikkamā

Dinaddhabhāgamattampi kalaṃ anativattiya

246

Bhinditvā dveca pākāre cattāro cāpi gopure

Antoduggaṃ paviṭṭhā te paccekaṃ hatthino viya

247

Māretvā damiḷe tattha anekasatasaṃkhiye

Gahesuṃ iti te duggaṃ semponmāriṃ khaṇena kahi 68.

---------

248

Tadā kallarasenā ca atho maravarāpi ca

Tathā goḷihaḷā ceva atha kuntavarā tathā

249

Pallakkuttārasenā 69 ca tathā ūcenavāhinī

Visaye añcukeṭṭānaṃ dhajinī balinī tathā

250

Iccevaṃ saṭṭhipaṇṇāsasahassagaṇanaṃ gataṃ

Accudāraparakkantaṃ dāmiḷaṃ tumulaṃ balaṃ

251

Parikkhipitvā taṃ duggaṃ sīhaḷādhiṭṭhitaṃ tato

Sudāruṇataraṃ khippaṃ raṇaṃ kātuṃ samārabhī.

252

Vicaritvā tato dvāraṃ gopure dakkhiṇe tadā

Devalaṅkāpuro ceva soralaṅkagirī tathā

253

Sakīyasenāsahitā duratikkamavikkamā

Sahassasaṅkhe damiḷe pāpetvā jīvitakkhayaṃ

254

Tamhā mukhā samāyātamuddāmaṃ dāmiḷaṃ balaṃ

Bhindiṃsu hatthiyūthaṃ'va sīhā sīhaparakkamā

255

Gopurā dakkhiṇamhā ca gokaṇṇo daṇḍanāyako

Kesadhātu ca lokavho nimikkhatvāna kaṅkhaṇe

256

Bhaṭe pahūte sattunaṃ māretvā samaraṅgaṇe

Hatasesamasesañca bhaggaṃ veribalaṃ karuṃ.

257

Uttarā gopurā kittikesadhātu mahabbalo

Jagadvijayanāmo ca sāmanteko durāsado

-----------

67. [E.D.] Divase cattāri yujitdhantā. 68.[E.]Khaṇe tahiṃ

69. [D.S.] Pallakkuttāra.

[SL Page 492] [\x 492/] (

258

Nikkhamitvā balaṃ sīghaṃ vīrā bhindiṃsu dāmiḷaṃ

Bahū damiḷayodhānaṃ pāpetvā jivitakkhayaṃ

259

Iti sabbaṃ balaṃ sajju sīhaḷā dāmiḷaṃ khaṇe

Ghātetvā ca palāpetvā gahetvā ca bahū haye

260

Punadeva samagañchuṃ duggaṃ te vijitāvino

Semponmāriti vikhyātaṃ vikhyātānekavikkamā.

---------

261

Tadā kuntavarā ceva gallaraddhajinī tathā

Senā goḷihaḷānañca camū maravarāna ca 262

Vallakkuttārasenā ca ūvenaparisā tathā

Thalayūrunāḍālvaro 70 tathā kaṅgayaro'pi ca

263

Esaṃ ubhinnaṃ senā 71 va thalayūrunāḍuvasino

Kalahayinaḍusenā ca thalayuntāḍuvāsino 72

264

Kākannāḍukavāsīti iccetaṃ dāmiḷaṃ balaṃ

Ācoḷadesasīmamhā gāmā collārunāmakaṃ 73

265

Oradesagataṃ sabbaṃ vasamānesi attano

Yathānupubba metesaṃ pasādañca adāsi so.

266

Paṇṇākāraṃ tadā nītaṃ vessehi yavanehi ca

Gahetvā te ca sakkatvā pasādehi bahūhi ca

267

Saraṇāyāgatassā'pi māḷavacakkavattino

Semponmārimpi so 74 datvā ṭhapetvā taṃ sake pade

268

Tato nikkhamma āgantvā tiruvekambamaṃ 75 puna

Tamhā va nikkhamitvāna kurundaṅikuṇḍimāgami.

---------

269

Kalavaṇḍinaḍalvaro ca tadā māḷavarāyarā

Aggehesi muṇḍikkāraṃ katvāna'yodhanaṃ balī

270

Apassanto tadā aññaṃ tāṇaṃ māḷavarāyaro

"Mayhaṃ tāṇaṃ bhava tva"nti laṅkāpuramupāgami.

271

Āmantetvāna samante vare laṅkāpuro tadā

Kesadhātu duve kittilokavhe lokasammate

-----------

70.[E.] Athalayūru 71.[E.S.] Etesaṃ bhinnasenā 72.[E.] Athalayunnāḍu

73.[E.D.S.] Cellārunāmakā. 74.[E.S.] Sempānmāriṃpuno.

75. [S.] Tiruvekarumaṃ

[SL Page 493] [\x 493/] (

272

Daṇḍanāthañca gokaṇṇaṃ niyejesi niyojako

Katvā yuddhaṃ muṇḍikkāraṃ puna tasseva dātave.

273

Te tattha gantvā vattetvā samaraṃ duratikkamaṃ

Taṃ tato nīharitvāna māretvā damiḷe bahū

274

Yathāṭhāne ṭhapetvāna puna māḷavarāyaraṃ

Laṅkāpurantikaṃ yeva samāgañchuṃ sayaṃ tato

---------

275

Puṃkoṇḍanāḍālvāravho sāmanto aparo'pi ca

Siriyavalavhayaṇṭhānamāgamma nivasaṃ tahiṃ

276

Katvā saddhiṃ mahāyuddhaṃ māḷavacakkavattinā

Palāpetvāna taṃ gāmaṃ jayaṃkoṭṭānitissutaṃ

277

Aggahesi sayaṃ sajju semponmārinti; taṃ vidhiṃ

Sutvā laṅkāpuro vīro dhīrānaṃ pavaro tadā

278

Sayaṃ aṇivalakkimhā duggā nikkhamma tāvade

Semponmāriṃ gahetuṃ so tirivekambamaṃ agā.

279

Puṃkeṇḍanāḍālvāro nisāmetvāna taṃ vidhiṃ

Semponmarivhayaṃ 76 hitvā agā sirivalaṃ tato.

280

Athalaṅkāpuro vīro semponmārimupāgato

Puṃkoṇḍanāḍālvāramhi 77 vase hessanti āgate 78

281

Punadeva adassetvā dhānaṃ siriyavalaṃ gate 79

Laṅkāpuro'pi gantvāna gāmaṃ siriyavalavhayaṃ

282

Sudāruṇaṃ raṇaṃ kātuṃ samārahi samantato.

Puṃkoṇḍanāḍālvāro'tha iti pesesi sāsanaṃ

283

"Vase tumhaṃ bhavissāmi yadi laddhābhayo ahaṃ;

Mahābhayaparādhīno no ce gantuṃ na ussahe."

284

Laṃkāpuro taṃ sutvāna "hutvā vītabhayo sayaṃ

Āgacchatu"ti vatvāna pesesi paṭisāsanaṃ.

285

Tato so vītasārajjo saccasandhassa sāsanaṃ

Laṃkāpurassa laddhāna 80 upāgami upantikaṃ.

-----------

76. [A.] Senponmāriṃ bhayā. 77.[A.] Vāro hi. 78. [A.] Āgato

79. [A.] Gato. 80.[E.S.] Vīrassa.

[SL Page 494] [\x 494/] (

286

Tato laṅkāpuro datvā pasādaṃ tassa'nappakaṃ

Māḷavacakkavattiñca ānetvā attasantīkaṃ

287

Ubho mitte karitvāna yathāṭhānamhi te duve

hapetvāna mahāvīro neṭṭūruṃ samūpāgami.

288

Rājasīhamahāḷe ca vāḷugāme ca vissute

Vinaṭṭhe paṭikatvāna bandhitvā vāpiyo duve

289

Tathā siriyavale ceva so perumpayalepi ca

Bandhāpetvā duve vāpī kasikammañca kārayī.

---------

290

Kulasekharabhupālo balaṃ tiriṇaveliyaṃ

Tenkoṅguvaḍakoṅgumhi mātulānaṃ balampi ca

291

Gahetvā vasamānīte pahūte damiḷe tathā

Bhinditvā sāmadānādinānānayavidū tadā

292

Yuddhāyāgantumāraddho ahū sampannavāhano.

Laṅkāpuro nisammā'tha sammataṃ matimā vidhiṃ

293

Samūlaghātaṃ ghātesi damiḷe kūṭabuddhino

Duṭṭhaniggahakiccassa sāmino sāsane ṭhito.

294

Tadā piṭṭhibalatthāya mahārājenapesito

Lokātikkantavikkanto jagadvijayanāmako 295

Anuyāto padātīhi 81 bahukehi hayehi ca

Aṇivalakkimupāgañchī vīro tiṇṇamahaṇṇavo.

---------

296

Laṅkāpuro'pi nikkhamma neṭṭūrumhā mahāyaso

Aṇivalakkimupāgamma disvā taṃ ādhunāgataṃ

297

Āliṅgitvā kathaṃ katvā sārāṇiyammanogamaṃ

Punadeva samāgantvā neṭṭūruṃ paramaddano

298

Tatato nikkhammupāgantvā mundrannaṅadhānitissutaṃ

hānaṃ ṭhānavidū ṭhatvā tattha vitthatavikkamo

299

Kīḷakoṇḍavhaye ṭhāne, ṭhāne maṅgalamavhaye,

Damiḷehi raṇaṃ katvā māretvāna bahū bhaṭe

300

Gahetabbe gahetvāna jīvagāhena verino

Ādayitvā bahū asse ohīne raṇabhumiyaṃ

-----------

81. [A.] Pādātīhi.

[SL Page 495] [\x 495/] (

301

Tato nikkhamma gantvāna orittiyūrutoṇḍamaṃ 82

Puṃkoṇḍanāḍālvāro silāmegharanāmako

302

Añcukoṭṭanāḍālvāro iccetehi mahāraṇaṃ

Vattetvā bhīmamuddāmavikkamātisayanvito

303

Pahūte damiḷe hantvā tato sirivalaṃ gato

Puṃkoṇḍanāḍālvārassa 83 agatassa'ttano vasaṃ

304

Jhāpetvāna dvibhumañca pāsādaṃ duggameva ca

Tirikkānapperakamhā nikkhanto ṭhānato tato.

305

Tadā aṇivalakkimhā jagadvījayanāyako

Neṭṭūrumupagantvāna nikkhamitvā tato'pi ca

306

Madhuraṃ mānavīravhaṃ pattaṃ nallūrumeva 84 ca

Soraṇḍakoṭṭamiccate dugge bhetvāna duggame

307

Puna neṭṭūrumāgamma nivasaṃ vasamānayī

Aḷatturunāḍālvāraṃ cullakaṅkuṇḍarāyaraṃ.

308

Pattanalūrumāgantvā 84 sīghamāgantuṃ yujjate tava;

Pesesi sāsanaṃ vīro tadā laṅkāpurampati:

309

"Nadiṃ vayigavhayaṃ 85 sīghamāgantuṃ yujjate tama;

Avasseneva disvāna vattabbaṃ vijjate"iti.

310

Taṃ pavattiṃ nisāmetvā nikkhamma turito tato

Maggaṃ laṅkāpuro sajju 86 paṭijji mahābalo.

311

Tirippāluri'ti khyāte ṭhāne verivamū ṭhitā

Sannāhaṃ sannahitvā ca sakīye bahuke haye

312

Āgammarahi vattetuṃ ghoraṃ addhapathe raṇaṃ.

Yuddhaṅgamehi vīrehi devalaṅkāpurādihi.

313

Tattha te taṃ mahāsenaṃ vīra bhindiṃsu tāvade,

Nikaraṃ timirānaṃ'va patthaṭā raviraṃsiyo.

314

Tiruppālūruṃ 87 gahetvāna iti laṅkāpuro muhuṃ

Tattheva vāsaṃ kappesi kappānalaparakkamo.

315

Jagadvijayanāmo'pi sāmanto mantakovido

Pannaṭṭakkoṭṭavāsīnaṃ 88 damiḷānaṃ mahābalaṃ

-----------

82.[E. -] Tombamaṃ. 83.[A.] Piṃkoṇḍa- 84.[E.] Pātta 85.[A.] Sīhavhayaṃ.

86.[E.] Ciro. 87.[A.] Tiruppāluṃ. 88.[E.] Pantaṭṭānkeṭṭavāsīnaṃ.

[SL Page 496] [\x 496/] (

316

Bhinditvā samarārambhasamattho samaraṅgaṇe

Duggaṃ hanthagataṃ katvā tahiṃ yeva nisīdi so.

317

Kulasekhararājā'tha sāhasātisayanvito

Tuvarādhipaveḷāraṃ toṇḍamānārameva ca

318

Vīrapperāyarañce va tathā nigadharāyaraṃ 89

Kalavaṇḍināḍālvāraṃ tathā kāṅgayarāyaraṃ 90

319

Gahetvā sannahitvāna bhaṭe va bahuke sake

Yuddhāya baddhakaccho so rājinaṃ samupāgato

320

Sakaṃ senaṃ mahāseno bhīmaṃ bhīmaparakkamo

Laṅkāpurena saddhiṃ so yuddhaṃ kātuṃ niyojayī.

---------

321

Tadā laṅkapuro vīro so jagadvijayaṃ pati

Yathāvidhiṃ kathetvāna vidhiṃ taṃ vidhikovido

322

"Kulasekharabhūpālaṃ palāpetuṃ mayā saha

Mukhenekena vattetuṃ yuddhaṃ sannayha vāhiniṃ

323

Āgantabbaṃ tayā sīghamiti vatvāna sāsanaṃ

Pesetvā sajju sajjetvā baliniṃ vāhiniṃ sakaṃ

324

Tato nikkhamma vattesi damiḷehi mahāhavaṃ

Te bhinnā tattha rājindaṃ pavisitvā khaṇe tahiṃ

325

Khuddadvāramahādvare pidahitvāna gopure

Damiḷā samahīpālā anto aṭṭhaṃsu tāvade.

326

Tadā pubbaṅgamā vīrā gokaṇṇo daṇḍanāyako

Kesadhātu ca lokavho devalaṅkāpuro tathā

327

Iccete pacchimadvāramārahiṃsu samāgatā

Pātetuṃ ceva pākāre bhindituṃ cāpi gopure.

328

Devalaṅkāpuro ceva gokaṇṇo daṇḍanayako

Anto paviṭṭhā pākāraṃ bhinditvā gopurampi ca.

329

Tato lokavhayo mānī kesadhātu mahābalo

Aññehi gatamaggena nāhaṃ yāmīti cintiya

330

Ghātento bahuke vīre pātento ca bahū haye

Bhinditvā dakkhiṇadvāramanto pāvisi so muhuṃ.

---------

-----------

89. [S.E.] Niyagarāyaraṃ. 90.[E.] Kaṃgayaraṃ paraṃ

[SL Page 497] [\x 497/] (

331

Tadā bhayaparādhīnamānaso kulasekharo

Anissaro nivatthassa vatthassāpi sakassa so

332

Vivaritvāna pācīnadvārā nikkhamma gopurā 91

Bhāgadheyyena kenāpi mucci hatthā arātinaṃ.

333

Te sabbe tattha ghātetvā damiḷānaṃ bahū bhaṭe

Gahetvāna bahū asse dhanajātaṃ bahumpi ca

334

Velukkhepāni vattentā vaggantā ca ito tato

Appoṭhentā hasantā ca vattesuṃ vijayussavaṃ.

335

Tato laṅkāpuro ceva jagadvijayanāyako

Sahetarehi vīrehi rājinaṃ ajjhupāgamuṃ.

336

Iti katakusalānaṃ tikkhapaññāyutānaṃ

Nayavinayavidunaṃ bhīmatejodhānānaṃ

Asithilaviriyānaṃ yanti bhāvā samiddhiṃ

Patidinamiva cando sārade 92 sukkapakkhe

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse rājīnāpura

Gahaṇaniddesonāma catusattatimo paricchedo.

---------

Pañcasattatimo paricchedo.

Kulasekharabhupālo palāto so tato bhayā

Toṇḍamānābhidhānassa giridugge ṭhitiṃ karī.

Vīranukkarasenā ca kakkolavhā tathā'parā

Madhurakkārasenā ca rājinaṃ samupāgatā.

Vatvā pavavattiṃ taṃ sabbaṃ kulasekhararājino

Ārādhayiṃsu madhuraṃ gantuṃ laṅkāpuraṃ tadā.

Tato laṅkāpuro ceva jagadvijayanāyako

Siriyā mahatiyā yuttā gantvāna madhuraṃ puraṃ

Jātagehaṃ nijaṃ yaṃ ve 1 nivāsaṃ viturājino

Vīrapaṇḍukumārassa datvā tattha vasiṃsu te.

---------

Sirivallabhanāmo ca rājā nārāyaṇavhayo

Parakkamapaṇḍunamo vīrapperayarāyaro

-----------

91.[E.] Gopure. 92.[E.S.] Sārado 1.[A.] Nijaṃ tumhaṃ.

[SL Page 498] [\x 498/] (

Maṇṇayarāyarasāmanto tathā seṅkuṇḍirāyaro

Vīrapperāyaro añño keraḷasīhamuttaro

Iccete ca samānetvā datvānābharaṇādikaṃ

Coḷagaṅgaranāmassa āgatassa'ttano vasaṃ

Parittikkuḍiraṭṭhassa purā bhuttassa attanā

Nāyakattaṃ anuññāya ṭhapesuṃ taṃ sake pade.

Kalavaṇḍiya nāḍālvāro'vase hessa"nti āgato

Antā maidhuramāgamma "dassatuṃ me 2 bhayaṃ" iti

Adassetvāna pakkāmi sakīyaṭṭhānameva so. --------Tadā laṅkāpurotassa raṭṭhaṃ gantvāna

gaṇhituṃ

Katvā yuddhaṃ palāpetvā taṃ vīro duratikkamo

Alagavānagiriṃ 3 gaṇhi mahābalaparakkamo.

Kalavaṇḍiyanāḍālvāro sūradevavhayo paro

Paviṭṭho saraṇaṃ raṭṭhaṃ tato yācittha nāyakaṃ.

14 Laṅkāpuropi datvāna taṃ raṭṭhaṃ tassa yācito kurumbarāyarassā'tha gantvā raṭṭhaṃ

mahāyaso

Kurumbarāyarañcāpi vase katvāna attano

Tathā kāṅgayarañceva ānetvā niyame vasaṃ

Vattāpetuṃ vase pacchā vīro nigaladharāyaraṃ

Tato pāyāsi ṭhānaṃ so tirimputturunāmakaṃ.

---------

Nigaladharāyaro cāpi saṃ senaṃ 4 sannipātiya

Akalaṃkanāḍālvāraṃ tathā kaṇḍambarāyaraṃ 5

Malayagharāyarañceva kiñcārattarayampi 6 ca

Iccete coḷasāmante balaṃ tesañca'nappakaṃ

Tadīye cāpi bahuke gahetvāna turaṅgame

Āgammā'rabhi saṅgāmaṃ vattetuṃ duratikkamaṃ.

Tato sapattasenaṃ taṃ sahayaṃ sapadātikaṃ 7

Tirupputtirumārabbha yāva ponamarāvatiṃ

-----------

2. [A.] Maṃ 3.[A.] Alagvānagiriṃ 4. [E.] Sasenaṃ. 5.[E.] Kañcambarāyaraṃ.

6.[E.] Rattayarampi. 7.[A.] Sasahāyapadātikaṃ.

[SL Page 499] [\x 499/] (

Etthantare mahāmagge gāvutattitayāyataṃ

Ekamaṃsakhalaṃ katvā bhinnditvā taṃ mahābalaṃ

Senā ca sīhaḷādhīnā patvā ponamarāvatiṃ

Tebhumakañca pāsādaṃ jhāpetvā tattha kāritaṃ

23 Itare ca bahū gehe samiddhe vīhikoṭṭhake

Jhāpetvā raṭṭhavāsīnaṃ vinodetuṃ bhayaṃ tato

Vīro bheriñcarāpetvā janataṃ raṭṭhavāsikaṃ

Attano vasamānetvā āgañchi madhuraṃ puna.

---------

Tadā pesesi bhūpālo sāsanaṃ daḷhasāsano

Vīrapaṇḍūkumārassa vidhātuṃ molimaṅgalaṃ

Tato taṃ sāsanaṃ sutvā rājino duratikkamaṃ.

Abhisekavidhiṃ sajajju ka retuṃ so samārahi.

Māḷavacakkavattiñca tathā māḷavarāyaraṃ

Thalayūrunāḍālalvāramiccete 8 lambakaṇṇake

Lambakaṇṇadhuraṃ kātuṃ niyojetvāna te tato

Rajje bheriṃ carāpetvā duratikkamasāsano

Sabbeva sannipātetvā nijasenāpurakkhate

Sāmante paṇḍurajjamhi nānābharaṇabhusite

Uttarasmiṃ disābhāge pubbabhūpālavandirā

Devālaye purā pattajayabherīhi sobhite

Abhisekaṃ kumārassa kāretvā naṃ yathāvidhiṃ

Puraṃ padkhiṇaṃ tena 9 kārāpesi mahāyaso.

--------32

Giriduggaṃ palāto'tha toṇḍamānassa bhūpati;

Toṇḍamānaṃ vase katvā attano kulasekharo

Gahetvā tassa senaṅgaṃ sakīyaṃ balameva ca

Anujīviṃ samiddhavhaṃ gahetvā bhīmavikkamaṃ

Tamhā pabbataduggamhā nikkhamitvāna āgato

Pavisitvā mahāduggaṃ tato maṅgalamavhayaṃ

Sīhaḷānaṃ payātehi vasaṃ maṇṇayarāyaro

Seṅikuṇḍirāyaro ceti katvā tehi mahāraṇaṃ

-----------

8.[E.] Athalayūru 9.[E.] Teva

[SL Page 500] [\x 500/] (

Paharitvāna taṃ duggaṃ nisīdittha tahiṃ'va so.

---------

Atha laṅkāpuro ñatvā taṃ pavattiṃ yathāvato

Palapetvāna tamhā ca ṭhānā verimahīpatiṃ

Pabbatāraññaduggehi yuttaṃ raṭṭhaṃ visodhiya

Āgantabbanti cintetvavā nikkhamma madhurā purā

Duggaṃ katvā nisīdittha maṅgalakoṭṭasantike 10

Duggamhi vellinābamhi balena mahatā saha

hitehi toṇḍamānassa chāyābhātuhi tīhi pi

40 Kallakkanāma veḷāro munayadharāyaro tathā

Kāliṅgarayaro veti katve'tehi maharaṇaṃ

Taṃ duggaṃ paharitvāna māretvā damiḷe bahū

Pacchā sīvaliputturuṃ paharitvā mahāyaso 11

Nisīdi ca 12 tadā verī bhūpālo kulasekharo

Balaṃ tiriṇavelimhi nisinnaṃ sannipātiya

Tenkoṅguvaḍakoṅgumhi gahetvāna balaṃ tathā

Āṇāpetvā mahāseno senaṃ taṃ sakalaṃ tadā

Sāntanerīti vikhyāte dugge ṭhātuṃ niyojayī.

45 Tadā laṅkāpuro ceva jajagadvijayananāyako

Tanduggaṃ gaṇhituṃ sajju paṭipajjiṃsu añjasaṃ.

---------

Tadā maggoparodhatthaṃ verīnaṃ kulasekharo

Chindāpesi mahāvāpimupāyakusalo sayaṃ.

Taṃ pavattiṃ viditvāna vīro laṅkāpuro tadā

Gacchaṃ tena mahāyuddhaṃ vidhātuṃ saha verihi

Ayuttamantarāmage dassanaṃ chinnavāpiyā

Iti taṃ taṃkhaṇe yeva bandhapetvā mahābalo

Gantvāna taṃ mahāduggaṃ mahābalaparakkamo

Vidhāya samaraṃ ghoraṃ paharitvā khaṇe tahiṃ

Kallakkanāmaṃ 13 veḷāramaññe ca damiḷe bahū

Māretvāna gahetvā ca damiḷe bahuke bhaye

-----------

10. [E.] Maṃgala 11.[S.E.] Mahāyasā. 12.[E.S.] Nisīdiṃsu 13.[E.] Nāmaṃ

[SL Page 501] [\x 501/] (

Tato tirimalakkavhaṃ 14 tathā kattalanāmakaṃ

Paviṭṭhā toṇḍamānassa gāmānaṃ dvitayaṃ muhuṃ

Gāmaṃ tirimalakkavhaṃ jhapetvā nāmasesakaṃ

Katvā "parakkamo paṇḍurāja ettha hato" iti.

Nikkhamitvā tato gantvā gāmaṃ coḷakulantakaṃ

Nisīdittha tahiṃ yeva vakañci kālaṃ mahāyaso.

---------

Kulasekhararājātha sakīye mātule dūve

Tesaṃ dvinnaṃ balañcāpi bahuke ca haye tathā

Akalaṃkanāḍālvāro tathā pallavarāyaro

Maḷayapparāyaro ceva tathā kaṇḍambarāyaro

Kiñcārattayaro 15 veti mahābalaparakkamo

Iccete coḷasāmante tesaṃ senañca'nappakaṃ

Kalavaṇḍināḍālvāraṃ tadīyaṃ balavema ca

Puṃkoṇḍanāḍālvārañca nijasenāpurakkhataṃ

Gahetvā'nāgato ṭhānaṃ palaṅkoṭṭavhayaṃ sayaṃ

So paṇḍunāṇḍukoṭṭāne ūriyerivhaye tathā

hāne 16 taṃ mahatiṃ snaiaṃ niyojesi mahābalo

Tasmiṃ vāre sapattānaṃ jāyaya katanicchayo.

60 Atha laṃkāpuro ceva jagadvijayanāyako

Yuddhāya nikkhamitvāna gāmā coḷakulantakā

Sanniviṭṭhamahāduggadvitaye verivāhiniṃ

Vidhāya samarārambhavimukhaṃ samaraṅgaṇe

Ūriyerivhaye gāme kāretvā uddhavāpiyaṃ

Mahāduggaṃ nisīdiṃsu; rattibhāge tadā tahiṃ

Tanniviṭṭhā tadā duggadvitaye verivāhinī

Bhinnā tattha gatā yattha kulasekharabhupati.

---------

Tadā laṃkāpuro ceva jagadvijayanāyako

Pallaṅkoṭṭavhayaṃ gantvā ṭhānāṭhānavicakkhaṇā

-----------

14.[A.] Sirimalakkavbhaṃ. 15. [E.] Kiccārattarāyaro 16.[A.] hātuṃ.

[SL Page 502] [\x 502/] (

Katvāna samaraṃ ghoraṃ vīrā verimahībhunā

Mārettvāna bahū yodhe gahetvāna bahū bhaye

Kulasekharabhūpālaṃ palāpetvāna kaṅkhaṇe

Gahetvāna palaṅkoṭṭaṃ nikkhamitvā tato pi ca

Tuvarādhipaveḷāranāmassekassa santikaṃ

Gantvā gahetvā teneva vadinne asse ca hatthino

Kulasekharabhūpālo madhuraṃ āgato iti

Nisamma taṃ tato ṭhānā nibbāsetuṃ tato pi ca

69 Adharaṭṭerimāgamma 17 tahiṃ nigalarāyaraṃ

Vase katvāna dāpesuṃ 18 pasādaṃ tassa'nappakaṃ.

Nikkhantesu tato tamhā ṭhānā tesu mahīpati

Coḷadesaṃ bhayappatto pāvekkhi kulasekharo

---------

Tato laṃkāpuro'maccaṃ jagadvijayanāmakaṃ

Pāttanallūrunāmamhi ṭhāne ṭhātuṃ niyejiya

Tirikkānupperamagā sayaṃ balapurakkhato

Kulasekhararājāpi nānāyacanakammunā

73 Pasādetvā coḷarājaṃ niyogā tassa rājino

Pallavarāyaravhassa senamasse bahū'pi ca

Inandapadanāmañca toṇḍamānamathāparaṃ

Rājarājakaḷappavhaṃ pattārāyarameva 19 ca

Kaṅgakoṇḍakaḷappavhaṃ rāyarañca tathāparaṃ

Nakāranibiḷupādirāyarañca tathāparaṃ

Niccavinodamānavarāyaraṃ vīrameva ca

Narasīhapadmarañceva sekīrapadmarāyaraṃ

Rājindabrahmamahārājañcāpi 20 mādhavarāyaraṃ

Nigaladharāyaraññeva coḷakonārameva ca

Chandabrahmamaharājaṃ 21 coḷanīrikkarāyaraṃ 22

Ucacaṅikuṭṭamhi iccete gahetvā balanāyake

Gahetvā niyarāyañca kappiñcimpekulampi ca

Mādhavarāyarañceva kaṇḍuveṭṭimathāparaṃ -----------

17.[D.S.] Adharaddheri. 18. [E.S.D.] Datvāna 19. Tathārāyarameva ca.

20. [A.] Rājinābrahmahārājaṃ, 21. [E.D.] Janābrahma. 22. [E.S.] Coḷatirikka.

[SL Page 503] [\x 503/] (

Tatheva koṅgamaṅgalanāḍālvāramathāparaṃ

Akalaṃkanāḍālvāraṃ tathā kaṇḍambarāyaraṃ

Kīḷamaṅgalanāḍālvārañceva tathāparaṃ

Visālamuttarāyarañca asse sesa manappake

Pesesi toṇḍipāsaṃ so nisāmetvāna taṃ vidhiṃ

Laṃkāpuro vidhātuṃ te nāmasese vicintiya

Madhurāyaṃ niyojetvā jagadvajayanāyakaṃ

Nikkhamitvā tirikkānapperā vīro sayaṃ tato 84 madhurantakapuraṃ 23

kīḷenilayavhamupāgami.

Tadā coḷamahāsenā samārabhi mahāraṇaṃ

Catugāvutamattaṃ taṃ maggaṃ katvā chavākulaṃ.

Samuddapatite vāpi māretvāna bahū bhaṭe

Sapattarattasārattaṃ karitvā sāgare jalaṃ

Gahetvāna bahū asse damiḷe ca bahū tathā

Rājindabrahmamahārājaṃ nandipadmarameva ca

Narasīhapadmarañceva coḷakonārameva vaca

Jīvagāhaṃ gahetvāna punadeva mahābalo

Vaḍamaṇamekkuṇḍiṃ ceva maṇamekkuṇḍimeva ca

Tathā mañcakkuḍiñceva jhāpetvā bhumisesakaṃ

Sattagāvumatamattañca jhāpetvā coḷadesato

Te coḷe iti sādhetvā paccāvutto tato pi ca

Nigaladharāyarādhīnaṃ gāmaṃ velaṅikuḍivhayaṃ

Pavisitvā tamāgantuṃ pahiṇittha ca 24 sāsanaṃ.

---------

Kulasekhararājassa vase hutvāna so tadā

Kulasekharabhūpālaṃ silāmegharameva ca

Akalaṃkanaḍālvāraṃ tathā kaṇḍambarāyaraṃ

Malayapparāyarañceva visālamuttarāyaraṃ

Kalavaṇḍināḍālvāraṃ balaṃ tiriṇaveliyaṃ

Puṃkoṇḍanāḍālvāraṃ ca gahetvāna mahābalo

Samāgañchī mahāyuddhaṃ kattuṃ ponamarāvatiṃ.

-----------

23.[D.] Madhurattakapura 24.[E.S.D.] Pahiṇitvāna

[SL Page 504] [\x 504/] (

Laṃkāpuro nisāmetvā vuttantaṃ taṃ mahābalo

Velaṅikuḍimhā nikkhamma vijetuṃ sattubhupatiṃ

Mukhehi pañcahā'gamma pavattitamahāhavaṃ

Sattusenaṃ khaṇe tamhi bhinditvā bhīmavikkamo

Sahassasaṅkhe damiḷe māretvā bahuke haye

Gahetvāna palāpesi kulalasekharabhupatiṃ.

---------

Nigaladhārāyaro pacchā bhīto pesesi sāsanaṃ

"Madīyaṃ dhanajātañca asse ceva bahū mama

Gahetvā mama doso'yaṃ khamitabbo tayā pana;

Na avassena vidhātabbaṃ mama vināsanaṃ" iti 25

100

Laṅkāpuro'tha sutvā taṃ pesesi paṭisāsanaṃ

"Avassena vidhātabbaṃ vadiyaṃ sāsanaṃ tvayā;

101

Dhanena'ssena vā tuyhaṃ attho mama na vijjate;

Abhīto sayamāgamma karotu iti dassanaṃ"

102

Taṃ sutvā so samāgañchi daṭṭhuṃ laṅkāpuraṃ tadā

Taṃ disvā tassa datvāna pasādaṃ raṭṭhameva ca

103

Tato nikkhamma niyamaṃ āgantvā so mahāyaso

Akaṇṭakaṃ karitvāna raṭṭhaṃ taṃ sabbameva ca

104

Parakkamamahīpālanāmaṅkitakahāpaṇaṃ

Vohāresu niyojetvā raṭṭhe sabbattha tattha so

105

Vīrapaṇḍukumārassa raṭṭhaṃ taṃ paṭipādiya

Gahite coḷadesamhā paṇḍuraṭṭhā ca'nappake

106

Asse manusse hatthi ca sīghaṃ pesesi sīhaḷaṃ.

Tadā parakkamabhujo rājā rājindakesarī

107

Paṇḍuraṭṭhajayasseva sūcakaṃ gāmamuttamaṃ

Paṇḍuvijayakaṃ katvā samiddhaṃ sabbakālikaṃ

Brāhmaṇānamadā dānaṃ sadā dānarato tadā.

-----------

25. Ime dve pādā [A.] Potthake nadissanti.

[SL Page 505] [\x 505/] (

109

Iti jagati vicittānantavikkantisāro 26

Dhadharaṇipatikulaggo so parakkantabāhu

Nikhilaguṇanivāso cārukandapparūpo 27

Vahati dharaṇimeko so ciraṃ sāgarantaṃ

Itisujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse paṇḍuraṭṭha

Vijayo nāma pañcasattatimo paricchedo.

---------

Chasattatimo paricchedo

Evaṃ laṅkissaro laṅkātalaṃ katvā nirākulaṃ

Parakkamabhujo pattābhiseko nayakovido

Padhānaphalabhāvena patthitaṃ rajjasādhane

Satthusāsanasaṃvuddhiṃ kattukāmo katādaro

Saṅghagāmesu saṅghassa puttadārādiposanaṃ

Eva sīlaṃ;1 tato aññaṃ nevatthi sīlamiccapi.

hapetvā ekakammādiṃ susīle keci bhikkhavo

Dassanampaññamaññassa nākaṅkhante ca pekkhiya

Ādo sāsanasuddhiṃ ca nikāyattayabhikkhūnaṃ

Kāretukāmo sāmaggiṃ jinasāsanavuddhiyā

Moggaliputtatissaṃ'va dhammāsoko narissaro

Mahātheraṃ dhuraṃ kavo mahākassapasavhayaṃ

Visāradaṃ tepiṭakaṃ vinayaññuṃ visesato

Theravaṃsekapajjotaṃ sāmaggiṃ 2 ciradikkhitaṃ,

Anurādhapure gñāṇapālatheraṃ sasissakaṃ

Raṭṭhe ca saphare 3 bhikkhū puḷatthipuramānayī.

Samoggallānatherañca theraṃ nāgindapalliyaṃ

Yuvarājassa raṭṭhasmiṃ aññe sabbe ca bhikkhavo,

Nandattheravaraṃ selantarāyatanavāsinaṃ

Rohaṇe pamukhaṃ kavo nikāyattayavāsino.

Mahāvihāravāsīnaṃ bhikkhūnaṃ dharaṇīpati

Atha ajjhesanaṃ aññamaññasāmaggiyā akā

-----------

26. Ayaṃ pādo [E.] Potthake natthi. 27.[A.] Anayanayavicittāpeta

Cittappacāro 1. [E.] Evaṃ sīlaṃ. 2.[S.] Sāmaggi. 3.[E.]Sapare

[SL Page 506] [\x 506/] (

Alajjussannatāyāpi cirakālavibhinnato

Bahavo nā'dhivāsesuṃ tadā bhikkhu samaggataṃ.

Gantuṃ videsamāraddhā keci; vibbhamituṃ pare;

Icchumeke nisajjampi na vinicchayamaṇḍale.

Tato mahādhikaraṇaṃ paṭṭhapesuṃ sudussamaṃ;

Tado'paṭṭhāsi sāmaggi sinerukkhipanaṃ viya.

Assāsetvā'tha te bhikkhu kicchena sampaṭicchayī.

Amamo so thirāramho dhammiko dharaṇīpati

Jāte jāte'dhadhikaraṇe samathaṃ nayituṃ tato

Mahākassapajeṭṭhehi vinicchāpesi bhikkhuhi.

Sayaṃ sannihito hutvā vinicchayapaṭicchane 4

Sahācariyasīhehi piṭakattayadhārihi

Yathādhammaṃ satekicche patiṭṭhāpiya suddhiyaṃ

Mahāvihārike sabbe samagge'kāsi bhikkhavo.

Uppabbajjāpesi dussīle "lābhāpekkhāya sāsanaṃ

Mā nāsentu"ti datvāna mahāṭhānantarāni so.

Evaṃ mahāvihāraṃ'ca mahussāhena sodhiya

Paṭṭhāya'bhayarājassa kālato vaggataṃ gate

Abhayagirivāsī ca bhikkhū jetavanānuge

Mahāsenanarindassa bhinne paṭṭhāya kālato

Abuddhavacanaṃ yeva vetullapiṭakādikaṃ

Dīpente buddhavāvāti paṭipattiparammukhe

Mahāvihāravāsīhi samaggayitumārabhī

Aseguṇasālīhi kācasme 5 ratanehi' ca.

Sīlādisārasuññā te mahāsaṅghassa tejasā

Rājino ca tadā buddhasāsane nājjhaguṃ ratiṃ.

Tathāpi dhammiko rājā vicārento sayaññuhi upasampannamekamapi pakatattamalattha no.

26 Kāresi sāmaṇerattaṃ bahunnaṃ yatinaṃ tadā.

Dussīle vibbhamā petvā mahāṭhānantare adā.

Evaṃ suddhiñca sāmaggiṃ sampādetvā'cirena ca

Mahussāhena so saṅghaṃ buddhakāle'va vattayi

-----------

4.[E.] Paṭicchado. 5. [E.] Kācambhe.

[SL Page 507] [\x 507/] (

Anuvassaṃ mahāsaṅghaṃ netvā gaṅgātaṭaṃ tahiṃ

Uyyanambhi vasāpetvā sahamacco upaṭṭhahaṃ

Gaṅgāmajjhamhi nāvāyo ṭhapāpetvā suniccalaṃ

Maṇḍapaṃ tattha karetvā suvibhattaṃ manoramaṃ

Mahagghe cīvare nekaparikkhāre ca dāpiya

Upasampadakammaṃ so kārāpesi mahāmati. ---------

Evaṃ pacurabhutānamanekasatabhikkhūnaṃ

Mahāvihāre kāretukāmo vāsārahe sukhaṃ 32

Mahāvihāraṃ kāresi rājā jetavanavhayaṃ,

So jetavanasampattiṃ paccakkhaṃ dassayaṃ viya.

Aṭṭhāyatanavāsīnaṃ 6 therānaṃ thirasīlinaṃ

Mahagghe aṭṭhapāsāde kārāpesi tibhumake.

Thirasīlassa therassa sāriputtavhayassa'pi

Gammiyatthalagabbhehi mahāpāsādamujjalaṃ.

Sante sappaṭimatte 7 pi vicitte paṭimāhi ca

Tibhumipaṭimāgehe nava appaṭisammate, 8

Pariveṇānamatthāya pañcasattatiyā tahiṃ

Tattake dīghapāsāde rammarūpe dvibhūmake,

Satañca cullapāsāde aṭṭhasattatimeva ca,

Gopu ca catuttiṃsa, duve ca potthakālaye,

Kūṭāgāre guhāyo ca sālā gabbhaghare bahū,

Mālākammalatākamme devabrahmādirūpake

Dassetvā iṭṭhakasudhāmayamakkhirasāyanaṃ

Tivaṅkapaṭimatthāya tivaṅkagharameva ca,

Sīha-kinnara-haṃsādirūpapantīhi bhāsuraṃ

Nānājālakavāṭehi bahuhi vedikāhi ca

Ruciratthamhasopāṇabhityādisamalaṅkataṃ

Dāṭhādhātugharaṃ vaṭṭaṃ subhaṃ sabbasilāmayaṃ

Dhammasālā tayo, ekaṃ cetiyaṃ dīghavaṅkame

Aṭṭha, bhojanasālaṃ ca ekamāyatavitthataṃ,

-----------

6. Tatthayatanavāsīnaṃ (sabb[X]gña[X]su) 7.[E.] Sappaṭiyatte. [A.] Sattatimatte.

8. [A.] Nagevāppisammate

[SL Page 508] [\x 508/] (

Pañcasīti aggisālā iṭṭhakacchāditāpi ca,

Kāresi vaccakuṭiyo satañcevā'ṭṭhasattati.

Sodhetvā bhikkhunaṃ antomalaṃ sāsanasuddhiyā

Malaṃ bahipi sodhetuṃ mahāghammai nāhāyituṃ

Vaṭṭanahānakoṭṭhañca guhānahānakoṭṭhakaṃ

Padumanagānakoṭṭhañca 9 bhaddanahānakoṭṭhakaṃ

Iccādithambhasopāṣavedikādihalaṅikate

Nahānakoṭṭhake ca'ṭāṭha kārāpesi silāmaye.

Bandhāpesi mahārājā pākāre bahuke tahiṃ.

Evaṃ jetavane sabbe visaṃ pañcasataṃ gharā.

Datvā nekaparikkhāraṃ tahiṃ saṅghamavāsayī.

---------

Āḷāhaṇapariveṇaṃ tahiṃ kāresi khattīyo

Nātidūrādisabbaṅgasampannaṃ sādhusammataṃ.

Tattha therassa pāsādaṃ surammaṃ hammiyatthalaṃ

Nānāgabbhavaraṃ kūṭāgārasobhiṃ tibhumakaṃ,

Tāḷīsa dīghapāsāde, vaccakuṭī ca tattakā

Aṭṭhāpi cūḷapāsāde, cha ceva dvārakoṭṭhake,

Aggisālā catuttiṃsa, pākāre dve mahattare,

Subhaddacetiyaṃ, rūpavatīcetiya meva ca,

52 Mālākammalatākammadevabrahmādirūpinī

Kūṭāgāraguhāgabbhasālāgehehi sobhite

Anvatthaṃ yantha nāmampi taṃ laṅikātilakaṃ iti

Tañceva paṭimāgehaṃ pañcabhumiṃ manoharaṃ

Tasmiṃ kāresi paṭimaṃ ṭhitaṃ nettarasāyanaṃ

Sajīvabuddhāyāmaṃ'va laṃkātilakasaññitaṃ.

---------

Kūṭāgārehi nekehi gabbhasālāgharehi ca

Tathā pañjaragehehi yuttaṃ dvādasabhumikaṃ

Uposathagharaṃ baddhasīmāpāsādasaññitaṃ

Bandhāpetuṃ tahiṃ sīmaṃ sabbālaṅikārabhusito

-----------

9.[E.] Koṭṭhakaṃ

[SL Page 509] [\x 509/] (

Sahāmacco sahorodho mahāseno savāhano

Devarājavilāsena taṃ vihāramupecca so

Mahākassapajeṭṭhena mahāsaṅghena vedito,

Maṅgalatthutigītehi turiyaddhanitehi ca

Sādhukāraninādena pūrayanto catuddisaṃ,

Suvaṇṇādimaye kumbhe samugge ca dhaje bahū

Chatte ca dhārayantehi janehi parivārito

Mahāchaṇamhi vattante maṅgaladvipayojitaṃ

Hemanaṅgalamādāya kasanto bhumipo agā.

Saṅgho'pettha purā baddhasīmāsaṅikānivattiyā

Nekāṭṭhāne ṭhito ādo katvā sīmāsamūhatiṃ

Rañño sītānusārena nimitte parikittiya 10

Sabbasampattiyuttāya kammavācāya sādhukaṃ

Tisso ca baddhasīmāyo mahāsīmañca bandhi so.

hitā nimittapāsāṇā pācīnādidisaṭṭhake:-

Laṅikātilakagehasmā pañcahatthāya yaṭṭhiyā

Catutāḷīsa, ekūnapaññāsa, aṭṭhatiṃsati,

Chattiṃsa, pañcatiṃsāpi, sattapañaññāsameva ca,

Pañcacattāḷīsa ceva, chasaṭṭhi yaṭṭhiyo kamā;

hito nimittapāsāṇo disābhāgamhi dakkhiṇe

Gopālapabbatamhāpi aṭṭhapaññāsayaṭṭhiko;

Uttarassaṃ disāyampi yā nimittasilā ṭhitā

Sā vijjādharaleṇasmā pañaññāsayaṭṭhikā ahū.

Pāsāṇā te mahāsīmānimittattamupāgamuṃ.

Baddhasīmakapāsāde pañcaterasayaṭāṭhisu

Dīghato puthulattāpi baddhasīmā ajāyatha.

Māḷake baddhasīmavhe paṇṇarasasu yaṭṭhisu

Dīghato puthulenāpi sīmā baddhā chayaṭṭhisu

Tathā therassa pāsāde khaṇḍasīmāpi 11 dīpitā. 12

Aṭṭhārasasu hatthesu vīsahatthe visālato.

Taṃ vihāraṃ pa'dā saddhiṃ parikkhārehi bhikkhunaṃ.

---------

-----------

10.[E.] Parikittayi. 11.[E.A.] Baddhasīmā. 12.[A.E.D.] Dighato

[SL Page 510] [\x 510/] (

Tatheva pacchimārāmaṃ kārāpesi narissaro,

Tattha bāvīsamattesu pariveṇesu tattakā

Dvibhumidīghapāsādā, aggisālāpi vīsati,

Cullapāsādakā ekacattāḷīsa dvibhumikā

Tathā vaccakuṭī pañcatiṃsa, dve dve ca vaṅkamā

Ekikā dhammasālā ca dasa ca dvārakoṭṭhakā

Vihāraṃ saparikkhāraṃ pādāsi nampi bhikkhunaṃ.

---------

Tatheva uttarārāmaṃ kārāpesi narādhipo

Mahāthūpasamāsanne bhedāpetvā giriṃ tahiṃ

Sabbakammāni dassetvā vijjādharagahampi ca

Nisinnapaṭimāleṇaṃ nipannapaṭimāguhaṃ

Iccevaṃ tīṇi leṇāni kāresi dakkhakāruhi

Paṇḍurajjaṃ gahetvāna tato ākaḍḍhitehi'pi

Kāritattā damiḷehi damiḷatthūpasañaññitaṃ

77 Tisatādhikasahassaratanaṃ 13 parināhato

Mahantaṃ sabbathūpānaṃ kelāsaṃ dutiyaṃ viya.

Vinā khīṇāsaviddhiñca deviddhiñca mahīpati

Rājiddhiyā mahatiyā mahāthūpamakārayi.

---------

Tathe'sipattaṃ sākhānagare yatinandanaṃ

Rājavesibhuṅgavhe so vihāramakārayī.

Tattheko dhātugabbho ca tibhumipaṭimālayo 14

Tayo mahagghapaṭimā cittakammavijitā

Pasādāvahakammanto pāsādo ca dvibhumiko

Duve ca dīghapāsādā cattāro dvārakoṭṭhakā

Aṭṭhāpi cullapāsādā dhammasālā ca vaṅkamo

Tathā aṭṭhaggisālāyo cha maccakuṭiyopi ca

Nahānakoṭṭhako eeko rammo sabbasilāmayo

Eko ca sīmāpākāro uyyānaṃ saṅghasantakaṃ.

---------

Tathā sīhapure sākhānagera sīhavikkamo

Kusinārāvihārampi kāresi jagatīpati

-----------

13.[E.] Ratana 14.[E.] Mālayā

[SL Page 511] [\x 511/] (

Tahimpi dhātugabbho ca tibhumipaṭimālayā

Tayo, cha dīghapāsādā dhammasālā ca vaṅkamo

Soḷasa cullapāsādā tayo ca dvārakoṭṭhakā

Ekādasa vaccakuṭī aggisālā chaḷeva ca

---------

Parakkamabhujo sākhānagare vijitavhaye

Rājā veḷuvanaṃ nāma vihārampi kārayī

Tasmiṃ manuññapaṭimā cittakammasamujjalaja

Tibhumipaṭimāgehā tayo thūpo ca vaṅkamo

Dvībhumiko ca pāsādo cattaro dvārakoṭṭhakā

Cattāro dīghapāsādā cūllapāsādaka'ṭṭha ca

Ekā bhojanasālalā ca dhammasālā tathekikā

Sattāpi aggisālāyo vaccakuṭi ca dvādasa

Gāvute gāvute cārupaṭimāmandirehi ca

Dvārakoṭṭhakapākāradhammasālāhi saṃyute

So gāvutavihāre ca kāresi manujādhipo

Vivekakāminaṃ sabbadhutaṅgadharabhikkhūnaṃ

Sukhavāsāya kāsi vihāraṃ kapilavhayaṃ

Tahiṃ dvibhūmipāsādo mahaggho dīghavaṅkamo 15

Cattāro dīghapāsādā caturo ca dvibhumikā

Nānāvicittakammanto kūṭāgārādisobhito

Kārito kapilesissa giñjakāvasatho pi 16 ca

Cattāro cullapāsādā tayo vaccakuṭī iti

Vihāre saparikkhāre ete'pi bhikkhunaṃ adā

---------

Anurādhapurasmiñca purā damiḷanāsite

Vihāre nekarājūhi dukkarattā akārite

Kāretumekasacivaṃ pesetvāna samāpiya

Visaṃhatthasatubbedhaṃ thūpaṃ ratanavālukaṃ,

Tāḷīsahatthasatiko thūpo'bhayagirivhayo,

Tathā jetavanatthūpo sāṭṭhihatthasatuggato,

Maricavaṭṭimahāthūpo asītiratanuggato,

Iti thūpattayaṃ etaṃ purā damiḷanāsitaṃ 17

-----------

15. [A.] Dīghavaṅgamo 16.[A.] Gijjhakāvasatho 17.[A. -]Phālitaṃ.

[SL Page 512] [\x 512/] (

100

Mahārukkhehi sañchannaṃ acchadīpinisevitaṃ

Iṭṭhikāpaṃsupuñjehi duggajaṅgalabhumikaṃ

101

Vanaṃ chindāpayitvāna bandhāpetvāna sādhukaṃ

Sudhākammañca kāretvā sodhesi cetiyaṅgaṇaṃ

102

Ekekapassato hatthasataṃ hatthasaturukaṃ

Uccato tattakaṃ lohapāsādaṃ coḷanāsitaṃ

103

Sahassaṃ chasataṃ ceva silātthamhe nidhāpiya

Anekasatagabbhehi kūṭāgāravarehi ca

104

Sīhapañjarapantīhi bhūsitaṃ nekabhumikaṃ vimhayāvahakammantaṃ kārāpesi narissaro

105 Saṭṭhimahantapāsādaṃ sepaṇṇipupphanāmakaṃ

Mahindasenasaññca naṭṭhaṃ pāsādameva ca

106

Kāresi sīmāpākāre pariveṇe va'nappake.

Dānasālañca kāretvā dānavaṭṭaṃ pavattayī.

107

Purāṇapariveṇesu thūpārāmādikesu'pi

Kārāpesi khaṇḍaphulla-paṭisaṅkharaṇampi ca.

108

So cetiyagirismimpi catusaṭṭhimakārayī

Thūpe, purāṇāvāsesu khaṇḍaphullalañca saṅkharī.

109

Evaṃ visuddhamatayo vibhave mahante

hatvāna puññakaraṇekarasā'ti ñatvā

Ko nāma puññakiriyāsu pamādameti

Viññū jano jagati sabbasukhāvahāsu.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vihārakārāpanaṃ nāma chasattatimo paricchedo.

---------

Sattasattatimo paricchedo

Sabbūpakaraṇe rājā nāgarānamadullabhe

Kāretukāmo kāresi uyyānāni tahiṃ tahiṃ.

2 Phalapupphadharāneka - satabhuruhabhusitaṃ

Nandanavhayamuyyānaṃ kāresi jananandano.

Nālikerambapanasapūgatāladdumādayo

Ekekajātito lakkhalakkhamattepi ropiya

[SL Page 513] [\x 513/] (

Anvatthanāmadeyyattā lakkhuyyānanti sammataṃ

Mahuyyānaṃ bahuyyāmo rājā kāresi saṅghikaṃ.

Ghammakālamhi bhikkhūnaṃ nahānatthāya tatthapi

Guhāsilāpokkharaṇi, dve kāresi manoramā. 6 Niccaṃ divāvihārena sambhāvaniyamattanā

Jalantaṃ siriyā tampi dīpuyyānaṃ disampati,

Mahāmeghavanuyyānaṃ, tathā cittalatāvanaṃ,

Uyyānaṃ missakavhaṃ ca, rājanārāyaṇavhayaṃ,

Laṅkātilakanāmañca, tilokanandanavhayaṃ,

Vānarākaranāmañca, nayanussavasaññakaṃ,

Manoharābhidhānañca, nimmitapuranāmakaṃ,

Jaṅghāvihārasamaññca, 1 puṇṇavaddhananāmakaṃ,

Saṃsāraphalanāmañca, tathā phārusakavhayaṃ,

Sālipotasamaññca, somanāthavhayampi ca,

hānakoṅkaṇanāmañca, 2 uttarakurusaññakaṃ,

Bharukacchābhidhānañca, pulaccerarisamaññakaṃ,

Kīḷākarābhidhānaññca, paṇḍavāvananāmakaṃ,

Rāmissaravhayaṃ, sāmīsantosuyyānameva ca,

So rājā rājaraṭṭhasmiṃ gāmesu nigamesu ca

Anekesu nave thupe kārese'kunakaṃ sataṃ.

Tesattatipamāṇesu dhātugabbhesu bhupati

Saṅkhāretvā khaṇḍaphullaṃ sudhākammamakārayī.

Paṭisaṅkhari chasahassaṃ satañca paṭimāghare.

Jiṇṇe nave ca kāresi, tisataṃ paṭimāghare.

Tesattatipamāṇesu dhātugabbhesu bhupati

Saṅkhāretvā khaṇḍaphullaṃ sudhākammamakārayī.

Catuddisikasaṅghassa gamanāgamanādisu

Nivesanāni vāsatthaṃ dvisataṃ tiṃsa kārayī.

Dhammasālā chapaññāsa kāresi, nava vaṅkame

Satañca catutāḷīsādhikañca dvārakoṭṭhake.

-----------

1. [E.A.] Jaṃghābhāra - 2. [S.] hānaṃ -

[SL Page 514] [\x 514/] (

Sataṃ dvānavutiñceva pupphāsanagharāni ca

Sattasaṭṭhiñca pākāre, devālaye ca terasa.

Āgantukānamatthāya ārāme dvādasāpi ca

Tiṃsāgantukasālāyo dve satañceva kārayi

Paṭisaṃkhārayī dhammasālā ekūnatiṃsati,

Ekattiṃsañca leṇāni, ārāme pañca bhupati.

Tathāgantukasālāyo ekapañaññāsameva ca

Jiṇṇe devālaye ceva sattatiñca navādhikaṃ.

---------

Dubbhikkhadukkhanāsatthaṃ sattānaṃ narasattamo

Vāpiyo mātikā'nekā kārāpesi tahiṃ tahiṃ.

Kāragaṅgaṃ nisedhetvā mahatā girisetunā

Tassā vīsālaṃ salilappavāhaṃ puthuvīpati

Ākāsagaṅgānāmāya mātikāya mahantiyā

Ānetvā rājapāsādavararabhāsuradīpakaṃ

Parakkamasamuddoti vissutaṃ sassatodakaṃ

Vāpirājamakāresi samuddaṃ dutiyaṃ viya.

Pāsāṇaracanā 3 duggasatahatthappaṇāḷikaṃ

Parakkamataḷākavhaṃ mahāvāpiñca kārayī.

So mahindatalākañca ekāhavāpimeva ca

Pararakkamasāgarañca ekasattatimeva ca

Khuddavāpī ca kāresi nekāṭṭhāne narādhipo

Catussataṃ sahassañca ekasattatimeva ca

Tathā 4 tisatamattāsu vāpīsu vasudhādhipo

Tattikā yeva kāresi silāmayapaṇāliyo.

Purāṇavāpiyo chinnā bandhāpesi anappikā

Maṇihīramahāvāpiṃ so mahādāragalalakaṃ

Vāpiṃ suvaṇṇatissavhaṃ duratissavhayampi ca

Kāḷavāpisamaññca brāhmaṇaggāmanāmakaṃ

Nālikeramahatthambhasaññaṃ raherasavhayaṃ

Tathā giritaḷākavhaṃ kumabhīlasobbhanāmakaṃ

-----------

3.[S.D.] Pāsāṇaravito 4.[S.] Naṭṭha

[SL Page 515] [\x 515/] (

Kānavāpiṃ padīvāpiṃ vāpiṃ ca kaṭigāmakaṃ 5

Pattapāsāṇavāpiñca vāpiṃ mahaṇṇanāmakaṃ 6

Mahānāmamatthakavhaṃ vāpiṃ vaḍḍhananāmakaṃ

Mahādattavhayaṃ vāpiṃ kāṇāgāmavhayampi ca

Vīraṃ ca valāhassañca 7 suramānasamaññakaṃ

Pāsāṇagāmanāmañca kāḷavallisamavhayaṃ

Kāhallīsavhayaṃ vāpiṃ aṅgagāmavhayaṃ pi ca

Gillapattakhaṇḍañca madaguñca mahīpatī

Jiṇṇā 8 imā pākatikā vāpiyo ceva kārayī.

Naṭṭhā khuddakavāpī ca sattasaṭṭhi catussataṃ.

---------

Sahassaṃ tisataṃ pañcanavutiṃ nekavāpisu

Chinnaṭṭhānāni ṭhānaññu rājā bandhesi sutthiraṃ.

Parakkamasamuddassa mukhā makaranāmakā

Niggataṃ kārayī rājā gambhīravhañca mātikaṃ.

Tasmā eva mahāmeghavanābhimukhaniggataṃ

Tathā hemavatīnāmaṃ mahāmātikameva ca.

Tasseva mālatīpupphasamaññāya paṇāliyā

Niggataṃ mātikaṃ nīlavāhinī iti vissutaṃ.

Tathā kīḷākaruyyānanāmikāya paṇāḷiyā

Nikkhantaṃ salalavatīsamaññamātikaṃ pi ca.

Vettavatyabhidhānena vissutāya paṇāḷiyā

Yātaṃ vettavatīnāmaṃ mahāmātikameva ca.

Tuṅgabhaddañca nikkhantaṃ dakkhiṇāya paṇāḷiyā

Tathā maṅgalagaṅgañca maṅgalavhapaṇāḷiyā.

Caṇḍidvāre paṇāḷīto campānāmañca mātikaṃ

Nikkhantaṃ toyavāpīto puṇnavaddhanavāpigaṃ.

Sarassatiṃ, pacchimato campānāmañca mātikaṃ.

Puṇṇavaddhanavāpīto pacchimābhimukhaṃ gataṃ.

Yamunaṃ ceva sarabhuṃ niggataṃ uttarāmukhaṃ.

-----------

5. [D.E.] Kaṭināmakaṃ. 6.[S.] Mahaṇanāmakaṃ 7.[A.] Vālābhassaṃ.

[D.] Vālabhassaṃ [S.] Vālasahassaṃ 8.[E.] Chinnā

[SL Page 516] [\x 516/] (

Mātikaṃ candabhāgavhaṃ lakkhuyyānassa vajjhagaṃ

Jetavanavihārarantā 9 niggataṃ nammadampi ca

Tāyuttarāmukhā yātaṃ tathā nerañjaravhayaṃ

Anotattavhavāpīto bhāgīrathiñca niggataṃ

Tato āvattagaṅgavhaṃ niggataṃ dakkhiṇāmukhaṃ

Tambapaṇṇiñca ambālavāpiyā uttaraṃ gataṃ.

Mahāvālukagaṅgāya pacchimābhimukhaṃ gataṃ

Tathā'viravatiñceva ciraṃ dubbhikkhanāsiniṃ

Tato nikkhamma pācīnābhimukhaṃ gomatiṃ gataṃ

Uttarāmukhanikkhantaṃ malāpaharaṇimpi va

Aciravatiyā eva puratthābhimukhaṃ gataṃ.

Sataruddhañca nibbindaṃ dhavalaṃ sīdameva ca,

Maṇiśīramahāvāpidakkhiṇodakamaggato

Nadakkiṇābhimukhaṃ yātaṃ kakālindīmātikampi ca,

Tathā giritaḷākavhavāpiyā mātikampi ca

Kāverīnāmaṃ kaddūravaḍḍhamānataḷākagaṃ,

Somavatiñca kaddūravaḍḍhamānataḷākato

Tathārimaddavijayaggāmagaṃ mātikampi ca.

Kāragaṅgāya nikkhamma so parakkamasāgaraṃ

Paviṭṭhañca mahīpālo godhāvarimakārayī.

Anurādhapuraṃ yātaṃ nikkhamma kāḷavāpiyā

Mātikaṃ jayagaṅgavhaṃ naṭṭhaṃ kāresi khattiyo.

Pañcasatavatuttiṃsa kāresi khuddamātikā;

Tisahassañca tisataṃ naṭṭhā pākatikā akā

Yuvarājassa raṭṭhe'pi nekaṭṭhānesu nāyako

Nekappakārakammante kārāpesi vicakkhaṇo.

Sake sūtigharaṭṭhāne so sūtighararacetiyaṃ

Puṅkhagāmamhi kāresi vīsaṃ hatthasatuggataṃ.

Bāvīsa dhātugabbhe ca sattatiṃsā ca bodhiyo

Satañca paṭimāgehe, leṇāni dasa pañca ca

Cātuddisikasaṅghassāvasathe ekavīsatiṃ

Tathāgantukasālāyo sattāsītimakārayī.

-----------

9.[A.] Vihāre'nto.

[SL Page 517] [\x 517/] (

Ekūnatiṃsamattāni pupphāsanagharāni ca,

Sattāpi dhammasālāyo, pākāre pañca eva ca,

Nānappakārapaṭimā tevatattāḷīsa kārayi.

Saṅkhāresi catubbisaṃ jiṇṇe ca paṭimāghare.

Mahāgallakavāpiñca kālaggallakavāpikaṃ

Rājinīnijjharaṃ ceva telapakkavhanijjharaṃ

Jajjaranijjharaṃ ceva vilattākhaṇḍameva ca

Khaṇdhāpesi mahīpālo dese sassasamiddhiyā.

Tisataṃ aṭṭhapaññāsa chinnaṭṭhānāni vāpisu,

Tathā terasavāpīsu sulāmayapaṇāḷiyo,

Thire cāvaraṇe 10 sāṭṭhisatakhuddakavāpinaṃ 11

So sattatiṃsamattāyo 12 naṭṭhā bhupo abandhayī.

---------

Rājā rohaṇaraṭṭhe'pi gāmesu nigamesu ca

Kāresi nānākammante puññakammantaratthiko.

Mātu āḷāhaṇaṭṭhāne bīragāmamhi khattiyo

Vīsaṃ hatthasatāyāmaṃ ratanāvalicetiyaṃ,

Soḷasa dhātugabbhe ca, satta bodhimahīruhe,

Mahābodhighare cāpi tattake 13 bodhikoṭṭhake,

Tecattāḷīsamatte ca dvibhumipaṭimāghare,

Duve ca dhammasālāyo, paṭimā pañcasattatiṃ,

Cātuddisikasaṅghassāvathe sattatiṃsatiṃ,

Sattatāḷīsa pākāre, vīsati dvārakoṭṭhake,

Tathāgantukasālāyo ekūnasaṭṭhimeva ca,

Ārāme ceva cattāro, tayo metteyyarūpake,

Pañca nāṭakasālāyo kārāpetvāna patthivo

Paṭisaṅkhārayī khṇaḍaphullañceva tahiṃ tahiṃ

Sattatiṃsati thūpe ca, bāvīsa bodhikoṭṭhake,

Mahante 14 paṭimāgehe dvesataṃ catusattatiṃ,

-----------

10.[E.] Tathevācaraṇe 11. [E.] Vāpiyo. 12. [E.] Mattā ca

13. [E.D.] Sattati. 14.[E.] Mahanta

[SL Page 518] [\x 518/] (

Ekaṃ dhātugharaṃ, satta nipannapaṭimāghare,

Cattāḷīsañca leṇāni, cattāro giñjakālaye

79 Cattāro dīghapāsāde, pāsāde cha tibhumike,

Dhammasālā dhaekūnatiṃsatiṃ, vaṅkame tayo,

Vāsāgārāti chabbīsasataṃ, potthakamandire,

Aṭṭhavīsasatāgantusālāyo caturopi ca,

Devālaye catubbīsa, gopure ca sataṃ tayo,

Chabbīsasatapākāre paṭisaṅkhārayi'ssaro.

Uruvelamahāvāpi-paṇḍu-kolambavāpikā

Ādi saṅghassa dvisataṃ chinnā soḷasavāpiyo,

Chiṇṇe āvaraṇe cā'ṭṭhārasa ceva mahīpati

Dvīsataṃ pañca so naṭṭhā khuddavāpi abandhayī.

Silāmayapaṇāḷī ca kāresi dasavāpisu;

Mātikā catutāḷīsa bhindāpesi tahiṃ tahiṃ.

Evaṃ vihāryyānauataḷākādimanorarame

Kāretvā tehi nekehi sabbaṃ laṅkamalaṅkarari.

Iti vihitavicittānekapuññappakāro

Satatamatipasanno satthuno sāsanasmiṃ

Varadhitimatiyutto so parakkantibāhu

Narapatirapi rajjaṃ'kāsi tettiṃsavassaṃ. Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate kamahāvaṃse

Uyyānādikārāpanaṃ nāma sattasattatimo paricchedo. --------

Aṭṭhasattatimo paricchedo.

Atha tassa mahārañño bhāgineyyo kavissaro

Dhīro vijayabāhū'ti rājā laṅikissaro ahū.

Pattarajjābhiseko'yaṃ mahākāruṇiko tadā

Parakkamabhujindena mātulena'ttano pana

Bandhanāgāranikkhitte vadhabandhanapīḷite

Laṅkāvāsijane tamhā dukkhā mocāpayī sudhī.

Tattha tattheva sabbesaṃ tesaṃ tesaṃ sakaṃ sakaṃ

Gāmakkhettādikaṃ datvā pītiṃ vaḍḍhesi sabbaso.

[SL Page 519] [\x 519/] (

Alake'va kuverassa sakkasse'cāmaravatī

Rājadhānī ahū tassa puḷatthinagarīva sā.

Sayaṃ māgadhabhāsāya katvā sandesamuttamaṃ

Pesetvāna narindassa arimaddanavāsino

Ādo vijayabāhu'va attano papitāmaho 1

Tena saddhiṃ siniddhena ghaṭetvā mittasatthavaṃ

Laṅkārimaddane dese bhikkhūnaṃ pītivaḍḍhanaṃ

Sambuddhasāsanaṃ sammā jotayittha mahāyaso.

Manunītikkamaṃ kiñci avokkamma mahīpati

Catussaṅgahavatthūhi santappesi mahājanaṃ.

Yutto soraccasoceyyappamukhehi guṇehi so

Suppasanno ahū suddhe buddhādiratanattaye.

Suvinīto paṇītehi paccayehi catūhi'pi

Bhikkhusaṃghamupaṭṭhāsi sadā santuṭṭhamānaso.

Sandassento mahussāhaṃ bodhisatto'ca buddhimā

Sabbathā sabbasattānaṃ sabbatthacariyaṃ akā.

Catasso agati hitvā nicchinanto mahīpati

Sajjanāsajjanānaṃ so akā'nuggahaniggahaṃ.

Evaṃ so'pi mahīpālo pākaṭo lokasāsane

Vidhāya vividhaṃ puññaṃ rajjaṃ saṃvaccharaṃ akā.

---------

Tato mahindanāmeko kāliṅgo 2 mittaduhiko

Laddhā sahāyikaṃ gopadhītararaṃ dīpanivhayaṃ

Ghātetvā naṃ mahīpālaṃ duppayogena dummati

Senāpatīnaṃ yodhānaṃ kuddhānaṃ raṭṭhavāsinaṃ

Amaccānampi sabbesaṃ alabhanto'va sammutiṃ

Atidukkhena pañcāhaṃ laṅkārajjamakārayī. --------18

Ghātetvā naṃ ahū rājā kittinissaṅkanāmako

Rañño vijayabāhussa uparājā kaliṅgajo.

Patvā rajjābhisekaṃ so puḷatthinagare vare

Dāṭhādhātugharaṃ rammaṃ kārāpesi silāmayaṃ.

-----------

1. Attanopi pitāmaho (sabbesu) 2. [E.S.] Kuliṅgo.

[SL Page 520] [\x 520/] (

Bandhāpetvā samuttuṅgaṃ ratanāvalicetiyaṃ

Alaṅkarittha sovaṇṇathūpikāya tamuttamaṃ

Kārayitvā sanāmena pāsādasatamaṇḍitaṃ

Vihāraṃ bhikkhusaṅghassa niyyādevo upaṭṭhahi.

Sovaṇṇarajatubbhāsahittitthamhehi bhāsuraṃ

Hiṅgulamayabhubhāgaṃ sovaṇṇachadaniṭṭhikaṃ

Vihāraṃ jambukolavhaṃ kārayitvā tahiṃ sudhī

Patiṭṭhāpayi sovaṇṇe satthubimbe tisattatiṃ.

Senāya caturaṅginyā saddhiṃ bhattipurarassaraṃ

Gantvā samantakūṭaṃ so abhivandiya bhupati

Pupphārāme paḷārāme anekā ca sabhā subhā

Tambapaṇṇiyadīpasmiṃ sādhu sabbattha kārayī.

Evaṃ bahuvidhaṃ puññaṃ sañcinanto dine dine

Navasaṃvaccharaṃ sammā rajjaṃ'kāsi sa bhupati.

---------

Tato tassa suto rājā vīrabāhūti vissuto

Rajjaṃ katve'karattiṃ va maccuno vasamajjhagā.

Tato kaṇiṭṭho tasseva kittinissaṃkarājino

Rajjaṃ māsattayaṃ bhuñji rājā vikkamabāhuko.

---------

Taṃ ghātetvā'tha nissaṅkarājino bhāgineyyako

Navamāsaṃ akā rajjaṃ coḍagaṅgamahīpati.

Tato tassa narindassa uppāṭetvāna locane

Dūrīkatvāna taṃ kittisenānātho mahabbalo

Līlāvatyā parakkantibhujinvdaggamahesiyā

Rajjaṃ kārāpayī tīṇi vassānī nirupaddavaṃ

---------

Tato sāhasamallo'ti rājā vikkamakesarī

Rajjaṃ'kāsi duve vasse okkākakulasambhavo.

Athā'panetvā taṃ bhūpaṃ duratikkamavikkamo

Āyasmantacamūnātho sa rājakulavaddhano

Kalyāṇavatiyā kittinissaṅkaggamahesiyā

Rajjaṃ kārāpayī dhīro chabbassaṃ dhammanītiyā.

[SL Page 521] [\x 521/] (

Sā kalyāṇavatī devī satthusāsanamāmakā

Paṇṇasālakanāmasmiṃ gāmasmiṃ sakanāmito

Vihāraṃ kārayitvāna tassa gāmapaṇāyanā

Gāmakkhettaparikkhāradāsuyyānādikaṃ adā.

Tassā'numatiyā sabbalaṅkārajjānusāsako

Khandhāvāratvaye 3 jāto āyasmantavamūpati

Devādhikāriṃ pesetvā valliggāmaṃ manoharaṃ

Vihāraṃ tattha kāretvā mahasaṅghassa dāpayī.

Pasiddhaṃ sakanāmena sa rājakulavaddhanaṃ

Pariveṇañca kāretvā tassa rakkhāvidhāyako

Ārāmādiparikkhitte dubbhikkha-duratikkame 4

Gāmakkhette pararikkhāre dāsidāse adāsi so.

Saṅkiṇṇaṃ ca catubbaṇṇaṃ asaṅkiṇṇaṃ vidhāya so

Dhammādhikaraṇaṃ satthaṃ kārayī kusalatthiko.

---------

Tato rājakumāreko dhammāsokābhidhānako

Akā saṃvaccharaṃ rajjaṃ jātiyā so timāsiko.

Mahādipādo'ṇīkaṅgo mahāsenāpurakkhato

Coḷaraṭṭhā samāgamma puḷatthinagarissaraṃ

Dhammāsokakumāraṃ taṃ sāyasmantavamūpatiṃ

Ghātayitvā akā rajjaṃ sa sattarasavāsaraṃ.

---------

Atha tasse'va vikkantavamūnakka camūpati

Hantvāna tamaṇīkaṅgamahīpālaṃ sa dummati

Pubbe'pi katarajjāya tāya rājaggadeviyā

Līlāvatya'bhidhānāya vassaṃ rajjamakārayī.

Atha lokissaro nāma rājā sulahataṃsiko

Ādāya dāmiḷaṃ senaṃ mahatiṃ paratīrato

Āgamma sakalaṃ laṅkaṃ katvā savasavattiniṃ

Navamāsaṃ akā rajjaṃ puḷatthinagare vasaṃ.

Tadā dhitimataṃ seṭṭho mahābalaparakkamo

Parakkamacamūnātho kāḷanāgaravaṃsajo

-----------

3.[A.] Khandhāvaratvaye 4.[A.] Dubbhikkhe duratikkame.

[SL Page 522] [\x 522/] (

Līlāvatiṃ mahesiṃ taṃ candādiccakuloditaṃ

Rajje'bhisiñci pacchā'pi rājatejovilāsinīṃ.

Evaṃ tassā gate sattamāsamatte mahesiyā

Ādāya mahatiṃ paṇḍuvāhiniṃ paṇḍuraṭṭhato

Otaritvāna tejassī paṇḍurājā parakkamo

Apanevona taṃ deviṃ senāniṃ ca parakkamaṃ

Katvā nikkaṇṭakaṃ laṅkaṃ puḷatthinagaruttame

Rajjaṃ sāsi tivasasaṃ so manunītimavokkamaṃ.

---------

Atha laṃkānivāsīnaṃ janānaṃ yehi kehi ci

Pāpakammehi luddehi samussannatarehi tu

Laṃkārakkhāniyuttāsu devatāsu tahiṃ tahiṃ

Tadā upekkhamānāsu kattuṃ ārakkhaṇāvidhiṃ

Micchādiṭṭhisamādinna-duntītiniratāsayo

Dānādikusalāraññagumbadāhadavānalo

Saddhammakumudasseṇisaṅkocavidhibhānumā

Khantipaṅkajinīpanti-kantikantanacandimā

Māgho nāma mahāmohamoghikatavicāraṇo

Kāliṅgakulasambhuto eko rājā adhammiko

Catuvīsatiyā yodhasahassānamadhissaro

Otaritvā kaliṅgasmā laṃkādīpamagaṇhi so.

Māgharājamahāgimho yodhadāvānale bahū

Niyojesi nipīḷetuṃ laṃkārajjamahāvanaṃ.

---------

Tato tassa mahāyodhā lokabādhākarā barā

"Mayaṃ keraḷayodhā"ti unnadantā ito tato

Acchindiṃsu manussānaṃ sāṭakābharaṇādikaṃ;

Vicchindiṃsu kulācāraṃ curakālānurakkhitaṃ;

Chindiṃsu karapādādiṃ; bhindiṃsu bahumandire;

Bandhiṃsu ca nijāyatte katvā gomahisādike;

Bandhitvāna vadhitvāna jane aḍḍhe mahaddhane

Haratvāna dhanaṃ sabbaṃ daḷiddeva kariṃsu te;

[SL Page 523] [\x 523/] (

Bhañjesuṃ paṭimāgāre, dhaṃsesuṃ bahucetiye;

Vihariṃsu vavihāresu, pahariṃsu upāsake;

Tāḷayuṃ dārake; pañca pīḷayuṃ sahadhammike;

Hārayiṃsu jane bhāraṃ; kārayuṃ bahukāriyaṃ.

Pasiddhāni pasatthāni potthakāni bahūni te

Rajajjuto parimovetvā vikiriṃsu tahiṃ tahiṃ.

Saddhānaṃ pubbarājūnaṃ kittidehanihe subhe

Cetiye vipule tuṅge ratanāvaliādike

Pātayantā padhaṃsevo tesaṃ jivitasantibhe

Aho antaradhāpesuṃ dhātu sārīrike bahū.

Evaṃ dāmiḷayodhā te mārayodhānukārino

Lokañca sāsanañcāpi nāsayiṃsu durāsayā.

Tato puriṃ puḷatthivhaṃ nirundhitvāna sabbathā

Parito parigaṇhiṃsu paṇḍurājaṃ parakkamaṃ 3

Tato tassa narindassa uppāṭetvā vilovane

Vilumpiṃsu dhanaṃ sabbaṃ muttāveḷuriyādikaṃ.

Tato kāliṅgamāghaṃ taṃ māṇābharaṇapubbakā

Yodhā 4 mukhyā'bhisiñciṃsu te laṅkārajjalakkhiyaṃ.

Itthaṃ hatthagataṃ katvā raṭṭhaṃ māghamahīpati

Patvā rajjābhisekaṃ so puḷatthinagare vasī.

Micchādiṭṭhiṃ sa bhupālo gaṇhāpetvā mahājanaṃ

Asaṅkiṇṇāṃ catubbaṇṇaṃ saṅkiṇnamakarī bhusaṃ.

Gāmakkhettaṃ gharārāmaṃ dāsagomahisādikaṃ

Sabbampi sīhaḷādhīnaṃ keraḷānamadāpayī.

Vihāre pariveṇe ca bahūnāyatanāni ca

Vāsāṭṭhānāya yodhānaṃ kesañci parikappayī.

Buddhādhinaṃ tathā dhammasaṅghādhīnaṃ dhanaṃ ca so

Haritvā nirayaṃ gantuṃ pāpaṃ nipphādayī bahuṃ.

Evameva balakkāraṃ katvā māghamahīpati

Ekavīsativassāni laṃkārajjamakārayī.

-----------

3.[E.] Parigaṇhiṃsu paṇḍurājā mahābalaparakkamaṃ. 4.[A.E.] Yodha.

[SL Page 524] [\x 524/] (

Itthaṃ laṃkāya so so narapati mahatā vatthulobhena taṃ taṃ

Hantvā hantvā narindaṃ sayampi amunā kammunā'nāyuko'va

Hutvā patvāpi rajjaṃ ciramanubhavituṃ handa nāsakkhi; tasmā

Pañño pāṇātipātā viramatu; visamaṃ vatthulobhaṃ jahātu.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Soḷasarājako nāma aṭṭhāsitimo paricchedo.

---------

Ekūnāsītimo paricchedo

Tasmiṃ rājantare keci mahāpuññajanā bahū

Tesu tesu mahāduggapabbatesu manoharaṃ

Kāretvā nagaraṃ gāmaṃ nivasantā tahiṃ tahiṃ

Lokaṃ ca sāsanaṃ cāpi pālayiṃsu nirākulaṃ.

Arātīhi durārohe subhapabbatamatthake

Puraṃ ālakamandaṃ va katvā vessavaṇo viya

Subhasenāpatī tattha vasaṃ keraḷarakkhase

Vārento paripālesi tandisaṃ taṃ va sāsanaṃ

Durāsade virodhīnaṃ govindācalamatthake

Puraṃ katvā nisidanto bhuvane sutavikkamo

Bhuvanekabhujo nāma ādipādamahīpati

Pālesi rohaṇaṃ raṭṭhaṃ bhikkhusaṃghaṃ ca sāsanaṃ

Tatheva puna raṭṭhasmiṃ maṇimekhalanāmake

Gaṅgādoṇicale* tuṅge katvāna puramuttamaṃ

Nivasanto tahiṃ tasmā yojanadvayamatthake

Nivasantimpi taṃ duṭṭhaṃ māghabhupativāhiniṃ

Tiṇāyapi na maññanto saṅkhanāmo camūpati

Nibbhītiko'va rakkhittha taṃ raṭṭhaṃ tañca sāsanaṃ

---------

Tadā khalū sirisaṅghabodhirājatvayāgato

Rājā vijayabāhū'ti vissuto cāruvkamo

Taṃ taṃ mahāvanaṃ duggaṃ pavisitvā'ribhītiyā

Nivasitvā ciraṃ vannirājattaṃ samupāgato

-----------

* Gannoruva.

[SL Page 525] [\x 525/] (

Sabbe'pi sīhaḷāmacce katvā savasavattino

Saddhiṃ sīhaḷasenāya nikkhamitvā mahabbalo

Andhakāraṃ mahātejakkhandho'va caturaṅgikaṃ

Paccanīkabalaṃ sabbaṃ dhaṃsayī raṇasajjitaṃ.

Nivasante yathākāmaṃ gāme gāme ghare ghare

Sabbe'pi dāmiḷe yodhe palāpesi tato tato.

Vītārikaṇṭakaṃ katvā māyāraṭṭhaṃ tamuttamaṃ

Tattha tuṅgatare jambudoṇipabbatamatthake

16 Kārāpetvā puraṃ rammaṃ cārupākāragopuraṃ

Vasaṃ tattha sukhaṃ dhīro rajjaṃ'kāsi sa bhūpati.

---------

Kiñcaññaṃ, kalahe tasmiṃ puḷatthipurato purā

Gahetvā pattadhātuñca dāṭhādhātuñca satthuno

Nikkhamitvā mahātherā sabbe vācissarādayo

Māyāraṭṭhaṃ samāgamma tattha kotthumalācale

Padesamhi panekasmiṃ khemaṭṭhānamhi sādarā

Katvā bhūmigataṃ dhātudvayaṃ taṃ nidahiṃsu te.

Tato tesu mahātherā keci vācissarādayo

Laṅkārakkhaṃ gavesantā sāsanaṭṭhitikāraṇaṃ

Ullaṅghitvā samullolakallolampi mahaṇṇavaṃ

Agamuṃ paṇḍucoḷādiraṭṭhaṃ ye karuṇākarā

Te sabbe'pi mahāthere rājā vijayabāhu so

Pesetvāna mahāmacce avhāpesi tato puna.

Āgate te mahāthere vanditvā paripucchi so

"Patiṭṭhāti kuhiṃ dāṭhāpattadhātudvayaṃ" iti?

Asukasmiṃ hi ṭhāne'ti vutte tehi narādhipo

Ahū sampuṇṇasabbaṅgo pañcavaṇṇāya pītiyā.

Purakkhatvā mahātheragaṇaṃ taṃ sa namahīpati

Āgamī saha senāya tañca kotthumalāvalaṃ.

Kārāpetvā mahāpūjaṃ pabbatasmā samantato

Dakkhi ca'ttamano dāṭhāpattadhātudvayaṃ tahiṃ.

Labhanto viya cakkādiratanaṃ vā mahānidhiṃ

Papponto viya nibbāṇaṃ tadā pamuditāsayo

[SL Page 526] [\x 526/] (

Taṃ dhātudvayamādāya vandhātunibhasampādo

Ussavena mahantena gāmā gāmaṃ purā puraṃ

Ānetvā sujanāraddhadassanīyamahussavaṃ

Jambuddoṇipuraṃ rammaṃ ānesi dharaṇissaro.

--------30

Atha dhātunametesaṃ mahāpūjāvidhiṃ sudhī

Dine dine pavattento rājā evamacittayī:

Anāgatamhi kālasmiṃ jāte rājantare pana

Etesaṃ munidhātunaṃ parasattubhi sabbathā

Na bhaveyya yathā pīḷā tathā duggataraṃ thiraṃ

Khemaṭṭhānaṃ tu sakkaccaṃ kārayissanti cintiya

Vinā devehi ākāse billaselaṃ samantato

Yathā verimanussehi bhuvi gantuṃ na sakkate,

Pākāragopurādīhi tathā katvā surakkhitaṃ

Tassa muddhani selassa dāṭhādhātugharaṃ varaṃ

Devalokāgataṃ devavimānaṃva manoramaṃ

Kāretvā, taṃ samantā ca nānāpāsādamaṇḍapaṃ,

Rattiṭṭhānadivāṭṭhānapaṭikkamanasundaraṃ

Saṃghārāmaṃ ca kāretvā vāpipokkharaṇīyutaṃ

Tasmiṃ dhātughare dāṭhāpattadhātudvayaṃ sudhī

Ussavena mahantena patiṭṭhāpesi sādaraṃ.

Dhāturakkhāniyuttānaṃ therānaṃ thīrasīlinaṃ

Saṃghārāmañca taṃ datvā dānavaṭṭañca paṭṭhapi.

Divase divase sammā pavattayitu muttamaṃ

Vavatthāpayi dhātunaṃ pūjāvidhimahussavaṃ

---------

Athopakāraṃ sambuddhasāsanassā'vanissaro

Kattumārahi saddhāya taṃ kathaṃ ve? Kathiyati:

Laṅkādīpamhi saddhammasaṃyuttaṃ bahupotthakaṃ

Nāsitaṃ parasattuhi iti saṃviggamānaso

Dhāraṇaña.Ṇasampanne saddhāvante bahussute

Kosajjarahite cārusīghalekhanakovide

[SL Page 527] [\x 527/] (

Upāsake tadaññe ca bahū potthakalekhake

Ekato sannipātetvā tehi sabbehi bhūpati

Sādaraṃ caturāsītidhammakkhandhasahassakaṃ

Sādhu lekhāpayī dhammakkhandhasaṅkhyāya tāya so

Datvāna tattake sabbe tesaṃ soṇṇakahāpaṇe

Dhammapūjampi kāretvā puññabhārañca sañcini.

Tisīhaḷamhi ye therā majjhimā navakā ca ye

Sāmaṇerā ca ye santi sīlācāradhurandharā

Te sabbe santipātetvā satthusāsanapālake

Asamagge samagge ca kārāpesi; tato pana

"Hetūpasampadā hoti sāsanassābhivuddhiyā,

Yannūnāhaṃ taṃ sammā kārāpeyya"nti cintiya

Sabbassāpi samaggassa mahāsaṅghassa tassa so

Datvā aṭṭhaparikkhāraṃ santuṭṭhahadayodhikaṃ

Sattāhaṃ dharaṇīpālo upasampadamaṅgalaṃ

Kārāpesi samāraddhapūjāsakkārapubbakaṃ.

Patītaṃ sakanāmena loke vijayasundaraṃ

Ārāmaṃ saṅghikaṃ katvā adā saṅghassa bhupati.

Bhikkhū vā sāmaṇerā vā ye saddhā piṭakattayaṃ

Uggaṇhanti, sadā vācuggataṃ kubbanti sabbathā,

Nissāya paccayaṃ sabbe dukkhaṃ nānubhavantu te,

"Āgantvā me gharadvāraṃ paccayaṃ icchiticchitaṃ

Paṭigaṇhantu kāruññaṃ katve'ti dharaṇipati

Pavāretvāna sakkaccaṃ bhavanadvāramattano

Āgatāgatabhikkhūnaṃ bahunnaṃ tesamuttamaṃ

Piṇḍapātamanagghaṃ so adā dānavisārado.

Tato theramahātheraṭṭhānantaragatānapi

Sabbesaṃ yatinaṃ rājā pākavaṭṭañca paṭṭhapi.

Evameva mahīpālo katvā sāsanasaṅgahaṃ

Teneva balū pūjesi buddhādiratanattayaṃ.

---------

[SL Page 528] [\x 528/] (

Atha vattalagāmasmiṃ bhikkhūnaṃ sakanāmato

Rājā vijayabāhavhaṃ vihāraṃ sādhu kārayī.

Atho vihāre kalyāṇināmasmiṃ sa mahīpati

Dhastaṃ damiḷayodhehi mahācetiyamuttamaṃ

60 Bandhāpetvāna sovaṇṇatthūpikañca'ssa kāriya

Tassa pācīna bhāgasmiṃ gopuraṃ cāpi kārayi.

Tattheva paṭimāgārapākāravayādinaṃ

Aññesaṃ pana sabbesaṃ jiṇṇaṃ ca paṭisaṃkhari.

Māyāraṭṭhamhi ye santi pāsādā paṭimāgharā

Vihārā pariveṇā ca tathā cetiyamaṇḍapā

Pākārā gopurādī naca tesaṃ tesaṃ yathā purā

Tatheva navakammantaṃ kattuṃ rājā niyojayī.

---------

Abhivuddhiṃ atho lokasāsanassādhikaṃ sayaṃ

Kattuṃ abhilasanto'pi rājā evamacintayī

Mahallakatte sampatte kālasmiṃ gatayobbane

Mayā rajjasirī laddhā bhuttā ceva; tato'dhunā

Jitāvasiṭṭhā ye santi duṭṭhā sampati verino

Te sabbe'pi pamadditvā lokaṃ pālayituṃ tathā

Naṭṭhabhinnavihārānaṃ kāretvā navakammakaṃ

Lokavuddhiṃ ca kāretuṃ kālo mando'ti cintiya

Parakkamabhujassāpi bhuvanekabhujassa ca

A ttano'rasaputtānamubhinnaṃ pana lakkhaṇaṃ

Saddhiṃ lakkhaṇavedīhi vīmaṃsitvā sayaṃ sudhī

"Parakkamabhujasse'taṃ lakkhaṇaṃ atthi yena so

Attano balatejena katvā sattuvimaddanaṃ laṅkampi sakalaṃ ekacchattaṃ katvā niruttaraṃ

Sabbaññusāsanaṃ cāpi vaḍḍhayitvā sunimmalaṃ

Kittiñca pattharāpetvā disāsu vidisāsu ca

Nānādesehi orodharājakaññādipābhataṃ

Labhitvā suciraṃ dīpacakkavattī bhavissati"

Iti ñatvā tamānanda-assupūritalocano

Aṅkamhi nivasāpetvā muhuṃ muddhani cumbiyaṃ 1

-----------

1.[E.S.] Muddhani cāpi cumbiya

[SL Page 529] [\x 529/] (

Taṃ kaṇiṭṭhakumārampi samīpaṭṭhaṃ punappūna

Olokevo sinehena ubhinnaṃ tesamuttamaṃ

Ovādaṃ vivavidhaṃ datvā sabbasippakalādisu

Sikkhāpetvā ubhe'pete kārāpesi vicakkhaṇe.

---------

Atha tesu parakkantibhujaseṭṭhaṃ sutaṃ sadā

Mahāsāmiṃ purakkhatvā saṅgharakkhitavissutaṃ

Samāgatassa saṅghassa niyyādevo tato puna

Tassāpi munino dāṭhāpattadhātudvayaṃ tathā

Mahāsaṅghañca sabbampi laṅkāvāsijanampi ca

Nīyyādetvāna taṃ sammā anusāsi mahīpati

Evaṃ laṅkāmahākhette rājabījaṃ nararādhipo

Nikkhipitvā catubbassaṃ rajjaṃ katvā divaṃ gami.

80 Eso yathā vijayabāhunarādhinātho

Pālesi lokamakhilaṃ jinasāsanañca

Āgāmino'pi ca tathā paripālayantu

Laṅkissarā tadubhayaṃ abhayaṃ dadantā.

Iti sujanapakpasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Ekarājako nāma ekūnāsitimo paricchedo

---------

Asītimo paricchedo

Accaye pituno rājā parakkamabhujavhayo

Tisīhaḷagataṃ sabbaṃ ekīkatvā mahājanaṃ

Alaṅkatvā puraṃ rammaṃ surarājasamo viya

Paṭhamaṃ abhisekaṃ so kārāpesi mahussavaṃ

"Kalikālādisāhiccasabbaññupaṇḍito"ti so

Patītaṃ nāmadheyyampi paṇḍitattā sayaṃ lahi.

Attanopi kaṇiṭṭhassa bhuvanekabhujassa so

Datvāna yuvarājattaṃ rajjabhāgaṃ ca dāpayī.

Mame'vāhaṃ karissāmi laṅikitthiṃ na parassiti

Maddane parasattūnaṃ abhimānamabandhi so.

[SL Page 530] [\x 530/] (

Paṭhamaṃ munino dāṭhādhātupūjaṃ vidhāya so

Pacchā damiḷayuddhāya gamissāmīti cintiya

Mahena mahatā saddhiṃ tasmā billamahīdharā

Dāṭhādātuṃ samānesasi jambuddoṇipuruttamaṃ.

---------

Sādaraṃ tīsu velāsu cintite cintite khaṇe

Vandituṃ dantadhātuṃ me chando atthīti cintiya 1

Attano bhavanasseva santike dharaṇīpati

Dantadhātugharaṃ rammaṃ kārāpesi mahagghakaṃ.

Āsanaṃ tassa vajjhamhi kārāpetvā mahārahaṃ

Mahagghakena taṃ rājā chādesa'ttharaṇena so.

Mahatā maṇinā ekaṃ ādhāraṃ dantadhātuyā

Kārayitvā tato tassādhārakaṃ puna bhupati

Kārāpesi vicittehi magghehi maṇīhi pi

Manoharaṃ mahantaṃ so varaṃ maṇikaraṇḍakaṃ

Tato pañcasahassehi soṇṇanikkhehi bhāsuraṃ

Kārāpesi tadādhāraṃ dutiyantu karaṇḍakaṃ.

Tato rajatanikkhānaṃ pañcavīsatiyā puna

Sahassehi sa kāresi tatiyañca karaṇḍakaṃ.

Tato dhātugharārabbha puraṃ katvā alaṅkataṃ

Dāṭhādhātumahāpūjaṃ kārāpetvāna sādaraṃ

Dāṭhādhātuṃ samādāya rājā nijakarambuje

Mahāsaṅakghassa majjhamhi evaṃ saccakriyaṃ akā:

"Amhākaṃ bhagavā buddho devadevo mahiddhiko

Tayo vāre samāgantvā laṅkādīpamimaṃ muni

Tattha tattha nisasīditvā soḷasaṭṭhānamuttaṃ

Paribhogikamevettha katvā yāto naruttamo

Tasmā kudiṭṭhirājūnaṃ vase laṅkā na tiṭṭhati;

Sammādiṭṭhikarājūnaṃ vase sammā pavattati.

Purāpimasmiṃ dīpamhi aselavho narādhipo

Muṭasīvamahīpassasa atrajo nayakovido

-----------

1.[A.] Cintayaṃ

[SL Page 531] [\x 531/] (

Assanāvikaputte dve damiḷe senaguttike

Vijitvā kārayī rajjaṃ pālento jinasāsanaṃ.

Athā'bhayo mahārājā duṭṭhagāmaṇivissuto

Eḷāraṃ coḷiyaṃ jitvā pālayī lokasāsanaṃ.

Atha jitvā raṇe pañca damiḷe atikakkhale

Vaṭṭagāmaṇi bhūpālo pālayī lokasāsanaṃ

Athā'nekamahāyodhe dhātusenanarādhipo

Charājadamiḷe jitvā pālesi lokasāsanaṃ.

Mahāvijayabāhū'pi atho coḷiyadāmiḷe

Palāpetvāna yuddhamhi pālayī lokasāsanaṃ.

Idānipi vihārādiṃ sāsanaṃ cāpi satthuno

Nāsetvā'dhivasante taṃ patiṭṭhāraṭṭhamuddhate

Damiḷe māgharājañca jayabāhuñcime duve

Jitvā vaḍḍhayituṃ lokasāsanaṃ patthayāmahaṃ"

---------

Etampi vacanaṃ saccaṃ aññaṃ kiñci vadāmahaṃ:

"Kosalappamukhā bhūpā paññavanto mahāyasā

Satthuno dharamānassa sammukhe dhammadesanaṃ

Vividhaṃ pāṭihīrañca sutvā disvā katatthikā

Ajīvamāne sambuddhe samasuppannā mahiddhikā

Dhammāsokādayo bhūpā vividhaṃ pāṭihāriyaṃ

Abhinimmitasambuddharūpādiṃ avalokiya

Akaruṃ saphalaṃ sammā jīvitaṃ tu sakaṃ sakaṃ

Buddhakiccāni katvāna mallānaṃ upavattane

Parinibbāṇamañcasmiṃ nipanno lokanāyako

Karonto pāṭihīratthaṃ mahādhiṭṭhānapañcakaṃ

Akāsi nūna bhagavā adhiṭṭhānāni khuddake.

Tadā pabhūti yāvajja nāthassevānubhāvato 2

Sārīrikā ca yā santi yā santi pāribhogikā

Tā sabbā dhātuyo loke pāṭihīraṃ karontidha.

Tasmā taṃ tañca'dhiṭṭhānaṃ karonto munināyako

-----------

2.[E.] Nāthakassānubhāvato.

[SL Page 532] [\x 532/] (

Pañcavassasahassāni pavattante sasāsane 3

Bhavissante mahīpāle saddhāsīladhurandhare

Passanto bhagavā ñāṇacakkhunā tesu mampi ca

Na passiti na nacintemi; sace diṭṭho'smi tādinā,

Sace antogadho homi saddhāvantesu sabbathā

Tesu pubbamahāvīrabhupālesu ahampi ca,

Bhayānakamhi saṅgāme parasattuvimaddanaṃ

Katvā sacai karissāmi lokasāsanavaḍḍhanaṃ,

Dāṭhādhātu ayaṃ'dāni pāṭihīraṃ subhaṃ mama

Appevanāma dasseyya" iti vavo vicintayī.

Tasmiṃ yeva khaṇe dāṭhādhātu tassa karambujā

Candalekheva ākāsamababhuggantvā manoharaṃ

Munindarūpaṃ māpetvā chabbaṇṇaghanaraṃsiyo

Vissajjetvā puraṃ sabbaṃ obhāsetvāna abbhutaṃ

Pāṭihīraṃ pakāsetvā santosetvā narādhipaṃ

Ākāsā punarāgantvā tassa hatthe patiṭṭhahi.

Disvā'numodato dhātupāṭihīraṃ tamabbhutaṃ

Mahājananikāyassa mahāsaṅghassa cādhikaṃ

Sādhukāraninādehi thutighosehi sabbathā

Tasmiṃ kāle puraṃ sabbaṃ ekakolāhalaṃ ahū.

---------

"Ajja me jīvitaṃ laddhaṃ; ajja me jīvitaṃ varaṃ;

Ajja me jīvitaṃ sammā saphalaṃ jātameva'ho;

47 Mama puññabalena'jja īdisaṃ paṭihāriyaṃ

Disvā mahājanenā pi sambhatā puññasampadā;

Ye pasiddhā guṇoghehi ivasmiṃ munisāsane

Tesu pubbanarindesu ahamantogadho'dhunā.

Iti vatvā mahārājā mahādhīro mahiddhiko

Mahāparisamajjhasmiṃ sīhanādaṃ samunnadi.

Kirīṭakaṭakādīhi sabbehi catusaṭṭhiyā

Sa bhusaṇehi pūjetvā dāṭhādhātuṃ mahīpati

-----------

3. [A.] Sāsane.

[SL Page 533] [\x 533/] (

Patiṭṭhāpiya sakkaccaṃ tasmiṃ maṇikaraṇḍake

Tato tampi samuppannavaṇṇa-soṇṇakaraṇḍake

Nikkhipitvā tato tampi subhe rajatanimmite

Karaṇḍake mahagghamhi patiṭṭhāpesi sāradaṃ.

Itthiṃ tīsu karaṇḍakesu kamato suṭṭhuppatiṭṭhāpitaṃ

Dāṭhādhātumatho sa dhātubhavane tasmiṃ patiṭṭhāpayī.

Sattāhaṃ ratanehi sattahi mahāmālāhi gandhehiso

Nānākhajjakabhojjakehi mahatiṃ pūjaṃ ca kārāpayī.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse dāṭhādhātu

Pāṭihāriyadsanaṃ nāma asītimo paricchedo.

Ekāsītimo paricchedo.

Tadāppabhuti sabbe'pi laṅkāvāsijanādhikaṃ

Rañño puññabalaṃ tassa disvā tamhi sagāravā

Sabhayā sappamodā ca sasnehā vicariṃsu te.

Ullaṅghetuṃ na sakkhiṃsu tassāṇaṃ hi kadācipi.

3 Rañño tassa patāpānurāgāvanatamānasā

Pesesuṃ pābhataṃ sabbe nānādesanarādhipā.

Sīsacchejjaṃ janaṃ kārāgārabandhanamattato

Niggahetvāna daḷhaṃ so puna taṃ parimocayī.

Kārāgārārahānantu janānaṃ dharaṇīpati

Yaṃ kiñci niggahaṃ katvā ovadī karuṇāparo.

Raṭṭhā pabbājanīyānaṃ janānaṃ pana bhūpati

Sahassamattaṃ daṇḍaṃ so niyāmesi manūpamo

Daṇḍārahaṃ janaṃ sabbaṃ kujjhitvā avalokayaṃ

Kānāniggahavācāhi suvinītaṃ akāsi so.

Attano piturājassa vīraverivimaddino

Ajeyyattaṃ gate sabbe vanaduggādinissite

Tejobalena so rājā tathā mettābalena naca

Laṅkāyaṃ paripanthinaṃ balaṃ jetuṃ samārahi.

Senāvāhanasampanne sīhaḷe vannirājake

Sīhāsane nisinno'va vasamānesi sabbaso.

[SL Page 534] [\x 534/] (

Tisīhaḷagate sabbe sīhaḷe sīhavikkame

Sabbe so sannipātetvā santosesi narādhipo.

Khandhāvārā nibandhitvā tattha tattha nivāsinaṃ

Mahādamiḷayodhānaṃ niggahaṃ kātumussahi.

Saṅgāmavacare mattacerikuñjarakesarī

Sabbe'pi sīhaḷe naddhe 1 tattha tattha nivesayī. 2

Gantvā gantvā mahāyodhā sīhaḷā garuḷā viya

Sabbe'pi damiḷe yodhe bādhesuṃ pannage viya.

Tasmiṃ kāle puḷatthivevha pure vibhavavissute

Koṭṭhasārakagāmasmiṃ tathā gaṅgātaḷākake

Gāme kākālayavhasmiṃ padīraṭṭhe kurundiyaṃ

Mānāmatte mahātitthe tathā mannārapaṭṭane

Puḷaccerivhaye titthe tathā vavālikagāmake

Vipule gonaraṭṭhasmiṃ tathā gonusuraṭṭhake

Madhupādapatitthasmiṃ tathā sūkaratitthake

Iccevamādike ṭhāne khandhāvāraṃ nibandhiya

Katvā katvā balakkāraṃ cirakālanivāsinaṃ

Dvinnaṃ damiḷarājūnaṃ māghindajayabāhunaṃ

20 Cattāḷīsasahassā te yodhā damiḷakeraḷā

Daḷhaṃ sīhaḷayodhehi kuntapāṇīhi bādhitā

Nisīditumasakkontā bhayakkantā tato tato

Puḷatthipuramāgantvā evaṃ sammantanaṃ nayuṃ:

"Parakkamabhujo rājā mahātejo mahiddhiko

Tassāṇaṃ bhuvi laṅghetuṃ ko vā dhīro bhavissati?

Desantaranarindāpi tasseva vasagā'dhunā

Cattante khalu, tasseva vase sabbepi sīhaḷā

Amhākaṃ damiḷāpe'ke honti tasseva sevakā

Aññesu kā kathā kiñca kiṃ karoma mahaṃ pana?

Adhunāsuriyasseva tassa tejassinodaye

Sabbe mayampi jāta'mbha khajjotā viya nippabhā.

-----------

1. [E.S.] Sīhale kacce. 2. [A.E.] Nipesayi.

[SL Page 535] [\x 535/] (

Tasmā sīhaḷadīpasmiṃ amhākantu anāgate

Vāsaṃ kattuṃ na sakkāva, yāma desantaraṃ"iti.

---------

Hatthi asse tathā muttā maṇayo'pi mahagghike

Tathā rājakirīṭāni sabbā orodhakāminī

Sabbānābharaṇāneva paṭṭasāṭakapeṭake

Aññe'pi sakale sāre ādāyādāya bhitiyā

Niggantuṃ purato tamhā ārabhiṃsu tadā pana.

Ahū tesaṃ disāmoho rañño puññānubhāvato.

Tathā hi te puradvāraṃ pācīnaṃ iti cintiya

Nikkhamma pacchimadvārā, yattha sīhaḷavāhinī

Khandhāvāraṃ nibandhittha, taṃ gamuṃ kāḷavāpikaṃ.

Tehi tehi savatthuhi saddhiṃ jivitamapyaho

Tesaṃ sīhaḷayodhānaṃ datvā datvā sakaṃ sakaṃ

Raññā cintitamatthampi sādhayitvā daduṃ sayaṃ.

Gahetvā vatthusambhāraṃ tesaṃ sabbepi sīhalā

Tadāppabhuti sampannā tathā jātā yathā purā

Bhītiyā satamattehi tehi rājūhi chaḍḍitaṃ

Labhantā sampadaṃ sabbe mithilāpuravāsino

Evaṃ katvānubhāvena parasattuvimaddanaṃ

Sabbaṃ laṅkaṃ samiddhaṃ so kārāpetuṃ samārabhi.

---------

Athekādasame vasse samaspatte tassa rājino

Tadā jāvakarājeko canndabhānūti vissuto

"Makayampi sogatā eeva" iti māyaṃ vidhāya so

Saddhiṃ jāvakasenāya kakkhalāya samotari.

Sabbe te jāvakā yodhā sabbatitthāvagāhino 3

Visadiddhehi bāṇehi ghorasappanibhehi tu 4

Diṭṭhe diṭoṭha jane duṭṭhā bādhamānā nirantaraṃ

Kodhā sandhāvamānā te 5 sabbaṃ laṅkaṃ vināsayuṃ

-----------

3.[A.] Gābhine 4.[A.E.] Ye. 5. [A.] Tu. [SL Page 536] [\x 536/] (

Pāvakāsanividdhastaṃ ṭhānaṃ nīrāsanī viya

Māghādibādhitaṃ laṅkaṃ jāvakā puna bādhayuṃ.

Bhāgineyyaṃ tadā vīraṃ vīrabāhuṃ mahīpatiṃ

Rājā jāvakayuddhāya saddhiṃ yodhehi pesayi.

Ghoravesadharo vīrabāhurāhu bhayaṅkaro

Nirundhi candabhānuṃ taṃ bhusaṃ raṇanabhaṅgaṇe.

Sa sīhaḷabhaṭe vīre tattha tattha niyojiya

Saddhiṃ jāvakayodhehi yuddhaṃ kattuṃ samārabhi.

Yuddhe jāvakayodhehi yantamutte lahuṃ lahuṃ

Visadiddhamukhe khāṇe bahudhābhimukhāgate

Laṅkhavedhī mahāyodhā sīhaḷaṃ ye dhanuddharā

Tikkhasallehi bhallehi khaṇḍaso khaṇḍayiṃsu te

Rāmo'va samaraṃ gantvā vīrabāhumahīpati

Rakkhase viya māresi bahū jāvakayodhake.

Mahāvegadharo vīrabāhuverambamāḷuto

Jāvakārimahāraññaṃ paribhañci punappunaṃ

---------

Evamevaṃ sa yujjhitvā palāpetvāna jāvake

Paccatthirahitaṃ'kāsi sabbaṃ laṅkāmahītalaṃ.

Tato devapuraṃ gantvā devamuppalavaṇṇakaṃ

Vanditvāna tahiṃ tassa devapūjañca kārayī.

Saṅghikaṃ parivenaṃ so tattha kārāpayī sayaṃ

Janananandabhāvena tamāsi nandanavhayaṃ

Nivattitvā tato jambuddoṇīpuramupāgato

Parakkamabhujaṃ passi so'pi pītimahā bhusaṃ

Vidhāya evaṃ vividhaṃ mahāraṇaṃ

Vidhūya sabbārigaṇaṃ bhayānakaṃ

Visālatejo vijayassiriṃ tadā

Labhī parakkantibhujo'vanīpati.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse verirāja

Vijayaniddeso nāma ekāsītimo paricchedo

---------

[SL Page 537] [\x 537/] (

Dvāsītimo paricchedo

Atha so parasattūhi cirakālappamosite

Kulappaveṇikāyatte gāmakkhettagharādayo

Tesaṃ tesantu sāmīnaṃ yathāpubbaṃ mahīpati

Vavatthāpetvā dā pasi manunītivisārado.

Gāmārāmādike buddhadhammāyatte tathā puna

Kappiye paccayaggāme gaṇasantakagāmake

Tathā puggalikaggāme aṭṭhāyatanagāmake

Pāriveṇikagāme ca niyametvā sadāpayī.

Tathā rājakulāyatte paña.Capessiyavaggake

Dasapessiyavagge ca niyametvā ṭhapesi so.

Laṅkāvāsijane sabbe katvā aḍḍhe mahaddhane

Sabbaṃ raṭṭhaṃ subhikkhaṃ so kārāpesi mahīpati.

---------

Atha rājantarārabbha sacchandikavihārinaṃ

Micchājīvasamāpannaṃ santatāsaññatindriyaṃ

Sabbālajjigaṇaṃ sammā uccinitvā panodiya

Parisuddhaṃ sa kāresi sammāsambuddhasāsanaṃ

Atha coḷamahāraṭṭhaṃ pesetvā pābhate bahū

Sūsīlāvārasampanne piṭakattayadhārino

Pasiddhe coḷiye bhikkhū ānetvā tambapaṇṇiyaṃ

Kārāpesi samaggaṃ so rājā ubhayasāsanaṃ.

---------

Atha so tambarṭṭhamhi viharantesu santataṃ

Lajjibhikkhusva'nekesu dhammakittī ti missuto

Atthi eko mahāthero sīlatejena bhāsuro;

Tassa kho pana therassa piṇḍapātāya gacchato

Kadāci purato magge padumaṃ ubbhavi iti

Sutvā vimhāpito hutvā samphuṭṭhaṃ dantadhātuyā

Gandhacandanapaṅkādiṃ 1 dhammapābhatakaṃ tathā

Rājapābhatamukkaṭṭhaṃ pesetvā tambaraṭṭhakaṃ

-----------

1.[E.] Candanapākādiṃ

[SL Page 538] [\x 538/] (

Ānetvā taṃ mahātheraṃ laṅkādīpaṃ mahīpati

Arahantaṃ'va passanto modamāno punappunaṃ

Katvā tassa mahāpūjaṃ pūjāsakkārabhājanaṃ

Catupaccayadānena sakkaccaṃ tamupaṭṭhahi.

---------

Attanā vaḍḍhitassevaṃ sāsanassa surakkhanaṃ

Kattukāmo mahārājā rājadhānisamantato

Mahātherānamaṭṭhannaṃ aṭṭhāyatanavāsinaṃ

Gāmāraññanivāsīnaṃ therānañca satīmataṃ

Nivāsayogge vitthiṇṇe nānāpāsādamaṇḍite

Nānāmaṇḍapasaṃyutte nānāpokkharaṇīyute

Rattiṭṭhāna-divāṭṭhāna-caṅkamālayasobhite

Pupphārāma-phalārāmapantīhi parivārite

Saṅghārāme bahū katvā datvā tesaṃ; tato puna

Parikkhārehi sabbehi mahāpūjañca kārayī.

---------

Atha rājā mahāsaṅghaṃ gāmāraññanivāsinaṃ

Ekīkatvā tato niccaṃ sīlasuddhigavesino

Ye dhutaṅgadhārā lūkhappaṭipattivisāradā

Ajjavādīguṇupetā lajjidhamme patiṭṭhitā,

Samuccinitvā te sabbe puṭabhattasuliccaye

Araññavāsaṃ kāretvā tesaṃ datvā upaṭṭhahi.

Pūrentehi mahālūkhappaṭipattiñca tehi so

Attano samaye laṅkaṃ sārahantaṃ viyā'kari.

---------

Athagāmadharā 2 therā dīpe'smiṃ viralā iti

Potthakāni'pi sabbāni ānetvā jambudīpato

Āgamesu tathā sabbatakkavyākaraṇādisu

Sikkhāpetvā bahū bhikkhū kārāpesi vicakkhaṇe

Iccevaṃ paṭipattiṃ ca pariyattiñca vaḍḍhayaṃ

Tāya pūjāya saddhāya pūjesi sugataṃ sudhi.

Attano'nujarājampi bhuvanekabhujavhayaṃ

Sikkhāpetvāna so tīsu piṭakesu visāradaṃ

-----------

2.[E.] Atha ganthadharā.

[SL Page 539] [\x 539/] (

Kārāpetvāna, tene'va theradhammaṃ mahīpati

Desāpetvā suṇantānaṃ bahunnaṃ pana bhikkhunaṃ

Mahāsaṅghassa majjhasmiṃ dāpetvā therasammutiṃ

Datvā sabbaparikkhāraṃ therapūjaṃ ca kārayi.

---------

Aṭṭhaṅgariyamaggena mahāsaṃsārasāgarā

Pāraṃ gantuṃ gavesanto hetuṃ kusalasampadaṃ

Attano tatiye chaṭṭhe tathekādasame puna

Tathā dvādasame sattadasame vaccharamhi ca

Ekavīsatime sattadvīse tiṃsatime tathā

Evamaṭṭhasu vāresu saṭṭhitthamhamahālayaṃ

Kāretvā taṃ samantā ca mahāmaṇḍapamuttamaṃ

Niṭṭhāpetvā vicittehi nānāvatthehi taṃ puna

Sālaṅkārañca katvāna tattha bhikkhugaṇe bahū

Pāḷiso nivasāpetvā sādaro'va dine dine

Pavattento mahāpūjāsakkāraṃ sakanāmato

Bahunnaṃ sāmaṇerānaṃ dāpetvā upasampadaṃ

Tato theramahātherāyatanādikamuttamaṃ

hānantarampi bhikkhūnaṃ dāpetvā tadanantaraṃ

Bahūni garubhaṇḍāni mahagghāni tathā bahū

Parikkhāre ca kalyāṇe hatthirājappamāṇato

Rāsīkatvā mahātherāyatanaṭṭhānalābhinaṃ

Rājārahe parikkhāre dāpetvā paṭhamaṃ tato

Theranissayamuttādiyanīnaṃ dharaṇīpati

Adā aṭṭhaparikkhāre sabbesaṃ paṭipāṭiyā.

Evamaṭṭhopasampattimahāmaṅgalamuttamaṃ

Satta satta dine rājā pavattesi naruttamo.

Pacchāpi so bahū vāre upasampadamaṅgalaṃ

Kārāpetvā samiddhaṃ so kāresi jinasāsanaṃ.

Evaṃ karonto vividhopakāraṃ

Sudhākaro vārinidhiṃca rājā

Susāsanaṃ vaḍḍhayi sammadeva

Saddhammarājassa tathāgatassa

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Sāsanopakārakaraṇaṃ nāma dvāsītimo paricchedo.

---------

[SL Page 540] [\x 540/] (

Tiyāsītimo paricchedo.

Atha so sassirīkasmiṃ sirivaḍḍhananāmake

Atule attano jātanagare nagaruttame

Pāsādamaṇḍapopetaṃ tuṅgapākāragopuraṃ

Bodhicetiyaārāmapaṭimāgharamaṇḍitaṃ

Nānāvicittakammantaṃ 1 sobhaggaparisobhītaṃ

Mahāvihāraṃ kāresi visālavibhavaṃ; tato

Jambuddoṇipurārabbha ā sirīvaḍḍhanā puraṃ

Dīghavitthārato aḍḍhayojanūsahamattake 2

Samīkatatale bheritale viya manohare

Nirantarasamākiṇṇakomalodātavālike

Ussāpitāhi nekāhi vāritādiccaraṃsihi

Tuṅgaddhajapatākāhi kadalītarupantihi

Pupphālaṅkāradhārīhi cittakammantacāruhi

Puṇṇakumbhehi nekehi dvīsu passesvalaṅkate

Ekasmiṃ vipulokāse antarā antarā pana

Pañcahatthāyate ṭhāne ekekaṃ rājatoraṇaṃ

Dasahatthāyate ṭhāne ekekaṃ paṭṭatoraṇaṃ

Satahatthāyate ṭhāne vicittacittanimmitaṃ 3

Mahāpāsādamekekaṃ tuṅgasiṅgaṃ tibhūmakaṃ

Sambuddhapaṭimāyuttaṃ kārāpesi narādhipo.

Tato vihārapākāramaṇḍalaṃ ca samantato

Mahantehi manekehi cittakammantacāruhi

Toraṇehi surādhisacāpalīlāpabhāsihi

Setacchattehi sampūṇṇacandabimbānukārihi

Nabhaṅgaṇamhi naccantadibbanāṭakacāruhi

Dhajehi pañcavaṇṇehi nānārūpadharehi ca

Devalokāgatānekavimānāvalikantihi

Maṇimaṇḍaparājīhi bhāsurāhi nirantaraṃ

Setacchattaṃ gahetvāna naccamānāhi pāḷiso

Yantanimmāṇavārūhi brahmarūpāvalīhi ca

-----------

1.[E.] Nānākammavicittaṃ taṃ. 2.[E.] Matthake. 3.[A.] Vicittaṃ. Cittaṃ

Nimittaṃ.

[SL Page 541] [\x 541/] (

Vivarantehi sakkaccaṃ bandhitvā sirasañjaliṃ

Yantarūpehi dibbehi nānāvaṇṇadharehi ca

Mahaṇṇavasamullola-kallolāvalikantihi

Yantarūpassapantīhi dhāvantīhi tahiṃ tahiṃ

Mahītalāvatiṇṇamhodharasaṃsayakārihi

Yantarūpehi hatthihi hatthālaṅkāradhārihi

Evamādihi nekehi lokānandavidhāyihi

Pūjāvatthūhi sabbehi vihāraṃ samalaṅkari.

---------

Tato punapi etasmā vihārasmā samantato

Gāvutaṃ gāvutaṃ ṭhānaṃ pūrayitvā nirantaraṃ

hātuṃ niyojayī sabbe laṅkādīpanivāsino

Sādhukāraṃ pavattente sambuddhaguṇavādino;4

Buddhamaṅgalakattabbapūjāpupphādidhārino

Bhikkhū ca sāmaṇere ca tathopāsikupāsake,

Pūjāvatthudharā sabbā sabbālaṅkārabhusitā

Vatthuttayaguṇañaññu ca aññāpi naranāriyo;

Tato sayampi bhūpālo sabbābharaṇabhusito

Senāya caturaṅginyā saddhiṃ saddhāya codito

Mahārahe rathe sabbarathālaṅkāramaṇḍite

Āropetvāna taṃ dāṭhāpattadhātudvayaṃ tato

Soṇṇaddhaje tathā rūpiddhaje soṇṇaghaṭe tathā

Subhe rūpighaṭe soṇṇacāmare rūpicāmare

Tathā soṇṇakaraṇḍe ca tathā rūpyakaraṇḍake

Suvaṇṇavījanī rūpivījanī ca manoharā

Soṇṇapokkharaṇī ceva rūpapokkharaṇī tathā

Suvaṇṇanimmite puṇṇakalase rūpinimmite

Iccevamādike pūjāvatthū nānāvidhe tadā

Purato nikkhamāpetvā pantīso tehi tehi so

Pacchato pacchato pañcaturiyaṅgaddhatīyi pi

Kārāpento mahāpūjaṃ tāyā'laṅkatavīthiyā

Kamena nagaraṃ netvā sirivaḍḍhananāmakaṃ

Tasmiṃ vihāramajjhasmiṃ mahante maṇimaṇḍape

-----------

4.[E.] Vādine.

[SL Page 542] [\x 542/] (

Buddhāsanamhi paññatte patiṭṭhāpiya sādaraṃ

Tehi tehi manussehi pūjaṃ kāretumārabhi.

---------

Tadā sabbe janā puññasoṇḍā maṇḍanamaṇḍitā

Pubbaṇhe dantadhātuñca pattadhātuñca bhattīyā

Soṇṇapupphādimissehi vaṇṇagandhādisobhikahi

Jāticampakanāgādīpupphavaggehi pūjayuṃ.

Cirābhatamahārājayasocayavilāsihi

Sugandhasālibhattānaṃ nānārāsīhi pūjayuṃ.

Supakkehi sugandhehi suvaṇṇehi susāduhi

Kadalīpatasambādi-phalavaggehi pūjayuṃ

Tato rājā sayampevaṃ taṃ dhātudvayamuttamaṃ

Nānāvidhāya pūjāya pūjetvāna tato paraṃ

Vinīto annapānehi khajjabhojjehi sādaraṃ

Tatheva leyyapeyyehi bhikkhusaṃghamupaṭṭhahi.

Tato nekasatānaṃ so bhikkhūnaṃ dharaṇīpati

Adā aṭṭhaparikkhāraṃ tadā bhaṭṭhamano'dhikaṃ.

Tato tiyāmarattiṃ so vihārasmā samantato

Gandhatelappadittānaṃ dīpānaṃ lakkhakoṭihi

Kappitānekakappūradīpamālāhi cārihi 5

Jotasi bhutalaṃ sabbaṃ nabhaṃ tāraṅkitaṃ viya

---------

Tahiṃ tahiṃ nibandhitvā raṅgamaṇḍalamuttamaṃ

Nānārūpaṃ gahevona nānānaccavidhāyinaṃ

Nānāgāyanagāyīnaṃ nāṭakānaṃ bahūhi'pi

Naccehi ceva gītehi madhurehi manoharaṃ

Pārāvāramahārāva-dūrīkaraṇasūrihi 5

Lajjitānekapajjunnagajjitāḍambarehi ca

Nijapuññamahambhodhi-ninadabbhamakārihi

Pañcaṅgaturiyānañca ninādehi vivaḍḍhitaṃ

Tattha tattha supaññatte saddhāvantehi sādaraṃ

Dhammāsane nisīditvā gahetvā cittavījaniṃ

-----------

5. [A.] Dīpamālābhicārihi. 5.[E.] Mahārāvaṃ.

[SL Page 543] [\x 543/] (

Saddhammaṃ kathayantānaṃ sotūnaṃ hadayaṅgamaṃ

Saddhammakathikānañca dhammaghosehi ghositaṃ,

"Aho buddho, aho dhammo, aho saṅgho"ti santataṃ

Vatthuttayaguṇaṃ vatvā sādhukārapurassaraṃ

Tattha tattha carantīnaṃ katvā katvānumodanaṃ

Parisānaṃ catassantaṃ sādhunādehi maṇḍitaṃ,

Tassaṃ tassaṃ disāyaṃ tu ṭhatvā ṭhṛtvā nirantaraṃ

Buddhasantiṃ karontehi nandividhipurassaraṃ

Balibhojakajeṭṭhehi nānābharaṇadhārihi

Pasatthañca mahīpālo buddhapūjaṃ pavattayī

Tidivamhi surindopi buddhapūjaṃ panedisiṃ

Karotīti tamatrāpi dassento viyabhūpatī.

Sīhaḷādhipati pubbarājānopi mahiddhikā

Īdisaṃ eva sambuddhapūjaṃ kārāpayuṃ iti

Pakāsento'va tandāni tathā sīhaḷavāsinaṃ,

Sabbaññupāramīkappalatāya phalamīdisaṃ

Iti sabbamanussānaṃ vadanto viya cedisiṃ,

Vatthuttayamahāpūjaṃ sattāhāni pavattayī.

Tato mahāvihāraṃ taṃ katvā saṅghikameva so

Mahāsaṅghassa datvāna puññaṃ kittiñca pūrayī.

---------

Tato rājā parakkantibāhunāmaṃ sanāmato

Pariveṇañca kāretvā tuṅgapāsādamaṇḍitaṃ

Nānākappiyabhaṇḍe ca bhogagāmavare bahū

Datvā tassa vihārassa mahāpūjaṃ ca kārayī.

Attano yuvarājena rājā tannāmatopi so

Billaselavihāramhi bhuvanekabhujavhayaṃ

Pariveṇañca pāsādamaṇḍapādivibhusitaṃ

Kāretvā nagare tasmiṃ sirivaḍḍhananāmake

Vuttakkamena sabbehi pūjāvatthūhi sādaraṃ

Vatthuttayamahāpūjaṃ sattāhāni pavattayi.

--------

[SL Page 544] [\x 544/] (

Rājā puna'pi teneva vare hatthigirīpure

Vahāvihāraṃ kāretvā tato tannāmatova so

Mahāmahindabāhavhaṃ pariveṇaṃ manoharaṃ

Kārāpetvā mahāpūjaṃ kavo puññaṃ samācini.

---------

Yaṭṭhālatissarājena kalyāṇinagaruttame

Purā kārāpitaṃ jiṇṇaṃ pāsādaṃ pañcabhukaṃ

Kāretvā bahuso jiṇṇapaṭisaṅkharaṇaṃ tato

Sudhakammavidhānena puna pākatikaṃ akā.

Tattheva munirājassa sayītappaṭimāgharaṃ

Tivaṅkapaṭimāgāraṃ tatheva paṭisaṃkhari.

Tattheva puthulaṃ dīghacaturassaṃ mahīpati

Pāsāṇehi visālehi taṃ mahācetiyaṅgaṇaṃ

Sammā samatalaṃ kavo chādetvāna tato puna

Mahāmaṇḍapamasseva purato sādhu kārayī.

Tato tasmiṃ vihārasmiṃ bahudvāre mahīpati

Anomāhi anekāhi ānandajananāhi 6 ca

Pupphappadīpikābhattapūjāhi puthubhattimā

Bodhi-cetiyasambuddhapūjaṃ katvā labhi subhaṃ.

Tato tassa vihārassa divase divase puna

Dīpapūjāpavatyatthaṃ rājā so sakanāmato

Tassā'sannappadesamhi sassirīkaṃ manoharaṃ

Nāḷikeramahuyyānaṃ kārāpetvāna dāpayī.

Atha rājavaro hatthavanagallābhidhānake

Vihāramhi sirīsaṅghabodhirājā tu yattha so

Ritoadā tassa daḷiddassa sīsadānaṃ tadā tahiṃ

83 hāne goṭhābhayavevhana bhupālena vibhumakaṃ

Vaṭṭadhātugharaṃ yaṃ tu kāritaṃ taṃ mahīpati

Punakārāpayī tuṅgasoṇṇasiṅakgaṃ tibhumakaṃ.

Tasmiṃ yeva vihāramhi attano piturājino

Dehanikkhepaṭhānamhi kārayī varacetiyaṃ.

-----------

6. Ānanditajanāhi (sabbesu.)

[SL Page 545] [\x 545/] (

Tattheva punaraṭṭhaṃsaṃ kāretvā paṭimāgharaṃ

Sambuddhapaṭimaṃ tattha saṇṭhapesi silāmayiṃ.

---------

Sambuddhe dharamānamhi sugate lokanāyake

Tasseva kho mahāpaṃsukūlacīvaramuttamaṃ

Dāyajjaṃ ca labhitvā yo dhammarajjaṃ tadaccaye

Gahetvā paripālesi, tassa sambuddhasūnuno

Mahākassapatherassa dāṭhādhātupanekikā

Purā kālakkameneva sampattā 7 tambapaṇṇiyaṃ

Pañcayojanarāṭṭhasmiṃ bhīmatitthavihārake

Idānipi patiṭṭhāni iti sutvā mahāsayo 8

There tasmiṃ samuppantahattīpemātigāravo

Rājā so caturaṅginyā senāya parivārito

Gantvā mahāvihāraṃ taṃ tattha disvā tamuttamaṃ

Anantehi sugandhehi pupphavaggehi cāruhi

Tatheva dīpadhupehi bhattarāsīhi sādaraṃ

Dhātupūjaṃ pavattesimodamāno dinattayaṃ.

---------

Atha puññākare devanagare pavaredhunā

Devassuppalavaṇṇassa devarājassa mandiraṃ

Cirakālakatañceva parijiṇṇañca 9 vattate

Iti sutvā mahīpālo gantvā taṃ nagaruttamaṃ

Devarājālayaṃ tattha devarājālayaṃ viya

Kāretvābhinavaṃ sammā sabbabhogālayaṃ akā.

Tato taṃ nagaraṃ devanagaraṃ viya sundaraṃ

Sabbasampattisampuṇṇaṃ kārāpesi naruttamo.

Tato tasmiṃ pure tassa devassa paṭivaccharaṃ

Asāḷhimaṅgalañcāpi pavattetuṃ niyojayī.

Athāgantvā mahārājā jambuddoṇipuruttamaṃ

Kataṃ 10 taṃ piturājenasirivijayasundaraṃ

Samantato vihāraṃ taṃ tuṅgapākāragopuraṃ

Kāretvāna tato tattha dhātugehaṃ tibhumakaṃ

-----------

7.[E.] Sampannā. 8.[S.] Mahāyaso 9.[A.]Paripuṇṇaṃ ca. 10.[A.] Puraṃ.

11. [D.E.] Taṃ.

[SL Page 546] [\x 546/] (

Kāretvābhinavaṃ tattha dantadhātuṃ mahesino

Āropetvā samuttuṅge pallaṅgamhi mahārahe

Vatthuttayamahāpūjaṃ sabbasampattisādhakaṃ

Pubbe vuttakkameneva sattāhāni pavtayi.

Satthuno dharamānassa rūpaṃ viya manoharaṃ

Ekaṃ sugatarūpaṃ sodaṭṭhukāmo dine dine

Nānāratanasaṃyutte mahāratanavaṅkame

Vaṅkamantañca jīvantaṃ bhagavantaṃ viyātulaṃ

Buddharūpaṃ mahācittapaṭe paṭutarehi ca

Cattakārehi nekehi lekhāpesi narādhipo.

Bhikkhusaṅghaṃ tato sabbaṃ laṅkādīpanivāsinaṃ

Mahājanampi so rājā ekīkatvā mahāyaso

Pubbe vuttappakārena nagare sirivaḍḍhane 12

Sattāhāni pavattesi mahantaṃ buddhamaṅgalaṃ

Atho kaṭhinadānamhi ānisaṃsaṃ acintiyaṃ

Iti sutvā mahārājā pasannahadayo tadā

100

Aparaghorasaṃsārapārāvārekasetuno

Bhulokasakkatodārasakkacaṃsekaketuno

101

Munino munirājassa satthuno lokabhattuno

Isino vasino lokabandhuno bhānubandhuno

102

Mahānubhāvasampanne uddissā'sītisāvake

Dassāmahaṃ panāsīti-mahākaṭhinamuttamaṃ

103

Iccevaṃ cintayitvāna laṅkādīpanivāsinaṃ

Naranārijanaṃ sabbamekīkatvā vicakkhaṇo

104

Riya sakkaccaṃ puraṃ devapuraṃ viyatehi sabbehi kappāsapaṭisaṅkharaṇādike

111Sabbe cīvarakammante katvā niṭṭhāpayaṃ lahuṃ

105

Sabbehi garubhaṇḍehi kappiyehi purakkhataṃ

Ekāheneva sosīti kaṭhinacīvaramadāpayī.

106

Sampādetvāna sabbesaṃ tambapaṇṇinivāsinaṃ

Therānaṃ pana taṃ sabbaṃ datvā dānavisārado

-----------

12.[A.] Sirivaḍḍhake.

[SL Page 547] [\x 547/] (

107

Asītiyā mahantānaṃ sāvakānaṃ visuṃ visuṃ

Tasmiṃ yeva vadine'sīti mahāpūjañca kārayī

108

Evamevaṃ bahūvāre bahūni kaṭhināni so

Mahāsaṅghassa datvāna mahāpuññaṃ vivaḍḍhayī. 13

---------

109

Atha rājā bahūvāre suppasannantarāsayo

Laṅkārajjena sambuddhaṃ pūjayāmīti cintiya

110

Attano rājabhavanaṃ devindabhavanaṃ viya

Alaṅkāriyasakkaccaṃ puraṃ devapuraṃ viya

111

Sajjetvānatato tasmiṃ rājāgāre mahārahe

Sīhāsane ṭhapetvāna dāṭhādhātummahesino

112

Nānācāmarachattehi nānāratanamālihi

Nānābharaṇavatthehi nānāratanarāsīhi

113

Nānāhatthituraṅgehi nānāpattirathehi ca

Nānādundubhinādehi nānāsaṅkhaddhanīhi ca

114

Nānādhajapatākāhi nānākadalipantihi

Nānākhīrataṭākehi nānākusumasākhihi

115

Nānaggagandhamālāhi tānaggasivikādihi

Tānaggarasabhattehi nānaggapūpajātihi

116

Tānaggadīpadhupehi gandhehiccevamādihi

Rājārahehi sabbehi pūjāvatthūhi sādaraṃ

117

Ekīkatvā mahāsaṅghaṃ laṅkādīpanivāsinaṃ

Pavattesi mahāpūjaṃ satta satta dināni so.

---------

118

Atha rājavaro saddhiṃ caturaṅgabalena so

Gantvā samtakūṭaṃ taṃ siluccayasikhāmaṇiṃ

119

Tattha devātidevassa dhammarājassa satthuno

Devādivandanīyaṃ taṃ vanditvā padanañchanaṃ

120

Taṃ girindaṃ samantā ca dasagāvutamattakaṃ

Nānāratanasampuṇṇaṃ naranārisamākulaṃ

-----------

13.[S.] Paḍḍhayi.

[SL Page 548] [\x 548/] (

121

Datvā janapadaṃ tassa sirīpādassa bhattiyā

Tato taṃ puna pūjesi ratanābharaṇehi ca.

122

Itthaṃ rājā buddhimā buddhasaddho 14

Saṃsārambhorāsisantārasetuṃ

Nisseṇiṃvā'sesasaggāya gantuṃ

Tuṅgaṃ tuṅgaṃ puññarāsiṃ akāsi.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse vividhakusala

Karaṇaṃ nāma teasītimo paricchedo.

---------

Caturāsītimo paricchedo

Athedāni mamāsesalaṅkārajjānusāsino

Tattha tattha caritvāna siddhaṭṭhānāni sādaraṃ

Vanditvāna yathākāmaṃ puññaṃ kattuṃ dine dine

Kattuṃ lokopakārañca bhāro eva hi sabbathā;

Ajjhāsayānurūpaṃ me vinituṃ puññasampadaṃ

Kattuṃ lokopakārañca ko vā'macco visārado?

Esomacco'pi medevappatirājavhayo'dhunā

Buddhe dhamme ca saṅghe ca suppasanno pavattati.

Adhiṭṭhānaṃ karontena patthetvā sugatattanaṃ

Anena ropite'kasmiṃ 1 sāḷikeraphale tadā

Uṭṭhitā tīhi nettehi nāḷikeraṅkurā tayo.

Ayamekaṃ daḷiddaṃ tu diskavāna karuṇāparo

Attano puttadārehi saddhiṃ sakalasampadaṃ

Tassa datvāna "buddhohaṃ bhavissāmīti patthayī.

Tasmā eso'va jānitvā pūressati mamāsayaṃ

Iccevaṃ cintayitvāna taṃ pakkositveva'mabruvī;

"Māpitehi viyāniṭṭhamārena vasavattinā

Paṅkambugiriduggehi sumanācalagāminī

Padavī tattha tatthā'yaṃ avaruddhātiduggamā;

Vanditvā munino pādaṃ cinituṃ puññasampadaṃ

-----------

14. Baddhasaddho (?) 1. Ropite tasmiṃ (sabbesu)

[SL Page 549] [\x 549/] (

Gacchataṃ jantunaṃ aṭṭhārasadesanivāsinaṃ

Dukkhaṃ janeti tasmā taṃ karohi supathaṃ 2 tuvaṃ

Atha hatthavanagallavhe vihāramhi purā pana

Attano puññatejena ākāsaṃ ca mahītalaṃ

Gajjāpetvāna yattheko mahāthero mahiddhiko

Arahattamagā, tattha upatissena rājinā

Pañcabhumakapāsādo sovaṇṇacchadaniṭṭhiko

Tadā kārāpitodāni naṭṭho kālakkamena so

Thambhamattāvasiṭṭho'va tiṭṭhatīti mayā sutaṃ

Tampi kārāpaya tvamho mama nāmena nūtanaṃ.

Bhīmatitthavihāre'pi yathā nissaṅkarājinā

Kārāpitaṃ phaluyyānaṃ, tatheva mama nāmato

Ropayekaṃ mahuyyānaṃ nāḷikerādipūritaṃ.

Iti vatvā 7 payojesi taṃ taṃ puññakriyāsu taṃ.

---------

So tatheti paṭissutvā gaṅgāsiripuraṃ tadā

Gantvāna paṭhamaṃ tattha cārusabbaṅgalakkhaṇaṃ

Rūpaṃ sumanadevassa kārāpetvā manoramaṃ

Alaṅkaritvā sovaṇṇaratanābharaṇehi taṃ.

Tato samantakūṭaṃ hi gantukāmo tadā pana

Rūpampi tassa devassa ussavena saheva naṃ

Ādāya nikkhamitvā so gāmaṃ bodhitalavhayaṃ

Gantvā tatoppabhutye'va setuṃ bandhitumārahi

Mukhadvāramhi so pañcatiṃsahatthappamāṇakaṃ,

Khajjotanadiyaṃ tassaṃ tīṃsahatthāyataṃ tathā,

Tathevulapanaggāme chattiṃsaratanāyataṃ,

Ambaggāme vacatuttiṃsahatthāyāmaṃ manoharaṃ

Bandhāpesi mahāsetuṃ tadā daḷhataraṃ subhaṃ.

Gantuṃ sakkā yathā hatthivājigomahisādihi.

Tassa tassa mahāsetubandhassopari sundare

Kārāpetvā mahāgehe tuṅgatthamhādisobhite ----------2. Sapataṃ

[SL Page 550] [\x 550/] (

Pavāretvā bahū bhikkhū ekīkatvā tahiṃ tahiṃ

Tesaṃ datvā mahādānaṃ mahāpūjaṃ pavattayī.

---------

Vissāmasālā kāretvā, kāretvā setubandhanaṃ

hapetvā pādapāsāṇe sesaṭṭhānesu nekadhā

Chindāpetvā mahāraññaṃ kārāpetvā mahāpathaṃ

Samantakūṭaṃ gantvāna vanditvā padalañchanaṃ

Devarūpaṃ sirīpādacetiyaṅgaṇabhumiyaṃ

Saṇṭhapetvā sirīpādamaṇḍapañca sa kārayī.

Taṃsamantā ca pākāraṃ bandhāpetvā tato paraṃ

Maṇḍapaṃ taṃ mahantīhi saṅkhalābhi mahāmati

Ayotthamhesu bandhitvā daḷhaṃ katvā tato puna

Dīpādīhi sirīpādaṃ pūjayanto dinattayaṃ

Attano matthakenāpi gandhatelappadīpikaṃ

Gahetvā sakasāmissa mahārājassa nāmato

Namassanto namassanto katvā katvā padakkhiṇaṃ

Taṃ samantā sirīpādaṃ sabbarattiṃ pavatti so.

Etaṃ sabbaṃ pavattimpi āditoppabhutikkamaṃ

Lekhapetvāna pāsāṇatthamhe tuṅgatare tato

Mahārājādhirājassa parakkamabhujassa taṃ

Kittitthamhova so tattha patiṭṭhāpesi tuṭṭhiyā.

Tato sabbaṃ pavattiṃ taṃ rañño dutamukhena so

Viññāpetvāna pesesi paripuṇṇamanoratho.

---------

Tato gantvāna so hatthavanagallavihārakaṃ

Raññā vuttaniyāmena katvā bahudhanabbayaṃ

Kārāpetvāna pāsādaṃ tuṅgasiṅgaṃ tibhumakaṃ

Anomadassināmassa mahāsāmissa dhīmato

Taṃ datvāna tato tassa mahārājaniyogato

Dānavaṭṭampi kappetvā silālekhañca kārayī.

Tato gantvā mahāmacco bhīmatitthakapaṭṭanaṃ

Chāsītihatthakaṃ tattha setuṃ kāḷīnadimukhe,

[SL Page 551] [\x 551/] (

Kadalīsenagāmamhi satayaṭṭhippamāṇakaṃ,

Sālaggāmāpagāyantu setuṃ tāḷīsayaṭṭhikaṃ,

Sālapādapasobbhasmiṃ paññāsaṃ satahatthakaṃ,

Iccevamādike setu duggaṭṭhāne tahiṃ tahiṃ

Bandhāpetvā tathārāmadhammasālādayo bahū

Kārāpetvā mahādānapūjañcāpi pavattayī.

---------

Atha rājamahāmacco bhīmatitthavihārato

Yāva kāḷanadītitthaṃ ṭhāne yojanavitthate

Kārāpesi parakkantibāhunāmena vissutaṃ

Nāḷikeramahuyyānaṃ succhāyaṃ phalabhāritaṃ.

Tasmiṃ tasmiñca raṭṭhamhi kappāsavāyanādike

Kāretvā'khilakammante niṭṭhāpetvekavāsare

Chabbīsatiṃ mahagghāni kaṭhināni mahāsayo

Bhikkhusaṃghassa datvāna mahāpūjañca kārayī.

Evameva dadanto so tattha tattha varaṃ puna

Adāsi bhikkhusaṃghassa chasaṭṭhi kaṭhināni ca.

Mahālabujagacchavhaṃ mahāvanamatho'khilaṃ

Chindāpevo samūlaṃ so tatthekaṃ gāmamuttamaṃ

Kārāpetvā tadāsanne mahāpanasakānanaṃ

Sampādetvāna tatthekaṃ tibhumaṃ paṭimāgharaṃ

Bodhicetiya-ārāma-pākāravalayāvutaṃ

Kāretvā rājanāmena mahāpūjaṃ ca kārayī.

Evameva mahāpuññaṃ katvā rājaññanāmato 3

Taṃ sabbaṃ punarāgantvā tassa rañño nivedayī.

---------

Atha rājāpi so tasmiṃ samuppannamahādayo

Mahālabujagacchābhidhānagāmādike bahū

Tena kārāpite gāme tasseva kulasantake

Katvā datvā tato tampi gahetvā dhātumandiraṃ

Gantvāna saṅghamajjhamhi "mamā'maccavaro ayaṃ

Pasannahadayo vatthuttaye mayyapi sabbadā;

-----------

3.[A.E.] Nāmato

[SL Page 552] [\x 552/] (

Tasmā buddhassa rañño ca hitesanaparo ayaṃ

Piyo hoti manāpo ca, tasmā'haṃ piyavatthunā

Pūjemi dantadhātunti vatvā'maccavaraṃ tadā

Adā saputtadāraṃ taṃ munino dantadhātuyā.

Itthaṃ tadāppabhuti majjhimalokapālo

Teneva devapatirājavarena niccaṃ

Pūjāpayittha vividhehi mahagghapūjā-

Vatthūhi lokamahitaṃ ratanattayaṃ so.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vividhakusalakārāpanaṃ nāma caturāsītimo paricchedo

---------

Pañcāsītimo paricchedo.

Kadāci pana laṃkāyapāpaggahavasā pana 1

Sañjātamhi mahāgimhe sabbasantāpahetuke

Milāyantesu sassesu dubbhikkhe duratikkame

Bhītibhīte 2 ca sabbasmiṃ laṃkāvāsimahājane

Rājā pana tadā vatthuttayacetiyabodhinaṃ

Nāthametteyyadevādidevānañca mahiddhinaṃ

Nānāvidhāhi pūjāhi pūjaneyyānamuttamaṃ

Kārāpetvāna sabbampi laṅkamekaṃ mahussavaṃ

Ekīkatvā mahābhikkhusaṅghaṃ pūjāpurassaraṃ

Parittampi bhaṇāpetvā dāṭhādhātuṃ mahesino

Puraṃ padakkhiṇaṃ sammā kārāpetvā tato puna

"Devo vassatu" iccevamadhiṭṭhānamakāsi so.

Tadā pana mahāmeghā vuṭṭhahantā tato tato

Vijjullatāhi daddallamānā eva punappunaṃ

Gajjantā ca muhuṃ sabbalokakaṇṇamanoharaṃ

Nāsayantā mahāgimhaṃ hāsayantā mahājanaṃ

Dūsayantā naca dubbhikkhaṃ bhusayantā disantaraṃ

Sassamassāsayantā ca vassituṃ ārabhiṃsu te.

-----------

1.[A.] Macaggāhavasā 2. Bhītabhīte (sabbesu)

[SL Page 553] [\x 553/] (

"Buddhānubhāvato eva ete vassavalāhakā

Evaṃ vassanti amhākaṃ hadayānandadāyakā;

Tasmā buddhaguṇā ete ettakā iti jānituṃ

Devabrahmamanussesu ko vā bhavati kovido?

Amhākaṃ pana rājāpi mahātejo mahiddhiko;

Anena sadiso rājā na bhuto na bhavissati,"

Iccevaṃ munirājassa guṇaṃ rañño guṇampi ca

Vatvā vatvā pasaṃsiṃsu 3 laṃkāvāsijanā tadā.

Iccevaṃ paripālento dhammato lokasāsanaṃ

Sāravantaṃ karonto'va attabhāvampi attano

Anubhonto ciraṃ rajjasiriṃ rājā kadāvana

Bhaginīsūnunā saddhiṃ attano vīrabāhunā

Sute vijayabāhuṃ ca bhuvanekabhujaṃ tathā

Tilokamlanāmañca 4 parakkamabhujaṃ tathā

Jayabāhukamiccete pañca āhūya pesale

Channametesamevaṃ so ovādaṃ dātumārabhī:

"Tātā suṇātha me vācaṃ: idha loke sutā pana

Avajāto'nujāto'tijāto iti tayo ime;

Tesu mātāpitūnaṃ ye siriṃ vaṃsakkamābhataṃ

Guṇānurodhato bhottuṃ akkhamā pupphamālikaṃ

Vānarā viya nāsetvā nissirīkā caranti te

Atrajā avajātā'ti āhu santo purātanā

Tādisiṃ pana sampattiṃ labhitvā pitaro yathā

Tathevā'nubhavantā ye pālayanti kulakkamaṃ

Te'nujātāti jānātha; aññaṃ puna vadāmahaṃ

Kulakkamābhatāyeva saha sampattiyā puna

Aññampi bahusampattiṃ uppādetvā tato'dhikaṃ

Vindanti ye sukhaṃ dhīrā te'tijātā'ti pākaṭā.

Mayāpi pitunā dinnaṃ māyāraṭṭhakamekakaṃ

Gahetvā'dāni aññampi jitvā rāṭṭhadvayaṃ puna

Rajjattayampi nissesamekacchattaṅkitaṃ kataṃ.

Tenāpya'sādhiyā sabbe damiḷāpi parājitā;

-----------

3.[A.] Pasaṃsesuṃ. 4. [E.D.] Tibhuvanamallanāmaṃ ca.

[SL Page 554] [\x 554/] (

Tattha tattha vasantā ca giriduggādinissitā

Sabbe'pi vannirājāno ānītā mama santike.

Desantare'pi sabbattha kittiṃ katvāna patthaṭaṃ

Evaṃ dhammanayeneva ciraṃ rajjaṃ kataṃ mayā.

Ānetvā rājakaññāyo jambudīpā sapābhatā

Akāsiṃ ñātake tumhaṃ paradesepi khattiye.

Paṇḍavā coḷiyā vīrā canndādiccakuloditaṃ

Rājāno mama pāhesuṃ kirīṭābharaṇāni ca.

Etehi pana sabbehi tumheheva na kevalaṃ

Anāgatasmiṃ kālepi sattanattuppaveṇiyā

Vindanīyāni vattanti ratanānañca rāsayo

Sambhatā me kuverena saṅkhādī'va nidhī nava. 5

Dujjanā niggahītā ca; sajjanā paripālitā;

Sambuddhasāsanañcāpi susamaggīkatammayā,

Tasmā'siṃ piturājassa atijāto suto ahaṃ.

Atijātā sutā hotha puttā tumhe'pi mādisā.

Pubbe okakkākagottassa yathā sāgararājino

Puttā saṭṭhisahassā te tattakā rājadhāniyo

Māpetvā jambudīpaṃ hi sabbaṃ saṭṭhisahassadhā

Vibhajitvā samaggāva karuṃ rajjaṃ visuṃ visuṃ;

Dasabhātikarājāno jambudīpaṃ yathā purā

Katvāna dasakoṭṭhāsaṃ sammā rajjaṃ kariṃsu te;

Tathā tumhe'pimaṃ laṅkaṃ vibhajitvā yathārahaṃ

Aññamaññaṃ piyāyantā 6 sammā rajjaṃ karotha bho

Puttā, randhaṃ na dassetha sabbathā parasattunaṃ."

Iccevamorase putte bhāgineyyañca ovadi.

---------

Tato so santipātetvā mahāsaṅghaṃ mahājanaṃ

"Etesu chasu rājūsu bhāgineyyorasesu me

Ko vā rajjassa yoggo"ti rājā pucchi; tadā pana

Tassa taṃ vacanaṃ sutvā mahāsaṅgho nivedayī:

-----------

5.[A.] Nidhinica. 6.[A.] Pi sāsantā

[SL Page 555] [\x 555/] (

"Mahārāja, ime rājakumārā bhavato ayaṃ

Bhāgineyyo'pi sabbe te dhīrā vīrā bahussutā,

Saṅgāmāvacarā sabbe parasattuvimaddakā,

Rajjayoggā bhavanteva lokasāsanapālakā;

Tathāpi bhavato jeṭṭhasuto vijayabāhuko

Bālakālā samārabbha 5 pasanno ratanattaye;

Gilānabhikkhupaṭṭhāne niccopaṭṭhitamānaso,

Saccasandho kataññu ca saddhābuddhīguṇodito,

Nirādhārajanādhāro; jarādubbalajantusu

Tathā dukkhitasattesu atīva karuṇāparo;

Jāte rājantare tasmiṃ dāseyyaṃ gamite bahu

Bandhu bhikkhugaṇassāpi aññe cāpi bahujjane

Tesaṃ tesaṃ tu sāminaṃ suvaṇṇaratanādikaṃ

Datvā datvā vimocesi so tato dāsabhāvato.

Corā bahū mahārāja rājagehepi corikaṃ

Katvāna niggahe jāte patvā tasseva santikaṃ

Chambhitattaṃ bhayañcāpi chaḍḍetvā nirupaddavā

Aṅgahānimpi appatvā jivitampi labhiṃsu te.

Gāme gāme karaṃ rājadeyyamādāya corino

Disvā rājamanussepi 6 tesaṃ datvā sakaṃ dhanaṃ

Tasmā tasmā karā sabbaṃ mocetvā dukkhitaṃ janaṃ

Paripālayate niccaṃ lokapālanakovido

Sīhaḷā vannirājāno 7 tayā jeyyāpi kecana

Taṃ disvā paṭhamaṃ pacchā tvampi passanti nibbhayā.

"Anāgate panamhākaṃ rakkhantaṃ kulasantatiṃ

Tumhe vijayabāhuṃ taṃ itoppabhuti santataṃ

Sambhattā upasevetha" iccāmaccakulaṅganā

Attano attano nāthe sikkhāpenti katādarā.

Dvattīvassāyukānaṃ ye bālānaṃ bālajappitaṃ

Madhuraṃ sotumicchanti tehi mātāpituhi ca

"Kaṃ vā sevetha tumhe"ti pucchitā kira bālakaṃ

"Amhe vijayabāhuṃ taṃ sevissāmā"tī bhāsare.

-----------

5.[A.] Samarambha. 6.[E.] Rāja, manussepi. 7.[A.]Vaññarājāno.

[SL Page 556] [\x 556/] (

Mātāpituhi kopena tāḷitā kira bālakā

Attano attano dukkhaṃ tassāroventi āgatā.

Tadā vijayabāhū'pi pakkosetvā dayāya te

"Ito paṭṭhāya tumhe tu na tāḷetha ime sisū"

Iti vatvā tato bhaṇḍāgārato eva attano

Tesaṃ tesaṃ ca bālānaṃ bhattavuttimpi dāpayi

Sapuṇṇacandaṃ gaganaṃ oloketvāna cakkhumā

Puṇṇacando kute'tthāti pucchanto viya puggalo

Vijjamānā guṇā tasmiṃ rajja rañjanakārino

Iti ñatvāpi bho rāja, saṅghaṃ tvaṃ pucchase kathaṃ?

Suṇohi bho mahāraja, laṅkādīpaṃ na kevalaṃ

Jambudīpampi pāletuṃ tassa'tthi subhalakkhaṇaṃ.

---------

Evamādiguṇe tassa saṅghassa mukhato bahū

Ahū sutvātadānandabappatemitalocano

Pakkosetvā ca santosā samīpe sadisāsane

Sutaṃ vijayabāhuṃ taṃ nisīdāpesi bhūpati.

Atha tassa mahārājā attanā yaṃ na kāritaṃ

Lokasāsanakiccaṃ taṃ sabbamevaṃ nivedayī:

"Viddhastaṃ parasattūhi ratanāvalicetiyaṃ

Bandhāpetvāna sovaṇṇathūpenālaṅkarohi taṃ

Sīhalādhipatīnaṃ yā rājadhāni purātanā

Taṃ puḷatthipuraṃ sabbapurītilakamuttamaṃ

Kārāpehi yathāpubbaṃ tuṅgapākāragopuraṃ,

Suvibhattacatudvāraṃ gambhīraparikhāvutaṃ.

Tattha dāṭhāghare pubbe dibbāgāramanohare

Patiṭṭhāpaya taṃ dāṭhāpattadhātudvayampi ca.

Imāya khalu pubbesaṃ rājunaṃ rājadhāniyaṃ

Ahampi kattumicchāmiabhisekamahussavaṃ.

Tisīhaḷagataṃ sabbaṃ bhikkhūsaṃghaṃ mahājanaṃ

Sahassatitthaṃ netvāna tattha pūjāpurassaraṃ

Mahāvālikaṅgāyamupasampadamaṅgalaṃ

Kārāpetvā samiddhaṃ tvaṃ karohi jinasāsanaṃ."

[SL Page 557] [\x 557/] (

Iccevamādikaṃ sabbaṃ lokasāsanakāriyaṃ

Vatvāna tassa hatthamhi rajjabhāraṃ ṭhapesi so.

Atha punaravasiṭṭhe pañcarājaññasūnu

Munivaravaradāṭhāpattadhātu ca tā dve 8

Yatigaṇamapi sabbāmaccavaggaṃ ca laṅkā -

Bhuvampi abhinīyyātesi tasseva rājā.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse rajjabhārā

Ropanaṃ nāma pañcāsitimo paricchedo.

---------

Chāsītimo paricchedo

Rājā vijayabāhū pi nibbhītikamano tadā

Taṃ tatheti paṭissutvā rajjabhāramagaṇhi so.

Atha so piturājassa atijātasutattanaṃ

Jīvantasseva tassā'haṃ dassayissanti cintayī..

Sāmyamacca - sakhādīsu rajjaṅgesvesu sattasu

Mittaṅgayoggo vissāsī sammantanavisārado

Āpadāsu sahāyo ca saccavādī piyaṅkaro

Ko ve'dāni mamatthīti vīmaṃsitvā punappunaṃ

"Vīrabāhādipādo kho paṇḍito guṇamaṇḍito

Pitucchātanayo atthi sabbakiccesu kovido;

Vālikākeḷikālamhā yāva ajjatanā mayi

So'yamekantavissāsaṃ kurute sujanesupi;

Mamaṃ so'pi apassanto ṭhātuṃ nakkhamate kvaci;

Ahamakpi taṃ apassanto nakkhamāmi nisīdituṃ.

Yathā ahaṃ tathā so'pi vaḍḍhetuṃ lokasāsanaṃ

Ussāhaṃ kurute ñāṇabalakāyabalādhiko.

Tasmā mittaṅgayoggo so"iti ñatvāna taṃ tadā

Pakkosetvāna sambhattamittaṭṭhānamhi yojayī.

---------

Atho mamukkaṭṭhatamaṃ puññakammaṃ manoharaṃ

Kattabbaṃ balu me dāṭhāpattadhātu ca tā duve

-----------

8.[A. -]Dhātuṃ ca tadve [E. -]Dhātuṃ ca tā deva.

[SL Page 558] [\x 558/] (

Niyyātitā tato tāsaṃ pāsādo'bhinavo'dhunā

Kātabbova mayā; kiñca 1 piturājūhi kāritaṃ

Dāṭhādhātugharaṃ cāpi jiṇṇaṃ hoti purātanaṃ;

Tamevābhinavaṃ tasmā kārayissanti cintiya

Bahū sippigaṇe sabbasippakammantakovide

Kammakāre bahū ca'ññe rāsīkatvā tato tato

Pubbakammantato cāpi diguṇe dassanappiye

Kāretvā navakammante dibbamandirasundaraṃ

Dāṭhādhātugharaṃ sabbaṃ niṭṭhāpetvāna tattha so

Patiṭṭhāpiya sambuddhadhātuyo'pi duve tato

Pubbato cā'dhikaṃ dhātumahāpūjaṃ dine dine

Ārakkhamattano(?) Sammā pavattetuṃ niyojayī.

---------

Tatoppabhuti sorājā pemaṃ sapiturājino

Diguṇaṃ tiguṇaṃ katvā vaḍḍhāpesi nirantaraṃ

Attano piturājassa soko sutavaviyogajo

Mā hotu'ti vicintetvā parakkamabhujaṃ tathā

Jayabāhukamiccete ubho'pyavaraje nije

Sadā pitusamīpamhi vasāpesi mahīpati.

Tato tilokamallañca pakkosetvā nijānujaṃ

Jambuddoṇipurārabbha yāvadakkhiṇasāgaraṃ 2

Etasmiṃ antare vijjamānaṃ sīhaḷavāhiniṃ

Tassānuvattiniṃ katvā datvā so piturājino

Ārakkhākaraṇatthāya dakkhiṇasmiṃ disantare

Mahāvatthalagāmasmiṃ patiṭṭhāpesi taṃ tadā.

Uttarāya disāyampi khuddavālikagāmake

Verino paratīramhā yebhuyyenotaranti te.

Taṃ disaṃ pana pāletuṃ saṅgāmamukhabheravaṃ

Mamāvavarajarājānaṃ bhuvanekabhujaṃ vinā

Ko vā atthiti cintetvā tamāhūya mahīpati

Tassa datvā mahāsenamuttarāpathavattiniṃ

-----------

1.[A.] Kiñci. 2.[E.S.] Sāgarā.

[SL Page 559] [\x 559/] (

Ārakkhaṃ piturājassa kattuṃ tasmiṃ disāmukhe

Patiṭṭhātuṃ niyojesi tasmiṃ sundarapabbatai.

---------

Atha rājā sayaṃ vīrabāhunā saha sajjīto

Tattha tattha caritvā so madditvā'khiladujjane

Katvā nikkaṇṭakaṃ laṅkaṃ pituno'numatiṃ tato

Laddhā puraṃ puḷatthivhaṃ kārayissanti nikkhamī.

Tasmiṃ kāle mahārājā parakkamabhujo'pi so

Sutappemamahoghena nīyyamāno'va sādaraṃ

Karonto'nugamaṃ tassā'nicchantasseva sūnuno

Pacchatopacchato gantumārabhittha dayāparo.

Tato so piturājānaṃ vannditvāna punappunaṃ

Balakkārā nivattetvā gantumeva samārabhi.

---------

Atha so"mama puttamhi pemaba kubbanti ye janā

Te sabbe'pi tamevānugacchantu"ti niyojayī.

Tassa taṃ vacanaṃ sutvā pāmojjabahulā tadā

Sabbe rājamahāmaccā sabbe senāpatī tathā

Sabbe vīramahāyodhā sabbe hatthipakā tathā

Sabbe turaṅgasādī ca sabbe'pi rathino tathā

"Aamhākaṃ adhunā bodhisatto vijayabāhuko

Rājadhāniṃ puḷatthivavhaṃ kāretuṃ kira gacchati;

Sace gacchati so, amhe gamissāma lahuṃ" iti

Vatvā tena samaṃ gantuṃ sajjitā nikkhamiṃsu te.

Ekaccesu ca kosajjavasāmaccabhaṭādisu

Tadā gantumanicchantesvetesaṃ kira itthiyo

"Nāthā bhonto panamhehi sahāgacchantu vā navā,

Idāneva mayaṃ tena saddhiṃ guṇagavesinā

Gacchissāmeva, teneva 3 kāritamhi puruttame

Vacchissāmā"ti vatvāna purato nikkhamiṃsu tā.

-----------

3. [E.] Gacchissāma eteneva.

[SL Page 560] [\x 560/] (

Tathā gantumanicchante pitaropi sake sake

Chaḍḍetvā kira bālāpi tamevānugamuṃ tadā.

Attano attano gāmaṃ gehaṃ vā bhogasampadaṃ

Chaḍḍetvā nikkhamantaṃ taṃ disvā disvā mahājanaṃ

Mahādayāya so rājā ovadanto punappunaṃ

Nivattāpesi sabbepi nivattetabbake jane.

Atho icchitamattaṃ so vavāhiniṃ caturaṅginiṃ

Gahetvāna mahāduggaṃ tuṅgaṃ vātagiriṃ agā.

Tasmiṃ pabbatamuddhasmiṃ rājāgāraṃ mahārahaṃ

Kārāpetvā samuttuṅgapākāraparivavāritaṃ

Attano piturājena dattaṃ sabbaṃ mahādhanaṃ

Tattheva nidahitvāna āpadatthaṃ ṭhapesi so.

Tasmiṃ yeva mahāsele saṅghārāmañca sundaraṃ

Kārāpetvā mahānettappāsādāyatanādhibhuṃ

47 Mahātheraṃ pavāretvā tassa datvā tamuttamaṃ

Kārayittha mahāpūjā, dānavaṭṭampi paṭṭhapi.

---------

Tato sumanakūṭaṃ sogantvāna munino padaṃ

Vanditvāna tato rājā gaṅgāsiripuraṃ agā.

Tattha so nigamaggāmipāsādavhe purātane

Vihāre khaṇḍaphullānaṃ paṭisaṃkharaṇaṃ tadā

Kāretvā tattha vasīnaṃ dānavaṭṭampi bhikkhunaṃ

Vavatthapetvā sinduravānaṃ taṃ samupāgami.

Rājā tattha vanaggāmapāsādavhaṃ vihārakaṃ

Kāretvāna tato tattha piturājasassa 4 nāmato

Kāretvā'bhayarājavhaṃ pariveṇañca tassa so

Nānāvidhaparikkhāragāmakkhettādikaṃ adā.

Atha gantvā mahīpālo varaṃ hatthigiripuraṃ

Tatthāpi rucire cullapiturājena kārite

Mahāvihāre tasseva niccamabbhaccanārahaṃ

Dehanikkhepaṭhānañca olokento punappunaṃ

-----------

4. [E.D.] Piturājañña.

[SL Page 561] [\x 561/] (

Vīrabāhunarindena saddhiṃ senāya dukkhito 5

Aniccalakkhaṇaṃ tattha uppādesi punappunaṃ.

Tato tibhumakaṃ tattha paṭimāgharamuttamaṃ

Kārayitvā mahābuddhapaṭimaṃ tattha kārayī.

Kārāpetvā tato cullapiturūpaṃ manoharaṃ

Patiṭṭhāpesi tattheva sabbābharaṇabhūsitaṃ.

Paṭimābhavanasseva tassa cāpi 6 manohare

Kappiye paccayaggāme parivārajane bahū

Datvā tasseva nāmena bhuvanekabhujādimaṃ

Pariveṇanti nāmampi parikappesi bhupati.

Tato taṃ nagaraṃ gantvā naranārisamākulaṃ

Pākāraparikhādīhi parikkhittaṃ ca kārayī.

Nikkhamitvā tato rājā vikkanto caturaṅginiṃ

Mahāsenaṃ gahetvāna agā subhagiriṃ puraṃ.

Tasmiṃ kāle mahāyuddhaṃ katvā pubbe palāpito

Candabhānunaritdo so paṇḍucoḷādiraṭṭhato

Mahādāmiḷayodhe ca rāsīkatvā pubbe palāpito

Candahānunarindo so paṇḍucoḷādiraṭṭhato

Atho padīkurundādīraṭṭhavāsī ca sīhaḷe

Vasīkatvāna rājā so gantvāna 7 subhapabbataṃ

Khandhāvāraṃ nibandhitvā "gaṇhissāmi tisīhalaṃ,

Na harissassāmi te; tasmā munino dantadhātuyā

Saheva pattadhātuñca rajjañca mama dehi taṃ;

No ce yuddhaṃ karohī"ti vatvā dūte ca pesayī.

---------

Tadā vijayabāhupi vīrabāhumahīpatiṃ

Pakkosetvā'bhīmantetvā sajjāpetvā mahābalaṃ

"Aho ajja panamhākaṃ ubhinnaṃ bhujavikkamaṃ

Passissāmā'ti vatvāna nikkhamitvā ubho'pi te

Candabhānumahāsenaṃ nirundhitvā samantato

Mahāyuddhaṃ pavattesuṃ rāmayuddhaṃ'va dāruṇaṃ.

-----------

5. [E.S.D.] Piḷito. 6.[E.] Tassāmante. 7. [E.] Rājā samagge

Katvāna so gantvā.

[SL Page 562] [\x 562/] (

Tadā yuddhaparābhūtā ceriyodhā nirāyudhā

Paribbhamiṃsu thomiṃsu paṇamiṃsu bhayadditā

Thambhiṃsu parikampiṃsu yāciṃsu saraṇaṃ raṇe,

Rodiṃsu parideviṃsu bhītā veribhaṭā tadā.

Kānanābhimukhā keci sāgarābhimukhā pare

Pabbatābhimukha ca'ñeñña dhāviṃsu ripavo hayā 8

73 Evamevaṃ sa yujjhitvā mārayitvā bahū bhaṭe

Candabhānunarindaṃ taṃ palāpesi nirāyudhaṃ.

Athorodhavare tassa sabbe hatthituraṅgame

Khaggādīni bahūneva āyudhāni mahādhanaṃ

Jayasaṅkhaṃ jayacchattaṃ jayabheriṃ jayaddhajaṃ

Etāni pana sabbāni pesesi pitusantikaṃ.

Iccevaṃ tumulaṃ yuddhaṃ katvā jitvā'rimaṇḍalaṃ 9

Patvāna vijayaṃ laṅkāmekacchattamakāsi so

---------

Tato tampi puraṃ tuṅgapākāraparikhāvutaṃ

Kārāpetvā tato tattha rājāgāraṃ mahārahaṃ

Katvā niṭṭhāpayitvāna tato tasmiṃ pure tadā

Mahato bhikkhusaṃghassa dānavaṭṭampi paṭṭhapi.

Atha'varajarājānaṃ bhuvanekabhujampi so

Assāsetvā yathāpubbaṃ ṭhapesisubhapabbate.

Athāvanipati gantvā anurādhapuraṃ tahiṃ

Thūpārāmādikaṃ sabbaṃ siddhaṭṭhānaṃ samantato

Māranimmitaduggaṃ'ca chindāpetvā mahāvanaṃ

Bandhāpesi ca pākāraṃ setuṃ'vāsāsavantiyā;

Navakammantakantāni siddhaṭṭhānāni'māni so

Kārapetvā mahāpūjaṃ pavattesi disampati.

---------

Atha so piturājena ratanāvalicetiye

Āraddhaṃ navakammantaṃ kavo apariniṭṭhitaṃ

Niṭṭhapetumano saṃ puravāsimahājanaṃ

Tamhā gatagataṭṭhānā ekīkatvā lahuṃ lahuṃ

-----------

8. [A.] Parito yā 9. [A.] Jitvāpi maṇḍalaṃ.

[SL Page 563] [\x 563/] (

Husippijanañcettha yojetvāna visāradaṃ

Senānāthapariveṇattherindappamukhassa ca

Dānavaṭṭampi saṅghassa niṭṭhāpetvāna tattha naṃ

Kāretuṃ navakammantaṃ patiṭṭhāpesi pati.

Atha vannimahīpālā patiṭṭhāraṭṭhavāsino

Paṇṇākāraṃ huṃ datvā passiṃsu dharaṇīpatiṃ.

Aṇdoḷi - dhavalacchattacāmarādīni so tadā

Datvā tesaṃ mahāvanyarājaññakakudhāni ca

Pīṇayitvāna te sabbe taṃ puraṃ parirakkhituṃ

Niyojetvā tato tamhā puḷatthipuramgā.

--------90

Atha tattha samāhūya vīrabāhumahīpatiṃ

"Kārayāma mayaṃ mūlarājadhānimimaṃ subhaṃ;

Purayāma yasapapūrakapapūrehi disāmukhaṃ"

Iti sammantanaṃ nena saddhiṃ katvā nārādhipo

Puḷatthivhe pure'dāni pāsādā paṭimāgharā

Vihārā pariveṇā ca cetiyā dhātumandirā

Pākārā gopurā ceva aḍḍhayogā ca hammiyā

Maṇḍapā dhammasālā ca tathā devālayādayo

Keci tiṭṭhanti saṃrūḷhatiṇarukkhādichāditā;

Patanta'ññe nirādhārā jiṇṇatthambhakadaṇḍakā 10

Āmulaggasamubbhinnamahābhittibhāronatā

Athopi nipatissanti 11 aññādhāravicajjitā. 96

Vuḍḍhā'va parijiṇṇattā dubbalattā ca kecana

Aho ṭhātumasakkontā onavanti dine dine.

Kecicchinnatulāyaṭṭhī honti naṭṭhaviṭaṅkakā,

Viddhastavalabhī keci honti bhañjitahiñjakā.

Jiṇṇagopānasībhedagalitacchadaniṭṭhākā

Ekacce pana tiṭṭhanti bhittitthamhāvasiṭṭhakā.

Ekacce patitadvārā nihatadvārabandhanā;

Aññe sithilasopāṇā honti viddhastavedikā

-----------

10. Thambhakadambakā (sabbesu) 11. Aho pi patisantaññe (sabbesu)

[SL Page 564] [\x 564/] (

100

Kesañci dissate mūlādhāramattanibandhanaṃ;

Kesaṃci nappatiṭṭhānaṭhāmattampi dissati.

101

Kiṃ bhāsitehi nekehi nissirīkamidaṃ puraṃ

Sassirīkaṃ karissāma anujānātu bhūpati.

102

Pacchābhisekakalyāṇaṃ karotu'dha puruttame

Iti vatvāna dūtaṃ so pesesi pitusantikaṃ.

---------

103

Atha sutvā pavattiṃ taṃ rājāpi muditāsayo

Kārāpetumano mūlarājadhāniṃ sayaṃ tadā

104

Pakkosetvā mahāmaccamaṇḍalaṃ taṃ tahiṃ tahiṃ niyojetvāna sabbe'pi laṅkāraṭṭhanivāsino

105

Ayokāre tathā cundakāre vilīvakārake

Kammāre ca kulāle ca kalāde (?) Cittakārake

106

Hārike bhatake dāse caṇḍāle kammakovide

Iṭṭhikāvaḍḍhakī cuṇṇavaḍḍhakī dāruvaḍḍhakī

107

Silāvaḍḍhakivagge ca ekikatvā tato puna

Gaggarī - muṭṭhi - saṇḍāsa - kūṭā karaṇīmukhe

108

Sabbe kammārabhaṇaḍa ca tikhiṇe kakace bahū

Vāsī ca erasu rukkhabhedī - pāsāṇadāraṇe

109

Sattha-koṭisa-kuddāla-kilañja-piṭakādayo

Etāni pana sabbopakaraṇāni ca sādaraṃ

110

Mahādhanampi datvāna muttāveḷuriyādikaṃ

Pesesi saha senāya sutarājassa santikaṃ.

111

Tadā vijayabāhū'pi rājā muditamānaso

Tasmiṃ raṭṭhe vinaṭṭhamhi cirakālakhilīkate

112

Chinnabhinnamahātīre gambhīramhovivajjite

Vāpipokkharaṇīseturahadādijalāsaye

113

Bandhāpetvā yathāpubbaṃ gambhīrajalapūrite

Nānāpadumasañchanne nānāmacchakulākule

114

Sabbasassānamuppattiṭṭhānabhūtāni sabbadā

Sārakkhettāni nekāni nipphādetvā tato puna

115

Sabbāni pana sassāni sampādetvā tahiṃ tahiṃ

Kārāpesi samiddhaṃ taṃ raṭṭhaṃ sabbaṃ manoharaṃ.

---------

[SL Page 565] [\x 565/] (

116

Atha bhūpatirambhodhigamabhīraparikhāvutaṃ.

Cakkavāḷaddisaṅkāsacārupākāramaṇḍalaṃ

117

Nānārāmaparikkhittaṃ nānāpokkharaṇīyutaṃ

Nānāvihārasaṃyuttaṃ nānācetiyasaṅikulaṃ

118

Nānaḍḍhayoggasaṃsaṭṭhaṃ nānāpāsādabhūsitaṃ

Nānāhammiyakammantaṃ nānāmaṇḍapamaṇḍitaṃ

119

Nānādevālayopetaṃ nānāgopurabhāsuraṃ

Nānāgārāvalīvāruṃ nānāvīthivirājitaṃ

120

Suvibhattacatudvāraṃ subhasiṅghāṭavaccaraṃ

Kārāpesi yathāpubbaṃ puḷaḷatthipuramuttamaṃ.

121

Itthaṃ so mithilaṃ yathā jayati sā bhañjeti kañcīpuraṃ

Sāvatthiṃ hasate jināti madhuraṃ dūseti bārāṇasiṃ

Vesālimpi vilumpate ca jutiyā kampeti campāpuriṃ kārāpesi tathā taminvdanagarītulyaṃ

puḷatthipuraṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Purakārāpanaṃ nāma jāsītimo paricchedo.

---------

Sattāsītimo paricchedo.

Atha rājā "puḷatthivhaṃ purametaṃ purā yathā

Tathā kārāpitaṃ sabbanagaraṅgasamanvitaṃ.

Idānīdaṃ puraṃ bhāti sirisobhaggalakkhiyā

Jetuttaraṃ vijayate, 1 sāgalampi jigiṃsate

Suṃsumāragiriṃ hantvā 2 sāketampi gaṇeti kiṃ?

Aho 3 rājagahaṃ jīvaggāhaṃ gaṇhitumicchati;

Saṃkassamakpi padhaṃsevo indapattampi nindati;

Sakhyamussahate kattuṃ saddhiṃ kapilavatthunā;

Tasmā sakkapure sakko devānaṃ adhipo yathā

Tathetasmiṃ pure rājā rājunaṃ adhipo'dhunā

Abhisekacchāṇaṃ kātuṃ āgacchatu mahiddhiko"

Iti vatvāna dūtaṃ so pāhesi pitusantikaṃ .

-----------

1.[E.] Pi vijini. 2.[D.S.] Gantvā. 3.[S.] Atho.

[SL Page 566] [\x 566/] (

Atha dūtamukhā rājā tamudantakkamaṃ tadā

Sutvā haṭṭhapahaṭṭho'va hutvā senāpurakkhato

Rājārahena namahatā ussavena sahe'va so

Jambuddoṇipurā mūlarājadhāniṃ tamabbhagā.

---------

Tadā vijayabāhū'pi rājā gāvutamattakaṃ

Paccuggantvā mahārājaṃ rājadhāniṃ tamānayi.

Atha tasmiṃ pure rañño abhisekamahussavaṃ

Sattāhāni pavattetvā niṭṭhāpesi yathākamaṃ.

Atha so vīrabāhussa datvā raṭṭhaṃ tamuttamaṃ

Tañca tassaṃ samiddhāyaṃ ṭhapetvā rājadhāniyaṃ

"Ānemi munino dhātu rājadhānimimaṃ" iti

Saheva piturājena jambuddoṇipuraṃ agā.

---------

Atha so sannipātetvā laṅkāvāsimahājanaṃ

Jambuddoṇipurā'rabbhā ā puḷatthipuruttamā

Mahāmaggaṃ samaṃ katvā pañcayojanamattakaṃ

Antarā antarā tasmiṃ aḍḍhayojanamattake

Maṅgaladdhaja-ramhālitoraṇādimanoharaṃ

Vasatiṃ ekamekantu kārāpesi namahārahaṃ

Atho mahārathe dibbarathasobhaggasundare

Saṇṭhapetvā duve dāṭhāpattadhātu mahesino

Mahābrahmarathaṃ brahmasamūhehi viyā'tulaṃ

Samantā taṃ namahādhātumaṅgallarathamuttamaṃ

Sevamānehi nekehi bhikkhusaṃghagaṇehi so

Nikkhamitvā mahājambuddoṇīpuravarā tato

Soṇṇamuttātapattāni soṇṇamuttikavāmare

Soṇṇamuttāpatākāyo soṇṇamuttikamālikā

Soṇṇarūpiyakumbhehi soṇṇarupiyavījanī

Soṇṇarūpiyabhiṅkāre soṇṇarūpiyasaṅkhake

21 Soṇṇarūpīpaṭiggāhe soṇṇarūpīkaraṇḍake

Soṇṇarūpiyathāle va soṇṇarūpiyadappaṇe

[SL Page 567] [\x 567/] (

Soṇṇarūpiyaramhā ca soṇṇarūpiyasaṅkhake

Soṇṇarūpituraṅge ca soṇṇarūpiyavāraṇe

Anekarūpisovaṇṇa-dīpadaṇḍādayo pi me

Gahetvā dhātupūjatthaṃ purato pacchato'pi ca

Sādhukāraṃ pavattetvā gacchantehi nirantaraṃ

Taṃtaṃdhuraniyuttehi 4 manussehi manoharaṃ

Hatthālaṅkāravitthārapasatthagajapantihi

Sabbassābharaṇasseṇidassanīyassapantihi

Yodhakīḷaṃ karontānaṃ yodhālaṅkāradhārinaṃ

Vividhāyudhapāṇīnaṃ vīrayodhānapantihi

Maṅgallavesadhārīnaṃ nānābharaṇasobhinaṃ rājarājaññamantīnaṃ pantīhi parisevitaṃ

28 "Aho sādhu aho sādhu aho sādhū"ti vādinaṃ

Puññasoṇḍamanussānaṃ sādhunādehi maṇḍitaṃ

Purato purato cā'haṃpubbikāya niraggalaṃ

Nikkhamantehi nekehi nimmalāvāravavāruhi

Upāsikājanehevaṃ 5 upāsakajanehi va

Pūjāpupphādidhārīhi pantiso parivāritaṃ

Aññamaññaṃ mahāvādaṃ karontehi viyādhikaṃ

Bahūhi balavantehi balatthehi muhuṃ muhuṃ

Abhitāḷiyamānānaṃ kīḷantohi tahiṃ tahiṃ

Mahabbalabalatthānaṃ ghosehi pararighositaṃ,

Savanīyataraṃ sabbadisantaravisārinaṃ

Pañcaṅgaturiyārāvaṃ pavattentehi sundaraṃ,

Vetāḷikehi maṃgallapāṭhakehi pasaṃsitaṃ,

Thomitaṃ thutavādīhi māgadhehi punappunaṃ,

Naccagītaṃ karontehi dassanassavaṇappiyaṃ

Naṭavāraṇavaggehi bhattiyā parisevitaṃ

Mahāpūjaṃ pavattento pavattainto nirākulaṃ

Tenālaṅkatamaggena gantvāna purato kataṃ

-----------

4. [A.E.] Dhurāniyuttehi 5. [A.E.] Janeheva

[SL Page 568] [\x 568/] (

Taṃ taṃ nivasatiṃ patvā tattha tattha ca dhātuyo

Saṇṭhapetvā mahāpūjaṃ katvā katvā tato tato

Nikkhamitvā punuggantvā 6 gantvānukkamato'ca tā

Munindadhātuyo mūlarājadhāniṃ tamānayī.

---------

Atha rājā puraṃ sabbaṃ kavo ekamahussavaṃ

Sumuhutte sunakkhatte sutithimhi suvāsare

Alaṅkate tadā devarājamandirasundare

Tasmiṃ purātane dhātumandire mandiruttame

Mahāratanapallaṅke nānāratanasobhite

Dhātuyo tā duve sammā patiṭṭhāpesi sādaraṃ.

Tatoppabhuti rājañño divase divase'dhikaṃ

Catujātisugandhehi gandhadhūpehi cāruhi

Punnāganāgapūgādinānākusumajātihi

Asaṅkhyamaṇikappūradīpehi varajotihi

Gandhatelappadittāhi daṇḍadīpāvalīhi ca

Madhurakkhīrasampakkasukhumodanathālihi, 7

Kelāsakuṭasaṅkāsa-gandhasālantarāsihi

Samaggakhajjabhojjehi leyyapeyyādikehi ca

Māsattayaṃ mahādhātupūjaṃ nokamanoharaṃ

Saheva saṅkhapūjāya katvā niṭṭhāpayī sudhī.

---------

Atho "sahassatitthamhi uupasampadamaṅgalaṃ

Nimmalaṃ kārayissāma" iti vatvā mahīpati

Vīrabāhumahīpālaṃ pesetvā paṭhamaṃ tahiṃ

Tenā'nekasahassehi saṅghārāmehi cāruhi

Saha kārapite tuṅge nānālaṅkārabhāsure

Paṭṭatoraṇasaṃyutte saṭṭhithambhamahālaye

Tesu tesupasampattipūjāvatthusu sabbaso

Sajjāpitesu sabbesu paccayesu nacatusvapi,

Tasmiṃ tasmiṃ ca raṭṭhamhi patiṭṭhārohaṇādike

Nivasantehi sabbehi vannirājūhi sādaraṃ

-----------

6. Punaggantvā (sabbesu) 7.[A.] Thālahi.

[SL Page 569] [\x 569/] (

Anekamacchamaṃsādinānāvyañjanasālisu

Mahātaṇḍulabhāresu dadhiduddhaghatādisu 53

Madhuphāṇitamacchaṇḍisakkharāguḷakādisu

Ānītesu mahāsaṅghadānopakaraṇesu ca

Rājā vijayabāhūpi tattha gantvā tadā "mayaṃ

Ārabhissāma kāretumupasampadamaṅgalaṃ;

Amhesu pana ye santi suppasannatarāsayā

Te sabbe'pi mahātherā majjhimā navakāpi ca

Sahassatitthaṃ āgantuṃ ussahantu yatissarā"

Iti ārādhanaṃ kavo dūtaṃ pāhesi sabbadhi.

---------

Sutvā sutvā pavattiṃ taṃ patvā patvā mahāmudaṃ

Tapodhanagaṇā sabbe tambapaṇṇiyavāsino

Attano attano bhaṇḍāgārikampi yatiṃ tadā

Nisīditumadatvāna nikkhamiṃsu tato tato.

59 Athānukkamato sabbe sajjitā yatipuṅgavā

Sahassatitthaṃ āgantvā sīghaṃ sannipatiṃsu te.

60 Tadā sahassatitthaṃ taṃ yatīhi parivāritaṃ

Olokonto muhuṃ rājā alabhī sulabhaṃ mudaṃ.

Athādhikaṃ paṇītehi antapānehi bhūpati

Taṃ mahābhikkhūsaṃghaṃ so sakkaccaṃ samupaṭṭhahi.

Tasmiṃ sahassatitthasmiṃ divase divase tadā

Mahāpūjaṃ pavattento tehi kārakabhikkhuhi

Upasampadapekkhānaṃ dāpento upasampadaṃ

Addhamāsaṃ pavattesi upasampadamaṅgalaṃ.

Tato puna mahāsāmipadaṃ mūlapadaṃ tathā

Mahātherapadaṃ therapariveṇādikaṃ padaṃ

Taṃ taṃ labhanayoggānaṃ sāsanujjotakārinaṃ

Dāpetvāna tato tesaṃ rājā rājārahaṃ subhaṃ

Sahassagghanakaṃ aṭṭhaparikkhāraṃ ca datva so

Tadaññesampi sabbesaṃ yatīnaṃ paṭipāṭiyā

[SL Page 570] [\x 570/] (

Mahagghe ca parikkhāre davo datvā'vasiṭṭhake

Parikkhāre bahū paṇḍucoḷaraṭṭhanivāsinaṃ

Bhikkhūnampi ca pesetvā paripuṇṇamanoratho

Ñāṇapubbaṅgamaṃ katvā yaṃ yaṃ puññaṃ mayā kataṃ

Taṃ sabbaṃ piturājassa 8 nāmato va kataṃ iti

Viññāpetvāna dūtaṃ so pesesi pitusantikaṃ.

Itthaṃ vālikaninnagāya vipule titthe sahassavhaye

Sīmāyaṃ parisodhitāyamudakukkhepābhidhānāya so

Kāretvā yatinaṃ bahunnamupasampattippadānaṃ tato

Jotāpesi navaṅgikaṃ bhagavato buddhassidaṃ sāsanaṃ

Bhubhāraṃ bhuvane sute nijasute tasmiṃ ṭhapetvā ciraṃ

Evaṃ evamanekapuññavibhavaṃ teneva kārāpayaṃ

Rājūnaṃ pavaro parakkamabhujo rājāpi so attano

Pañcattiṃsatimamhi saggamagamā pattamhi saṃvacchare.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse abhiseka

Maṅgalādidīpano nāma sattāsītimo paricchedo

---------

Aṭṭhāsītimo paricchedo

Tadaccaye'pi sabbampi laṅkārajjaṃ pasāsato

Rañño vijayabāhussa dutiye vacchare pana

Tassa senāpatī eko dummitto mittanāmako

Rājabbhantarikaṃ ekaṃ dāsaṃ laddhā sahāyakaṃ

Ekadā rattiyaṃ tena lañcā vañcitacetasā

Ghātāpesi narindaṃ taṃ rajjalobhena pāpiko.

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna tassa ra.Ñño'nujo tadā

Bhuvanekabhujo rājā jambuddoṇipurā tato

Nikkhamitvā paṭicchannaṃ yānaṃ āruyha bhītiyā

Subhāvalapuraṃ duggaṃ gantumeva samārabhi.

Tadā tasseva duṭṭhassa mittasenāpatissa ye

Hatthato lañcamādāya ādito eva yojitā

-----------

8.[E.S.] Piturājañña

[SL Page 571] [\x 571/] (

Te duṭṭhā kakkhalā monasīhakā navabhātikā

Khippamevānubandhantā tikkhasatthehi niddayā 1

Tassa bhupassa yānamhi pahariṃsu tathā bhusaṃ

Yathā chinnaṃ bhave sabbaṃ andoḷipaṭṭakādikaṃ.

Tadā so yānato tasmā uppatitvā mahītale

Kāḷagallakagāmañca gantvā vegena nibbhayo

Gajabandhaniyaṃ tattha gajasālāyamuttamaṃ

Gajamekaṃ gahetvāna tamāruyha tato puna

Uttararitvā oghapuraṃ 2 koḷabhinnaṃ mahānadiṃ

Agamāsi mahīpālo tameva subhapabbataṃ.

---------

Mittasenāpati sopi jambuddoṇipure tadā

Pavisitvā mahārājamandiraṃ tattha sundare

Sīhāsane nisīditvā rājabhusanabhusitaṃ

Attānaṃ sabbasenāya dassāpesi durāsayo.

Tato tassa siniddhā ye 3 amaccā te 4 tadā pana

Sabbe sannipatitvāna aññamaññānuvattino.

Sadesaparadesīyaṃ sabbaṃ ubhayavāhiṇiṃ

Sammā vetanadānena saṃgaṇhissāma sabbathā

Iti cintiya sabbesaṃ ādo ṭhakurakādīnaṃ

Ariyakkhattayodhānaṃ bhatiṃ dātuṃ samārabhuṃ.

"Sabbadāpi mayaṃ sabbe saṅgahetabbataṃ gatā

Paṭhamaṃ sīhaḷā eva yodhā tumhehi sabbathā

Bhatiyā saṅgahetabbā, tosetabbā punappunaṃ"

Iti vatvāna te sabbe na gaṇhiṃsubhatiṃ tadā.

Evaṃ hotu'ti sabbesaṃ sīhaḷalānaṃ gatiṃ tadā

Dāpetvāna tato tesaṃ bhatiṃ gaṇhitumabravuṃ.

20 Tato punapi te sabbe "bhati pacchāpi dīyatu,

Asmiṃ vāre na gaṇhāma" iti vatvā paṭikkhipuṃ

Sabbaso tehi sabbehi amaccehi punappunaṃ

Nibandhe tu kate bhīyyo bhatiggahaṇahetuke

-----------

1.[A.] Niddayaṃ. 2. [E.S.D.] Mahāpūraṃ. 3.[A.] Siniddhāye. 4.[A.] Ye.

[SL Page 572] [\x 572/] (

Sabbe sattasatā tepi sajjitāribakhattiyā

"Sabbampi rājino agge vadissāma mayaṃ" iti

Gantvā rājālayaṃ tattha sīhāsananivāsinaṃ

Mittasenāpatiṃ disvā khaṇamaṭṭhaṃsu sādaraṃ.

---------

Tato ṭhakurako yodho nibbhītīkamano tadā

Saññaṃ datvā sahāyānaṃ tikhiṇaṃ' khaggamattano

Gahetvā taṃ khaṇaññeva tassa senāpatissa so

Chinditvāna lahuṃ sīsaṃ pātayittha mahitale.

Atha tasmiṃ pure jāte mahākolāhale tadā

Sabbepi sīhaḷā yodhā ekībhuya mahabbalā

"Kasmā etamakiccaṃ tu tumhehi vihitaṃ" iti ṭhakurappamukhe sabbe pucchiṃsu ariye bhaṭe.

Bhuvanekabhujindassa subhapabbatavāsino

Niyogena kataṃ etaṃ iti te punarabravuṃ.

Tathā hotuti sabbe'pi yodhāāriyasihaḷā

Samaggībhuya rājānaṃ bhuvanekabhujissaraṃ

Subhāvalapurā tamhā jambuddoṇipuraṃ tadā

Samānetvāna taṃ rajje abhisiñciṃsu sādaraṃ.

---------

Tatoppabhuti so rājā sabbaṃ ubhayavāhiniṃ

Vetanādippadānena katvā attānuvattiniṃ

Kāḷiṅgarāyaraṃ coḍagaṅgadevaṃ ti ādike

Otiṇṇe paratīrasmā sabbe damiḷavairino

Kadalīvāṭamāpāṇaṃ 5 tipavhahimiyānakaṃ 6

Iccādi sīhaḷe vannirāje ca apanodiya

Vītārikaṇṭakaṃ laṅkaṃ katvā katici vacchare

Jambuddoṇipure vāsaṃ kappetvā tadanantaraṃ

Subhāvalapuraṃ gantvā tattha sobhaggabhāsuraṃ

Rājadhāniṃ suvitthiṇṇaṃ kārāpetvā tahiṃ vasī.

---------

-----------

5.[E.] Kadalīpaṭa- 6.[E.] Tipavhaṃ himiyānakaṃ

[SL Page 573] [\x 573/] (

Tato dhammanayene va rañjento sakalaṃ janaṃ

Ahosi dhammiko rājā suppasanno ca sāsane.

Dhammapotthakalekhinaṃ medhāvīnaṃ bahuṃ dhanaṃ

Datvā ledhakhāpayaṃ tehi 7 sabbampi piṭakattayaṃ

Patiṭṭhāpiya laṅkāyaṃ vihāresu tahiṃ tahiṃ

Pāḷidhammābhivuddhiṃ so kārāpesi narādhipo

Bahuvāre katoḷārapūjāsakkārabhāsuraṃ

Kārāpetvopasampattimaṅgalaṃ lokamaṅgalaṃ

Tilokapūjanīyaggamahimaṃ munisāsanaṃ

Vepullaṃ ca virūḷhiṃ ca sampāpesi mahīpati

Dantadhātumahāpūjaṃ pavattesi dine dine,

Bhikkhusaṅghañcupaṭṭhesi paccayehi catuhi so

Evamevaṃ subhaṃ katvā vasaṃ subhagirīpure

Sopekādasavassāni rajjaṃ katvā divaṃ gato.

Chātasmiṃ 8 jāyamanmiṃ paṇḍurajjānusāsihi

Pañcabhātikarājūhi ha senāya pesito

Ariyaccakkavattīti vissuto'narariyopi 9 so

Damiḷādhipatī koci mahāmacco mahabbalo

Otaritvāna taṃ raṭṭhaṃ paharitvā ito tato

Pavisittha mahāduggavaraṃ subhagiriṃ puraṃ

Dāṭhādhātubhadantañca sabbaṃ sāradhanaṃ tahiṃ

Gahetvāna nivattitvā paṇḍuraṭṭhaṃ punāgami.

Tattha paṇḍumahārājavaṃsarājivabhānuno

Kulasekhararañño taṃ dāṭhādhātumadāsi so

---------

Tadā kho bodhisattassa putto vijayabāhuno

Nattā tassa parakkantibāhurañño mahiddhino

Parakkamabhujo nāma rājā laṅkānivāsinaṃ

Jantūnaṃ pana santāpaṃ nivāretuṃ ghano viya

Kakudhaṃ 10 vararājūnaṃ sītacchāyāmanoharaṃ

Chattaṃ ussāpayī rājā 11 sasibimbānukārinaṃ.

-----------

7.[A.] Lekhāpayantohi 8.[A.] Jātasmiṃ. 9.[A.E.] Nāriyopi

10. [A.E.] Kakudaṃ. 11. [A.E.] Rākā.

[SL Page 574] [\x 574/] (

Atha so attano vaṃsapūjanīyaggadevataṃ

Dāṭhādhātuṃ munindassa paṇḍuraṭṭhaṃ gataṃ tato

Kenopāyena ānetuṃ sakkomīti vicintiya

Aññopāyamapassanto vinā sāmaṃ mahīpati

Nikkhamitvāna dakkhehi yodhehi saha kehici.

Gantvāna paṇḍuraṭṭhaṃ taṃ disvā paṇḍunarādhipaṃ

Santosetvā tamālāpasallāpehi dine dine

Hatthato tassa rājassa dāṭhādhātuṃ samādiya

Laṅkādīpaṃ punāgantvā puḷatthinagaruttame

Patiṭṭhāpesi taṃ dāṭhādhātugehamhi pubbake

Atha tasmiṃ pure vāsaṃ karonto dharaṇīpati

Rājanītiṃ avokkamma rajjaṃ kattuṃ samārahi

Dantadhātumahaṃ rājā karonto so dine dine

Anappakaṃ puññarāsiṃ appamādena sañcini. 12

Bahū aṭṭhaparikkhāre tathā kaṭhinacīvare

Bahunnaṃ pana bhikkhūnaṃ dāpesi paṭivaccharaṃ.*

Cīvarādipaccayehi bhikkhusaṃghaṃ upaṭṭhiya

Lokasāsanasaṃvuddhiṃ katvā maccuvasaṃ gato

---------

Subhācalapurādhīsabhuvanekabhujatrajo

Hatthiselapure rājā 13 bhuvanekabhujo ahū

-----------

12.[E.] Sañcayī. 13.[S.] Ramme

* Ayaṃ gāthā [E.] Potthake ka dissati.

Kesuci potthakesu imāpi gāthā dissanti:

"Subhāvalapurādhīsabhuvanekabhujatrajo

Bhuvavekabhujo nāma kumāro'pi anāgate

Rajjalobhaṃ karotīti cintayanto punappunaṃ

Kadāci pana sorājā attano'carajassapi

Tassarājākumārassa uppāṭetuṃ vilocane

Saha rājamanussehi niyojesi nahāpitaṃ.

Na hāpito tadā tasmiṃ..........

[SL Page 575] [\x 575/] (

Puññakāmojanindoso dānādikusale rato

Niccaṃ bhikkhusahassassa pākavaṭṭañca paṭṭhapi.

Paṭisaṃvaccharaṃ rājā rājaggavibhavocitaṃ.

Attano moḷikalyāṇaṃ kāretvā tadanantaraṃ

Jaṭṭhamūlamhi māsasmiṃ seṭṭhapūjāpurassaraṃ

Pavattetvopasampattiṃ jotesi jinasāsanaṃ.

Evamādimanekāni katvā puññāni nekadhā

Bhuvanekabhujo so'pi dutiyo'niccataṃ gato. ---------

Tassātijāto putto so parakkamabhujo'pi ca 14

Dhīro vikkamasampanno āsi tasmiṃ pure vare.

Vatthuttaye pasanno so sannipātiya bhikkhavo

Anekesu ca vāresu kāresi upasampadaṃ.

Atha rājaṅgaṇe rājā bhittitthamhamanoharaṃ

Vicittacittakammantaṃ soṇṇasiṃgehi saṃyutaṃ

Kanakadvārabāhāhi sassirīkaṃ tibhumakaṃ

Dāṭhādhātugharaṃ sammā kārāpetvā tato tahiṃ

Vicittehi ca vatthehi paṭṭavatthādikehi ca

Bandhāpetvā vitānaṃ so soṇṇamālāhi tampuna

Tathā rajatamālāhi muttamālāhi cārubhi

Alaṅkariya sabbattho'lambamānāhi sobhitaṃ

Koseyyasāṇipākāraṃ bandhitvāna tato tahiṃ

Paññāpetvāna pallaṅkaṃ vicittattharaṇujjalaṃ

Taṃsamantā ca sovaṇṇarūpikumbhāvalīhi ca

Rūpisovaṇṇaratanadaṇḍadīpāvalīhi ca

Alaṃkatvā tato tasmiṃ dāṭhadhātukaraṇḍakaṃ

Pattadhātukaraṇḍañca patiṭṭhāpiya sādaraṃ

Pupphagandhehi nekehi dhūpadīpehi bhāsuraṃ

Khajjabhojjehi sabbehi leyyapeyyehi sajjitaṃ

Vijumhamānapañcaṅgaturiyārāvasundaraṃ

Nāṭikācārakāraddhanaccagītamanoharaṃ 15

Lokānandakaraṃ satthudhātupūjāmahussavaṃ

Divase divase samma pavattayitumārabhi.

-----------

14. [E.] Bhujoti ca. 15. [A.] Nanāvicārakāraṇḍa.

[SL Page 576] [\x 576/] (

Gāmakkhettehi nekehi dāsidāsādikehi ca

Hatthigomahisādīhi dhātupūjamakārayī.

Dharamānamhi sambuddhe 16 sabbalokagganāyake

Tassa yaṃ dinavārittaṃ atthi, taṃ dantadhātuyā

Itoppabhuti hotuti cintetvā tappakāsanaṃ

Dāṭhādhātucarittavhaṃ sīhaḷāya niruttiyā

Ganthaṃ samatiyā rājā kavo 17 tadanusārato

Dhātuyā dinacārittaṃ pavattesi dine dine,

Atha so coḷadesīyaṃ nānābhāsāvisāraradaṃ

Takkāgamadharaṃ ekaṃ mahātheraṃ susaññataṃ

Rājā rājaguruṭṭhāne ṭhapetvā tassa santike

Jātakāni ca sabbāni sutvā sutvā nirantaraṃ

83 Uggaṇhitvā tadatthampi dhāretvā tadanantaraṃ

Tāni sabbāni paññāsādhike pañcasate subhe

Jātake pāḷibhāsāto sīhaḷāya niruttiyā

Kamato parivattetvā piṭakattayadhārinaṃ 84

Mahātherānamajjhamhi sāvetvā parisodhiya

Laṅkāyaṃ pana sabbattha lekhāpetvā pavattayī.

Jātakāni punetāni nijasissappaveṇiyā

Pālayitvā pavattetuṃ ārādhetvāna dhīmato

Medhaṅkarābhidhānassa therasse'kassa dāpayī.

Tasseva sakanāmena pariveṇañca kāriya

Purāṇagāmaṃ sannīraselaṃ labujamaṇḍakaṃ

Moravaṅkanti'me gāme caturo ca sa dāpayī

--------88

Titthagāmavihārasmiṃ mahāvijayabāhunā

Yattha kārāpito pañcatāḷīsaratanāyato

Parijiṇṇo ahū dīghapāsādo, tattha so puna

Parakkamabhujo rājā tiṃsahatthāyataṃ subhaṃ

90 Dvibhumaṃ dīghapāsādaṃ tuṅgasiṅgasamāyutaṃ

Kārāpetvāna taṃ nānācittakammantabhāsuraṃ

-----------

16.[E.S.] Sambuddhe dharamānamhi. 17.[S.] Kārayitvāna so rājā tato.

[E.] Kārayitvā tato rājā.

[SL Page 577] [\x 577/] (

Tadā vijayabāvhapariveṇādhivāsino

Kāyasatthimahātherabhadantassa 18 samappayī.

Upagimhanaditīraṃ pālaggāmābhidhānakaṃ

Gāmamekañca dāpesi katvā tappāriveṇikaṃ.

Yuttaṃ pañcasahassehi nāḷikerarūhi so

Ārāmaṃ kārayī tattha titthagāme manorame.

Atha devapure sīhasayitappaṭimāgharaṃ

Cāru-dvāradvayaṃ 19 dīghaṃ kārāpetvā dvibhumakaṃ

Tassārāmaṃ parikkhippa 20 gaṇṭhimānābhidhānakaṃ (gèṭamān[X]gña[X]

Gāmamekañca dāpesi buddhāyattaṃ vidhāya so.

---------

Valliggāmavavihārasmiṃ attano nāmadheyyato

Dvibhumaṃ dīghapāsādaṃ parakkamabhujavhayaṃ

Kārāpetvā mahāsaṅghasantakaṃ dharaṇīpati

Tassā'dāsi mahābhogaggāmaṃ sāligirivhayaṃ. (Çlgiriya)

98 Subhe viddumagāmasmiṃ rājaggāmapurantike

Varaṃ sirighanānanda-pariveṇasamāyutaṃ

Vihāraṃ kārayitvāna sabodhipaṭimāgharaṃ

Attano garucoḷīyamahātherassa dāpayī. 100 Atha so ramanīyasmiṃ raṭṭhe

māyādhanuvhaye 21

Nūtanaṃ nagaraṃ katvā cārupākāragopuraṃ

101

Tattha devavālayaṃ ekaṃ tuṅgasiṅgaṃ dvibhūmakaṃ

Pākāragopuropetaṃ kārāpetvā manoramaṃ

102

Tattha uppalavaṇṇassa devarājassa bhāsuraṃ

Rūpaṃ patiṭṭhapetvāna mahāpūjaṃ pavattayī.

103

Evamādiṃ mahantaṃ so lokasāsanasaṃgahaṃ

Anekāni ca puññāni katvā maccuvasaṃ gato.

104

Pubbe so katapuññathāmasahito laddhe asāre dhane

Lobhaṃ hitva akāsi sabbakusalaṃ attatthamādiṃ rato.

Attatthañca aniccatampi sakalaṃ mantvā janā sādhavo

Katvā gaṇhatha dānasīlapamukhe puññāni saddhādhanā.

---------

-----------

18.[E.] Kāyasatti. 19.[E.] Catudvāradvayaṃ. 20.[A.E.] Parikkhittaṃ

[D.] Parikkhitva. 21. [A.] Māyādhanavbhaye.

[SL Page 578] [\x 578/] (

105

Tassa'ccaye āsi rājā vannibhuvanekabāhu pi

Tadaccaye jayabāhu 22 rājā āsi mahabbalo.

106

Imesaṃ pana rājūnaṃaccayena mahāmati

Mahāvālukagaṅgāya samīpamhi manorame

107

Gaṅgāsiripure āsi catuttho paṭhavissaro

Bhuvanekabhujo nāma saddho cāruguṇākaro.

108

Tassa catutthake vasse muninibbāṇato pana

Ekasahassaṃkho aṭṭhasataṃ hi caturādhikaṃ

Navutisaṃvaccharātītaṃ viññeyyaṃ nayadassinā.

109 Dullabbhanīyamatidullabhabuddhakālaṃ

Laddhā purā naravarā satatappamattā

Dānādyasesakusalāni karuṃti ñatvā

Tumhe'pi sabbakusalāni karotha sammā.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vijayabāhu ādi aṭṭharājadīpano nāma aṭṭhāsītimo paricchedo.

---------

Ekūnanavutimo paricchedo.

Tadaccaye tahiṃ eva parakkamabhujo pi ca

Dhīro vikkamabāhū'ti rājāno dve bhaviṃsu te.

Tato mahorugaṅgāya 1 samīpamhi manorame

Perādoṇīti nāmena pasiddhe nagare subhe

Vikkamabāhurājassa kāle eva mahāmati

Girivaṃsābhijāto so alagakkonāranāmako

Pabhurājā āsi tejosaddhādiguṇabhusano.

Lokasāsanasaṃvuddhiṃ kattukāmo mahabbalo

Pāsādabodhivaracaṅkamamaṇḍapehi

Pākārasālapaṭimālayacetiyehi

Kalyāṇināmanagarī rucirāpaṇehi

Rājeti cārutaragopuratoraṇehi -----------

22.[S.] Vijayabāhu. 1.[E.] Mahādigaṃgāya.

[SL Page 579] [\x 579/] (

Iccādivaṇṇitamahāmunisevitamhā

Kalyāṇināmanagarā api dakkhiṇasmiṃ

Buddhyādiyuttajanakappita-sādhuṭhāne

Dārūrugāmanikaṭe mahatī taḷāke

Mahāpākārapantīhi dvārakoṭṭhādisobhitaṃ

Jayavaddhanakoṭṭanti pasiddhaṃ nagaraṃ akā.

Vasanto so pure tasmiṃ puññakāmo mahabbalo

Sāsanavuddhiādikaṃ akāsi kusalaṃ bahuṃ.

Pure tahiṃ pañcamo so bhuvanekabhujo ahu

Saddho buddhādivatthuni pūjento satatādaro.

Saṅghassa niccabhattādidānaṃ dento anappakaṃ

Sāsanavuddhikaṃ kātuṃ sannipātiya bhikkhavo

Vicāretvāna dussīle uppabbājetva, lajjinaṃ

Saṅgahevo balaṃ datvā jetesi jinasāsanaṃ.

Rajatasattasahassehi kāretvāna karaṇḍakaṃ

Dantadhātuṃ pavaḍḍhetvā pūjento satatādaro

Rajjaṃ vīsativassāni katvāna niṭṭhite tadā

Tassa rājassa sāleko 2 vīrabāhū'ti vissuto

Pāpuṇitvāna rajjaṃ so sāsanavuddhiādikaṃ

Sabbaṃ tatheva katvāna maccurājavasaṃ gato.

---------

Tato aparabhagasmiṃ sambuddhassa sirīmato

Parinibbāṇato cekasahassanavasatupari 3

Tipaññāsatime vasse paññāvīraguṇālayo 16

Rājā parakkamabhujo ravivaṃsajo so

Ramme puramhi jayavaddhananāmadheyye

Patvāna rajjasirimaggavaraṃ uḷāraṃ

Saddhāya arabhi mahaṃ ratanattayarasmiṃ

Munindadāṭhamuddissa tibhumakamanoharaṃ

Cārudassanapāsādaṃ kāretvā so mahīpati

----------2.[E.] Kāleko. (Sālo+eko) 3. [E.S.] Satuttaraṃ.

[SL Page 580] [\x 580/] (

Navaratanasubaddhaṃ soṇṇavaṅgoṭakaṃ ca

Vividhajutijalantaṃ tampi chādetva maññaṃ

Pavaramaṇisubaddhaṃ kambuvaṅgoṭakañca

Akari tamapi antokatva hemaṃ karaṇḍaṃ 19

Paramarucirahemeneva limpetva ekaṃ

Aturalavarakaraṇḍaṃ cāpi katvā mahantaṃ

Bhavavibhavasukhaṃ icchantarājā ca tesu

Catusu varakaraṇḍesveva vaḍḍhesi dāṭhaṃ.

Sambuddhasāsanavare suvisāradehi

Rajūhi sabbakatalaṅkamahaṃ saritvā

Lābhehi rajjanikhilehi ahampi evaṃ

Pūjemi taṃ analaso iti sādaro so

Vintetvā dhātupūjādiṃ kāsi saddhāya sabbaso

Saṅghassa niccabhattañca parikkhārehi aṭṭhahi.

Māse māse ca pūjāyo anusaṃvaccharaṃ hi so

Kaṭhinacīvaradānaṃ ca tīsu raṭṭhesu bhikkhunaṃ

Mahādānaṃ ca saddhāya cīvarañcānuhāyanaṃ

Dāpetvā sañcayī puññaṃ puññakāmo mahāyaso.

Attano mātu atthāya tassā nāmena paññava

Pappaṭakānane tasmiṃ sunettapariveṇakaṃ

Saṃghārāmañca kāretvā gāmakkhette bahūni ca

Pūjetva tīhi raṭṭhehi āgatānaṃ tapassinaṃ

Tīṇi dināni dātuṃ so saṅghikaṃ dānamuttamaṃ

hapāpetvā tahiṃ eva puññarāsiñca sañcayī.

---------

Sāṭṭhakathaṃ saṭīkañca piṭakattayamuttamaṃ

Likhapetvāna buddhassa sāsanasaṅgahaṃ akā.

Saddhammapotthakāneva divase divase tadā

Lekhanatthaya gāmādiṃ lekhakānaṃ adāsi so.

Mahiyaṅgaṇacetyādicetiyesu 4 tahiṃ tahiṃ

Khaṇḍaphullādikammañca sudhākakammañca kārayī.

Gaḍalādoṇiārāma-laṅkātilakaādisu

Sudhākammadikaṃ sabbaṃ tatheva kārayī tadā.

-----------

4. [A.] Mahiyaṅgaṇaṭhānādi.

[SL Page 581] [\x 581/] (

Anekesu ca vāresu kārāpetvā mahussavaṃ

Mahāpūjañca kāretvā karesi upasampadaṃ.

32 Rajjabhāraṃ labhitvāna tato so manujādhipo

Paññāsaṃ dvādhike vasse karonte kusalaṃ bahuṃ

Chabbīsatisahassani satamekañca taḷisaṃ

Ticīvarāni ca'ññāni parikkhāre ca so sudhi

Parivāretvāna saddhāya tisahassacatussataṃ

Dvattiṃsakaṭhinadussani bhikkhusaṅghassa'dāsi ca. 5 35

Vatthuttaye pasanno so jinasāsanamāmako

Appamāṇadhanaṃ datvā vividhaṃ kusalaṃ akā.

Saddhā paññādayālu guṇavararatano laddhabhoge asāraṃ

Jānante nekapuññaṃ satatamanalaso'kāsi evanti ñatvā

Jānantā attakāmā bhavavibhavasukhaṃ patthayantāpi sammā

Katvā gaṇhātha niccaṃ vividhasukhadadaṃ puññarāsimpi tumhe.

Iti sujanappasadasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Parakkamabhujādicaturājadīpano nāma

Ekunavutimo paricchedo.

Navutimo paricchedo.

Tadaccaye tassa nattā jayabāhu bhumipo bhavi.

Ghātetvā taṃ mahīpālo bhuvanekabhujo ahū.

Pattarajjābhiseko so sattasaṃvaccharaṃ vasī.

Tassa'ccaye paṇḍitattā paṇḍito iti vissuto 3

Parakkamabhujo rājā āsi tasmiṃ pure subhe.

Tato'si vīranāmādiparakkamabhujo'pi ca.

Tadaccaye vijayabāhu rājāsi guṇabhusano.

Tadaccaye āsi rājā bhuvanekabhujo iti

Ime va pana rājāno yathāsaddhaṃ yathābalaṃ

Lokasāsanasaṃvuddhiṃ katvā kammaṃ yathā gatā.

Sirisaṅghabodhigotte 1 jāte'ko vīravikkamo

Sambuddhaparinibbāṇā pañcasītyadhike 2 pana

Dvisahasse gate 3 vasse āsi rājā mahabbalo.

-----------

5.[S.] So. 1.[E.] Gottamhi. 2.[E.S.] Pañcāsītitame.

3. [S.E.] Dvisahassādhike pana.

[SL Page 582] [\x 582/] (

Mahāvālukagaṅgāya parikhāya alaṅkate

Seṅkhaṇḍaselanāmādisirivaḍḍhanapure tadā

Tasmiṃ vasanto so rāja catussaṅgahavatthuhi

Jane rañjetva saddhāya puññakammaṃ samārahi.

Attano rājagehasmā nātidūre manorame

Bhumibhāge munindassa dhātuṃ vaḍḍhetva sobhanaṃ 3

Cetiyañcāpi kāretvā tadāsanne dvibhumikaṃ

Uposathamālakañca, iṭṭhikāchadanādike

Chāsīti saṅghaāvāse nagarassa samantato

Kārāpetvā tattha tattha vasāpetvāna bhikkhavo

Upaṭṭhahitvā 4 saddhammaṃ assosi jinadesitaṃ.

Uḷārapūjaṃ katvāna pañcapaññāsamattakaṃ

Sabbarattivacaṃ dhammañcāpi saddhāya so suṇi.

Tiṃsasahassapaṇṇesu nikhāpetvāna potthake

Saṭṭhisahassamattehi tepiṭakañca pūjayī.

14 Sambuddhapaṭimānantu asītidhikaṃ sataṃ,

Dhātuyo cāpi vaḍḍhetuṃ tāḷīsaadhikaṃ sataṃ

Karaṇḍe pana karetvā puññarāsiñca sañcayī.

Sakā purā 5 nikkhamitvā sakapādabalena so

Ekaheneva gantvāna sattagāvutamattakaṃ

Nānāsugandhapupphehi dīpadhupādikehi ca

Mahāmahaṃ pavattento pūjesi mahiyaṅgaṇaṃ.

Sumanakūṭampi gantvāna ekāhenanarādhipo

Vaṭṭapañcadasahatthe 6 uccaṃ ratanapañcake

Dīpe ghaṭasataṃ telaṃ siñcitvā pūjayī tadā.

So aggamaggaṃ patthento duggamaggaṃ visodhiya

Gatāgatānaṃ sātatthaṃ asītiyādhikehi ca

Sattasatehi asmehi sopāṇe ca akārayi.

Evamādīnanekāni katvā puññāni nekadhā

Upasampadaṃ kāretuṃ cintetvā dharaṇīpati

-----------

3. [A.] So tahiṃ 4. [E.] Upaṭṭhapetvā 5.[E.S.] Sakanagarā.

6. [E.] Padvadase hatthe.

[SL Page 583] [\x 583/] (

Gaṅgātīramhi gehāni kārāpetvā bahūni ca

Vasante tīsu raṭṭhesu tattha netvāna bhikkhavo

Mahāmahaṃ pavavattento tesu bhikkhūsu so sudhi

Dhammakittimahātherapamukhaṃ pañcatiṃsatiṃ

Bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā kārāpento mahussavaṃ

Tisate pañcapaññāsa kulaputte ca sādhavo

Uccinitvā gahetvāna dāpesi upasampadaṃ

Pāṭalīputtanagarasmiṃ mahāseno narādhipo

Sahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ so bhojetvāna dine dine

Atitto eva tenāpi uḷārajjhasayena so

Vatthusuddhaṃ karitvana dānaṃ dātuṃ vicintiya

Rajjasiriṃ jahitvā'va uttaramadhurāpuraṃ

Gantvāna so bhatiṃ katvā laddhadhaññena saddhayā

Dinnadānampi sutvāna suddhadāne rato sudhī

Sālikkhettaṃ karitvāna sakakāyabalena ca

Teneva laddhadhaññena sammā dānaṃ pavattayī.

Vatthuttaye pasanno so dvisahassasatena ca 7

Dvāsītiyādhikenāpi 8 cīvarehi ca 9 pūpayī.

Pañcasatasahassāni sattāsītisahassake

Datvā dhanena 10 so rājā puññakammāni kārayī.

Dvāsaṭṭhihatthi asse ca 11 paññāsaadhike pana

Catussatagomahise 12 dāpesi manujādhipo

Evamādimanekehi nayehi kusalatthiko

Puññakammāni kavona saggamaggaṃ visodhayī

Evaṃ saddho sudhiro parahitanirato laddhakāyādyasāraṃ

Jānitvā nekapuññaṃ vividhasukhadadaṃ' kāsi sammāti ñatvā

Ghore saṃsāradukkhe vipulabhayajanāsārarasāraṃ saritvā

Kāyādiṃsabbalobhaṃjahathamanalasā puññasāraṃ bhajavho

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse jayabāhu

Ādisattarājadīpano nāma navutimo paricchedo.

---------

-----------

7.[E.] Satampi 8.[E.] Dvāsīti atirekaṃ ca. 9.[E.] Cīvarāni

10. [E.S.] Dhane datvāna. 11. Hatthi assaṃca (sabbesu). 12.[E.S.]Catussate-

[SL Page 584] [\x 584/] (

Ekanavutimo paricchedo.

Evaṃ rajjaṃ karontasmiṃ tasmiṃ raññe mahāyase

Samuddāsannaraṭṭhesujayavaddhanamādisu *

Tahiṃ tahiṃ vasantesu sūravaṃsajarājusu 1

Māyādhanavharājeko āsi tejo janādhipo.

Tassa'trajo khalo āsi rājasīho'ti nāmako;

Gantvāna pitarā saddhiṃ yuddhaṃ katvā tahiṃ tahiṃ +

Jayaggāhī mahābālo attano pitaraṃpi ca

Ghātetvā sakahatthena 2 rajjamaggahi dummati.

Sītāvakanagarasmiṃ rājasīho'ti missuto

Pasanno sāsane kiñcikālaṃ hi kusalaṃ karaṃ

Dānaṃ datve'kadā rājā mahārathare apucchi so:

"Pitughātakapāpā'haṃ kathaṃ nāsemi" bhītiko.

Tadā therā tassa dhammaṃ desetvāna visāradā

Ārādhetuṃ asakkontā duṭṭhacittaṃ kubuddhino 3

"Katapāpaṃ vināsetuṃ na sakkā"ti giraṃ suṇa

Daṇḍappahaṭamattena kuddho ghoraviso viya

Sivabhattikepi pucchitvā "sakkā" ti kathitaṃ giraṃ

Amataṃ viya sutvāna kāyaṃ limpetva chārikaṃ

Sivabhattiṃ gahevona nāsento jinasāsanaṃ

Bhikkhusaṃghaṃ ca ghātento jhāpento dhammapotthake.

Bhindāpetvāna ārāme saggamaggampi chādayī.

Saṃsārakhāṇubhuto'ca micchādiṭṭhiṃ agaṇhi so.

Sumanakūṭamhi uppannaṃ sabbalābhaṃ hi gaṇhituṃ

Niyojesi tahiṃ pāpamicchādiṭṭhikatāpase.

Evaṃ adhammiko bālo gahetabbaṃ ajāniya

Agahetabbakaṃ gayha mahādukkhaṃ ca pāpuṇi 5

Tadā rājabhayeneva uppabbajiṃsu bhikkhavo.

Saṃsārabhīrukā tesu gatā āsuṃ tahiṃ tahiṃ.

-----------

1. [E.S.] Suriyavaṃsaja- 2.[E.S.] Sakahatthaṃ so. 3.[A.] Kubuddhike

4. [A.] Sīvaghattepi 5. [E.S.] Mahādukkhaṃ agaṇhi so.

* [E.S.] Atha tassaccaye tasmiṃ samuddāsananaraṭṭhake

Jayavaddhanakoṭṭakādi - pasidhanagaresu hi

+ [E.S.] Gantvā tahiṃ tahiṃ yuddhaṃ katvāna aggī jayaṃ.

[SL Page 585] [\x 585/] (

Sabbalokahitaṃ buddhasāsanaṃ hi sunimmalaṃ

Dhaṃsetvā'kāsi rajjaṃ so pubbapuññabaleni'dha.

Āṇābalena yutto'va sabbalaṃkātalaṃ hi so

Katvāna attano hatthaṃ rajjaṃ akāsi pāpiko.

17 Evaṃ rājabalenupetamabhipo dassetva āṇābalaṃ

Katvā so sakalaṃ apuññanivayaṃ mārassa hatthaṃ gato.

Itthaṃ papakudiṭṭhimohavasagānādīnavaṃ 6 jāniya

Bhītā sabbapamādabhāvarahitā sādhentu atthaṃ bahuṃ.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse mayādhanavha

Rājādidvirajadīpano nāma ekanavutimo paricchedo.

---------

Dvinavutimo paricchedo

Tassa rājassa kāleko gaṅgāsiripuravhaye

Suriyavaṃsābhijāteko 1 koḷambatitthago ahū

hātuṃ tamhi aladdhā so gocaraṭṭhagato 2 ahū

Tahiṃ ṭhatvā ciraṃ kālaṃ gajabāhū'ti nāmakaṃ

Mahābalaṃ pasiddhaṃ taṃ padhānaṃ so'ca ghātiya

Laddhajayo labhitvāna sammānampi anekadhā

Laṅkādīpaṃ punāgantvā kālaṃ ñatvāna so sudhī

Pañcuddharaṭṭhavāsīnaṃ balaṃ laddhā mahābalo

Accaye pitughatissa muninibbāṇato pana

Dvisahassekasate patte pañcatiṃsatihāyane

Sirivaḍḍhananagarasmiṃ 3 saddho puññamahabbalo

Vimaladhammasūriyo'ti rājā āsi mahāyaso.

Taṃ mahantaṃ puraṃ sabbaṃ parikkhippa 4 samantato

Tesu tesu ca ṭhānesu aṭṭhārasa hi koṭṭhake

Yojetvāna katenuccapākārena ghanena ca

Paṭisattu nivāretuṃ yojetvā'rakkhake jane

Nirupaddavaṃ karitvāna laṅkārajjaṃ asesakaṃ

Katvā aggamahesitte rājakaññaṃ ca tādisaṃ

-----------

6.[E.] Ādīnavaṃ (vasagānaṃ+ādīnavaṃ.) 1.[A. -]Jāteva.

2. [E.] Gocaraṭṭhamhigo. 3.[E.S.] Sirivaḍḍhanapure tasmaṃ.

4. [E.] Parikkhipi. 5. [E.S.] Mahesiṃ so

[SL Page 586] [\x 586/] (

Pattarajjābhiseko so lokasāsanasaṅgahaṃ

Kattumārahi saddhāya puññakāmo mahāyaso.

Sambuddhadāṭhā katthāti vicāretvā narādhipo

Labujagāmavihāreti sutvā'tīva pamodito

Saparaggāmaraṭṭhasmiṃ labujagāmamhi vaḍḍhitaṃ

Dantadhātuṃ gāhāpetvā attano nagare subhe

Dine dine vandituṃ ca cattaṃ kātuṃ ca so sudhī. Rājagehasamīpamhi bhumibhāge vare

subhe

Dvibhumakaṃ dhātugehaṃ kārāpetvā manoharaṃ

Tahiṃ dāṭhaṃ ṭhapetvāna pūjesi satatādaro.

Laṅkādīpamhi sakale upasampannabhikkhunaṃ

Asantantā amacce'pi desaṃ rakkhaṅgasavhaṃ

Pesetvāna nimantetvā nandicakkādibhikkhavo

Laṅkādīpaṃ samānetvā sirivaḍḍhanapure vare

Vasāpetvāna so rājā ādarena upaṭṭhiya

Mahāvālukagaṅgāya titthe gaṇṭhambanāmake

Udakukkhepasīmāyaṃ gehaṃ katvā manoramaṃ

Jinanibbāṇato pacchā dvisahassasatupari

Cattāḷīsatime vasse tattha nevona bhikkhavo

Tamhi mahabhikkhusaṃghe bahave kulaputtake

Kārāpetvopasampanne rakkhi sambuddhasāsanaṃ. Bahavo kulaputte ca pabbājetvāna sāsane

21 Upaṭṭhabhanto catuhi paccayehi bahūhi pi

Evamādīhanekehi nayehi kusalatthiko

Katvana vipulaṃ puññaṃ saggamaggaṃ visodhayī.

Tadā tasseva rājassa kaṇiṭṭhaṃ buddhasāsane

23 Pabbajitvā ṭhitaṃ netvā uppabbājetva taṃ hi so

Rajjabhāre niyojetvā yathākammaṃ kate sudhī.

24 Evaṃ ñāṇabalenupetamahipo katvona puññaṃ bahuṃ

Sobhento jinasāsanaṃ suvimalaṃ dassesi āṇābalaṃ

Marasseca vasaṃgato'ti caturo saddhādhano tādiso

Ñatvādīnavaniccatādisakalaṃ hontva'ppamāde ratā.

Iti sujanappasādasaṃvegatthaya kate namahāvaṃse

Vimaladhammarājadīpano nāma dvinavutimo paricchedo.

---------

[SL Page 587] [\x 587/] (

Tinacutimo paricchedo.

Pattarajjābhiseko so senāratananamako

Dānādipuññakammesu saṃyutto satatadaro

2 Catussaṅgahavatthūhi rañjetvāna jane tadā

Dantadhātumahañceva mahādānaṃ pavattayī.

3 Jeṭṭhabhutassa rājassa mahesiṃ eva taṃ tadā 1

Katvā aggamahesiṃ se vāsaṃ kāsi pure 2 tahiṃ,

Tadā koḷambatitthasmiṃ ṭhitā vāṇijakammikā

Cirakālaṃ tathā ṭhatvā kamenussantakā siyuṃ.

Paraṅgināma te sabbe micchādiṭṭhikapāpikā

Kakkhalā dāruṇā gantvā taṃ taṃ raṭṭhaṃ maneramaṃ

Khettavatthūni nāsentā jhāpentā gehagāmake

Kulavaṃse ca nāsentā sīhaḷe'vaṃ viheṭhayuṃ.

Nagare cetiyārāme bhinditvāpaṭimāghare

Bodhiddumabuddharūpaādīni cāpi nāsiya

8 Sāsanaṃ ceva lokaṃ ca dhaṃsitvāna tahiṃ tahiṃ

Balakoṭṭhepi bandhitvā yujjhamānā ṭhitā tadā.

--------9

Vanapabbatanadīdugge raṭṭhe pañcasatādike

Avhāya 3 khemaṭṭhānamhi dantadhātuṃ pavaḍḍhiya,

Dhāturakkhāniyutte pi tahiṃ evaṃ vasāpiya,

Pūjāvidhiṃ hi vattento dantadhātuṃ surakkhiya,

So senāratano rājā nikkhamitvā purā tato

Hatthasārādike ceva jeṭṭharājasute pi ca

Gabbhiniṃ samahesiṃ 4 ca dha.Ññapuññavatiṃ varaṃ

Sammā yoggena ādāya agamā 5 mahiyaṅgaṇaṃ.

Pure tasmiṃ vasantamhi subhalakkhaṇasaṃyutaṃ

Suṭṭhusundarajotimhi tojoputtaṃ 6 vijāyi sā.

Tadā ratyaṃ verijeṭṭho passi supinaṃ bhayāvhaṃ

Khajjopanakamattaṃ'va vipphuliṅgaṃ purā tato

-----------

1.[E.S.] Tampi ca 2. [E.S.] Vasanto nagare. 3.[E.] Avhaye.

4.[E.S.] Sagabbhiniṃ mahesiṃ 5.[E.]Gantvāna. 6. [E.S.] Tejaputtaṃ

[SL Page 588] [\x 588/] (

Puratthimadisābhāgā nikkhamivo kamena taṃ

Mahā hutvāna āgamma kolambatitthamajjhagā.

Tamaccantaṃ mahā hutvā sabbāni dahi 7 taṅkhaṇe.

Tadaheva tassa tejena sirivaḍḍhanasamīpagā

17 Verijanā pakalāyiṃsu bhayatajjitamānasa.

Anukkamena vaḍḍhantaṃ dutiyattithimā viya 18 saputtamādikaṃ 8 sabbaṃ surakkhitvāna

sādaro

Sampattakālamaññāya sabbamādāya attano

19 Sirivaḍḍhanapuraṃ eva punāgantvā janādhipo

Jeṭṭharājassa puttesu 9 attano orase'pi ca 10

Vuddhippattesu tesaṃ so dayāyāsattamānaso

Sabbatādiparikkhitte sakasantakaraṭṭhake

Vibhajitvā likhāpetvā tīsu paṇṇesu sādhukaṃ

hapetvā tāni paṇṇāni dāṭhādhātusamīpake

22 Kumāre tattha netvāna gaṇhāpesi yathāruviṃ

Tadā kumārasīhassa jeṭṭhassa ūvaraṭṭhakaṃ

23 Vijayapālanāmassa tathā mātularaṭṭhakaṃ

Rājasīhakaṇiṭṭhassa pañcāpi uddharaṭṭhakā 11

Evaṃ sampatta-paṇṇāni oloketvā mahīpati

Nijaputtassa sampattaṃ pañcuddharaṭṭhalekhanaṃ

25 Disvā pamudito hutvā mahapuñño'ti vyakarī. 12

Taṃ taṃ raṭṭhaṃ kumārānaṃ tatha datvā narādhipo

26 Dānādipuññakamme ca lokasāsanasaṅgahaṃ

Yathābalaṃ karonto so sattasaṃvacchare ṭhito.

27 Mahīpatī so nijaputtākādinaṃ

Dayāya datvā vibhajitva raṭṭhake

Surakkhituṃ laṅkamimaṃ ca sāsanaṃ

Avāraṇīyaṃ maraṇaṃ apāpuṇi.

Iti sujanappasādasaṃvegatthaya kate mahāvaṃse

Senāratanarājadīpano nāma tinavutimo paricchedo.

----- - -

7.[E.] Jhāyi. 8.[E.] Sakaputta. 9.[E.S.] Puttā ca. 10.[E.]Oraso iti.

11.[E.] Uddha pañcapi raṭṭhake. 12. [E.S.] Bhāsayī.

[SL Page 589] [\x 589/] (

Catunavutimo paricchedo.

Tato tahiṃ tahiṃ ṭhatvā yathākālaṃ narādhipā

Rajjasātampi vindantā samaggā hutva te tayo

Paraṅgīhi ca yujjhantā tattha tattha jayaggahā

Pacchā hi te aññamaññaṃ tebhātikanarādhipā 3

Viruddhā'suṃ, tesu rājasīhanāmo mahāyaso

Jeṭṭhake te'panetvāna nijāyatte karittha te. 1

Mārite visayogena mātulasmiṃ * ṭhito tadā

Yānamāruyha gantvāna raṭṭhasīmāya'tikkame

Laddhamekena purisena videsamagamāsi va.

Athaparo rājasīho duratikkamasāsano

Durāsado duppasaho sīhasamānavikkamo

Pitusantakaṃ ṭhitaṃ raṭṭhaṃ evamādimhiaggahi.

Sammādiṭṭhikadevehi lokasāsanavuddhiyā

Nimmito'va balī 2 āsi raṇadhīravīravikkamo.

Kumārakīḷaṃ kīḷanto aññassārūḷhakena nahi

Sayamakkapi assaṃ āruyha gato saññaṃ kate pana

8 Dhāvitvā vīthiyaṃ asso osīdi daddame tahiṃ

Dhīro vikkamasampanno ullaṅghitvā nahaṃ sayaṃ

Pacchato āgataṃ assamāruḷhaṃ apanetva so

Tamāruyha 3 nisīditvā gato āsi mahabbalo.

10 Suvaṇṇatthambhasaṅkhāte gaṅgātitthe bhayānake

Orimāvalā uppatitvā pārimāvalaṃ pāpuṇi.

Evamādīhi nekehi nayehi baladassito

Lokasāsanasaṃvuddhiṃ kattukāmo mahāyaso

Yuddhopakaraṇādīni sajjetvāna anekadhā

Yujjhituṃ te samādāya raṇasajjitasīhaḷe

Subhahe 4 subhamuhuttasmiṃ sirivaḍḍhanapurā tato

Nikkhamitvā hatthiassarājasevakaādihi

Mahāyodhādikeheva mahāmaccādikehi ca

Dhanukhaggakunta-ādigahitāyudhapattihi 5

----------1.[E.] So. 2.[E.] Balo. 3.[E.] Tassārūyha. 4.[A.] Subho. 5.[A.] Pantīhi.

* Padesanāmamidaṃ.

[SL Page 590] [\x 590/] (

Bherimaddalakādīhi turiyaṅgapurakkhato

Dānādipuññakammatthaṃ buddhaputte samādiya

Gantvā tahiṃ tahiṃ rāja asanīrāvabheravaṃ

Raṇabherighosaṃghosetvā nibbhayo raṇamārahi.

17 Pañcuddharaṭṭhageheva verīhi paṭhamaṃ hi so

Mahāraṇaṃ karitvāna ghātetvā pāpike bahu

Tato tato palāpetvā sapatte kakkhale'dhame

Khandhāvāre ca bhinditvā jayaṃ gaṇhi 6 narādhipo.

Itocito vilokevo dhāvantā bhayatajjitā

Patantā giriduggamhā laṅghitvā girikandare 7

Hatthiyuthaṃhi sampatta-migarājeva 8 nibbhaye 9

Raṇamajjhagate verī vātā tulā ivāgamuṃ.

Tahiṃ tahiṃ sapattehi yujjhitvāna anekadhā

Ghātetvā ca palāpetvā paccatthikajane bahū

Taṃtaṃ raṭṭhaṃ gahetvāna katvāna nirupaddavaṃ

Bhindāpetvā koṭṭhake'pi mahābalamadassayī.

---------

Bhayatajjitā verijanā nilīyitvā gatā bahū

Sāgarāsannaṭhānesu khandhāvāre tahiṃ tahiṃ

Īsaṃ kālaṃ vasantā te micchādiṭṭhikapāpikā

Taṃ taṃ raṭṭhaṃ vilumpetuṃ ārabhiṃsu punappunaṃ,

Tampi sutvā rājasīho duratikkamasāsano

Puratthimadisābhāge dīghavāpiṃ punāgami.

Gantvā tahiṃ ṭhito rājā manunītivisārado

Olandānaṃ pavattiṃ so sutvā sādhū'ti cintiya

Pesetvāna duve'macce tesaṃ raṭṭhaṃ manoramaṃ

Gāhāpetvā jane tamhā te nāvāhi bahūhi ca

Iddhaṃ phitaṃ janākiṇṇaṃ dīghavāpisamīpagaṃ

Samuddatīraṃ pattesu tesaṃ katvāna saṃgahaṃ.

-----------

6.[E.] Gahi. 7. [E.S.] Kandarā. 8.[A.] Sampatte [E.] Migarājāva.

9.[E.] Nibbhayo.

[SL Page 591] [\x 591/] (

Nijalaṃkābalaṃ tesaṃdassetumpi vicintiya

Olokevo tiṭṭhathā'ti āṇāpetvāna sādhukaṃ

30 Samīpaṭṭhehi verīhi raṇaṃ katvā anekadhā

Sapatte tattha ghātetvā khandhāvāraṃ gahetva so

Tesaṃ olandavāsīnaṃ taṃ ṭhānamādikaṃ bahakuṃ

Katvāna saṅgahaṃ sammā 10 tosesi manujādhipo.

Tatoppabhuti laṅkindo senādvayapurakkhato

Thalūdakaraṇaṃ kātuṃ ārabhitvā samantato

Tahiṃ tahiṃ ṭhite selaghanapākāralaṅkate

Balakoṭṭhe ca dhaṃsetvā sapatte cāpi ghātiya

Laṅkādīpamhi sakale mahābalasamāyute

Balakoṭṭhe bandhitvā ṭhite verijane ciraṃ

Asesato'va dhaṃsevo kavona nirupaddavaṃ

Paṭisattuṃ nivāretuṃ olandavāsike jane

Samuddāsannaṭhānesu laṅkārakkhāya yojayī.

Anusaṃvaccharaṃ tehi paṇṇākāre'pi nekadhā

Gāhāpetvāna āgantuṃ niyatvo narādhipo

Katvānā'surasaṃgāmaṃjito vajirapāṇiva

Nijaparisaṃ gahevona puraṃ pāvisiattano.

Nirupaddavo vasanto'va rājasīho narādhipo

hānantarārahe dhīro vicāretvāna sādhukaṃ

Senāpaccādike nekaṭṭhānantare ca so adā.

Gāmakkhettādikaṃ sabbaṃ yathāpubbaṃ yathāvidhiṃ

Buddhadevānamāyattaṃ tathā datvā narādhipo

Ānetvā rājakaññāyo madhurāpurato tato

Paññāsa dvādhike vasse rajjaṃ'kāsi mahābalo

Iti vipulabalo sorājasīho mahīpo

Ravikulamunirañño sāsanañceva lokaṃ

Sakanayanamivattaṃ ceva rakkhitva sammā

Agami naravaro so maccurājassamīpaṃ

-----------

10.[E.] Sabbaṃ.

[SL Page 592] [\x 592/] (

Evaṃ veribalaṃ vināsakaraṇe dakkho mahāthāmavā

Rājā bhupati antakaṃ vijinituṃ nāsakkhi thāmādihi;

Ñatvā taṃ pabhavaṃ sudhīhi paṭhamaṃ mārassu'paṭṭhānato 11

Kātabbāni mahādarena satataṃ dānādipuññāni hi.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Rājasīharājadīpano nāma catunavutimo paricchedo.

---------

Pañcanavutimo paricchedo.

Athassa putto rājāsi saddhādiguṇabhusano

Vimaladhammasūriyoti ratanattayamāko.

Madhurāpurato nītamahesīdhītaraṃ'va so

Katvā aggamahesiṃ ca catussaṅgahavatthuhi

Jane rañjetva dhammena samena satataṃva so

Rajjaṃ pālesi laṅkāyaṃ janindo guṇabhusano

Pattarajjābhiseko'va pasanno jinasāsane

Dāṭhāpūjadikaṃ sabbaṃ ārabhitvā anekadhā

5 Munindadāṭhamuddissa tibhumikaṃ manoharaṃ

Pāsadampi ca kāretvā nānākammasubhāsuraṃ 1

Pañcavīsasahassehi rūpiyehi manoharaṃ

Kārāpetvā karaṇḍaṃ taṃ suvaṇṇena ca limpiya

7 Navaratanāni bandhitvā ratanacetiyasantihe

Tasmiṃ mākaraṇḍasmiṃ jinadāṭhaṃ pavaḍḍhayī

8 Upasampadampi karetuṃ cintetvā dharaṇīpati

Cīvarādiparikkhāre pañcapañcasate subhe

Vsuṃ visuṃ va sajjetvā paṇṇākārādikehi ca

Rājasandesamādīni sabbāni tāni datva so

Rakkhaṅgadesaṃ pesetvā amacce'pi vicakkhaṇe

Bhikkhusaṃghaṃ nimantetvā santānattheramādikaṃ

Tettiṃsabhikkhū ānetvā sirivaddhanapure subhe

Vasāpetvāna sakkaccaṃ paccayehi catūhi ca

-----------

11. Mārassa paṭṭhānato (sabbesu.) 1.[E.S.] Vibhāsuraṃ.

[SL Page 593] [\x 593/] (

Upaṭṭhānaṃ karonto sogaṅgātitthe pure viya

Udakukkhepasīmāyaṃ gehaṃ katvāna sādhukaṃ

13 Bhikkhusaṃghaṃ tahiṃ netvā tettiṃsa kulaputtake

Upasampadayitvāna sobhesi jinasāsanaṃ.

Vīsata adhikañceva sataṃ hi kulaputtake

Samaṇuddesabhāvamhi ṭhapāpetvāna saddhayā

Upaṭṭhahanto catuhi paccayehi bahūhi ca

Sikkhāpetvāna saddhamme puññarāsiṃ ca sañcayī.

---------

Padavītihārapuññampi mahantanti 2 vicintiya

Sumanakūṭampi gantvāna maṇimuttādikehi ca

Soṇṇaratanabhaṇḍehi vividhavatthādikehi ca

Mahāmahaṃ pavattento sattāhamakpi tahiṃ vasī.

18 Samantakūṭāvalamuddhanī hi 3

Patiṭṭhitaṃ taṃ munipādalañchaṃ

Mahantachattenapi rūpiyena

Akāsi chādeve mahaṃ mahantaṃ.

Divase divase dhammaṃ suṇanto anuposathaṃ

Uposathaṃ ca rakkhanto akā so kusalaṃ bahuṃ.

Evamādīhi nekehi nayehi kusalatthiko

Rattindivappamatto va vividhaṃ kusalaṃ akā.

Itthiṃ katvāna so rājā lokasāsanasaṃgahaṃ

Dvāvīsatiṃ ca vassāni ṭhito maccuvasaṃ gato.

Dānādinekakusalesu dayo sudhīro

Lokekanāthamunirājavarassa tassa

Sobhesi sāsanavaraṃ iti sādaro'va

Jotetha sāsanavaraṃ satatappamattā.

23 Athassa putto rājāsi sirivīraparakkamo 4

Narindasīho; so rājā paññāraguṇālayo

Laṅkārajjarakkhaṇatthaṃ 5 madhurāpurato'pi ca

Ānetvā rājakaññāyo katvā aggamahesiyo

-----------

2.[E.] Puññamhi mahantattaṃ. 3. [E.S.] Muṇḍanimhi. 4.[E.] Parakkama

5.[S.] Laṃkārajjaṃ.

[SL Page 594] [\x 594/] (

Dānādipuññakammaṃ cadantadhātumahampi ca

Dine dine karonto va puññarāsiṃ ca sañcayī.

Kalasmiṃ piturājassa upasampannabhikkhunaṃ

Upakāraṃ karonto so bahavo kulaputtake

Pabbājetvāna saddhāya sāsanassaṅgahaṃakā.

Sambuddhe dharamāne'va kāritaṃ mahiyaṅgaṇaṃ

Cetiyaṃ vandanatthāya gantvā rājā mahabakbalo

Nānāvicittadussehi pūjetvā cetiyaṃ tadā

Rajatasuvaṇṇapupphehi jalatthajalakehi ca 6

Nānāsugandhapupphehi khajjabhojjādikehi ca 30

Mahāpūjaṃ pavattetvā mahāpuññaṃ ca sañcini.

Mahāsenaṃ gahetvāna tameva mahiyaṅgaṇaṃ

Dvīsu vāresu gantvāna namahāpūjaṃ pavattayī.

Dvīsu vāre saddhāya gantvā so manujādhipo

Sumanakūṭampi pūjet puññarāsiṃ ca sañcayī.

Mahāparisamādāya 7 nikkhamitvā mahāpurā

Mahānurādhapuraṃ gantvā mahāpūjaṃ pavattayī.

Sugatacīvaramattaṃ ca 8 kārāpetvāna cīvaraṃ

Sugatassa dāṭhaṃ pūjesi pūjāvatthūhi nekadhā.

Mūlapurā'vidūrasmiṃ gaṅgākūle manorame

Nāḷikeramahuyyāne kuṇḍasālābhidhānakaṃ

Sākhāpuraṃ karitvāna vasanto manujādhipo

Senāsanāni tattheva kārāpetvāna sādhukaṃ

Sāmaṇere vasāpetvā dānādikusalaṃ bahuṃ

Dine dine kāronto so likhāpetvā ca potthake,

Mahāpure dantadhātuṃ uddissa piturajinā

Kāritaṃ mandiraṃ jiṇṇaṃ disvā kampitamānaso

Kārāpento janindo so dvibhumikavaraṃ subhaṃ

Nānāvicittakammehi bhāsuradvārayejitaṃ

Rajatapabbatasaṃkāsaṃ sudhākammasamujjalaṃ

-----------

6.[E.S.] Jalathalajātake bahuṃ. 7.[E.] Mahāparisaṃ gahetvāna.

8. [S.] Mattaṃ so.

[SL Page 595] [\x 595/] (

Chadanālaṅkataṃ katvā dvīsumālakahittisu

Vidurajātakañceva guttilummaggajātake

Dadhivāhana-mahākaṇha-sutanu-chaddantajātake

Dhammaddhaja-dhammapāla-mahajanakajātake

Padamāṇava-dhammasoṇḍa-mahānāradakassape

Mahāpaduma-telapatta-cullapadumajātake

Sattubhatta-andhabhuta-vampeyya-sasajātake

Visayha-kusa-sutasoma-sivi-temiyajātake

Culladhanudadharaṃ ceva saccaṃkirakajātakaṃ

Dummedhajātakañcāpi kāliṅgabodhijātakaṃ

Sīlavajātakañceva tathā maṇḍabbajātakaṃ

Vessantarajātakanti ime dvattiṃsajātake

Vicittacittakammena karāpetvāna sādhukaṃ

Appamāṇaṃ puññarāsiṃ sañcayī manujādhipo.

Tasmiṃ nagaramajjhamhi mahābodhiñca cetiyaṃ

Nāthasurālayañcāpi anto katvā samantato

Silāmayaṃ ghanaṃ tuṅgaṃ sudhākammasamujjalaṃ

Puritthigīvālaṅkāramuttāhāranibhaṃ subhaṃ

Pākārampi ca kāretvā kittikāyaṃ pavattayī.

Attano kālasampattasāmaṇerantaresu yo

Sīlācāraguṇupeto appamāde sadārato

Vyākaraṇesu nekesu sambuddhavacanesu ca

Kavī cā'gamako vādī gaṇācāriyo mahāyaso

Attatthe va paratthe va saṃpariccattajīvito 9

Laṅkāsāsanavehāse cando'va pākaṭo ahū,

Saddhāpaññāniketassa appamāde ratassatu

Saraṇaṃkarābhidhānassa sāmaṇerassa bhūpati

Dhammāmisasaṅgahesi saṅgaṇhanto punappunaṃ

Lokekanāthasambuddhamunindadhātuvaḍḍhane

Diyaḍḍharatanuccaṃ so kārāpetvā karaṇḍakaṃ

Suvaṇṇena ca limpetvā maṇisattasate'pi ca

Bandhāpetvā jalantaṃ taṃ karaṇḍaṃ ca sadhātukaṃ

-----------

9.[E.] Pariccatto ca jīvito.

[SL Page 596] [\x 596/] (

Saddhammapotthake neke 10 datvāna saṅgahaṃ akā.

Cīvarādipaccaye cakappiyakārake bahū

Tassa datvāna saṃgaṇhi āmisehi janādhipo.

Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa 11 nimantetvāna sādhukaṃ

Ekādasasahassehi ganthehi patimaṇḍitaṃ

Sāratthasaṃgahaṃ nāma dhammappakaraṇampi ca

Mahābodhino vaṃsassa laṅkābhāsatthavaṇaṣṇanaṃ

Jambuddoṇipure pubbe parakkamabhujavhaye

Rajjaṃ rājini kārente pañcapariveṇavāsinaṃ

Padhānabhutattherena viññunā kusalatthinā

61 Paṭipattipūrakā sabbe arogā hontu'minā iti

Katabhesajjamañjusāgaṇthassa atthavaṇṇanaṃ

Tena saraṇaṅkaravhena sāmaṇerena viññunā

Suvisambodhikāmena kārāpesi narādhipo.

Evamādīni nekāni katvā puññāni so sudhī

Rajjaṃ tettiṃsavassāni katvā maccuvasaṃ gato.

Laṅkādīpe suramme atipavarasiriṃ so labhitvāna rājā

Taṃ sabbaṃ cattabhāvaṃ sajanasuhadapāṇe cajitvā gatoti

Ñatvā tumhe bhavantā pavaramunivacovādadhammaṃ saritvā

Pāmokkhaṃ mokkhalakkhiṃ tidivasukhadadaṃ puññakammaṃ karavho.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Vimaladhammādidvirājadīpako nāma pañcanavutimo paricchedo.

---------

Channavutimo paricchedo.

Tato tasseva rājassa mahesyā 1 yeva bhātiko

Kaṇiṭṭhabhuto rājā'si guṇabhusanabhusito.

Sirivijayādināmo so rājasīhoti vissuto

Pattarajjābhiseko'va pasanno ratanattaye

Saddhammasavaṇe yutto appamatto vicakkhaṇo

Sādhusajjanajantunaṃ 2 sevane satatādaro

----------10.[E.] Potthakāneke. 11.[E.] Saddhammaṃ. 1.[E.] Mahesiyeva.

2. [A.] Sādhu sācārajantunaṃ.

[SL Page 597] [\x 597/] (

Nijavaṃsarakkhaṇatthaṃ madhurāpurato tato

Ānetvā rājakaññāyo katvā aggamahesiyo

Laṅkajane'khile sammā catussaṅgahavatthuhi

Rañjetvāna pure tasmiṃ vāsaṃ kappesi sobhane.

Tassa rañño mahesī ca micchādiṭṭhiṃ cirāgataṃ

Jahitvāmatadaṃ sammā sammādiṭṭhiṃ samādiya

7 Lokekanāthabuddhassa sutvā saddhammamuttamaṃ

Evaṃ buddhādivatthūni pūjesuṃ satatādarā.

8 Tāyo saddhāya sakkaccaṃ dantadhātuṃ dine dine

Sumanamālādikeheva vividhapupphamahehi ca

Kappūrādiyuteheva sādutambulakehi ca

Sugandhateladīpehi āmodacandanādihi

Nānāsugandhadhūpehi sakkharāhi madhūhi ca

Bhesajjehi ca aññehi vatthaābharaṇādihi

Khajjabhojjaleyyapeyyasāyanīyasupūrita 3

Rajatasuvaṇṇapattehi sāṇiattharaṇehi ca

Parikkhārehi nekehi mahagghacīvarehi ca.

Pūjetvā evamādīhi puññarāsiñca sañcayuṃ.

13 Satataṃ pañcasīlaṃ ca anuposathuposathaṃ

Sīlaṃ samādiyitvāna saddhammasavaṇe yutā

14 Camarī viya rakkhantī buddhānussatiādikaṃ

Bhāvanañcāpi bhāventī saddhamme ca likhāpiya,

Dānānisaṃsamicchantī niccabhattañca-thā-paraṃ

Gamikagilānabhattādivibhāgaṃ sādhu jāniya

Laddhabhoge alaggā'ca niccabhattādikaṃ daduṃ.

Pabbājetvā dārake ca katvāna saṃgahaṃ bahuṃ

17 Pariyattipaṭipattīsu 4 sikkhāpetvāna sādhukaṃ

Icchiticchitadānena kappasākhānibhā 5 siyuṃ.

Laṅkātale 6 jane sammā hitā kāruṇikā'bhavuṃ. 7

Putte mātāva cintentī sadayāsuṃ 8 guṇakarā,

-----------

3.[A.] Supūrihi 4. [A.] Paṭipattī. 5.[E.] Kapparukkhanibhā.

6.[A.] Laṃkāthale [S.] Laṃkākhīle. 7. [E.S.] Bahuṃ. 8.[E.] Dayā āsuṃ.

[SL Page 598] [\x 598/] (

Paṭimāyo karaṇḍe ca kārāpetvāna sādhukaṃ

Sabbapāpabhayā hutvā sabbapuññaratā sadā

Evamādīhi nekehi guṇabhusanabhusitā

Laṅkadīpamhi sakale atīva pākaṭā'bhavuṃ.

---------

Rājā so kārayitvāna āvāse ca tahiṃ tahiṃ

Vasāpetvā sāmaṇere saddho tesaṃ mahādaro

Cīvarādipaccayehi katvāna saṃgahaṃ bahuṃ

Saddhammaṃ pavaraṃ sutvā sāmaṇeresu tesu hi

23 Ārāme'posathe tasmiṃ vāsiṃ saddhaṃ 9 guṇakaraṃ saraṇaṅkarābhidhānaṃ taṃ sāmaṇeraṃ

ca pūjayī.

Nimantetvāna taṃ yeva 10 catubhāṇavāravaṇṇanaṃ

Laṅkābhāsāya kāretvā pariyattimpi rakkhi so.

Nūtane dhātugehasmiṃ dhātuvaḍḍhāpanena ca

Mahādoso 11 hessatīti bāhirānaṃ kubuddhinaṃ

Cācamādāya aññehi kāretuṃ 12 saṃvidhāya so

Aññaṃ puraṃ tato gantvā vasante manujādhipe

Samāgantvā tato maccā vattakārakaādihi

Karaṇḍaṃ vivarituṃ sabbe katussāhā mahābalā

Sabbarattiṃ vāyamitvā nālabhiṃsu anekadhā.

Gantvā maccā pavattiṃ taṃ mahārañño nivedayuṃ.

Taṃ sutvā vegasā'gamma rājā tampuramuttamaṃ

Nānāsugandhapupphehi dīpadhūpādikehi ca

Ādareneva pūjetvā vanditvā so mahīpati

Gahetvā muddikaṃ sammā karaṇḍaṃ vivari taṃkhaṇe. 31 Paṭipāṭiyā ṭhite anto vicaritvā

karaṇḍake

Sambuddhadāṭhaṃ passitvā "laddhattā saphalo" iti

Pītivācaṃ pakāsetvā sannipātetva nāgare

Mahāchaṇampi kāretvā mahāpūjaṃ pavattayī.

Tamabbhutampi disvana pītipāmojjabhārito

Pūjetvā hatthiassena maṇimuttādikehi ca

-----------

9. [S.]Sabba 10.[E.S.] Tasseva. 11.[E.S.] Mahādosaṃ. 12.[E.S.] Kātumpi

[SL Page 599] [\x 599/] (

Hatthapaṃkajamādāya munindadasanaṃ varaṃ

Dassetvā so mahīpālo sabbe tosesi sādhukaṃ.

Pubbabhupatikālamhi kāritaṃ dhātumandiraṃ

Hemavicittavatthehi sajjetvā vividhehi ca

Nānāsugandhatelehi ujjāletvā padīpake

Puṇṇe ghaṭe ṭhapāpetvā devamandirasantihe

Vicitte mandire tasmiṃ rajatāsanamatthake

Munindādāṭhaṃ vaḍḍhetvā pavatento mahāmahaṃ

Dhātupūjaṃ karonto so puraṃ sabbaṃ asesato

Sodhāpetvāna sakkaccaṃ vikiritvāna vālukaṃ

Dantadhātumahe tasmiṃ mandirassa samantato

Anto ca mālake tasmiṃ bahi ālindake'pi ca

Mahārājaṅgaṇe ceva sabbāsu tāsu vīthisu

Dvīsu passesu uttuṅgaujuyaṭṭhihi toraṇe

Nirantaraṃ'ca sajjetvā bandhitvā kadalidume

Kamukapupphanāḷikerapupphādīhi susajjayī.

Yaṭṭhikoṭisu ābaddhanānāvaṇṇavirājita 13

Daddallavatthakhaṇḍehi purākāsaṃ tadā pana

Balākāvalisaṃkiṇṇamivāsi dassaneyyakaṃ.

Tahiṃ tahiṃ puṇṇaghaṭe ṭhapāpetvāna sādhukaṃ

Samantā mandirālindapurato maṇḍapesu ca

Hemasajjumayādīhi nānākammehi bhāsuraṃ

Vitānampi ca bandhitvā nānājutihi sāṇihi

Parikkhipitvā vividhakammantehi samujjale

Bhummattharaṇake tattha attharitvāna sadhukaṃ

Lājapañcamakañcāpi vikiritvā samantato

Sajjetvāna puraṃ sabbaṃ "devinde'pi surālaye

Evaṃ mahaṃ karotī"ti, "pubbalaṅkindabhumipā

Itthaṃ mahaṃ akaṃsu"ti dassento viya bhupati

Rājapiḷandhaneheva bhusitaṅgo pure tahiṃ

Laṅkāvāsisāmaṇere athopāsikupāsake

Sabbe nagaravāsī ca bahiraṭṭhavāsike jane

-----------

13.[A.] Virājitaṃ.

[SL Page 600] [\x 600/] (

Sannipātiya tesaṃ so dayāya karuṇāparo

Pañcapatiṭṭhitaṅgo'va dharaṇiṃ dharaṇipatī 51

Munindādaṭhaṃ vanditvā hatthapaṅkajamatthake

Saṃvaḍḍhetvāna so rājā atīva tuṭṭhamānaso

Dhātugehā nimikkhatvā rūpiyacchattakehi ca

Hemakaraṇḍakeneva cārucāmarapantihi

Rajatassoṇṇapupphādinānapupphamahehi ca

Nānāmaṇimuttādivatthābharaṇādikehi ca

Pūjāvatthūhi nekehi pañcaṅgaturiyādihi

Mahābūjaṃ pavattento sundhuṃ viya nirantaraṃ

Vividhavicittalaṅkāraṃ gantvāna bahimaṇḍapaṃ

hito laṅkādhipo rājā dassetvā dasanaṃ varaṃ

Samantato ṭhitānappajanakayaṃ visesato

Tosevo dantadhātuṃ so yathāṭhāne pavaḍḍhayī.

Itthiṃ sajīvabuddhassa dassane viya sabbathā

Tosetvāna tadā sabbe sañcayī kusalaṃ bahu

Suvaṇṇamaṇimuttādi-vividhābharaṇehi ca

Hatthassadāsidāsādipūjāvatthūhi nekadhā

Pūjetvāna janindo so sumanācampakādihi

Pupphehi cāpi pūjetvā āmodavandanādihi

60 Dīpapujāānisaṃso mahantoti 14 vicintiya

Sakanagare ca raṭṭhesu cetiyesu tahiṃ tahiṃ

Dīpapūjaṃ karontuti ekāheva varāsayo 15

Āṇāpetve'karatto'va 16 janataṃ sannipātiya

Sattasatasahassehi sādhikacchasatehi ca

Navutisahassadīpehi tadā pūjaṃ akāsi ca

Evaṃ laṅkādhipo rājā laṅkādīpamahiṃ tadā

Ujjalantehi dīpehi tārakākiṇṇakheva'kā.

Tettiṃsatisahassehi aṭṭhasatādhikehi ca

Tikoṭipupphapūjāhi puññarāsiṃ ca sañcayī.

---------

Kārāpane buddharūpe 17 pasanno so mahāguṇo

Rājā mātularaṭṭhasmiṃ ālokaleṇaādisu

-----------

14. [E.S.] Dīpapūjāānisaṃsaṃ mahattaṃti 15. [E.S.] Narādhipo.

16.[E.] Rattatīca. 17.[E.] Buddharūpaṃ

[SL Page 601] [\x 601/] (

Tesu tesu ca raṭṭhesu girileṇe tahiṃ tahiṃ

Jinakayappamaṇe ca sayitaṭṭhitanisinnake 18

Buddharūpe cetiye ca dadante 19 pāṇinaṃ sukhaṃ

Abhinave cāpi kāretvā khaṇḍaphalladike bahū

Paṭisaṅkhārakamme ca kāretvā paṭimāghare

Katvāna saṃgahaṃ tesaṃ puññarāsiṃ pavaḍḍhayī

Sirivaddhanapure tasmiṃ pure katvā ṭhite bahū

Rājagehādike jiṇṇe apanetvā narādhipo 20

Kārāpetvāna gehāni silākammādibhāsure

Cārudvārāni yojetvā ayodcārasamāyutaṃ

Nānārūpalanākammaṃ dvibhumikamanoharaṃ

Dvārakoṭṭhakagehaṃ ca kārāpesi nārādhipo

Tasmiṃ pūre vasanto so dhammassavaṇe mahādaro 21

Rājaṅgaṇassa majjhamhi kārāpetvāna maṇḍape

Vicittatoraṇādīhi sajjetvāna nirantaraṃ

Bandhāpetvā vitānāni paññāpetvā ca āsane

Mahussavena netvāna saddhammakathike bahū

Nisīdāpesi teheva gāhetvā cittavījanī

Sandassanādikārehi kathitaṃ hadayaṅgamaṃ

Saddhammampi ca sutvāna pasanto so mahīpati

Suvaṇṇarajateheva dīpadhupādikehi ca

Nānāvicittavatthehi pūjāvatthuhi nekadhā

Pūjetvā saha'maccehi saha senāhi bhūmipo

Anekesu ca vāresu sañcayī kusalaṃ bahuṃ

---------

Dhammadānaṃ mahantanti sutvā suddhammato tathā

Rājā raṭṭhesu nekesu vasantānaṃ hitatthiko

Mahājanasannipātārahe ṭhāne tahiṃ tahiṃ

Mahāsenasane ceva dhammasālādayopi ca

Kāretvāna janindo so dhammakathikādike bahū

Pesetvāna tattha tattha sannipātetva mānuse

Kathāpetvāna saddhammaṃ dhammadānaṃ ca dāpayī

-----------

18. [E.S.] Sayanaṭṭhitinisīdane. 19. [S.] Dadanto 20.[A.] Manorame.

21. [A.] Savaṇamādaro.

[SL Page 602] [\x 602/] (

Rājasīharājakāle pure te avasiṭṭhakā

Micchadiṭṭhi adhammā ca paraṅgidujjanā tadā

Tahiṃ tahiṃ vasitvāna tesaṃ diṭṭhiṃ parehi pi

Gāhāpetuṃ vāyamantā mūladānadikehi ca

Upāyayuttā vihariṃsu sāsanassa agāravā.

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna rājā kujjhitva vegasā

84 Āṇāpetvā amaccānaṃ tesaṃ gehe ca potthake

Nāsetvā ajahante taṃ diṭṭhiṃ raṭṭhā palāpayī.

---------

Sumanakūṭamhi sambuddhapādalañchanamuttame

Dīpapūjādikaṃ sabbaṃ kāresi so mahīpati.

Anurādhapure ceva mahiyaṅgaṇaādisu

Tesu tesu ca ṭhānesu mahāpūjaṃ pavattayī.

Purato pacchime cāpi dakamaggamhi duggame

Gatāgatānaṃ sātatthaṃ silāsetuṃ ca kārayī.

---------

Bhikkhusaṅghassa'lābhena laṅkāyaṃ jinasāsane

Parihīnabhāvaṃ jānitvā kampito dharaṇīpati

Bhikkhusaṅghaṃ nimantetuṃ cintetvā munisāsanaṃ

Kattha kattha vattatīti vicāretvā anekadhā

Pegurakkhaṅgasāmindavisayesu tahiṃ tahiṃ

Vattatīti ca sutvāna olandānaṃ kathaṃ subhaṃ

Taṃtaṃ raṭṭhe vicāretuṃ pavattiṃ munisāsane

Mulabhāsāya sandese likhāpetvāna sādhukaṃ

Datvāmaccādayo rājā pesetvāna visuṃ visuṃ

Ayojjhavisaye tasmiṃ sāsanaṃ suvinimmalaṃ

Suṭhu sundarabhāvena vattatīti kathaṃ suto

Narādhipo tato eva laṃkaṃ netuṃ 23 jinatraje

Paṇṇakārehi nekehi pujopakāraṇādihi

Sandesampi ca datvāva amacce pesayī tadā.

Munindadāṭhaṃ vaḍḍhetuṃ diyaḍḍharatanaṃ subhaṃ

Soṇṇamayaṃ karaṇḍaṃ ca kāretvā so mahīpati

-----------

22. [E -] saṃghaṃ alābeta. 23. [E.] Laṃkānetuṃ

[SL Page 600] [\x 600/] (

Sannipātiya tesaṃ so dayāya karuṇāparo

Pañcapatiṭṭhitaṅgo'va dharaṇiṃ dharaṇipatī 51

Munindādaṭhaṃ vanditvā hatthapaṅkajamatthake

Saṃvaḍḍhetvāna so rājā atīva tuṭṭhamānaso

Dhātugehā nimikkhatvā rūpiyacchattakehi ca

Hemakaraṇḍakeneva cārucāmarapantihi

Rajatassoṇṇapupphādinānapupphamahehi ca

Nānāmaṇimuttādivatthābharaṇādikehi ca

Pūjāvatthūhi nekehi pañcaṅgaturiyādihi

Mahābūjaṃ pavattento sundhuṃ viya nirantaraṃ

Vividhavicittalaṅkāraṃ gantvāna bahimaṇḍapaṃ

hito laṅkādhipo rājā dassetvā dasanaṃ varaṃ

Samantato ṭhitānappajanakayaṃ visesato

Tosevo dantadhātuṃ so yathāṭhāne pavaḍḍhayī.

Itthiṃ sajīvabuddhassa dassane viya sabbathā

Tosetvāna tadā sabbe sañcayī kusalaṃ bahu

Suvaṇṇamaṇimuttādi-vividhābharaṇehi ca

Hatthassadāsidāsādipūjāvatthūhi nekadhā

Pūjetvāna janindo so sumanācampakādihi

Pupphehi cāpi pūjetvā āmodavandanādihi

60 Dīpapujāānisaṃso mahantoti 14 vicintiya

Sakanagare ca raṭṭhesu cetiyesu tahiṃ tahiṃ

Dīpapūjaṃ karontuti ekāheva varāsayo 15

Āṇāpetve'karatto'va 16 janataṃ sannipātiya

Sattasatasahassehi sādhikacchasatehi ca

Navutisahassadīpehi tadā pūjaṃ akāsi ca

Evaṃ laṅkādhipo rājā laṅkādīpamahiṃ tadā

Ujjalantehi dīpehi tārakākiṇṇakheva'kā.

Tettiṃsatisahassehi aṭṭhasatādhikehi ca

Tikoṭipupphapūjāhi puññarāsiṃ ca sañcayī.

---------

Kārāpane buddharūpe 17 pasanno so mahāguṇo

Rājā mātularaṭṭhasmiṃ ālokaleṇaādisu

-----------

14. [E.S.] Dīpapūjāānisaṃsaṃ mahattaṃti 15. [E.S.] Narādhipo.

16.[E.] Rattatīca. 17.[E.] Buddharūpaṃ

[SL Page 601] [\x 601/] (

Tesu tesu ca raṭṭhesu girileṇe tahiṃ tahiṃ

Jinakayappamaṇe ca sayitaṭṭhitanisinnake 18

Buddharūpe cetiye ca dadante 19 pāṇinaṃ sukhaṃ

Abhinave cāpi kāretvā khaṇḍaphalladike bahū

Paṭisaṅkhārakamme ca kāretvā paṭimāghare

Katvāna saṃgahaṃ tesaṃ puññarāsiṃ pavaḍḍhayī

Sirivaddhanapure tasmiṃ pure katvā ṭhite bahū

Rājagehādike jiṇṇe apanetvā narādhipo 20

Kārāpetvāna gehāni silākammādibhāsure

Cārudvārāni yojetvā ayodcārasamāyutaṃ

Nānārūpalanākammaṃ dvibhumikamanoharaṃ

Dvārakoṭṭhakagehaṃ ca kārāpesi nārādhipo

Tasmiṃ pūre vasanto so dhammassavaṇe mahādaro 21

Rājaṅgaṇassa majjhamhi kārāpetvāna maṇḍape

Vicittatoraṇādīhi sajjetvāna nirantaraṃ

Bandhāpetvā vitānāni paññāpetvā ca āsane

Mahussavena netvāna saddhammakathike bahū

Nisīdāpesi teheva gāhetvā cittavījanī

Sandassanādikārehi kathitaṃ hadayaṅgamaṃ

Saddhammampi ca sutvāna pasanto so mahīpati

Suvaṇṇarajateheva dīpadhupādikehi ca

Nānāvicittavatthehi pūjāvatthuhi nekadhā

Pūjetvā saha'maccehi saha senāhi bhūmipo

Anekesu ca vāresu sañcayī kusalaṃ bahuṃ

---------

Dhammadānaṃ mahantanti sutvā suddhammato tathā

Rājā raṭṭhesu nekesu vasantānaṃ hitatthiko

Mahājanasannipātārahe ṭhāne tahiṃ tahiṃ

Mahāsenasane ceva dhammasālādayopi ca

Kāretvāna janindo so dhammakathikādike bahū

Pesetvāna tattha tattha sannipātetva mānuse

Kathāpetvāna saddhammaṃ dhammadānaṃ ca dāpayī

-----------

18. [E.S.] Sayanaṭṭhitinisīdane. 19. [S.] Dadanto 20.[A.] Manorame.

21. [A.] Savaṇamādaro.

[SL Page 602] [\x 602/] (

Rājasīharājakāle pure te avasiṭṭhakā

Micchadiṭṭhi adhammā ca paraṅgidujjanā tadā

Tahiṃ tahiṃ vasitvāna tesaṃ diṭṭhiṃ parehi pi

Gāhāpetuṃ vāyamantā mūladānādikehi ca

Upāyayuttā vihariṃsu sāsanassa agāravā.

Pavattiṃ taṃ suṇitvāna rājā kujjhitva vegasā

Āṇāpetvā amaccānaṃ tesaṃ gehe ca potthake

Nāsetvā ajahante taṃ diṭṭhiṃ raṭṭhā palāpayī.

---------

Sumanakūṭamhi sambuddhapādalañchanamuttame

Dīpapūjādikaṃ sabbaṃ kāresi so mahīpati.

Anurādhapure ceva mahiyaṅgaṇaādisu

Tesu tesu ca ṭhānesu mahāpūjaṃ pavattayī.

Purato pacchime vāpi dakamaggamhi duggame

Gatāgatānaṃ sātatthaṃ silāsetuṃ ca kārayī.

---------

Bhikkhusaṅghassa'lābhena laṅkāyaṃ jinasāsane

Parihīnabhāvaṃ jānitvā kampito dharaṇīpati

Bhikkhusaṅghaṃ nimantetuṃ cintetvā munisāsanaṃ

Kattha kattha vattatīti vicāretvā anekadhā

Pegurakkhaṅgasamindavisayesu tahiṃ tahiṃ

Vattatīti ca sutvāna olandānaṃ kathaṃ subhaṃ

Taṃtaṃraṭhe vicāretuṃ pavattiṃ munisāsane

Mulabhāsāya sandese likhāpetvāna sādhukaṃ

Datvāmaccādayo rājā pesetvāna visuṃ visuṃ

Ayojjhavisaye tasmiṃ sāsanaṃ suvinimmalaṃ

Suṭṭhu sundarabhāvena vattatīti kathaṃ suto

Narādhipo tato eva laṃkaṃ netuṃ 23 jinatraje

Paṇṇākārehi nekehi pūjopakāraṇādihi

Sandesampi ca datvāva amacce pesayī tadā.

Munindadāṭhaṃ vaḍḍhetuṃ diyaḍḍharatanaṃ subhaṃ

Soṇṇamayaṃ karaṇḍaṃ ca kāretvā so mahīpati

-----------

22. [E.-] Saṃghaṃ alābheta. 23.[E.] Laṃkānetuṃ

[SL Page 603] [\x 603/] (

Mahagghamaṇimuttādiṃ bandhāpetvā aniṭṭhite

Katapuññakkhayo hutvā aṭṭhasaṃvacchare ṭhito

Saddhādineka guṇabhusanabhusito so

Buddhassa sāsanavarassa visuddhikāmo 24

Katvā anattasukhadaṃ kusalaṃ mahantaṃ

Pacchā agā naravaro namucisamīpaṃ.

Itthaṃ laṅkādhipo so parahitanīrato atthadatthaṃ paratthaṃ

Sādhento'kāsi rajjaṃ pavaranaravaro puññakāmojanindo,

Loke sātañca lokuttaravipulasukhaṃ icchamāno'pi sammā

Hitvā tumhe kusītaṃ vividhasukhadadaṃ puññarāsiṃ karotha.

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Sirivijayarājasīhadīpano nāma channavutimo

Paricchedo.

---------

Sattanavutimo paricchedo

Pavaraguṇamahīpātikkame tassa sālo

Jananayanamanuñño rūpasobhaggapatto

Ruciranikhilalaṅkādīpadīpāyamāno

Varasirisukumāro āsi rājādhirājā.

Sambuddhaparinibbāṇā visakahassasatadduve

Navutisaṃvacchare patte laṃkādīpe manorame

Mahārājaviyogena sokāturajane tadā

Assāsesi sanindo so laṅkādīpahite rato

Obhāsetvā disā sabbā suriya atthaṅgate yathā

Andhakāraṃ'ca janataṃ sokāturamasesataṃ

Nissokampi ca katvāna tadā rājā mahāyaso

Obhāsento disā sabbā uggacchanto ravīca so

Laṅkārajjaṃ pāpuṇitvā sabbe tosesi sādhukaṃ.

Pattarajjābhiseko so buddhādiratanattaye

Pasanto appamatto'ca puññakāmo janādhipo

Sodhetvāna puraṃ sabbaṃ vatthatoraṇaādihi

-----------

24.[E.S.] Sāsanavaraṃ suvisuddhikāmo

[SL Page 604] [\x 604/] (

Kārāpetvā alaṃkāraṃ pure tasmiṃ vare subhe

Laṅkājane'khile sammā rāsībhute mahāyaso

Puññodayo mahārājā gacchanto rājaiddhiyā

Puraṃ padakkhiṇaṃ katvā laṃkārajjaṃ arājakaṃ 1

Sarājakanti 2 tesaṃ tu ñāpetvā sirivaddhane

Vasanto'ḷārapuññena saṃyuto so narādhipo

Pāletuṃ munisāsanaṃ paṇidhayo katvā'gato puññavā

So kittissirirājasīhapavaro patvāna laṅkaṃ imaṃ

Laṅkārajjasirīdharo sumatimā saddhadhāno saddhayā

Sārāsārasaritva ārahi mahaṃ buddhādivatthuttaye.

---------

Jahanto pāpake 3 mitte gajanto paṇḍite jane

Sādhavo abhisevanto suṇanto dhammamuttamaṃ

Saddho so paññavā hutvā kiccākicce vijāniya

Akicce parivajjento kicce ratto narādhipo

Catussaṅgahavatthūhi rañjento so jane'khile

Pasaṃsaniyyo hutvāna paṇḍitehi janehi so

Dhammadāne vipākaṃ ca saddhammasavaṇe phalaṃ

Saddhammalekhane puññaṃ dhammapūjāyameva ca

Sutvā saddhammato eva kattabbanti vicintiya

Anekesu ca ṭhānesu kāretvā dhammamaṇḍape

Nānāvicittavatthehi vitāne cāpi bandhiya

Toraṇādīhi nekehi sajjetvāna anekadhā

Ujjāletvā padīpe ca paññāpetvā ca āsane

Sakkārabahumānehi netvā saddhammadesake

Sādarova nimantetvā supaññattāsanesu hi

Nisīdāpiya teheva saddhammakathikehi ca

Desāpetvāna saddhamme dhammacakkādike 4 bahū

Suttantāni ca sutvāna sabbarattiṃ sagāravo

Kāyajivitagogānaṃ asāraṃ ca asārato

Sārañca sārato ñatvā saddhammasavaṇena so

Saddho pasanno hutvāna pūjāvatthūhi nekadhā

Sāmacco va saseno ca pavattento mahāmahaṃ

-----------

1.[E.S.] Arājikaṃ 2.[S.] Sarājīkaṃti 3.[A.] Pāpike. 4.[E.]Cakkadayo

[SL Page 605] [\x 605/] (

Antonagaravāsīnaṃ bahiddhā puravāsinaṃ

Sabbesaṃ janakāyānaṃ atthāya ca sukhāya ca

24 Anekesu ca vāresu dhammadānaṃ ca dāpiya

Dhammadānamayaṃ puññaṃ akā so manujādhipo. --------25

Rakkhaṅgāgatabhikkhūsu 5 atha laṃkāya bhikkhusu

Pabbajitesu nekesu sāmaṇeresu sādaro

Cīvarādipaccayehi tesaṃ katvāna saṅgahaṃ

Paritte 6 maṅgalādīni kathāpesi narādhipo

Evaṃ nekesu vāresu saddhamme ca pavattiya

Paccaye vāpi datvāna puññarāsiṃ pavaḍḍhayī.

Chasatanavasahassāni mūlāni cāpi saddhayā

Vissajjetvāna kāresi suvaṇṇapotthakaṃ varaṃ.

Tesu suvaṇṇapaṇṇesu dhammacakkādike bahū

Likhāpetvāna suttante saddhammakathikehi so

Sabbarattiṃ kathāpetvā nekavatthūhi pūjiya

Anekesu ca vāresu assosi dhammamuttamaṃ.

Lekhake sannipātetvā ekaheva narādhipo

Dīghāgamaṃ likhāpetvā katvāna saṅgahaṃ bahuṃ

Tato dhammaṃ sabbarattiṃ kathāpetvāna sādhukaṃ

Mahāpūjaṃ pavattetvā sayaṃ sutvā ca sāvayī.

Saṃyuttāgamaādīni aññāni potthake bahū

Likhāpetvāna saddhāya lekhakānaṃ dhanāni'dā.

Aññe pabbajitā sādhu gahaṭṭhā dhammapotthake

Likhāpetvāna attānaṃ dassite tuṭṭhamānaso

Tesaṃ dhanādidānena katvāna saṃgahaṃ bahuṃ

Laṅkāvāsiparesaṃ so puññaṃ gaṇhi sadādaro

---------

Puññakāmo janindo so anurādhapuraṃ varaṃ

Gantvā saparivārena bodhiṃ ca cetiye vare

Hatthiassādikeheva suvaṇṇarajatādihi

Pūjetvā sañcayī rājā kusalāni anekadhā.

-----------

5.[E.] Bhikkhusaṃghe. 6. Paritta (sabbesu.)

[SL Page 606] [\x 606/] (

Mahiyaṅgaṇacetiyañca nakhācetiyamuttamaṃ

Gantvā rājānubhāvena pavattento mahāmahā

Vanditvā sañcayī puñaññaṃ janindo so mahāyaso

Parakkamanarindena puḷatthinagaruttame

Kārāpite cetiye ca vihāre cārudassane

Pūjituṃ vandituṃ rājā mahāsaddho mahāyaso

Mahāparisaṃ gahetvāna gantvā pūjesi sādhukaṃ

Saddhādiguṇasampanno rājā rajatanāmakaṃ

Vihārampi ca vanditvā puññarāsiṃ samaggahī.

---------

Pubbalaṅkikabhūpā'va 7 loke maṅgalasammataṃ

Nāthpaupalavaṇṇādidevapūjāpurassaraṃ 43 senaṅgadassanatthāya puraṃ sabbaṃ asesato

Devapuraṃva sajjetvā laṅkāvāsijane'khile

Rāsiṃ katvā pure tasmiṃ tesu ekekaraṭṭhato

hānantarato cāpi jane kavo visuṃ visuṃ

Ussitaddhajasaṅkete vasāpetvā tahiṃ tahiṃ

Hatthipiṭṭhe ṭhapetvāna devaṭṭhānāyudhāni pi

Nānānāṭakasaṅkiṇṇabherimaddalakehi 8 ca

Nānāhatthigaṇeheva nānāassagaṇehi ca

Nānāvatthābhilaṅkārabrahmavesadharehi ca

Nānāchattadhareheva nānācāmaradhārihi

Nānānārigaṇeheva nānāmaccagaṇehi ca

Nānāphalakadhārīhi nānākhaggadharehi ca

Nānākuntadhareheva nānāāyudhadhārihi

Nānāvatthadhareheva nānādhajadharehi ca

Nānādesāgateheva nānābhāsāvidūhi ca

Nānāsippavidūheva nānākammakarehi ca

Evamādīhi nekehi hatthīnaṃ parivāriya

Purato pacchato gantuṃ yojetvā tadanantaraṃ

Devindo viya rājā so mahatā rājaiddhiyā

Nikkhamitvā puraṃ sabbaṃ katvā sammā padakkhiṇaṃ

Niṭṭhite punarāgantvā pavisanti yathārahaṃ.

-----------

7. [E.] Bhūpālā. 8.[S.] Bherimaṇḍalakehi.

[SL Page 607] [\x 607/] (

Amhākaṃ rājarājā taṃ 9 saddhāpaññāguṇodayo 10

Anuvaccharaṃ pavattento 11 āsāḷhichaṇssavaauṃ

Buddhapūjaṃ purakkhatvā pavattetuṃ vicintiya

Maṅgalahatthino piṭṭhe soṇṇakammasunimmitaṃ

Sivigehaṃ subandhitvā subbavaṃ diradaṃ 12 gajaṃ

Vibhusanehi bhūsevo rajatacchattacāmare

Pupphagāhakaārūḷhahatthihi ca anekadhā

Pūjāvatthugahehe'va pupphavitānadhārihi

Nānādhajapatākāhi nānāvesadharehi ca

Nānārājaamaccehi nānādesāgatehi pi

Taṃ hatthiṃ parivāretvā niṭṭhite manujādhipo

Buddhasārīrikadhātuvaḍḍhitaṃ bhāsuraṃ varaṃ

Soṇṇakaraṇḍakaṃ sammā sivigehe pavaḍḍhiya

Pupphavikirakeheva pupphavassampi vassayī.

Sādhukāraraveheva saṅkhatāladdhanīhi ca

Vividhabherininādehi kārento mahatussavaṃ

Acchariyabbhutacittā ye sādhusappurisā janā

Katamatthakañjalīheva pūjenti te nirantaraṃ.

Daṇḍadīpadhareheva maṃgalavesadhārihi

Vividhavisesapūjāhi pūjento manujādhipo

Surāsuranarādīhi pūjanīyaggataṃ gataṃ

Jinadhātuṃ purakkhatvā suranarādiasesake

65 Pacchato pacchato gantuṃ yojetvāna sayampi ca

Maṅgalatthutighosādi-mahatā rājaiddhiyā

Mahārājānubhāvena mahatā ussavena tu

Surālaye'pi devindo itthaṃ dhātumahāmahaṃ

Karotīti manussānaṃ dassento viya gacchati.

---------

Saddhādinekena guṇenupeto

Buddhaṃ ca dhammaṃ ca gaṇaṃ bhajanto

Sāraṃ ca'sāraṃ ca saraṃ sato so

Dānādipuññaṃ satataṃ karonto

-----------

9.[A.] Rājarājānaṃ. 10.[E.] Guṇādayo. 11. [E.] Pavattettā.

12. [A.E.] Subbhacandiradaṃ.

[SL Page 608] [\x 608/] (

Saddhāpaññādayālū pavaraguṇavaro dīpadīpāyamāno

Sambuddhe suppasanto dasabalaminuno sādhudhamme caranto.

Dānādīpuññakamme satatamanalaso sādaro so karonto.

Sārāsāraṃ 13 saranto nikhilajanahito evamevaṃ akāsi.

Ussavena mahantena dantadhātuṃ dine dine

Mahāmahaṃ pavattento sādaro ratanattaye

Nijakālasamuppannaṃ nijasaṅghaṃ sadādaro

Nijāyattehi catuhi paccayehi upaṭṭhiya

Saddhamme suppasanno so sutvā dhammaṃ punappunaṃ

Anappakāni puññāni sañcinanto sadādaro

Sajīvabuddhakāle'va vattento jinasāsanaṃ

Laṅkāvāsimanussānaṃ vaḍḍhento kusalaṃ bahuṃ

Parakkamabhujādīnaṃ kiccaṃ hi pubbarājunaṃ

Sutvā sādhūti jānanto tesaṃ kiccānugo'pi ca

74 Rājadhammampi sutvāna rājadhamme mahādaro

Agatīsu bhayo hutvā catussaṅgahavatthusu

Sammā attaṃ niyojento sakabhātikamādinaṃ

Sabbesaṃ saṅgahevona anurūpakkamena so

Tosevo gaṇhi tesantu manaṃ sammā vicāriya.

Evaṃ laṅkādhinātho parahitanirato satthuno sāsanañca

Lokañcevaṃ sa sammā satatamanalaso pālayanto janindo

Pubbe laṅkādhipātaṃ narapatinikarānaṃ pavattiṃ suṇitvā

Tesaṃ kiccaṃ saranto ahampi pavare rajadhamme carāmi,

Iccevaṃ nicchayaṃ katvā cintento manujādhipo

Mahavaṃsamhi rājūnaṃ cūlavaṃse ca rājunaṃ

Mahāsammatato yāva hatthiselapurā pure

Gāthānaṃ bandhaneneva taṃ pavattiṃ purātanaṃ

Katvā pavattitaṃ ganthaṃ mahāvaṃsantī nāmakaṃ

Laṅkādīpe ṭhitaṃ tañca sāmindavisayā pana

Ānītaṃ laṅkarājūnaṃ tameva vaṃsapotthakaṃ

Paṭipāṭiṃ vicāretvā potthake dve visuṃ visuṃ

Ūnanti sutvā laṅkindo parabhāge apākaṭaṃ

Parakkamabhujādīnaṃ yāvetarahi rājunaṃ

Pavattimpi likhāpetvā rājavaṃsaṃ pavattayī.

-----------

13.[A.] Sārāsārā.

[SL Page 609] [\x 609/] (

Evaṃ so rājanītiṃ ca dhammanītimavokkamaṃ

Dhammeneva sameneva 14 karonto rajjasāsanaṃ

Rājadhammānurūpo'va dānādikusalaṃ bahuṃ

Dine dine karonto so saranto dhammamuttamaṃ

Catussaṅgahavatthūsu dāne yutto narādhipo

Peyyavajje tathā yutto atthacariyāyameva ca

Samānatte ṭhito rājā nijabhātikarājunaṃ

Samānabhāvaṃ lokassa dassento yānavāhanaṃ

Asesasampadaṃ datvā uparāje dve 15 visesato

Tosetvā pūrayī sammā catudhā vatthusaṃgahe.

Evaṃ laddhayasā te dve dantadhātumahāmahaṃ

Visuṃ visuṃ karontā'va likhāpetvāna potthake

Lekhakānaṃ dhanaṃ denti; bhikkhusaṃghaṃ nimantiya

Niccabhattādikaṃ dānaṃ datvā datvā nirantaraṃ

Saddhammasavaṇeneva kiccākiccaṃ vijāniya

Pāpakamme jigucchantā puññakamme mahādarā

Dakkhe supesale sādhu sāmaṇere vicāriya

Tesantu sāmaṇerānaṃ parikkhārāni aṭṭhadhā

Rājārahāni dānena dāpetvā upasampadaṃ

Vinayadhamme ca suttante sikkhāpevona sādhukaṃ

Mahānisaṃse 16 āvāse kāretvā tattha bhikkhavo

92 Vasāpetvāna sakkaccaṃ sadarā'va upaṭṭhitā

Lokasāsanakiccāni vicārentā anekadhā

Sajjanasaṃgahaṃ cāpi dujjananiggahampi ca

Rājacittānukūlā'va karonti te yathārahaṃ.

Evamādianekehi nayehi kusalatthikā

Rañño cittānuvattantā lokasāsanamāmakā.

Ekacce pubbarājāno 17 rajjalābhādihetunā

Bhātādike na cintetvā aññamañaññaṃ viheṭhayuṃ;

Vivādeneva tesantu manussāpi tathā siyuṃ.

Tādisaṃ rajjalābhampi labhitvāna ime tayo

-----------

14. [A.] Samena ca. 15. [A.] Uparājadve. 16. [E.S.] Mahānisaṃsa

17. [E.] Pubbarājāpi.

[SL Page 610] [\x 610/] (

hapetvā taṃ vivādaṃ te randhampi ca na dassiya

Pure'kasmiṃ vasantāpi chāyāvā'suṃ piyā sadā.

Evaṃ rajjampi nissāya kopamattaṃ akāriya

Sīlavajātakeyeva bodhisattaguṇaṃ karuṃ

Visālālicchavīyeva samaggā avirodhakā

Rajjaṃ kariṃsu tasmā'ca jayalābhaṃ labhiṃsu te.

100

Laṅikitthisiriyummattā mandapaññā narādhipā

Akattabbaṃ karitvāna anekavyasanaṃ gatā.

101

Laṅikitthisirisampannā sapañaññā manujādhipā

Kattabbāni karitvāna bhāgī āsuṃ mahāyasā.

102

Tādisāyā'dhipatino tayo ete narādhipā

Samaggabhāvappattā; taṃ acchariyanti vadāmakahaṃ.

103

Mahāguṇo mahārājā datvā chattādisampadaṃ

Rājaparisaṃ gahetvāna carantaṃ nijabhātikaṃ

104

Disvāna muditaṃ patvā oloketvā punappunaṃ

Bhāvayī evamevaṃ so brahmabhāvanamekakaṃ.

105

Dharaṇipatigulaggā sāsanādhārabhutā

Amitaguṇadharā te sādhu dhamme carantā

Agatigatijabhantā sādhumitte bhajantā

Sugatigamanamaggaṃ eva sādhetukāmā

106

Evaṃ sādhuguṇenupetamahipā saddhādhanā saddhayā

Sambuddhassa sirīmato dasanimaṃ dhammaṃ ca saṅghaṃ varaṃ

Pūjetvāna asesasampadadadaṃ puññaṃ bahuṃ sañciya

Pālesuṃ munisāsanañca vimalaṃ laṅkaṃ imaṃ sādhukaṃ.

107

Lokekanāthamunino guṇasārabhāraṃ

Katvāna sādhu hadaye satataṃ sarantaṃ

Tasseva dhammagaṇamuttamanussarattaṃ

Laṅkādhīpaṃ guṇavaraṃ satataṃ bhajantu.

108

Evaṃ rājabalenupetamahipo rājādhirājā mahā

Pālento munisāsanañca vimalaṃ laṅkaṃ imaṃ sādhukaṃ

Tosetvāna asesadesamanuje datvā mahāsampadaṃ

Hāsento sanarāmare sumatimā puññiddhiāṇābalo

---------

[SL Page 611] [\x 611/] (

109

Mahānubhāvasampanne mahāraññe mahāyase

Mahāpure vasantamhi pālente lokasāsanaṃ

110

Rājasīharājakāle laṅkārakkhāya yojitā

Mahābalā te olandā samuddavāṇijā pana

111

Laṅkādhipatirājūnaṃ dūtakicce yutā siyuṃ.

Nānādesasamuppanna-nānāvatthādike bahu

112

Mahagghe rājaparibhogārahe sammā vicāriya

Mahatā bhāraveneva mahatā ussavena ca

113

Ānetvā pābhataṃ katvā denti te anuvaccharaṃ.

Tadā laṅkāmanussānaṃ pubbakammena vā atha

114

Lokasāsanarakkhāya niyuttadevatādinaṃ

Pamādena visesena kuṇṭhitā atikakkhalā

115

Laṅkāvāsimanusse te viheṭhesuṃ anekadhā.

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna mahārājā mahāyaso

116

Na yuttamiti cintetvā amacce pesayī tadā.

Tathā gantvā amaccāpi laṅkāvāsijanehi te

117

Tehi olandavāsīhi karontā bheravaṃ raṇaṃ

Paṭisattuṃ vināsentā jhāpentā gehakoṭṭhake

118

Anekehi upāyehi bhayaṃ tesaṃ adaṃsu te.

Bhayadditesu cerīsu dubbavo kakkhalo'dhamo

119

Khīṇāyu pāpiko eko padhānante ṭhito sayaṃ

Mahāparisaṃ gahetvāna jāvakādiṃ anappakaṃ

120

Taṃ taṃ raṭṭhaṃ ca gāmaṃ ca vihāre devamandire

Setuvissāmasālādiṃ vināsesi anekadhā.

121 Laṅkādhipatinā'ṇattā amaccāpī tahiṃ tahiṃ

Raṇadakkhehi sūrehi yujjhantāpi anekadhā

122

Sapatte tattha tattheva ghātanenapi sabbathā

Avāraṇīyo hutvāna so purābhimukho agā.

123

Raṇasajjita-mahāmaccā magge rundhiya nekadhā

Cerīnaṃ purato ṭhatvā sanikāgamanavārayuṃ.

124

Laṅkādhipati kālaññu mahārājā mahāmati

Dāvānalasamaṃ veri-āgamanampi vārituṃ

[SL Page 612] [\x 612/] (

125

Na sakkāti ca mantvāna bhadantadantadhātu ca

Mahesiṃ ceva bhaginiṃ sabbaṃ sāradhanampi ca

126

Duvinnaṃ uparājūnaṃ bhāraṃ katvā surakkhituṃ

Pabbatavanaduggehi duggaṃ raṭṭhamapesayī.

---------

127

Tato verigaṇā sabbe yakkhasenā'va kakkhalā

Puraṃ patvā vināsesuṃ dhammapotthakamādike

128

Senāpatyādinekehimahāmaccādikehi ca

Vīrehi raṇadakkhehi ṭhānāṭṭhānavidūhi ca

129

Parivārito mahārājā mahāsenā purakkhato

Mahānagarāvidūresu sākhānagarakesu hi

130

Tahiṃ tahiṃ vasanto so puraṃ rundhi samantato.

Laṅkāvāsimanussā ca buddhasāsanabhattikā

131

Rañño cittānuvattantā veripakkhagatesu hi 19

Diṭṭhe diṭṭhe tattha tattha ghātesuṃ mānuse bahū.

132

Rājadūtādike'maccebhikkhusaṅghañca pālayuṃ

Rājino pakkhapātā ye dhīrā vīraguṇā balā

133

Raṇakeḷikīḷaṃ kīḷitvā jinasāsanapālanaṃ

Icchantā raṇasūrehi yodhehi parivāritā

134

Magge tahiṃ tahiṃ eva vasantehi anekadhā

Yujjhitvāna palāpetvā antonagaraverihi

135

Yujjhituṃ ārabhitvāna ghātesuṃ te punappunaṃ.

Manussabhūtā amhākaṃ rājacittānuvattino

136

Acchariyanti na maññāma 20 devatā pi tathā siyuṃ.

Tasmā verisu jeṭṭhassa mahāmohassa tāvade

137

Sampattaṃ nacireneva devānubhāvato'pi ca

Puññānubhāvato eva bhayasantāsabheravaṃ.

138

Patvā ummattabhāvañca jahitvā naṃ puraṃ subhaṃ

Nissirīko'va gantvāna maraṇānalapāpuṇi.

---------

139

Mohassa vasagā hutvā āgatārigaṇā'khilā

Anāthāsaraṇā hutvā vyāsanaṃ pāpuṇiṃsu te.

-----------

19. [S.] Ceripakkhe ca gaṇhisuṃ. 20. [E.] Maññemi.

[SL Page 613] [\x 613/] (

140

Keci rogāturā keci budārogāhipīḷitā

Keci raṇe hatā āsuṃ; keci pabbataduggagā;

Evaṃ hatā gatā āsuṃ veripakkhā narādhamā.

141

Evaṃ suranarādīhirakkhito mahipo ayaṃ

Dhuvaṃ mahānubhāvo'ti mahāpuñño'ti bhāsayuṃ.

142

Īdisassānubhāvassa mahāpuññassa rājino

Tassāṇaṃ bhuvi laṃghetuṃ ko samaththo bhavissati?

143

Dūrīkataverigaṇo mahārājā mahāyaso

Verībalamapassanto puraṃ sabbaṃ pure viya

144

Sodhāpetvāna sakkaccaṃ dantadhātugharādikaṃ

Alaṅkārampi kāretvā visesena narādhipo

145

Sambuddhasāsanavare sucisādaro'so

Sambuddhasāsanavaraṃ satataṃ saranto

Sambuddhasūnuguṇanussaraṇena yutto

Sambuddharājadasanaṃ satataṃ mahanto

146

Itthaṃ vatthuttaye sammā vattanto manujādhipo

Dantadhātuviyogena uppannaṃ dukkhamattano

Asahanto mahaduggaṃ raṭṭhaṃ sapariso agā. 21

147

Mahāsaddho mahārājā disvā dhātukaraṇḍakaṃ

Acchariyabbhutacitto'ca abhivandiya sādhukaṃ

148

Muddhaṃ bhumiṃ ṭhapetvāna uttamaṅgena pūjiya

Bhikkhusaṃghaṃ ca vanditvā panudī dukkhamattano.

---------

149

Sobhanassādaladdho sosadāṭhaṃ taṃ karaṇḍakaṃ

Vahanto uttamaṅgena pavattento mahāmahaṃ

150

Sādhukāraravenāpipañcaṅgaturiyehi ca

Mahussavachaṇaṃ katvā puraṃ pāvisi attano.

151

Tadālaṅkāmanussāpi sadāṭhaṃ dharaṇīpatiṃ

Disvā pamuditā hutvā sādhukāraṃ pavattayuṃ.

152

Pubbadāṭhāghare tasmiṃ dantadhātuṃ pavaḍḍhiya.

Pubbapūjāvidhiṃ sabbaṃ vaḍḍhetvāna pavattayī.

153

Purārāmesu 22 sabbesu saṅgharājādayo bahū

Buddhaputtāpi verīnaṃ bhayato adhikaṃ mahaṃ

-----------

21. Tadā(sabbesu.) 22. [E.S.] Nagarārāmesu.

[SL Page 614] [\x 614/] (

154

Saṃsārabhayapassantā pabbajjaṃ ajahitva te

Potthakadhātuparikkhāre gahetvāna gatā tato.

155

Bahiraṭṭhe vasantāpi pālayuṃ sāsanaṃ puna.

Rājarājāpi te sabbe puraṃ netvāna sīghato

156

Sodhāpetvā purārāme tesu bhikkhū vasāpiya

Pariyattipaṭipattīsu sikkhituṃ yojitesu hi

157

Samatthe dhammakathike vicāretvā nimantiya

Rājovādādisaddhamme suṇanto so punappunaṃ

158

Veribhūtesu nekesu olandavāsikesu hi

Desācāraṃ sarantā ye te sabbe sannipātiya

159

Mantetvāna imaṃ laṅkaṃ asesaṃ katva gaṇhituṃ

Na sakkā'ti ca vatvāna niṭṭhaṃ katvāna jāniya

160

Laṅikādhipatiraññe tu viruddhā ye janā idha

Vināsabhāvaṃ pattāsuṃ; tathāmhākampi hessati.

161

Tasmā mayampi laṅkinde bhattīpemātigāravaṃ

Purakkhatvā pure yeva vasituṃ arahatīdha te

162

Punappunampi mantetvā rājapābhatakehi ca

Mahāmohena gāhetvā gatā rūpimayaṃ subhaṃ

163

Cetiyaṃ'va virovantaṃ dhātusuññakaraṇḍakaṃ

Suvaṇṇasivikaṃ cāti gāhāpetvāna gāravā

164

Sakañātikataṃ dosaṃ khamāpetvā ito paraṃ

Vasissāmāti cintetvā āgatā te mahīpatiṃ

Mahetvā cāhivanditvā sammodisuṃ anekadhā.

---------

165

Atha laṅikissaro rājā tesaṃ dosaṃ anappakaṃ

Khamitvāna adā taisaṃ sammānampi anekadhā.

166

Evamamhākarājāpi mittasanthavakāraṇe

Thīraṃ katvāna teheva mittabhāvamapāpuṇi.

167

Olandāpi janā sammā laṅikārañeññā pasīdiya

Nānādesasamuppanna-mahagghapābhatehi ca

168

Rājasandesamādāya dadanti anuvaccharaṃ.

Kudiṭṭhitaṃ hatthagataṃ mahantaṃ taṃ karaṇḍakaṃ

[SL Page 615] [\x 615/] (

169

Suvaṇṇajātarūpena limpetvā maṇi bandhiya

Sataraṃsinihaṃ sobhaṃ kāretvā manujādhipo

Dantadhātuṃ pavaḍḍhetvā surindova apūjayī.

170

Evaṃ duṭṭhakudiṭṭhicerinikārā viddhastadappā'havuṃ

Sammādiṭṭhikasīhalādhipatino puññānubhāvo aho.

Accherabbhutakāraṇaṃ ca panimaṃ mantvā janā sādarā

Sammādiṭṭhiguṇaṃ gajantumatulaṃ sādhuppasatthaṃ varaṃ.*

---------

171

Asante ekabhikkhumhi laṅikādīpe manorame

Rajjabhāraṃ labhitvāna vasanto sirivaddhane

172

Bahavo samaṇere ca kulaputte tatheva ca

Pabbajjāupasampattiṃ pāpetvā tesu bhikkhusu

173

Ekacce dhammakathikā vinaye ca visāradā

Vipassakā siyuṃ eke, tathā āraññakā siyuṃ,

174

Evamādiguṇe yuttā anekasatabhikkhavo

Kārāpetvā imaṃ laṅikaṃ bhikkhusuñaññamasesakaṃ

175

Sobhetvā, puñaññakammāni karonto so dine dine

Saṅghassa niccabhattaṃ ca gilānabhattameva ca

176

Nimantetvāna dento so bhikkhusaṅghe hitatthiko

Bhikkhūnaṃ sāmaṇerānaṃ kāyacittavasenidha 177

Duve rogā siyuṃ tesu cittaroge tikicchatuṃ

Vinayadhamme ca suttante desesi dipaduttamo;

178

Cittarogesu rāgādiroganāsanahetuke

Tasmiṃ vinayasuttante sikkhāpetvāna bhikkhavo

179

Tesantu kāyarogehi pīḷane sati sādhukaṃ

Pariyattipaṭipattīsu sikkhitumpi ca dukkaraṃ;

180

Tasmā jarādiroge'pi sametuṃ dharaṇīpati

Nimantetvāna saṅghassa vejjakamme susikkhite

-----------

* [S.] Potthake ayampi gāthā dissati.

Janatābhitakatameva hi manujādhipamahimaṃ

Jinasāsana supatiṭṭhita vividhāmitakusalaṃ

Vasudhādhipakulabhusanaguṇabhusanamahimaṃ

Jayata khila jayatākhila jayatākhila suciraṃ.

[SL Page 616] [\x 616/] (

181

Niyametvā duve vejja purise parivārake

Tesantu gāmakkhette ca vatthābharaṇādisampadaṃ

182

Datvā bhesajjamūlatthaṃ satāni anuvaccharaṃ

Rājagehā dadanto so ārāmesu tahiṃ tahiṃ

183

Bhikkhūnaṃ sāmaṇerānaṃ sukhadukkhe vicāriya

Tesaṃ kattabbupaṭṭhāne kārāpesi narādhipo.

184

Evaṃ rājādhirājā so saṅghalābhampi dāpayī.

Sabbesu tesu lābhesu ārogyalābhamuttamaṃ

185

Seṭṭhanti buddho desesi; tenevāpi apujiya 10

Sambuddhasāsanaṃ sammā jotetvāna pavattayī.

186

Pubbe laṃkādhipā te naravarapavarā sāsanādhārabhutā

Dūrīkatvā kudiṭṭhiṃ ripujananikare 11 rajjabhāraṃ vahiṃsu;

Taṃ sutvā cāpi rājā amitayasadadaṃ attapaccakkhadhammaṃ

Passanto'kāsi puññaṃ satatamanalaso sāsanādhārako'va

Iti sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃso

Abhisekamaṃgalādidīpano nāma sattanavutimo paricchedo.

---------

Aṭṭhanavutimo paricchedo.

Mahanto dantadhātuṃ so cakkaṃ'va satatādaro

Sumana-campaka-punnāga-kaṇikāra-ketakīhi ca

Padumuppalaādīhi vividhehi kusumehi ca

Candanāgaruādīhi sugandhehi anekadhā

Nānāsugandhadhūpekahi sakkharāmadhuādihi

Pūgakappūratambūlabhesajjehi subhehi ca

4 Madhurannayāgukhajjādivividhāhārakehi ca

Suvaṇaṇarambhājambūhi panasamabaphārusehi ca

Timbarūsaka-nāraṅga-paṇītamuddhakehi 2 ca

Sannīranāḷikerehi supakkadāḍimehi ca

Khajjūramuddikādīhi nānāvidhaphalehi ca

Sādhukandehi nekehi kalīrehi anekadhā

-----------

10.[A.E.] Apūjayī. 11.[F.] Nikarā. 2.[E.S.] Muṇḍakehi

[SL Page 617] [\x 617/] (

Evamādīhi pūjāhi pañcaṅgaturiyehi ca

Pubbarājūhi vattetvā āgatehi bahūhi ca

Abhinavehi ca pūjetvā dantadhātuṃ dine dine

Puññarāsiṃ pavaḍḍhento puññakāmo mahāyaso

Suvaṇṇarajateheva maṇimuttāhi 3 sādhuhi

Vividhavicittakammehi jalantehi bahūhi ca

Vattheheva vitānehi sāṇīhi cīvarehi ca

Parikkhārehi nekehi vividhābharaṇehi ca

Hatthiassena nekena tathā govahisehi ca

Dāsidāsena nekena gāmakkhettabahūhi ca

Pūjetvāna janindo so sādaro abhivandiya

Sambuddhadāṭhaṃ passitvā suppasanno janādhipo

Pubbabhupatikālamhi kārāpetvā aniṭṭhitaṃ

Soṇṇamayaṃ karaṇaḍañca kārāpetuṃ vicintiya

Suvaṇṇavisahassehi sattanikkhādhikehi va

Kārite munivaṇṇasmiṃ 4 karaṇḍamhi manohare

Mahagghamuttamaṃ cāruṃ mahantaṃ vajiraṃ tahiṃ

Bandhāpetvā muddhanimhi puññakāmo janādhipo 5

Pāsādikaṃ dassanīyaṃ aṭṭhasaṭṭhādhikaṃ varaṃ

Vajiramaṇisataṃ cāru, ekasattatikādhike

Ekasataṃ puppharāgamaṇiratane ca bandhiya

Pañcāsītyadhika-pañcasata-nīlamaṇīhi 6 ca

Asītiadhike eva 7 yugasatacatuhi ca 8

Catussahassake rattamaṇiratane ca bandhiya

Aṭṭhasattatyadhikā ca muttāsattasatāni ca

Bandhāpetvā niṭṭhatasmiṃ karaṇḍamhi mahārahe

Tadanto ṭhapanatthāya kārento dve karaṇḍake

Bandhāpetvā maṇī tesu mahagghe pavare subhe

Vimaladhammasūriyassa bhupālassa 9 yasassino

Karāpitaṃ mahantaṃ taṃ karaṇḍaṃ so narādhipo

Suvaṇṇena ca limpetvā tesu yeva mahīpati

Mahāmahaṃ pavattento munidāṭhaṃ pavaḍḍhayī.

-----------

3.[E.S.] Maṇimuttehi. 4.[A.] Maṇivaṇṇasmi. 5.[E.] Narādhipo.

6.[A.E.] Dhike pañcasate. 7.[A.E.@]Hava. 8.[S.] Sugatassassa ca.

9.[E.S.] Bhupatissa.

[SL Page 618] [\x 618/] (

Suppasanno munindassa dāṭhāya so mahīpati

Mahāgāmaṃ ca pūjesiakarabhaṇḍūsamavhayaṃ.

Tasmiṃ dhātumahe laṅkāvāsīnaṃ dharaṇīpati

Dāṭhādhātuṃ padassetuṃ kāruññena vicintiya

Sirivaddhanapuraṃ sabbaṃ sodhāpetvāna sādhukaṃ

Nānāvicittakammehi vatthatoraṇakehi ca

Kadalitoraṇapantīhi sannīramañjarādīhi

Nānādhajapatākāhi sajjetvāna nirantaraṃ

Laṅkākhile jane tasmiṃ sannipātiya bhūpati

Rājābharaṇehi nekehi devarājā'va bhusito

Nānāvidhamahāpūjaṃ purakkhatvā narādhipo

Dantadhātugharaṃ gantvā pūjetvāna anekadhā

Pañcapatiṭṭhitaṅgo kho mahiyaṃca mahīpati

Vanditvāna munindassa dāṭhādhātumhigāravo

Sadāṭhaṃ soṇṇapadumaṃ hatthapaṅkajamatthake

Saṃvaḍḍhetvā gahetvāna nikkhamitvā gharā tato

31 Chattehi rajateheva camarīcāmarehi ca

Suvaṇṇarajatapupphehi lājapañcamakehi ca

Maṇimuttehi nekehi suvaṇṇarajatehi ca

Nānāvicittavatthehi vividhābharaṇehi ca

Nanāsugandhapupphehi dīpadhūpabahūhi ca

Saṅkhatālādipañcaṅgaturiyasādhuravehi ca

Anekehi sahassehi sādhukāraravehi ca

Karīyamānapūjāsu kallolamāliūmiva

Sacakkacakkavattīva gantvā rājā mahāyaso

Vividhavicittālaṅakāravanvādīhi alaṅkate

Dibbamaṇḍapasaṅkāsamaṇḍape pavare subhe

hito janādhipo rājā devasaṅghapurakkhato

Devarājā'va so rājā munindadasanaṃ varaṃ

Kappasatasahassehi atīva dullabhaṃ subhaṃ

Dassento janakāyānaṃ tosetvāna asesake

Sañcinanto puññarāsiṃ karaṇḍesu pavaḍḍhayī.

[SL Page 619] [\x 619/] (

Itthaṃ sajīvabuddhassa dassane viya sabbathā

Janakāyopi tussitvā puññarāsiṃ pavaḍḍhayī.

Evamevaṃ anekesu vāresu kusalatthiko

Dāṭhādhātuṃ padassetvā sañcayī kusalaṃ bahuṃ.

Sambuddhadāṭhamuddissa pubbalaṅkādhipehi pi

Dinnāni gāmakkhettāni īsakampi na nāsiya

Mahāpūjaṃ pavattento suppasanno dine dine

Bahavo hatthi-asse ca tathā gomahise'pi ca

Susamiddhaṃ samanussaṃ rajakatthalanāmakaṃ

Gāmemekaṃ ca aññampi muttāpabbatanamakaṃ

Mahāgāmaṃ ca pūjetvā puññasāramagaṇhi so.

Sāsanavuddhikāmo so laṅkādīpavare pure

Bhikkhūsu vijjamānesu pabbajjāladdhakesu hi

Sāmaṇeresu sabbesu ekacce pāpabhīrukā

Saddhammagarukā āsuṃ susīlā suddhajīvino;

Ekacce pāpagarukā dussīlā pāpadhammino

Posentā 12 puttadārādiṃ 13 gihīkicce ratā siyuṃ;

Nakkhattavejjakammādi-akiccesu yutā bhavuṃ.

Tādisānaṃ alajjinaṃ pavattiṃ ca mahīpati

Sutvā sammā vijānitvā lajjipakkhesu sādhusu

Suddhājīvaṃ'raññavāsiṃ jinasāsanavuddhiyā

Katussāhaṃ sīlavantaṃ guṇavantaṃ vahussutaṃ

Vyākaraṇesu 14 sambuddhavacanesu visāradaṃ

Saraṇaṅkarābhidhānaṃ taṃ sāmaṇeraṃ yasassinaṃ

Taṃ sādhūti vicintetvā tassādhārena bhūpati

Yathākammaṃ vicārento tesaṃ katvāna niggahaṃ

"Ito paṭṭhāya nakkhattavejjakammādike'pi ca

Akicce parivajjetvā sabbe pabbajitā sadā

Sambudadhavacane ceva paṭipattiṃ ca rakkhituṃ

Sammovādampi dāpetvā accosakkitasāsanaṃ

Abhivuddhikāmo sorājā balaṃ datvāna lajjinaṃ

Anekehi upāyehi sāsanassaṅgahaṃ akā.

-----------

12. [E.S.] Posane. 13. [E.] Puttadārādi. 14. [E.] Veyyākaraṇesu.

[SL Page 620] [\x 620/] (

Laṅkādīpamhi sakale upasampannabhikkhunaṃ

Abhāvena munindasasa sāsanaṃ suvinimmalaṃ

Bhavissati vināsanti kampito dharaṇīpati

Laṃkārajjaṃ kayiramāne mādisamhi janādhipe

Jinasāsananāsantu nā yuttanti vicintiya

Pubbabhupatikālamhi bhikkhu netuṃ tahiṃ tahiṃ

Pesetvāna asampattaṃ sāsanavuddhikaṃ pana

Ahameva taṃ karissāmi cintento manujādhipo

Mahāpuññño mahīpālo sāsanassa mahesino

Ciraṭṭhitiṃ'va icchanto ānetuṃ jinasūnavo

Munindaparinibbāṇā dvisahassasatadduve

Tenavutivacchare patte paṇṇākārehi nekadhā

Pūjāvatthūhi nekehirājasandesamuttamaṃ

Datvā amacce pesesi ayojjhapuramuttamaṃ.

---------

Evaṃ laṃkādhipo buddhasāsanaṃ suvisodhitaṃ

Kattukāmo jinindassa sāsanavuddhimārahi.

63 Samādāya amaccā te rājasandesamādikaṃ

Mahussavena mahatā gāravena gatā pana

Laṃkārakkhāniyuttehi olandehi janehi te

Nāvamāruyha yantvāna sāmindavisaye pana

Ayojjhapurasampatte tasmiṃ dese janādhipo

Rājasandesamādīni gahetvāna yathāvidhiṃ

Amaccānampi kattabbasaṅgahaṃ sādhu kāriya

Pavaraṃ rājasandesaṃ oloketvāna buddhimā

Buddhattameva patthento purento dasapāramī

Sāsanaṃ abhipālento dhammikavho narādhipo

Jinasāsanassa laṅkāyaṃ parihīnabhāvādikaṃ

Sabbaṃ pavattiṃ jānitvā viseseneva kampito

"Sambuddhasāsanaṃ tasmiṃ vuddhiṃ kātuṃ ahaṃ pana

Upatthamho bhavissāmi" cintento so mahīpati

Sāmindavisaye tasmiṃ saṅgharājādikebahū

Bahussute dhammadhare cirapabbajite'pi ca

[SL Page 621] [\x 621/] (

Vinayaññu mahāthere sāsanakiccakārake

Samatthe sannipātetvā vicāretvāna sādhukaṃ

Appicchasantuṭṭhaguṇādhivāsaṃ ācārasīlādiguṇenupetaṃ

Upālitherappamukhātirekaṃ nimantayitvā dasaggasaṅghaṃ

Laṅkādīpe asante ca dhammavinayapotthake

Suṇṇapaṭibimbañca suvaṇṇapotthakaṃ varaṃ

Laṅkādīpe mahārāje pasanno so mahīpati

Pavaraṃ rājasandesaṃ paṇṇākāre ca'nekadhā

Ayojjharājāmacce va rājā vessantaro ica

So hi laṅkamapesesi jinadhātugharaṃ varaṃ.

---------

Evaṃ yā soṇaṇabimbādiṃ sampādetvāna pesitā

Nāvā nekabhayākiṇṇe gambhīre bahupaddave

Nirupaddavāva āgantvā laṅkādīpacare subhe

Tikoṇamālatitthaṃ sā mahānāvā apāpuṇi

Laṅkādhīpo mahārājā pavattiṃ taṃ suṇitva so

Sirivaddhanapure sabbe sanatipātetva nāgare

79 Mahāchaṇampi kārento pasanto manujādhipo

Mahāsamuddato yāva sirivaddhanapuraṃ varaṃ

Tāva maggaṃ visodhetvā ārāme ca tahiṃ tahiṃ

Kārāpetvā janindo so mahāsenāpatādayo

Amacce pesayitvāna jinabimbadhammapotthake

Bhikkhusaṃghādikaṃ sabbaṃ ānetvāna yathākkamaṃ

Mahatā gāraveneva mahatā ussavena ca

Atikkamitvā addhānaṃ sumanakūṭāgatāya hi

Mahāvālukagaṅgāya samīpaṃ samupāgate

Sirivaddhanapurādhīsa-puññakāmo janādhipo

Vatthuttayaṃ samārabbha paccuggamanajaṃ phalaṃ

Icchanto'ca mahārājā puññakāmo mahāyaso

Hatthiassādikehe ca balakāyapurakkhato

Paccuggantvāna saddhāyamahātherādikaṃ varaṃ

Vanditvā so mahāsaṅghaṃ sammā sammodi taṃ khaṇe

Kathaṃ sammodanīyaṃ ca vītisāretva sādhukaṃ

[SL Page 622] [\x 622/] (

Vatthuttayaṃ purekatvā āgantvāna sakaṃ puraṃ

Pupphārāme subhe ṭhāne kāritamhi manorame

Iṭṭhikādane tasmiṃ saṅghārame alaṅkate

Pavaraṃ bhikkhusaṃghaṃ taṃ vasāpetvā tato pana

Upaṭṭhahanto sakkaccaṃ paccayehi dine dine

Sukhadukkhe vicāretuṃ amacce'pi niyojayī.

---------

Ayojjhapurato tena rājena pesitaṃ varaṃ

Rājasandesamādīni gāhāpetvāna āgate

Rājadūtādayo'macce yuttaṭṭhāne vasāpiya

Kattabbasaṃgahe tesaṃ kāretvā manujādhipo

Sambuddhaparinibbāṇa dvisahassasatadduve

Channavutihāyane tasmiṃ māse āsāḷhināmake

Sampattapuṇṇamāyaṃ so mahārājā mahabbalo

Mahatā rājānubhāvena saṃyutova mahīpati

Pavisitvānaārāmaṃ tamhi majjhagate subhe

Uposathaghare sammā pañaññāpetvāna āsane

Sīlācāraguṇupetanipuṇopāyapesalaṃ

Mahāupālitheraṃ ca sabbasattahite rataṃ

Dutiyāriyaminuttheraṃ sasaṅghaṃ hi nimantiya

Nisīdāpiya teheva laṅkindo manujādhipo

Sāmaṇeresu laṅkāya padhānānaṃ tadā pana

Mahāmahaṃ pavattento dāpesi upasampadaṃ.

---------

Tatoppabhuti saddhammasaddasatthesu chekake

Sāmaṇerādike netvā dāpento upasampadaṃ.

Tathevānukkameneva sambudhasāsanuttame

Pabbajjāupasampattārahe sammā vicāriya

100

Pabbajjaṃ upasampattī tesaṃ dāpetva sādhukaṃ

Laṃkāyaṃ bahubhutesu bhikkhusaṃghesu tesu hi

101

Pariyattipaṭipattīnaṃ rakkhane satatādare

Samatthe ca garuṭṭhānārahe bhikkhū vicāriya

[SL Page 623] [\x 623/] (

102

Ayojjhāgatasaṅaghasamiṃ sikkhituṃ te niyojiya,

Jinasāsanakāresu tesu bhikkhusu lajjisu

103

Laṃkāyaṃ cirakālamahā vināsamukhamāgataṃ

Munisāsanaṃca jotetuṃ ye ciraṃ kataussabho

104

Pariyattiṃ paṭipattiṃ ca yathāpaññaṃ yathābalaṃ

Jotesi yo munindassa rattindivamatandito.

105

Aññe vāpi bahū sisse pariyattipaṭipattīsu

Sikkhāpetvāna sakakaccaṃ sāsanaṃ jotiyī'dha yo,

106

Sakaatthe paratthe cayo yutto, munisāsanaṃ

Ciraṃ vattetukāmo yo suddhājive sadā rato

107

Laṃkāyaṃ jinasūnūnaṃ sabbesaṃ hitakāminaṃ

Guṇasīladhutādīsu ādāso iva yo ahū,

108

Samaṇuddesakāle yo saraṇaṅkaraavhayo

Atha taṃ upasampannaṃ sīlācārajinatrajaṃ

109

hapetvā saṃgharājatte tassā'nugatabhikkhusu

Satthusāsanakiccesu ye dakkhā ye supesalā

110

Tādise'pi vicāretvā ubhayārāmavāsike

Tesaṃ ṭhānantaraṃ datvā jinasāsanakārakā

111

Sabbe samaggā hutvāna ratatindivamatanditā

Vinayaṃ yatha, yatha dhammaṃ karothā'ti tathe'va hi

112

Niyametvāna bhupālo katvāna saṃgahaṃ bahuṃ

Ciraṭṭhitvaṃ laṃkāya sāsanevaṃ sujotayī.

---------

113

Sāmindavisayāyātā rājadūtādayo'pi ca

Rājasandesamādīni datvā rājaṃ samaddasuṃ

114

Laṃkādhipo mahārājā sabbāni tāni ādiya

Pavaraṃ rājasandesaṃ oloketvāna sādhukaṃ

115

Pasanno so mahīpālo tesaṃ ca saṃgahaṃ akā

Atatatthaṃ ca paratthaṃ ca sasanatthaṃ punappunaṃ

116

Katapuñeññā dhammakāmo sāsanajjotako sudhī

Ārāmaṃ pavisitvāna saṅghamajjhagato'pi ca

117

Sāsanaṭṭhitikāraṇāni vicāretvā anekadhā

Sāsanaṃ eva jotetuṃ cintento dharaṇīpati

[SL Page 624] [\x 624/] (

118

Pavaropālimahātheraṃ nimantetvāna sādhukaṃ

Dīghāgamato ceva saṃyuttāgamato pi ca

119

Saddhammasaṅgahādīhi nānāgatthehi saddhayā

Dasadhā rājadhamme ca catussaṅgahavatthu'pi

120

Evamādīni sutvāna jātasaddho mahāmatī

Kiccākicce puññapāpe vajjāvajje vijāniya

121

Akicce pāpake dhamme vajje cāpi vinodiya

Kiccadhammānavajjesu sammā attaṃ niyojayī.

122

Dānādinekapuññāni karontova dine dine

Kārāpetvā alaṃkāraṃ puraṃ sabbaṃ pure viya

123

Ayojjhāgatamacce ca atha laṃkājane khile

Mahatherādayo bhikkhu atha laṃkāya bhikkhavo

124

Sāmaṇerādayo sabbe sannipatiya sādaro

Sabbesaṃ tesamatthāya hitāya ca sukhāya ca

125

Rājābharaṇadikeheva pūjāvatthūhi nekadhā

Mahaṃ pubbeva vattento dantadhatumadassayī.

---------

126

Mahiyaṅgaṇacetyādi-cetiyaṭṭhānavandanaṃ 15

Icchante rājadūtādi-amacce'pi tahiṃ tahiṃ

127

Laṃkāmaccehi pesetvā vandāpento yathāruciṃ

Kattabbasaṃgahe tesaṃ sammā kāretva pesayī.

128

Pavaropālitherādibhikkhusaṃghaṃ tatheva ca

Pūjāvatthuni datvāna amacce'pi niyojiya

129

Mahiyaṅgaṇādilaṃkāya soḷasaṭṭhānamuttamaṃ

Vandāpetvā cetiye ca sirivaddhanapurādisu

130

Kāretvā baddhasīmāyo bhikkhunañca hitatthiko

Uposathagharāvāse kārāpesi tahiṃ tahiṃ

131

Bhikkhusaṃghe suppasanno tīsu saṃvaccharesu so

Kārāpetvā ca ārāme bhikkhusaṃghaṃ vasāpiya

132

Antovassesu kattabbe upakāre ca kāriya

Saddhammaṃpi ca sutvāna uposathamupāvasī.

133

Pavāritesu saṅghesu parikkhārehi nekadhā

Parivāracīvareheva adā kaṭhinacīvare.

-----------

15.[A.] Vandane

[SL Page 625] [\x 625/] (

134

Vassanabbhantare tiṇaṇaṃ tamhi saṅghamhi uttame

Sattasatappamāṇe ca kārāpentopasampadaṃ

135

Tisahassappamāṇanaṃ kulaputtānamuttamaṃ

Samaṇuddesapabbajjaṃ dāpesi janatāhito

136

Lokahito manujādhiparājā

Sāsanavuddhikato iti evaṃ

Brahmasurāsurasesapatītā

Taṃ mahīpaṃ siriāyu dadantu

---------

137

Laṃkāsāsanavuddhimahi bahūpakārako sudhi

Buddhattameva patthento dhammikavho narādhipo

138

Sīlācāraguṇāvāsaṃ saddhādiguṇabhūsanaṃ

Mahāvisuddhācariyattheraṃ ceva guṇākaraṃ

139

Nipuṇaṃ varañāṇamuniṃ anutherañca pesalaṃ

Dvittherapamukhaṃ saṅghaṃ dasavaggātirekakaṃ

140

Ayojjhipurato tamhā sūkaravhayabhāyane

Pūnalaṃkamapesesi laṃkāsāsanavuddhiyā

141

Tamhi saṅghe anuppatte laṃkārājā mahāyaso

Mahantagāraveneva puraṃ netvā pure viya

142

Pupphārāme vasāpetvā sādaro'va dine dine

Niccahattādikaṃ sabbaṃ yathā pubbe tathā adā.

---------

143

Pavaropālithero ca tīsu saṃvaccharesu so

Rattīndivappamatto'ca satthusasanavuddhiyā

144

Kattabbakicce katvāna puññarāsimhi sañcite

Uppannanāsikāroge teneva abhipīḷito.

145

Gilānabhāvamāpannaṃ taṃ mahātheramuttamaṃ

Smmā bhesjjupaṭṭhāne kārento sīhaḷādhipo

146

Punappunampi ārāmaṃ gantvā rājā mahāyaso

Rogāturaṃ mahātheraṃ disvā kampitamānaso

147

Atekicchanti jānitvā pūjāvatthuhi nekadhā

Buddhapūjā pavattetvā pattidānañca'dāsi so.

148

Atha kālakatasasāpi sarīrampi ca sādhukaṃ

Mahussavena vaḍḍhetvā dussagehe mahārahe

[SL Page 626] [\x 626/] (

149

Nekapūjāvidhānāni pavattento janādhipo

Netvā āḷahaṇe kiccaṃ karetvā puññasañcayī.

---------

150

Laṃkāya munirājassa sāsanassevavuddhiyā

Dvikkhattuṃ bhikkhusaṃghassa pesanena ca sādhu no

151

Asante ekabhikkhumhi laṃkādīpe'khile pana

Nekasatāni bhikkhūnaṃ pātukārāpanena ca

152

Asantapotthakānaṃ hi pesanena anekadhā

Sāmindavisayādhisadhammivhe narādhipo

153

Munisāsanavuddhimhi upakāro'ti jāniya

Bahūpakārabhutassa tādisassa ahampi ca

154

Kattabbasaṅgahe sammā karissāmīti cintiya

Munidāṭhālañchanaṃ ca mahagghamaṇinā katā

155

Jinabimbaṃ dakkhiṇāvattasaṅkhādivividhe bahū

Paṇṇākāre ca pavaraṃ rajasandesamuttamaṃ

156 Datvā amacce niyametvā nijadesagamanicchitaṃ

Bhikkhusaṃghaṃ ca teheva sadesameva pesayī.

---------

157

Mahatā gāraveneva te sabbeva samādiya

Gantvāna te amacca taṃ sāmindavisayaṃ pana

158

Sampatte dhammiko rājā atīva tuṭṭhamānaso

Jinadāṭhālañchanādiṃ passitvāna yathāruciṃ

159

Sambuddhadāṭhaṃ laddho'va suppanno dine dine

Mahāmahaṃ pavattento rājasandesapākaṭe

160

Sāsanavuddhimādisu pattidānādike bahū

Vacanāni sutvā jānitvā laṅkārañño pasīdiya

161 Laṅkāya'vijjamānāni potthakāni bahūni ca

Siripādalañchanaṃ cāru jinadāṭhāya pūjane

162

Soṇṇamaṇḍapachatte va rājaparibhogamārahe

Paṇṇākāre ca vividhe dassanīye manorame

163

Attupasampādādīsu sabbapuññesu patti ca

Ubhinnaṃ pana rājūnaṃ mittasatthavakāraṇe

164

Pakāsetvāna likhitaṃ rājasandesamuttamaṃ

Datvā sabbamapesesi laṅkādīpavaraṃ subhaṃ.

---------

[SL Page 627] [\x 627/] (

165

Tāni sabbāni ādāya laṅkārajā mahāyaso

Sadadhammapotthake ceva munipādakkhalaṇādike

166 Disvā atttamano hutvā pavattento mahāmahaṃ

Mahussavampi kāretvā sabbesampi padassayī. 167 Oloketvāpi sandesaṃ tasmiṃ hi pākaṭe

bahū

Pattidānādike sammā mittasatthavapākaṭe

168

Vacanāni ca jānitvā pattānumodanena ca

Atīva somanassena saṃyuto sīhaḷādhipo

169

"Sāsanavuddhimādīhi puññakammehijaṃ phalaṃ

Sandiṭṭhikavaseneva diṭṭhomhiti vicintiya

170

Āyatimhi bhave sammā vindanīyamhi kā kathā?"

Evaṃ vatthuttaye sammā pasanno so mahīpati

171 Ārāṃ pavisitvāna dutiyavāre samāgata-16

Mahātherehi saddhammaṃ sutvā laṅkājanādhipo

172

Paṭhamāgatabhikkhusaṃṅgha upasampannabhikkhavo

Visuddhācariyamādimhi bhikkhusaṅghamhi sikkhituṃ

173

Niyojetvāna aññepi bahavo kulaputtake

Kārāpesopasampanne 17 tesu theresu sādhukaṃ.

---------

174

Tesu laṅkāya bhikkhūsu ekacce guṇabhusanā

Mahāvisuddhācariyasaṅkhātattherasantike

175

Nibbāṇamaggabhūtaṃ taṃ vipassanasamuggahuṃ

Ekacce varañāṇamunianutherassa santike

176

Saddhammavinayatthe ca saddasatthaṃ ca uggahuṃ

Evaṃ laṅkissaro rājā pariyattipaṭipattisu

177

Laṅkābhikkhu niyojetvā rakkhi sambuddhasāsanaṃ.

Laṅkāya 18 bhikkhavo tepi appamattā vicakkhaṇā

178

Silācāradhutappiccha - ariyavaṃsesu saṃyutā

Atanditā analasā chinasāsanakārakā

179

Rattindivappamattā'va ganthavipassakā siyuṃ.

Senāsanādidānena tesaṃ so'kāsi saṃgahaṃ.

---------

-----------

16.[A.] Samāgate 17. [E.S.] Kārāpentopasampattiṃ.

[A.] Kārāpento. 18.[E.] Laṅkā.

[SL Page 628] [\x 628/] (

180

Nijadesagamanicchantaṃ dutiyavāre samāgataṃ

Bhikkhusaṃghaṃ ca pesesi olandavāṇijehi so

181

Sirivaddhanapurā pubbadisābhāgampi sobhate

hānamhi nātidurasmiṃ suppatiṭṭhitapabbate

182

Kammakārehi chekehi silākoṭṭakaādihi

Navaratanappamānuccaṃ jinabimbaṃ ṭhitaṃ varaṃ

183

Kārāpento sobhamānaṃ taṃ selapaṭimaṃ varaṃ

Soṇṇapaṭṭena chādetvā sajīvamulisantibhaṃ

184

Taṃ buddharūpamanto ca katvā tuṅgaṃ ghanaṃ subhaṃ

Silābhittiṃ ca kāretvā silāthambhe manohare

185

Nisīdāpiya kāretvā dvibhumikavaraṃ subhaṃ

Mandiraṃ dassanīyaṃ taṃ vipulaṃ aṅgaṇampi ca

186

Pākāramaṇḍapādini kāretvā yeva sādhukaṃ

Nānāvicittavatthehi vitānasāni bandhiya

187

Samantato toraṇāni bandhāpetvā nirantaraṃ

Alaṅkārehi nekehi sajjetvāna anekadhā

188 Nānādhajapatākāyo ussāpetvā tahiṃ tahiṃ

Nettapūjādine tasmiṃ jāletvā dīpapāḷiyo

189

Puṇṇaghaṭe ṭhapāpetvā vividhamaṅgalasammataṃ

Sajjetvāna vidhiṃ sammā sabbaṃ kattabbakaṃ tahiṃ

190

Vicittacittakārānaṃ vatthābharaṇādikaṃ bahuṃ

Datvā yathāruciṃ tesaṃ tosetvāna anekadhā

191

Saṅkhatālādikānantu turiyānaṃ mahāravaṃ

Mahāsāgaraghosaṃ va vattetvāna manoharaṃ

192

Subhage sumuhuttamhi sugahe 19 sādhusammate

Nette patiṭṭhapetvāna pavattento mahāmahaṃ

193

Rajatapatte aneke ca bahu rajatabhājane

Mahagghe ca parikkhāre mahārahaticīvare

194

Patākadhavalacchatte phalakavamaravījanī

Evamādīni sabbāni pūjāvatthūni sobhane

195

Vipākaṃ buddhapūjāya'nussaranto janādhipo

Dharamānamunindassa sammukhe viya cintiya

[SL Page 529] [\x 529/] (

196

Vippasannena cittena puññakāmo apūjayī.

Madhurannayāgukhajjadivividhāhārake bahuṃ

197 Sakkharāmadhutambulacuṇṇakappuraādayo

Bhesajjasāragandhādisugandhe ca anekadhā

198

Sumanacampakapupphādipupphe sādhu manohare

Evamādīni sabbāni pūjāvatthuni pūjiya

199

Jinabimbakārakādīnaṃ hatthigomahisādinaṃ

Saviññāṇakaviññāṇa-anekavidhavatthunaṃ

200

Padāneneva tosesi munibimbādikārake.

Dhanasāraṃ vijānitvā pariccattadhanāni tu 19

201

Aṭṭhayugasahassāni diyaḍḍhasatauttare

Pamāṇāni ahesuntī tabbihāramahe tadā.

202

Mahanto so vihāro ca dassanīyo ca sobhano

Mahavālukagaṅgāya samīpamhimanorame

203

Bhumibhāge katattā'ca gaṅgārāmoti vissuto;

Rājahāvihāroti rājena kārito ahū.

---------

204

Itthaṃ kārāpitaṃ sādhu sobhaggasirisaṃyutaṃ

Taṃ vihārampi nāsesuṃ purasampattaverino. 205

Rājā pākatikaṃ kammaṃ kārāpetvāna sādhukaṃ

Pubbe nettamahe yeva kārāpetvā mahussavaṃ

206

Nettamahampi kāretvā cittakammakarādinaṃ

Vatthābharaṇādivatthūnaṃ dānena ca anappakaṃ

207

Pūjāvatthūhi nekehi pūjetvā manujādhipo

Saṅghārāmampi kāretvā tadāsanne manoramaṃ

208

Pariyattipaṭipattīsu yuttaṃ taṃ satatādaraṃ

Bhikkhuṅghaṃ vasāpetvā paccayehi anekadhā

209

Upakāraṃ karonto so sādaro ratanattaye

Pubbe vuttakkameneva buddhapūjaṃ pavattiya

210

Dhammasaṅghaṃ ca so ekappahāreneva pūjiya

Attano ceva lokassa puññarāsiṃ pavaḍḍhayī.

---------

-----------

19. So. (Sabbesu)

[SL Page 630] [\x 630/] (

211

Evaṃ kārāpitaṃ cārudassanīyaṃ manoharaṃ

Vihārampi ca tattheva pavattitamanappakaṃ

212

Sabbaṃ pūjāvidhiṃ vāpi saṅghadānādikaṃ bahuṃ

Puññakammaṃ ciraṃ sammā vattetuṃ mahīpati

213

Vihārassa samīpamhi aruppaliti nāmakaṃ

Gāmamekañca aññāni gākkhettāni ve bahū 20

214

Uyyāne cāpi niyametvā māyādhanavharaṭṭhake

Samanussaṃ mahāgāmaṃ udakagāmanti nāmakaṃ

215

Datvā rājā tahiṃ eva pabbatasmiṃ manorame

Akkharāni ca koṭṭatvā thiraṃ katvā pavattayī.

216

Evaṃ rājādhirājā siridharaguṇavā laddhabhoge asāraṃ

Jānanto buddhapūjaṃ jinasutapavaraṃ saṅghapūjaṃ ca sammā

Kārāpetvāna saddho satatatamakhilaṃ vattayī puññasāraṃ

Tasmā tumhe'pi sabbe satatamanalasā puññakammaṃkarotha.

---------

217

Kuṇḍasālābhidhānasmiṃ sākhāpuravare subhe

Uyyāne ramanīyamhi vihāraṃ cārudassanaṃ

218

Pākāramaṇḍapopetaṃ kārayitvāna sādhukaṃ

Munidhātupaṭibimbe ca vaḍḍhetvāna tahiṃ pana

219

Panasambanāḷikerādiphalarukkhehi sobhitaṃ

Navuyyānaṃ 21 bahū gāmakkhette ārāmike jane

220

Pūjetvā bhattapūjādisabbapūjāvidhimpi ca

Dine dine pavattesi puññakāmo janādhipo

221

Sītāvakanagarasmiṃ rājasīho ti vissuto

Pitughātakakammaṃ ca jinasāsananāsanaṃ

222

Kato yo pāpiko rājā kattabbamavijāniya

Micchadiṭṭhiṃ gahetvāna micchādiṭṭhīsu bhattiko

222

Sumanakūṭamhi sambuddhapādalañchanamuttame

Uppajjanakalābhaṃ taṃ gaṇhituṃ te niyojayī.

224

Tato pāṭṭhāya taṃ sabbaṃ micchādiṭhi vināsayuṃ

Taṃ pavattiṃ suṇitvāna mahārāja mahāyaso

-----------

20. [A.E.] Ce bahū. 21.[E.] Tamuyyānaṃ

[SL Page 631] [\x 631/] (

225

Ayuttamiti jānanto sambuddhe so sāgaravo

Ito paṭṭhāya mā evaṃ karothā'ti kudiṭṭhinaṃ

226

Āṇāpetvāna sakkaccaṃ tahiṃ kattabbakaṃ bahuṃ

Pūjāvidhiṃ pavattetuṃ buddhapūtte niyojiya

227

Susamiddhaṃ samanussaṃ kuṭṭāpiṭisamavhayaṃ

Mahāgamañca pūjetvā pādalañchanamuttame

228

Devāpampi vāretuṃ sīsacchattopasobhitaṃ

Savītānaṃ maṇḍapaṃ katvā ayodāmehi bandhiya

299

Pūjāvidhiṃ pavattetvā cinanto kusalaṃ bahuṃ

Tahiṃ nibbattalābhampi sāsane yeva yojayī.

230

Evaṃ dummedharaññā pavaramuniguṇe neva ñatvā kataṃ yaṃ

Amhākaṃ sīhaḷindo siridharapavaro neva yuttanti mantvā

Vajjetvā taṃ akiccaṃ jinasutapavaraṃ nimmanaṃ bhikkhusaṃghaṃ

Yojetvā buddhapūjā pavaraamatadaṃ cattayī so janindo.

---------

231

Vaṭṭagāmiṇībhūpālarājena karitaṃ pana

Majjhavelavihāraṃ taṃ vināsattamupāgataṃ.

232

Tabbihāraṃ cetiyaṃ ca kārāpetvāna sādhukaṃ

Cirāgataṃ 22 visuṃ hutvā gāmaṃ siṅgatthalavhayaṃ

233

Datvā dine dine sammā tahiṃ pūjā 23 pavattiya

Āyatiṃ gamanīyaṃ taṃ saggamaggaṃ visodhayī.

234

Dutiyaselavihārassa ratanadoṇisamavhayaṃ

Pubbepi santakaṃ gāmaṃ visuṃ hutvāna āgataṃ

235

Silāakkharasaññāya jānitvāna narādhipo

Datvā pavattayī pūjaṃ puññakāmo mahāyaso.

236

Majjhapallivihāraṃ taṃ kārāpetuṃ janādhipo

Katvāna saṃgahaṃ sādhu saṃgharakkhitabhikkhuno

237

Mahāsayanabimbādiṃ kārāpetvāna niṭṭhite

Mahāmahampi vattetvā katvā nettamahaṃ tahiṃ

238 Pūjāvidhimpi vattetuṃ mālāgāmasamavhayaṃ

Gāmaṃ pūjetva vattesi sammā pūjaṃ dine dine.

-----------

22. [E.S.] Ciramāgataṃ. 23.[E.] Pūjaṃ

[SL Page 632] [\x 632/] (

239

Metteyyassa munindassa aggasāvakataṃ varaṃ

Patthetvā āgateneva duṭṭhagāmiṇirājinā

240

Kārāpitaṃ mahantaṃ taṃ vihāraṃ rajatavhayaṃ

Datvā siddhatthanāmassa sāmaṇerassa bhupati

241

Upampādayitvā taṃ laṃkindo tassa bhikkhuno

Posathārāmavāsīnaṃ sabbesaṃ jinasūnunaṃ

242

Datvā ṭhānantaraṃ cāpi kāsi saṃgahanekadhā.

Ciraṃ jarāvāsabhūtaṃ taṃ vihārampi kārituṃ

243

Vividhe kammakāre ca cittakārādike bahū

Lepane buddharūpassa suvaṇṇaṃ kañcanaṃ bahuṃ

244

Hatthakammādikaṃ sabbaṃ adā laṅkānarādhipo.

Tāni sabbāni laddho so siddhatthavho yatissaro

245

Jarājiṇaṇadikaṃ sabbaṃ apanetvāna sādhukaṃ

Silāmayaṃ ghanaṃ tuṅgabhittīṃ ca gehabhumi ca

246

Sobhamānaṃ'va kāretvā bahiddha maṇḍapampi ca

Samārayuddhaṃ sambuddharūpaṃ uddhasilāya'pi

247

Nānāpupphalatāyo'pi kāretvā ceva sādhukaṃ

Iṭṭhikābhi ca cuṇṇehi mattīkābhi ca sādhuhi

248

Mahāsayanabimbaṃ ca tathāsīnaṭhite bahū

Jinabimbāni karetvā muhuttamuniādike

249

Sahassamatte sambuddhe antobhittimhi sobhane

Vicittacittakammena kārāpetvāna sādhukaṃ

250

Mahāsayanabimbassa pādamūle yathakkamaṃ

Buddhupaṭṭhāka-ananda-saddhammarakkhino'pi ca

251

Metteyyabodhisattassa nāthadevavarassa ca

Gāmaṇīrājino ceva rūpe kāretva sobhane

252

Pañcamahābuddharūpe suvaṇṇena ca limpiya

Anto kattabbakammāni kāretvāna anekadhā

253

Bahiddhā bhittiyaṃ ceva pūjatthaṃ āgate nibhe

Devabrahmarūpapantī pupphahatthe ca bhāsure

254

Mahantaṃ toraṇaṃ cā pi dassanīyaṃ manoharaṃ

Dvārassa dvīsū passesu sīharūpe duve'pi ca

[SL Page 633] [\x 633/] (

255

Bhūtarūpe ca kāretvā sesabhittantaresu ca

Mahiyaṅaganaṭhānādi soḷaseṭṭhāna muttame

256

Saccabaddhapabbatasmiṃ visiṭṭhapadalañchanaṃ

Dasadhā pāramī ceva tidhācariyamathāparaṃ

257

Pañcamahāpariccāga-ādidhamme pakāsite 24

Vicittacittakammena kāresi jātake bahū.

258

Sīhapantī hatthipantī haṃsapantī ca maṇaḍape

Tathā pupphalatāyo ca nānārūpāni kāriya

259

Atha tasseva selassa uddhaṃleṇe manorame

Mahantaṃ paṭimāgehaṃ dassanīyaṃ varaṃ subhaṃ

260

Kārāpetvāna sakkaccaṃ silākammādikaṃ bahuṃ

Tahiṃ nisinnasambuddhaṃ sajīvaṃ viya sobhanaṃ

261

Mahantaṃ dassanīyaṃ taṃ rūpaṃ ca cārudassanaṃ

Dvīsupassesu uttuṅgaṭṭhitabimbe ca sādhuke

262

Metteyyabodhisattassa uppalavaṇṇakassa ca

Rūpe ca tattha kāretvā aññe cā pi bahūni ca

263

Munirūpe satāneka - asekkharūpake tathā

Catuvīsatibuddhe ca bodhī cattake'khile

264

Catuvīsativyākaraṇe soḷasaṭṭhānake'pi ca

Bhūtarūpādayo cāru dhammasaṅgīti pañcadhā

265

Dassanīyyāpare cāru cittakamme anekadhā

Kārāpetvāna tattheva munidhātu pavaḍḍhiya

266

Cetiyañcāpi kāretvā soṇṇathūpena'laṅkataṃ

Tahiṃ bimbālaye ceva uddhaṃ pabbhāramuttame

267

Sāriputtādinaṃ pañcasataparivārasaṃyutaṃ

Nisinnaṃ munirūpaṃ ca dassanīyaṃ'ca kārayi.

268

Tattha tattha'ṅgaṇe ceva pākāramaṇḍape tathā

Nānadvārakoṭṭhake ca sopāṇe ca tahiṃ tahiṃ

269

Aññe ca cārukammante jarāvāsagate bahū

Paṭisaṃkharaṇakammaṃ ca bahavo'bhinavepi ca

-----------

24. Pakāsake ti bhavitabbaṃ

[SL Page 634] [\x 634/] (

270

Kārāpetvāna sabbāni kammantāni manohare

Tasmiṃ nettamahe rājā vatthābharaṇādike bahū

271

Datvāna pesite'macce nānātoraṇapantiyo

Nirantaraṃ'va sajjetvā tahiṃ kattabbake bahū

272

Alaṅkāre ca kāretvā vidhiṃ maṅgalamuttamaṃ

Kārāpetvāna sakkaccaṃ pavattetvā mahāmahaṃ

273

Cārujotimuhuttasmiṃ katvā nettamahaṃ tahiṃ

Tatoppabhuti nissesaraṭṭhavāsijanā bahū

274

Thaluggatasamuddova āgantvāna tato tato

Rāsibhūtā janā sabbe disvā tasmiṃ kate bahu

275

Soṇṇakammādinekāni atīva tuṭṭhamānasā

Pāṭiheramhi yamake sambuddhadassane ica

276

Pasannudaggacittā'va sādhukārapurassaraṃ

Mahāmahaṃ pavattentā saggamaggaṃ visodhayuṃ.

277

Mahe tasmiṃ vihārasmiṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantiya

Antovihāragehasmiṃ paññāpetvāna āsane

278

Saddhammakathike bhikkhu nisīdāpiya tehi ca

Mahāmaṅgalasuttādi-savaṇīyadhammamuttame

279

Kathāpetvāna sakkaccaṃ dhammapūjaṃ pavattayī

Diṭṭhassutā janā sabbe sambuddhadassanampi ca

280

Laddhā ekappahārena saddhammasavaṇaṃ tadā

Dharamānamunino dhammadesane viya nekadhā

281

Uḷārapītipāmojjappattā āsuṃ dine dine

Evaṃ rūpavilāsaṃ ca senālīlamadassayī.

282

Bahiddhā aṅgaṇe cāru silāthambhe nisīdiya

Kāretvā maṇḍapaṃ tasmiṃ paññāpetvāna āsane

283

Samantato maṇaḍapassa sannipatite mahājane

Pañcasīlādisīlesu patiṭṭhāpiya te'khile

284

Divase divase dhammaṃ sāvetvāna anappakaṃ

Tiyāmarattidhammampi dhammakathike nimantiya

285

Anekesu ca vāresu kathāpesi sādaro.

Sambuddhaparinibbāṇā dvisahassādhike pana

286

Tisate hāyane ekavasse rajatanāmakaṃ

Vihāraṃ kārayitvāna taṃ mahantaṃ mahaṃ akā.

---------

[SL Page 635] [\x 635/] (

287

Vihārato dakakhiṇasamiṃ sobhamāne manorame

Visālasmiṃ silāpiṭṭhe kataṃ taṃ cetiyaṃ varaṃ

288

Vinaṭṭhaṃ paṃsupuñjaṃ'ca kārāpetuṃ vicintiya

Cuṇaṇiṭṭhikā silādīni saṃharitvā tato tato

289

Caturassāsanaṃ smmā bandhāpento manoramaṃ

Nidahitvā nahiṃ dhātuṃ sambuddhassa sirīmato

290

Cetiyañcāpi karento tadāsanne susobhane

Bhumibhāgamhī saṅghasasa timantetvāna sādhukaṃ

291

Baddhasīmampi kāretvā uposathagharādikaṃ

Saṅghārāmampi karento iṭhikāchadanādikaṃ

292

Samantā bhumibhāgesu nānāpupphadumehi ca

Nanāpupphalatāheva nānāphaladumādihi

293

Samalaṅkataṃ mahuyyānaṃ bahupokakharaṇīyutaṃ

Kārāpento tahiṃ sādhu jinaputte vasāpiya

294

Pariyattipaṭipattīsu yojesi te mahādaro.

Itthaṃ rājabalaneva kāritaṃ sevitaṃ mahā-

295

Arahantehi taṃ ṭhānaṃ pubbalaṃkādhipehi ca

Pūjitaṃ, taṃ pavattimpi sutvā rājā mahāyaso

296

Tathā vihārasīmampi niyetvāna pūjiya

Tahiṃ pūjāvidhiṃ sabbaṃ saṅghadānādikaṃ bahuṃ

Vaḍḍhetvāna pavattento puññarāsiṃ ca sañcayī.

297

Pūgapunnāganāgāditarurājivirājite

Sabbānantasakuntehi madhurālāpakujite

298

Sītalāmalaodātasilātalasamanvite

Nānāmigagaṇākiṇṇe dohalapabbatantike

299

Sūkarāvāṭanāmamhi 25 ārāme sumanohare

Raññānuññātamaccena jinabimbālayaṃ kataṃ;

300

Silathambhe patiṭṭhāya suvaṇṇagāmamantinā

Upesathālayaṃ katvā pūjitaṃ muniorase

302

Thamhādidārumbhāre samānetvāna so pana

Bahūni mandirāneva kārāpesi tahiṃ tadā

303

Tasmiṃ vāsitabhikkhūnaṃ paccayatthāya sabbadā

Gāmakkhettādike neke pūjesi manujādhipo.

-----------

25.[E.] Sūkaravhaya.

[SL Page 636] [\x 636/] (

304

Etānipana sabbāni kārāpetvā narādhipo

Dhammarakkhitayatindassa 26 pāpesi sumano tadā,

305 Evaṃ nānāvidhaṃ puññaṃ sañcinitvā narādhipo

Pañcatiṃsatime vasse yathākammaṃ gamī ito.

306

Bhoge ca dehe ca asārakattaṃ

Mantvālayaṃ dūrataraṃ haranti

Tumhepi vatthuttayameva seviya

Lokuttarādiṃ kusalaṃ bhajavho.

Iti sujanappasadasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse kittissiri

Rājasihadīpano nāma aṭṭhanavutimo paricchedo.

---------

Ekūnasatamo paricchedo

Sirirājādhirājasīho tassa bhātā kaṇiṭṭhako

Tadaccayena laṅkāyamabhisekamapāpuṇi.

Pattarajjābhiseko'va pasanno ratanattaye

Saddhammasavaṇe yutto appamatto vicakkhaṇo

Bhātarā kāritaṃ yañca lokasāsanaphātikaṃ

Ahāpetvāna kāresi pure viya janādhipo.

Dantadhātuvarassāpi annapānādikampi ca

Anīharitvā pūjesi pure viya mahāyaso.

Pure jinorasānaṃ hi ṭhapitaṃ dānavaṭṭakaṃ

Raññā dinnakkameneva tathā dātuṃ niyojayī.

Bhāturañño tu samaye sāmindāgatabhikkhavo

Upālittherapamukhā sirivaddhanapurāgamuṃ;

Tato te āgatopālittherappamukhabhikkhavo

Purato dakkhiṇāsāya kusumārāmasaññite

Ñattidutiyakammena sīmaṃ tatra abandhayuṃ.

Kittisasirivharājena pure kārāpitaṃ tadā

Uposathālayaṃ so hi oloketvāna jiṇṇakaṃ

Aggato taṃ pana vatthuṃ tuṅgaṃ katvā samantato

Bhiyyo selappayogena antosīmāya bhittiyo

Ukkhipitvāna kāresi puñññakāmo narādhipo.

-----------

26. [A.] Yamindassa.

[SL Page 637] [\x 637/] (

Silāthūṇe patiṭṭhāya katvā so'posathālayaṃ

Cātuddisassa saṅghassa paṭipādesi bhūpati.

Pāḷisakkatasatthadinekasatthesu kosalo

Niccadānarato āsi rūpena makaraddhajo.

Asadisajātakaṃ so hi sīhaḷāya niruttiyā

Kabbaṃ katvā likhāpesi saddasatthavisārado.

Dīpasatasahassena jāletvā ekarattiyaṃ

Dāṭhādhātuṃ sa mānesi saddhāya suddhamānaso.

Suṇitvā sesadānesu kaṭhinassa mahāguṇaṃ

Anusaṃvaccharaṃ saghe kaṭhināni adāsi so.

Aṃgīrasassa paṭimaṃ tassa rañño pamāṇakaṃ

Lohena taṃ akāresi jinapattiṃ ca patthayaṃ 17

Gaṅgārāmābhidhānamhi vihāre sādhusammate

Cetiyampi ca kāresi dassanīyaṃ manoharaṃ

Evamādīni puññāni vinitvā so mahīpati

Aṭṭhārasasu vassesu yathākammaṃ gato ito

---------

Rājādhirājasīhassa bhāgineyyo janādhipo

Sirivikkamarājasīho dhitimā maṇḍalissaro

Jineritāni dhammāni nisāmetvā pamodiya

Dāṭhādhātubhadantassa maṇimuttādikaṃ tathā

Gāmakkhettāni nekāni pūjesi dharaṇīpati.

Buddhappamukhasaṅghassa ghāsampi ca paṇitakaṃ

Bahukkhattu padatvāna patthayīnattasampadaṃ.

Evamādīni puññāni sañcinī so mahīpati

Asādhusaṅgamāgamma vipallāsaṃ punāgami.

Mantissaramahāmacce tadaññe sacive bahū

Samānetvāna nāsesi rakkhaso viya so jane.

Anekasatasaṅkheyye jane netvā tahiṃ tahiṃ

Acchāpesi tadā sūle maccū'va adayāparo.

Parmparāgate tesaṃ janātaṃ vibhave bahū

[SL Page 638] [\x 638/] (

Vilumpāpesi so rājā theno'va gāmaghātako.

Evaṃ nekavidhādhamme carante ca mahipatī 27

Pakuddhā sīhaḷā cāpi kolambapuravāsino

Idhāgantvāna sabbe te rājānaṃ duṭhadhammikaṃ

Tassā'bhisekato aṭṭhārasavasse gate tadā

Jīvagahaṃ gahetvāna paratīramatārayuṃ.

Paratīraṃ patāretvā rājānaṃ lokapīḷakaṃ

Iṃgirisināmakā sabbaṃ rajjaṃ karagataṃ karuṃ.

Gotamassa mahesissa nibbāṇappattivāsare

Tevāraṃ laṃkamāgamma dīpābhivuddhikārino

Laṃkādīpāvatiṇṇena vijayena yasassinā

Sīhaḷādimarājena sambhutaṃ tambapaṇṇiyaṃ

Pasatthanītisaṃyuttaṃ sīhaḷaṃ rajjatantakaṃ

Vassānaṃ sattapaññāsādhikaṃ tevīsatīsataṃ

Laṃkādīpaṃ pasāsantaṃ vidhāya lokasaṃgahaṃ

Sāsanaṃ paggatvona itthamatthamupāgami.

Sogatarajjatantassa imassa paripālakā

Bhubhujā kamato he'suṃ sataṃ sattari satta va,

Tesu patāpino ye'suṃ pabhāvī ye ca bhumipā,

Saṃghabodhyādayo ye'suṃ buddhaṅkurasirīdharā,

Akāsuṃ ye mahāganthe dhammavinayakovidā,

Mahākavivarā ye'suṃ, āyubbedavidū ca ye

Gurupūjāparā yepi, saṃgāmajuttamā ca ye

Ye ye'suṃ nekarūpehi dīpassa hitakārino

Jaliṃsvā'diccarūpā ye laṃkādīpanabhoditā hatāritamasandohā sampadālokadāyakā 39

Bhupālā te palayamupagatā koṭisaṃkhā ca pālyā

Ye cā'suṃ pūjanīyā jinatanujavarā appavattiṃ gatā te.

Atthaṃ yātā sajīvā matisacivagaṇā seniseṭṭhā ca yodhā.

Sakkhībhutā viyoge dharati vasumatī nassarā sāpi nūnaṃ.

Iti sujappasādasaṃvegāya kate mahāvaṃse

Sihaḷarajjatantatthagamo nāma ekūnasatamo paricchedo.

---------

[SL Page 639] [\x 639/] (

Ūnapūraṇaṃ

Dvānavutima paricchedena sambandhaṃ.

Sīhaḷarajjatantatthagame bārasavāsaraṃ

Anītitamatonaddho sīhaḷosi alakkhiko

Tato tatiya jājassa - rājassaṇodayo bhavi.

Phiraṃgāgamato tatthe'sānupubbakathā bhave:

Phiraṃgā hi yureporudīpe bhāgamhi pacchime

hite phiraṃganāmena patikālavhayena ca

Ñāte dese samuppannā manussā setajātikā

Vāṇijjatapparā chekanāvikā dhanalolupā.

5 Pācīnadesajātāyo vāṇijjabhaṇḍajātiyo

Paticīnesu desesu nīyanti cirakālato.

Yuropīyajanā tesu bhaṇḍesu vihitādarā

Saṃsamuṭṭhānakaṭṭhāna-gavesanarataṃ bhavuṃ

Phiraṃgiyajanā tattha asumaggesarā tadā

Rājā dutiya jonākhyo - phīraṃgesā'si bhupati.

Ekūnatiṃsavassesu sahassaddikato paraṃ

Yātesu muninibbāṇā āṇāya tassa rājino

Nāvikapati bartolamiyudiyasanāmako

Gavesanāya pācīnapadese patikālato

Yāva supatthanatitthamāgamma cṇḍavātato

Upadduto tivattitvā sadesameva āgato.

Vasse'tha dvisahassaṭṭha-tiṃsatime 'bhisevanaṃ

Pāpuṇittha phiraṃgesu emānuvelabhūpati.

Nāvādhipaṃ sa vaskoda-gāmābhidhaṃ savāhiniṃ

Pācīnāsāya raṭṭhānaṃ gavesanatthamapesayī.

Nikkhanto so sasenāya nāvādhipo mahāmati

Nāvāhi lisbanavhato phīraṃgarājadhānito

Yuropaṃ samatikkamma gacchaṃ pubbadisāmukho

Atlantikamaggena samuddayānatapparo

[SL Page 640] [\x 640/] (

Nekarūpena sampatte madditvā satadukkare

Aprikāmahādīpā paramindiyasāgare

Utti kolikuṭaṭādi-paṭṭanesu yathāruciṃ

Niyutto vāṇije kamme nijadesopayogike

Saraṭṭhaṃ pesayī bhaṇḍe tato paṭṭhāya te pana

Phiraṃgiyajanā tasmiṃ bhārate bhuvi sabbathā

Niyuttā vāṇije kamme na ciraneva bhārane

Padese hatthage katvā samuddatīrasaṇṭhite

Govāpadese isseraṃ vantentā nijarājino

Vijitattañca pāpesuṃ padese attahatthage.

Bhāratīyapadesesu emmānuvela rājino

Donapransisku da alm[X]gña[X]dā patirājāsi ādimo.

Pubbe tesu padesesu muslimajanasantakaṃ

Vāṇijjaṃ patikālā te sakahatthagataṃ karuṃ.

Tathāpi muslimākhya ca patikālabhayā raho

Apākaṭena maggena vāṇijjamakaruṃ sakaṃ

Ñatvā taṃ nāvikaṃ maggaṃ patirājamahāsayo

Laṅkāto dakakhiṇe māla-dīpāsannasamuddagaṃ

Tesaṃ nāvā vilopāya pesayittha savāhiniṃ.

Dona lorensu dalemadānāmakaṃ nijaputtakaṃ.

Maggenāpariciṇṇena samuddayānatapparo

Nāvikādhipatī soyaṃ caṇaḍāvātena codito

Laṅkādīpamupāgamma gālupaṭṭanamotari.

Yuttā tade'ha vāṇijje āsuṃ muslimajātikā.

Paṭṭanesu samattesu vāṇijjaṃ te yathāruviṃ

Pavattentī'ha rājūnamāṇaṃ nevānuvattino.

Parakkamabhujo rājā aṭṭhamo jayavaḍḍhane

Vīrasaddavisiṭṭhavho adhirājeti vuccati.

Jāpane vannidesesu gaṃgāsiripuravhaye

Perādeṇipure ceva badullanagaruttame

Mahāgāmeti nekesu padesesu padesikā

Rājāno nāmamattena adhirājānuvattino

Attano ruciyā yeva vattantā sañcaye ratā

Añaññamañaññaviruddhā'suṃ parihānimukhe ṭhitā.

[SL Page 641] [\x 641/] (

Dvisahassaṭṭhatāḷīsavassā sambuddhavassato

Atītā'suṃ tadā aṭṭhārasādhirājavassato.

Gālutitthe phiraṃgāna motaraṇakkhaṇepi te

Bhaṇḍe ārepayānā'suṃ nāvāsu musalimā janā.

Asambhāvitasampattaṃ disvā phiraṃgavāhiniṃ

Musalimā saṅkitā āsuṃ bhayavyākulamānasā.

Phiraṃgā tuṭṭhacittā'suṃ disvāna'ttāhipatthite

Aññātuṭṭhānakāṭṭhāne laṅkāvāṇijjabhaṇḍake.

Lamaṅgehadibhaṇḍesu disvā'sattamane ca te

Takkesuṃ musalimopāyaṃ sabhaṇḍaparirakkhaṇe.

"Rakkhāye'hādhirājassa dīpamhi rājadhāniyā

Karoma no vaṇijjanti" āhasvā'bhītarūpakā.

Vacanaṃ musalimānaṃ taṃ attatāṇāya kappitaṃ

Saddahaṃ nāvikeso so raññā saṅgarabandhanaṃ.

Icchaṃ payodasosākhyaṃ dūtaṃ rājassa santikaṃ

Musalīmehi ca paisesi tadatthāya sagāravaṃ.

Pabhuno sīhaḷassenaṃ kuttimarājarūpino

Dassesuṃ santikaṃ netvā rājāti musalimā saṭhā.

Rājamuttimatā tena dūto karittha saṃgaraṃ

Duggatthaṃ ca vaṇijjatthaṃ okāsaṃ labhi tena so.

Catumuṭṭhisate ceva lamaṅgānaṃ tathāpare

Rājapābhatarūpena datvā te taṃ sutosayuṃ.

Pacchā phiraṃgā jāniṃsu sāṭhyaṃ musalimayojitaṃ

Tasmā kira na patthesuṃ saṅgarena paṭissutaṃ.

Ñātabhāvampi sāṭhyassa muslimānaṃ na vedayuṃ.

Tato katipaye vāre vasantā gālupaṭṭane.

Thamhaṃ patiṭṭhapetvana phiraṃgāgamasārakaṃ

Gamiṃsu govadesaṃva anāgataphalesino

Vaṇṇeyuṃ bhārate dese sajātiya-janantike

Sīhaḷassa vaṇijjepayogitādipayojane

Na tāva thiramūlāsuṃ phiraṃgā bhārate tato

Neva dvādasavassāni ussahuṃ sīhaḷāgame.

[SL Page 642] [\x 642/] (

Gatetha rūḷhamulattaṃ phiraṃgiyabaladdume

Nāvīso lopasorasda-albarggeriyanāmako.

Emmānuvelabhupānu - jīvisattasataṃ camuṃ

Ādāyāgamma nāvāhi kolambatatthato'tari.

Tadā'vīraparakkanti - bāhuno jayavaḍḍhane

Putto dhammaparakkanti - rājo rajjaṃ pasaṃsati.

Devapure'nujo tassa vijayabāhu nāmavā

Rajjaṃ sāsati pubbutta - pabhuno ca tahiṃ tahiṃ,

Tadā sambuddha nibbāṇā sahassaddikato paraṃ

Saṭṭhimo vaccharo hoti adhirājassa aṭṭhamo.

Dubbalyenādhirājassa dīpasmiṃ rajjatantakaṃ

Sudubbalaṃ pavattittha akkhamaṃ dīparakkhaṇe.

Nāhosi adhirājo'pi vāpisaṃkharaṇussuko

Padesādhipatī vā'suṃ aññamaññavirodhino.

Vāpisaṃkharaṇābhāvā neva sassaṃ samijjhatī;

Nappahonti ca dhaññāni dīpavāsīnabhojane.

Ārabhuṃ dīpamānetuṃ tato dakkhiṇabhārate

Nānāpadesajātāni taṇḍulāni abhiṇhaso.

Parapuṭṭhakabhāvoyaṃ tadā dīpasamubbhavo

Sudīno dīpamajjāpi pāpeti nissirīkataṃ.

Laṅkārajjadumindassa iccevaṃ hānabhāgino

Vandakodayarūposi phiraṃgānaṃ samāgamo.

Patikālajane dīpa motiṇeṇa'diṭṭhapubbake

Disvāna vimbhitā āsuṃ koḷambapuravāsino.

Tesaṃ sañcaraṇādīhi saṅkitā te sarājino

Parakkamabhujavhesu navamassa nivedayuṃ.

Rājā tesaṃ vaco sutvā sānuje sacive sake

Sannipātāpayitvāna kiccaṃ tattha vicārayi.

Taṃ sabhānumataṃ chattanāmakaṃ buddhisālinaṃ

Pesayī'maccamaññātuṃ tattaṃ tattha phiraṃginaṃ.

Chatto aññātavesena gantvā kolambapaṭṭanaṃ

Sabhāvaṃ patikālānaṃ ñatvā rañño nivedayi;

[SL Page 643] [\x 643/] (

"Pabalā ruddarūpā ca dissante te videsino;

Na thūlamapamānañca kariṃsu tāva rājino.

Tasmā tesamidhāyāne ñatvā hetuṃ sabhāvato

Vāsova mettiyā tehi abhivuddhikaro" iti.

Sādhūti anumoditvā rājā tassa vinicchayaṃ

Patikāle jane rāja bhavanamavhayī lahuṃ.

Avhānenādhirājassa phiraṃganāvikādhipo

Pesayī dūtakammena jane katipaye tahiṃ.

Adhirājasabhaṃ pattā dūtā te jayavaḍḍhane

Upahāropahārena tosayuṃ rājapuṅgavaṃ.

Sīhaḷāgamanehetuṃ puṭṭhā te'vaṃ pakāsayuṃ;

"Sevakā no phiraṅgesu emmānuvelarājino.

Āṇāya adhirājassa vattantā idha sīhaḷe

Āgamimha karissāma vāṇijjaṃ sīhaḷehi"ti.

Mantvāna maddavaṃ tesaṃ āvārena girāya ca

Vāṇijjatthāya okāsaṃ kāresi sīhaḷissaro.

Laddhokāsā vaṇijjaṃ te karontā saṭhabuddhino

Adhikamulādānādi vidhinā tosayuṃ jane.

Koṭṭhakassa vidhānāya kolambanagare tato

Okāsaṃ kārayuṃ rājaṃ vañcetvāna upāyato.

Thirakoṭṭhavidhānāya silāsudhādinaṃ tadā

Dullabhattā akāsuṃ te koṭṭhakaṃ tāvakālikaṃ.

Vāṇijjena phiraṃgānaṃ musalimā saṃkitantarā

Ussahiṃsu nivāretuṃ tesaṃ taṃ koṭṭhabandhanaṃ.

Virodhaṃ musalīmānaṃ taṃ na gaṇesi ca bhupati.

Nissaddāsuṃ adisvā te upāyaṃ tassa vāraṇe.

Tato phiraṃganāvīso bhāgiṇeyyassa attano

Juvānasīlaverassa datvā koṭṭhamito gato.

Tato tivassato pacchā mahāphiraṃgavāhinī

Thirakoṭṭhavidhānatthaṃ samattamupayogikaṃ.

Nāvāhā'dāya kolamba puramāgamma sutthiraṃ

Kātumārabhi taṃ koṭṭhaṃ adhirājamataṃ vinā.

[SL Page 644] [\x 644/] (

Virodhamadhirājā taṃ koṭṭhassa thirabandhane

Ñāpayittha phiraṃgānaṃ na namaññiṃsu tiṇāyapi.

Pesayittha nisedhetuṃ tato koṭṭhassa bandhanaṃ

Kolambanagaraṃ yodhavāhiniṃ sīhaḷissaro

Ruddā phiraṃgayodhā te sīhaḷaṃ yodhavāhiniṃ

Palāpetvā samāpesuṃ keṭṭhabandhaṃ yathāruciṃ.

Tato ubhayapakkhassa sākacchāhi anekaso

Avirodhavihārāya sampādito'si saṅgaro

Phiraṃgiyehi laṃṅkāyaṃ samuddatīranissite

Padese rakkhaṇaṃ sādhu sādhetabbaṃ sadocitaṃ.

Rakkhaṇassa purekkhāra-visena vaccharampati

Dātabbamadhirājena lamaṅgādiṃ phiraṃginaṃ.

Evarūpāni aṅgāni tasmiṃ saṅgarapattake

Āsumantogadhāne'ta maṅgīkāsuṃ dvipakkhikā.

Tato katipaye vasse pakkhapate'va rājino

Vasiṃsu patikālā ke kolambakeṭṭhanissitā

Phiraṃgohi mahīpālo emmānuvelanāmako

Dvisahassacatussaṭṭhi-mite vasse divaṃgato.

Sohesi tatiyo jo ā - nāmotha dharaṇissaro

Sīhāsanaṃ phiraṃgesu phiraṃgapītivaḍḍhano.

Saṅgaraṃ na gaṇentā'tha phiraṃgā sindhuvelage

Padese nijaāṇāya vattetumussahiṃsu te.

Sadesiyajanaṃ tatthā'dhirājāṇāya vattinaṃ

Pīḷesuṃ nekadhā tesa - macchindiṃsu ca santakaṃ.

Tadā sīhaḷarajjassa bahurājakatā tathā

Mudutā cā'dhirājassa āsi dubbalyakāraṇaṃ.

Yuddhasuppappavīṇāpi sīhaḷā yodhavāhinī

Nūtanāyudhacekallā pacco sakkittha āhave.

Tasmā phiraṃgavandākā nimmūlakaraṇussuko

Samānopi na sakkittha adhirājā sudubbalo.

Ñatvā taṃ sīhalā pacchā bhetīnaṃ nūtanakkamā

Sampādane pavīṇāsuṃ āhave abhiyāyino.

[SL Page 645] [\x 645/] (

Kāruññenādhirājassa tejaso'si suhīnatā;

Pāpabhīrukatāyā'si sabbathā mudukattanaṃ.

Aputtakassa rājassa tassā'tisantabhāvato

Rājakiccesu vikkanti na vattittha yathocitaṃ.

Rājā puññābhisattopi raṭṭhassā'santabhāvato

Yathābhirucitaṃ puñaññaṃ sampādetuṃ na sakkhi so.

Tathāpyalīnacitto so kalyāṇithūparājino

Sobhanaṃ paṭisaṅkhāraṃ kāresi dharaṇissaro.

100

Rājā dhammaparakkatti - bhujo dvevīsavacchare

Laṅkārajjaṃ pasāsitvā dibbaṃ kāyamalaṅkari.

101

Rañño parakkamabhujassa'timaddavevaṃ

Laṅkādumādaninibhā patikālasenā

Laggā tahiṃ ativiruḷhisamāgatāsī

Rājesu maddavamatho na pasaṃsanīyaṃ

---------

Ekanavutimassa ūnapūraṇaṃ

Navamassa parakkantibāhuno accaye pana

Mahīpālo'nujo tassa devanagarasaṇṭhito

Chaṭṭho vijayabāhūti nāmena jayavaḍḍhane

Pure laṅkadhirājassa sīhāsanamalaṃkari.

Tadā aññe padesepi phiraṃgā sindhutīrage

Akkamantā yathākāmaṃ kariṃsu bahudha haṭhaṃ.

Āṇaṃ vijayabāhussa na gaṇentā'dhirājino

Gaṇhiṃsu vāṇije bhaṇḍe pīḷentā raṭṭhavāsike.

Acchindiṃsu manussānaṃ dhanaṃ pāṇañca niddayaṃ,

Evaṃ dāruṇakammā te appiyā'suṃ mahājane.

Tesampasusabhāvānaṃ kulitthidūsanādihi

Raṭṭhamasannimāpannamāsi lakkhīvihīnakaṃ.

Muslimesu haṭho tesaṃ visesena pavattito

Nītivirodhakammāni ñatvā tāna'dhibhubhujo.

Vāretuṃ duṭṭhakammāni mahājanadayāparo

Senaṃ pesesi yodhānaṃ vīsaṃsahassatodhikaṃ.

[SL Page 646] [\x 646/] (

Hatthivajipadātīhi yuttā sā yodhavāhinī

Anūnā yuddhahetīti nikkhamma jayavaḍḍhanā.

Phiraṃgānamarundhittha kolambalakoṭṭhakaṃ

Phiraṃgābhītimāpannā antokoṭṭhamupāgamuṃ.

Ruddhā sīhaḷasenāya khajjabhojjādivajjitā

Pañcamāsādhikaṃ kālamantokoṭṭhe vasiṃsu te.

Ādhāraṃ pekkhamānāpi phiraṃgā bhāratā tadā

Na labhiṃsu yathākālamutunaṃ visamattanā.

Pacchā saharasenāya lābhā te pabalā lahuṃ

Abhikkamma palāpesuṃ sīhaḷaṃ yodhavāhiniṃ.

Tadā nāvikasenāyā'bhāvā sīhaḷavāhinī

Asamatthā'si vāretuṃ senaṃ desantarāgataṃ.

Phiraṃgā thāmapattāpi tato paṭṭhāya sāhase

Yathāpubbaṃ na vattiṃsu mahājanapakopake.

Vissāsuppādamicchantā upāyena mahājane

Te'bhavuṃ hitakāmāva niguhitvāna ruddataṃ.

Romānusamayaṃ dīpe khyāpetumussahiṃsu ca

Sāṭheyyamiti taṃ sabbaṃ nābhinandiṃsu sīhaḷā.

Rañño vijayabāhussa divaṃ yātāya deviyā

Kumāriṃ rūpiniṃ aññaṃ mahesittebhisiñci so.

Bhuvanekabhujo, rāyi-gāmakhaṇaḍāranāmako,

Māyādhanūti raññe'suṃ sutā purimadevijā.

Pacchimārājadeviyā devarājavhaye nije

Kaṇiṭṭhe rajjamappetuṃ pacchā vijayabāhuto.

Kumantaṇamakā raññā ñatvā taṃ rājasūnavo

Nilīyuṃ jīvarakkhāya nikkhamma jayavaḍḍhanā.

Māyādhanukumāro'tha nagare sirivaḍḍhane

Sabandhumupasaṅkamma jayavīraṃ mahībhujaṃ.

Pavattiṃ taṃ nivedetvā laddhāsenāyudho nije

Bhātaro dve ca āhūya mantetvā tehi sādhukaṃ.

Yodhasenāyabhikkamma jayavaḍḍhanasantike

Khandhavāraṃ nivesesi raṇāya pitarā samaṃ.

[SL Page 647] [\x 647/] (

"Rajjasāmikumārehi na yujjhāma mayaṃ"iti

Nāgarā ca amaccā ca rājānaṃ parivajjayuṃ.

Nagaraṃ parivāretvā rattiyaṃ bhātaro tayo

Aññātakena posena nāsesuṃ pitubhubhujaṃ.

Anantaradine sabba sammato jeṭṭhabhātiko

Bhuvanekabhujavhānaṃ sattamo bhavi bhubhujo.

Sambuddhaparinibbāṇo sahassaddikato paraṃ

Sattasattarime vasse assa rajjodayo bhavi.

Rāyigāmapure rāyī-gāmakhaṇḍāranāmako

Sītāvaṅkapure mayā - dhanuvhe ca sanimmite.

Padesarajjaṃ kāresuṃ bhuvanebhujassa tu

Dubbalattena rajjassa pālanamāsi dubbalaṃ.

Sītāvaṅkapurādhīso māyādhanu - narissaro

Sūro vīraṅgarūpo'si sabbakiccavicakkhaṇo.

Bhuvanekabhujo pacchā attano rajjadāyino

Kaniṭṭhe agaṇetvana phiraṅgamittataṃ gato.

Puttā hi tassa nāhesuṃ samuddādevināmikā

Dhītā ce'kābhirūpā'si devaccharanibhā subhā.

Tassā vedhayabaṇḍāra -nāmako sāmiko'si so.

Colasīhaḷa - bhupāla - vaṃsadvaya - samubbhavo.

Tassaṃ tassa samuppannā duve āsuṃ tanūruhā;

Bhuvanekabhujasse'te nettadvayamivā'bhavuṃ.

Jeṭṭhe nattari tesaṃ so dhammapālasamavhaye

Accayena'ttano laṅkārajjasāmittanaṃ pihaṃ.

Sāhayyena phiraṃgānaṃ tadajjhāsayasādhane

Jātyāgamapaṭikkulaṃ kammānākāsi attano.

Māyādhanumahīpālo bhāturañño tadāsayaṃ

Asabhanto nisedhetu mupāyaṃ kari nekadhā.

Bhuvanekabhujo rājā patikālopakārato

Attanā patthitaṃ atthaṃ sādhetumeva ussahi.

Senāsannicayaṃ katvā māyādhanu narissaro

Yuddhāya bhātarā rundhi nagaraṃ jayavaḍḍhanaṃ.

[SL Page 648] [\x 648/] (

Bhuvanekabhujo laddhā phiraṃgabalavāhiniṃ

Māyādhanuṃ parājetvā vihāsi jayavaḍḍhane.

Jitopi saṅkito yeva bhītarūpo nirantaraṃ

Ādhāramabhipatthesi phiraṃgadharaṇissarā.

Bhattiyutto samānopi so rājā ratanattaye

Laddhūpakāratāyeva attajjhāsayasādhane.

Tato paraṃ phiraṃgānaṃ katolikāgamassi'dha

Akatvā lesato bādhaṃ okāsaṃ kari vaḍḍhane.

Sogato samayo tena nimmalo dubbalattanaṃ

Patvā hānimukhe yeva nimugge āsi sabbathā.

Bhuvanekabhujodhammapālākkhye jeṭṭhanattari

Rajjamappetumicchanto dharamāneva attati,

Sodarānaṃ virodhena passaṃ dubbalyamattano

Sāhayyena phiraṃgānaṃ tasmiṃ makuṭadhāraṇaṃ,

Kattukāmo natturūpappamāṇaṃ hemarūpakaṃ

Hemamayaṃ kirīṭañca kāretvā maṇibhusitaṃ,

Abhutapubbamacchera mabhisekaṃ sa nattuno

Phiraṃgabhupahatthena kāretuṃ rājalekhanaṃ,

Mahagghe pāhate ceva sampādetvā yathocitaṃ

Rājadūte sirīrādharakkhe sacivapaṇḍite,

Sabbaṃ niyyātayitvāna samaṃ parijanena taṃ

Tatīya-joārājassa rājadhānimapesayī.

Sīhaḷarājadūtā te nikkhantā jayavaḍḍhanā

Kolambatitthato nāva māruyhi'ndiyasāgaraṃ.

Samatikkamma patvāna atalantikasāgaraṃ

Yurope patikālānaṃ desambhi lisbane pure.

Uttiṇṇa upagantvāna phiraṃgarājamandiraṃ

Sandesaṃ nijarājassa datvā joāssa rājino.

Hemarūpakirīṭāni pābhatehi samappayuṃ

Rājā sīhaḷadūte te abhinandi yathocitaṃ.

Tato laṅkāya rajjassa pavattiṃ rājadūtato

Vitthārato suṇitva na ñatvā tattaṃ sabhāvato.

[SL Page 649] [\x 649/] (

Laṅkārajjaṃ nijāyatta-karaṇe pubbarūpakaṃ

Pātubhutaṃ viditvāna pītiparavaso bhavi.

---------

Atho rājaniyogenā'laṅkate lisbane pure

Molimaṃgalasālāya vattamāne mahussave,

Rājā sīhaḷadūtānaṃ sammukhā hemarūpake

Sahatthena pilandhetvā molimāsīpurassaraṃ,

Dona juvāna nāmampi datvā tasmiṃ sagāravaṃ

Molimaṃgalakiccāni samāpesi yathovitaṃ.

Nijapakkhabalopāyaṃ kittuladdhippavāraṇaṃ

Pihentānaṃ phiraṃgānaṃ pītido samayo ha'yaṃ.

Bhuvanekabhujo rājā phiraṃgasaraṇesako

Sirasā patigaṇhāti phiraṃgānamudīritaṃ.

Phiraṃgadharaṇīso'tha dūte sīhaḷarājino

Tosetvā rājasandesamadā tesaṃ sapāgataṃ.

Tena donajuvānassa bhuvanekabhujassa ca

Rakkhaṇatthaṃ phiraṃgīso sandesena paṭissuṇi.

Chajane pūjake ceva pransiskana nikāyike

Pesesi tehi dutehi niyyādetvāna rājino.

Nivattā sihaḷaṃ pattā dūtā te nijarājino

Datvā sāsanapaṇṇādiṃ pūjake te samappayuṃ.

Katavedī narindo so phiraṃgadharaṇissaro

Pūjake abhinanditvā sakkarittha yathocitaṃ.

Dhammapālakumārassa donajuvānupādhino

Uggaṇhāpesi saṃladdhiṃ tesaṃ jeṭṭhakapūjako.

Jayavaḍḍhana-kolamba-purasannissitā tadā

Pabalattā phiraṃgānamāsuṃ bhiyyo katolikā.

Sogato samayo tattha dubbalo'si anukkama

Pabhāvo ca patāpo ca hāyi sīhaḷarājino.

Pakkhabalena vaḍḍhittha phiraṃgadāruṇattanaṃ;

Kariṃsu sāhase rudde kamme purimatodhikaṃ.

Tiṇāyapi na paññiṃsu jane sīhaḷavāsike.

Tāḷesuṃ ceva pīḷesuṃ dhanalobhena laṅkike.

[SL Page 650] [\x 650/] (

Paṇiye dubbalāyatte gaṇhiṃsu mandamūlato

Dhañaññāni khettavatthūni acchinduṃ ruddakammakā.

Dabbatthikā phiraṃgā te dume dubbalasantake

Chetvā gaṇhiṃsu pesesuṃ videsampi yathāruciṃ.

Nīti virodhakammāni īdisāni mahībhujo

Na sakkoni nisedhetuṃ phiraṃgasaraṇesako.

Bhuvanekabhujo tasmā phiraṃgapatirājino

Vāretuṃ duṭṭhakamme te govaṃ pesayi sāsanaṃ.

Ussahiṃsu palobhetvā nānopāyehi laṅikike

Gāhāpetuṃ nijaṃ bhattīṃ pūjakā te katolikā

Patikālabalakkanta-padesesu tato tadā

Lābhakāmā bahū āsuṃ nāmamattakatolikā.

Nimminiṃsu tato devamandire cārudassane

Tesu tesu purādīsu nijadevaccanocite.

Bhattihīnāpi te lābhakāmā nāmakatolikā

Passiṃsu kittupūjādo bhattimantova sabbadā.

Puttanattādayo tesaṃ yātā diṭṭhānuyāyinaṃ

Asambhāvitamevāsuṃ bhattimantā katolikā.

Evamādipumānaṃ hi sāṭheyyena samubbhavā

Ajjāpi dissate bhiyyo katolikaparamparā.

Mannāramapadese ca paṭṭane yāpanavhaye

Saladdhivyāpanussāho phiraṃgānā'si nipphalo.

Māretvā pūjake rājā pararājādisekharo.

Katolikāgamaṃ tattha āyatimpi nivārayi.

Tenāpya'līnacittā te rajjaṃ seṃkhaṇḍaselakaṃ

Gantvā tattha nijaṃ laddhi mussahiṃsu viyāpituṃ.

Seṃkhaṇḍaselaṭhānīye jayavīro mahīpati

Tasmiṃ tesaṃ viyāpāre virodhaṃ neva dassayī.

"Phiraṃgabhāratā desā ānetvā yodhavāhiniṃ

Vaḍḍhema rājasatti"nti rājaṃ vañcetumussahuṃ.

Sītāvaṅkapurādhīso māyādhanunarissaro

Jayavīraṃ nivāresi phiraṃgabaladānato.

[SL Page 651] [\x 651/] (

Seṃkhaṇḍaselato māyādhanussa upadesato

Jayavīro palāpesi pūjake patikālake.

Chinnāpekkhā'tha te patvā pūjakā jayavaḍḍhanaṃ

Tasmiṃ saladdhivitthāra-vyāpāraniratā bhavuṃ.

Rajjaniyyātanussāho dhammapālassa tantuno

Kittusamayavitthāra - vyāpāre cā'nuvattanaṃ

Māyādhanunarindassa sāmagginiratattano

Bhuvanekabhuje tasmiṃ virodhāyā'si rājini.

Māyādhanunarindo'tha yuddhasajjo'si bhātarā.

Ānesi bhāratā desā raho muslimavāhiniṃ.

Bhuvanekabhujo ñatvā virodhaṃ kaṇiyassa taṃ

Ādhārasenamānetuṃ sīghaṃ phira gabhāratā

Rādharakkhapamokkhehi dutāmaccehi sāsanaṃ

J[X]gña[X]rjkabarālanāmassa pesayī patirājino.

Phiraṃgadharaṇīpāle vaccharampati sīhaḷā

Maricebha-lamaṅgānaṃ dānāya ca paṭissuṇi

Māyādhanumahīpālo yujjhanto saha bhātarā

Katipaye padese ca katvā hatthagate tadā

Jayavaḍḍhanasāmantaṃ patvā senāpurakkhato

Āsi ussukkamāpanno rājadhāninirumbhane.

Atho gocapadesamhā phiraṃgayodhavāhinī

Yathāvuttapaṭiññāya dūtehā'gañchi sīhaḷaṃ.

100

Phiraṃgasīḷe yodhe ādāya dharaṇīpati

Sītāvaṅkampi rundhitvā palāpesi kaṇiṭṭhakaṃ.

101

Yodhā puraṃ vināsetvā ādā māyādhanūdhanaṃ

Katipāhena āgañchuṃ nagaraṃ jayavaḍḍhanaṃ.

102

Bhuvanekabhujo rājā katolikajanassito

Katokāsopi taṃ laddhi-ppacarāyi'dha sīhaḷe

103

Buddhādimāmako ā'si pasanto ratanattaye;

Vissāsaṃ kittudhammasmiṃ na janesi kadācipi.

104

Pūjakayuddhasenānyā-dayo pabhukatolika

Nāsakkhiṃsu nijaṃ laddhiṃ gāhetuṃ dharaṇīpatiṃ.

[SL Page 652] [\x 652/] (

105

Senī antaniyomotiskheraṭo nāma ekadā

Rājantike pasaṃsanto kittuladdhiyulārataṃ.

106

Sadākālikasaggañca nirayaṃ sabbakālikaṃ vitthāretvā pakāsesi pabodhetuṃ mahībhujaṃ.

107

"Gantvā manussadehena paralokamito tuvaṃ

Nivattosī"ti bhupālo senāniṃ pucchi tāvade.

108

Sutvā vākyamidaṃ senī sopahāsaṃ subhattimā

Lajjito nāḷipaṭṭampi vissaritvāna nikkhami.

109

Tato dīpā viniggamma gamanepi mahībhujaṃ

Āpucchitumanicchaṃ so kopā nikkhami sīhaḷā.

110

Tathā donajuvānassa dhammapālassa sikkhako

Jeṭṭhako pūjako rañño vemukhyā kittuladdhiyā.

111

Disvā līnamano ettha kittuladdhippavāraṇe

Samayo neti maññanto nijadesamapāpuṇi.

112

Bhuvanekabhujo kittu - laddhiyā paramo ripu

Iti phiraṃgabhūpassa vedesuṃ pūjakādayo.

113

Etasmiṃ samaye govipadese patirājataṃ

Patto dona aponsoda-noronānāmako tahiṃ

114

Gacchanto vātavegena visamena sa bādhito

Laṅkādīpamupāgamma kolambatitthamotari.

115

Tenā'pekkhittha sākacchaṃ bhuvanekabhujo tadā

Patirājo hi sākacchaṃ nūrīkata-saladdhinā,

116

Anicchantopi sākacchābhūmiṃ sajjitamāgami.

Kolambanagare ṭhānaṃ tadatthāyā'si sajjitaṃ.

117

Sakacchāya panetāya phiraṃgarājasantike

Nijadose nirākatvā pūjakādinivedito,

118

Patirājassa maggena phiraṃgadharaṇissaraṃ

Tosayitvā'nupatthamhalābhaṃ pihayi bhūpati.

119

Sākacchavasare tasmiṃ patirājo narissare

Sadācāramatikkamma ahaṅkāraṃ padassayi.

120

Tena saṅkupito rājā tamhā ṭhānā viniggato

"Khippaṃ nikkhama me rajjā" iti dūtehi vedayi.

[SL Page 653] [\x 653/] (

121

Atikkamitumāṇattiṃ nijamānaharampi taṃ

Patirājo asakkonto kopā govapuraṃ gato.

122

Punāpi bhāturājassa yodhetvā jayavaḍḍhanaṃ

Samakkamitumicchanto māyādhanu kaṇiṭṭhako

123

Bhārate govadesamhā patikālāgamo'citaṃ

Samayaṃ samatikkamma samārabhittha saṃyugaṃ

124

Senī phiraṃgiyo rāja jāmātā vedhayoti'me

Duve tadā vicāresuṃ yuddhakiccani rājino.

125

Māyādhanu sasenāya kalyāṇinadito paraṃ

Sīghaṃ samupagantvāna khandhāvāraṃ nivesayi.

126

Kalyāṇipuramāgamma bhuvanekabhujo tadā

Sāyaṃ gavakkhāsāmante mandiroparime tale.

127

hito phiraṃgayodhopaparikkhāpasuto bhavi

Yodhassa yantanāḷamhā viniggatena taṃ khaṇe.

128

Golena pahaṭe sīse vaṇito mucchito pati

Tighaṭikantare tena vaṇena so divaṃgato.

129

Patikālakayodhassa etena ruddakammunā

Kupitā sīhaḷā tesaṃ hāniṃ nekavidhaṃ karuṃ.

130

Hitve'vaṃ bhuvanekabāhu jagatīpālo sagabbhe nije

Nattussāya'ti aggarājapadaviṃ pāpetave sīhaḷe,

Vissāsūpagato phiraṃgiyajane accheramolīmahaṃ

Kāretvā anapekkhitaṃva maraṇaṃ sampāpuṇī ninditaṃ.

131

Sampāpuṇanti niyataṃ vipadaṃ sabandhu-

Vaggaṃ vihāya ripuvaggasitā panitthaṃ

Sāmaggimicchati sabandhujanena dhīmā;

Bhedaṃ nayāti satadosamapikkhamāno.

132

Bhuvanekabhuje kālakatepi sacivādayo

Tadāsayānuvattantā patikālopakārato,

133

Bārasavassike donajuvānadhammapālake

Vedhayassa sute tasmiṃ kumāre rajanattari.

134

Rajjabhāraṃ samappetvā rajjatantappacālane

Vedhayaṃ pamukhaṃ katvā yuvarājamakaṃsu taṃ.

[SL Page 654] [\x 654/] (

135

Itthamaccayamapanne jeṭṭhabhātunarādhipe

Laṅkāsīhāsanaṃ attādheyyaṃ iti vicintayaṃ,

136

Sītāvaṅkapurādhiso māyadhanu narissaro

Yuddhakāmo'bhigantvāna rundhittha jayavaḍḍhanaṃ.

137

Vedhayo samaraccheko rakkhanto jayavaḍḍhanaṃ

H[X]gña[X]vāgamk[X]gña[X]ralaṃ yāva māyadhanuṃ palāpayī.

138

Nattussa rajjapattiñca bhuvanekabhujaccayaṃ

Vedesuṃ rājaverissa govambhi patirājino.

139

Sutvā taṃ mudito donā - pon[X]gña[X]sādanoranavhayo

Patirājo sasenāya tisahassādhikāya so,

140

Sattatimattanāvāhi kolambapuramāgami

Haṭhena dhanahārova tassā'gamanakāraṇaṃ.

141

Āṇādayakayodhena pañcasatādhikaṃ camuṃ

Pesetvā yāva kelombā jayavaḍḍhanamañjasaṃ,

142

Rakkhanto pavisitvāna rājagehaṃ tahiṃ ṭhite

Sevake paṭisedhetvā vilumpanto yathāruciṃ,

143

Dhanassātītarājunaṃ ṭhitaṭṭhanamapucchi so

Dhanalobhapaluddho te akathento vināsayī.

144

Pavisitvā tato rāja gehaṃ gavesayaṃ dhane

Suvaṇṇamaṇimuttādi mahagghe bhaṇḍake hari.

145

Khuddānukhuddake bhaṇḍe haranto rājamandire

Rañño hemamayaṃ khelamallakampi na sesayi.

146

Tato tittimanāpanno puritthihadayopamaṃ

Vilumpittha vihārampi rājakulehivaḍḍhitaṃ.

147

Dāṭhādhātubhadantassa naradevādipūjite

Nānāratanajāte ca bimbe ca hemanimmite.

148

Nissaṅkitova gaṇhittha sabbanītiparammukho

Dinadvayamatikkantaṃ taṃ vihāraṃ vilumpato.

149

Dhaṃsayante vihārasmiṃ itthaṃ rājakulaccite

Dubbalā sīhaḷā assupuṇṇanettā sahiṃsu taṃ.

150

Vilumpituṃ tato sītā - vaṃkaṃ tattha agañji so

Senaṃ ca nijasenāyā'dāya dahararājino.

[SL Page 655] [\x 655/] (

151

Patirājavamu sītāvaṅkasenā ca sammukhā

Kanampellapadesamhi dāruṇamakaruṃ raṇaṃ.

152

Katipayesu yuddhesu māyādhanu parājito

Gāmaṃ gañji palāyitvā daraṇiyagalavhayaṃ.

153

Sītāvaṅkapuraṃ patvā patirājā dhanatthiko

Rājagehaṃ khaṇitvāna vicinittha tahiṃ tahiṃ

154

Tasmiṃ yathicchitaṃ sāradhanaṃ neva labhī tato;

Kuddho devālayaṃ gantvā paramissaranāmakaṃ

155

Harī harimayaṃ devabimbaṃ maṇivirājitaṃ

Ābharaṇāni devassa gaṇhi soṇṇamayāni ca.

156

Mandire selakammehi sobhite dāruṇantaro

Dhanasāraṃ samādāya dhaṃsayī etihāsike

157

Tato saparivāro so āgantvā jayavaḍḍhanaṃ

Dhanāniṃ dhaninaṃ gaṇhi abalāyo ca dūsayi.

158

Saṃ sattiṃ so thirīkattuṃ kiccāni jayavaḍḍhane

Paṭipādesi tenāsi dhammapālo sudubbalo

159

Ussahī dhammapalampi kāretuṃ kittuladdhikaṃ

Sogatānaṃ virodhaṃ so sallakkhetvā na icchi taṃ.

160

Vedhayamuparājānaṃ saṃkitvā kiccakovidaṃ

Gahetvā bandhituṃ govaṃ netuṃ vā so upakkami.

161

Vyāpare viphale tasmiṃ samādāya viluttakaṃ

Nikkhamitvā gato govamasampuṇṇamanoratho.

162

Patirājakataññāyaṃ phiraṃgīse nivedayuṃ;

Viluttaṃ paṭipādesi phiraṃgadharaṇissaro.

163

Vedhayo dummano duṭṭhakammehi baladhaṃsanaṃ

Kātukāmo phiraṃgānaṃ kiccāni paṭipādayī.

164

Govissarassa nivedesuṃ vāyāmaṃ vedhayassa taṃ

So vedhayaṃ raho baddhuṃ āṇaṃ pesayi sīhaḷaṃ.

165

Phiraṃgā patirājassa āṇāya vedhayaṃ raho

Gahetvā suṭṭhu rakkhiṃsu kolambabandhanālaye.

166

Rakkhake lañchadānena tosetvā yuvarājinī

Ummaggena harī kantaṃ lajjapotvā phiraṃgiye.

[SL Page 656] [\x 656/] (

167

Phiraṃgaveritaṃ patte vedhayo'tha savāhiniṃ

Hantvā vāṇijapāmokkhaṃ pīḷesi kittuladdhike.

168

Movetvā sajane kittu-laddhimāpannake tato

Devālaye vināsesi tesamāhitake tahiṃ.

169

Kittuladdhivināsañca phiraṃgabalamaddanaṃ

Karonto vedayo vīro āgālunagaraṃ gato.

170

Titthaṭṭhitaṃ phiraṃgānaṃ nāvaṃ pāvakapūjitaṃ

Katvā tahiṃ tahiṃ gantvā kittuladdhiṃ vināsayī.

171

Kālatitthaṃ tato gantvā pañcayojanaraṭṭhake

Puraṃ pilandagāmasmiṃ mapetvāna vasī tahiṃ.

172

Patikāle palāpetvā kittusamayanāsane

Vāyāmaṃ vedhayassetaṃ ñatvā govissaro sudhī.

173

Pesayī bhāratā senaṃ vedhayamabhimaddituṃ

Taṃ senādhurino ñatvā baliṃ sūrañca vedhayaṃ.

174

Sītāvaṅkapure rājaṃ māyādhanu mupāyato

Tosetvā saṃgaraṃ tena kariṃsu hitakārakaṃ.

175

Tadā kirīṭasāmittaṃ vidhātuṃ jayavaḍḍhane

Upāyo'yanticintesi māyādhanu palobhito.

176

Tato sīhaḷasenāya saddhaṃ phiraṃgavāhinī

Vedhayaṃ maddituṃ rājadhāniṃ gañchi pilandakaṃ.

177

Māyādhanoraso rāja-sīho kesarivikkamo

Tassaṃ sīhaḷasenāya āsiyā'ṇattidāyako.

178

Taṃ senāgamanaṃ ñatvā pālayitvāna vedhayo

Agañchuttaralaṃkāyaṃ nallūrurājadhāniyaṃ.

179

Tassaṃ damiḷarājena mānito pītiyā vasaṃ

Aṭṭhāniketa kopena khaṇikabhītihetunā.

180

Abhikkanto'ggiritvāna khaggaṃ yuddhāya sajjito

Damiḷindappahārena āsi maccuparāyano.

181

Uparājassa chekassa - rajjatantappacālane

Accayeno'raso tassa rājāsi sabbadubbalo.

182

Ācerapubbako dhamma-pālassa kattupūjako

Phiraṃgā punarāgamma laṃkāyaṃ vasate tadā.

[SL Page 657] [\x 657/] (

183

So gāhāpesi saṃ laddhiṃ daharaṃ rājapuṅgavaṃ

Dhuraṭṭhehi samāgamma pālohetvāna nekadhā.

184

Ādimo cantimo cāsi dubbalo daharo ayaṃ

Sīhaḷarājamālāyaṃ kittuladdhikarājusu.

185

Āsannanidhanāyesā laṃkāyaṃ kittuladdhiyā

Navajīvitalābhova siddhi āsi subhaddikā.

186

Dhanalobhijanā mānakāmā bhīrukajātikā

Gatānugatikā ceva bhiyyo'suṃ kittuladdhikā.

187

Janāsantiṃ janesī'daṃ gahaṇaṃ kittuladdhiyā

Vihāya bhumipālena laddhiṃ laṃkānivāsinaṃ.

188

Māyādhanu asallīno abhikkamma pakāsayī

"Sāmi sīhaḷarajjassa koci nā'sogato" iti.

189

Sayaṃva sīhaḷe rajje sāmi sāsanarakkhako

Iti vatvā janaṃ dhamma-pālukkaṇṭhaṃ pabodhayī.

190

Rājadūbhījanā āsuṃ asante jayavaḍḍhane

Rājāsi janakopena bhīto tāṇagavesako.

191

Rājā kāragharaṭṭhova aṭṭhāsi rājamandire

Tasmiṃ leḍḍuppahārādiṃ nīcaṃ kammaṃ karuṃ janā.

192

"Bhikkhū etamakāresuṃ kalahaṃ sogatehi"ti

Patikāladhuraṭṭhehi daṇḍitā tatra bhikkhavo.

193

Saṃkuddhā sogatā tena sabbāsāsu samuggatā

Palālakkhittadittaggi - nihosi kalaho kharo.

194

Laddhisaṅgāmarūpena kalaho parivattito

Jīvitāsaṃ jahitvāna abhikkantā'tra sogatā.

195

Phiraṃgā nijasampuṇṇa sattiṃ samabhiyojiya

Sāmassa ceva bhūpassa rakkhaṇāya parakkamuṃ.

196

Nisedhetuṃ mahīpālaṃ gahitakittuladdhikaṃ

Dāṭhādhātubhadantena ussahī sogato jano.

197

Hiripiṭiyanāmena dhuraṭṭho jalavaḍḍhane

Bhikkhūhi sammato dāṭhā-dhātuṃ kañcanapeḷake,

198

Pakkhipitvā puraṃ sītā-vaṅkaṃ netvā sagāravaṃ

Adā bhattīmato mayā-dhanussa bhumibhattuno.

[SL Page 658] [\x 658/] (

199

Munidāṭhābhadantassa rājā pūjāya sāmiko

Sīhaḷe adhirājoti hotī'ha janasammati.

200

Laddhadāṭhābhadanto so māyādhanu mahībhujo

Sammutiṃ taṃ thirīgattuṃ vāyamī pītipīṇito.

201

Sabaraggāmadesamhi labujagāmanāmake

Mahagghaṃ ramaṇīyaṃ so vidhāya dhātumandiraṃ;

202

Sagāravaṃ tahiṃ dhātu-bhadantaṃ lokapujitaṃ

Patiṭṭhāpesi saṃrakkhā vidhānañca yathocitaṃ.

203

Jayavaḍḍhanaṭhānīyaṃ munindadantadhātuyā

Viyogena sirīhīna-māsi hānimukhe ṭhitaṃ

204

Vedhayamaraṇe māyādhanu-phiraṃgasaṃgaro

Kriyāvirahito vatti dehova jīvavajjito.

205

Satame pana vassamhi-sahassaddikatoparaṃ

Mato tatiya jo ā ti-khyāto phiraṃgabhupati.

206

Nattā tassa tivassotha sebastiyananāmako

Sīhaḷaṭṭhaphiraṃgepi tosayaṃ bhubhujo bhavi.

207

Ayyakāya matena'ssa dhuraṭṭhakasabhā tato

Vijitehi samaṃ yeva rajjamanuvicārayī.

208

Ekavīsasatetīkahā-dhike sambuddhahāyane

Phiraṃgā jāpanaṃ jetuṃ icchanantā raṇamārabhuṃ.

209

Tetra laddhajayāpā'do āsumante sudubbalā,

Palātā jāpane rāja-ppahārena parājitā.

210

Tato katolikānagga-pūjako ca'ññapūjako

Rājena chinnasīsāsuṃ saladdhikhyāpanussukā.

211

Rajjassa gahaṇatthāna-maññamaññavirodhinaṃ

Māyādhanu-phiraṃgānaṃ raṇaṃ vatti nirantaraṃ.

212

H[X]gña[X]vāgamk[X]gña[X]ralāyatte mulleriyakhyagāmike

Ekavīsasate buddhavassamhi caturuttare,

213

Samuppannaṃ raṇaṃ tesaṃ abhavitthā'tidāruṇaṃ

Rājasīhakumārova tasmimāṇattidāyako

214

Assamāruyha sampuṇṇa-senaṅgo bhītivajjito

Vācāya kriyato ceva samussāhesi so bhaṭe.

[SL Page 659] [\x 659/] (

215

Yuddhopakaraṇato he'ttha phiraṃgā pabalā api

Hīnasenatayā hiyyo bhaṭā paṭikkame matā.

216

Tasmiṃ kira raṇe rudde phiraṃgarattarañjitaṃ

Lohitavaṇṇamāpannaṃ mulleriyaraṇaṅgaṇaṃ.

217

Samaresu pavattesu laṃkāyaṃ setajātihi

Vijayo sīhaḷana'smiṃ vadantuccatamo iti.

218 Navīnāyudhanimmāne yuddhopakkamayojane

Pavīṇattaṃ sadesīnaṃ asmiṃ yuddhe'si pākaṭaṃ.

219

Rājasīho phiraṃgāna mantoraṭṭhāgamaṃ tato

Vāretuṃ kaḍuvelādo māpesi balakoṭṭhake.

220

Bhinnabalā phiraṃgā'tha laddhā bhāratato balaṃ

Balarakoṭṭhe vināsetuṃ sīhaḷānamabhikkamuṃ.

221

Senī vikkamasīho te parājetvā palāpayaṃ

Kamato cā'nubandhittha yāva kolambakoṭṭhakaṃ.

222

Tesu koṭṭhaṃ paviṭṭhesu ghosayaṃ vijayaddhaniṃ

Phiraṃgayodhakhandhena senāpati nivatti so.

223

Jayino rājasīhassa vāhinī jayavaḍḍhanaṃ

Rundhitvā sampahārena cirena vasagaṃ karī.

224

Tadā ruddhapuraṭṭhā te bhakkhahīnā phiraṃgiyā

Biḷālasunakhādīnaṃ maṃsaṃ khādiṃsu dukkhitā.

225

Budāsampīḷitā yodhā icchantā jivarakkhanaṃ

Dhammapālassa hatthassa maṃsampi neva vajjayuṃ.

226

Thullasīhaḷayodhānaṃ matānaṃ raṇabhumiyaṃ

Dehe loṇena yojetvā bhakkhiṃsu sannidhāya te.

227

Rājadhānibale bhinne dhammapālo mahībhujo

Ārakkhāya phiraṃgānaṃ kolambapuramāgami.

228

Kolambanagaraṃ yeva phiraṃgā jayavaḍḍhane

Dhanasāraṃ samānesuṃ gehopakaraṇādihi.

229

Nagarā nikkhamantā te dhaṃsetvā mandirādayo

Ayoggaṃ janavāsassa kariṃsu jayavaḍḍhanaṃ.

230

Dhammapalamahīpalaṃ vasetvā varamandire

Sakkāramakaruṃ tassa rājabhāvānurūpato.

[SL Page 660] [\x 660/] (

231

Kolambanagarañceva sītāvaṅkapuruttamaṃ

Paviṭṭhā sirisampattī vinaṭṭhe jayavaḍḍhane.

232

Vāṇijjādinimittehi nivutthajananissitā

Kolambanagarī pattā kamato abhivaḍḍhanaṃ.

233

Ottharate tadāpo'gho kalyāṇinadiyāpuraṃ.

Sodhesuṃ taṃ nisedhetuṃ mātikā puradakkhiṇe.

234

Jātassaraṃ kalambumhi nikhaṇitvā visālataṃ

Pāpetvā vāpirūpena saṃkhariṃsu yathocitaṃ.

235

Kammantikassa nāmena saroyametihāsiko

Tato paṭṭhāya "b[X]gña[X]r[X]gña[X]"ti samaññattamupāgami.

236

Jayavaḍḍhanaṭhānīye padese ca tadantike

Māyādhanu sakisseraṃ pavattesi tato paraṃ.

237

Balī māyādhanū rakkhaṃ ṭhapesi verivāraṇe

Nāgalagāmake ceva mahātitthapurantike.

238

Haṭasāradhanaṃ dhasta - varamandirakaṃ puna

Jayavaḍḍhanaṭhānīyaṃ na saṃkharitumussahi.

239

Yassaṃ chaṭṭha sirīparakkamabhujo sāsī vasaṃ sīhaḷaṃ,

Rājā rāhulanāma sīhalakavī sāsī vasanto yahiṃ,

Khyātā pācikuverarājanagarī nāmena yā sīhaḷe

Naṭṭhā sā jayavaḍḍhanākhyanagarī, sabbā sirī nassarā

240

Dhanāhāravihīnā'si tadā phiraṃgavāhinī

Diyogudamalesākhyo senī tesaṃ saseniko.

241

Gantvā nāgalagāmasmiṃ nivutthaṃ balakoṭṭhake

Sītāvaṅkanarindassa bhaṭasenaṃ palāpiya

242

Sogatānaṃ vihāraggaṃ kalyāṇipurabhūsanaṃ

Viddhaṃsetvā vilumpittha porāṇametihāsikaṃ"

243

Gantvā tahiṃ tahiṃ saṃghā-rāme devālaye tathā

Janānaṃ khettavatthūni dhanāhare vilumpi so.

244

Abhikkamma tadā sītā-vaṅkasenikavāhinī

Maddittha nekaṭhānesu phiraṃgabhaṭavāhiniṃ.

245

Asalalīnamanovā'si rājasīho raṇe tadā.

Accayenā'si bhūpālo pitu māyādhanussa so.

[SL Page 661] [\x 661/] (

246

Sambuddhaparinibbānā ekavīsasatuttare

Ekavīsatīme vasse assa rajjodayo bhavi.

247

Tadāva patikālamhi sebastiyanarājino

Accaye mātulo tassa henrināmo'si bhubhujo.

248

Dvīhi vassehi so rājā saggakāyamalaṅkari

Ispāññadesiko bhupo dutiyo pilipo tato.

249

Paṭhamapilipanāmena phiraṃge pā'si bhubhujo.

Laṅkāyampi phiraṃgesu āṇā tassa avattharī.

250

Kolambajāpanāsanne hitvā khuddapadesake

Āṇāya rājasīhassa visayosi tisīhalaṃ.

251

Desapālakkame cheke rajjassa phirataṃ pihaṃ

Bhātādikepi ghātesi kirīṭāpekkhasaṃkite.

252

Tato rājā rājasīho phiraṃgabalamaddanaṃ

Kātukāmo'bhigantvāna rundhi kolambakoṭṭhakaṃ.

253

Tadā seṅkhaṇḍaselasmiṃ jayavīro'pabhūpati

Ahito rājasīhassa dhammapālahitesako,

254

Upakāraṃ phiraṃgānaṃ karotīti sabhāvato

Ñatvā madditukāmo taṃ yāto senāya so tahiṃ.

255

Rājasīhena saṅgāme jayavīro parājito

Mannāramaṃ puraṃ gañchi phiraṃgārakkhapekkhako.

256

Nesi tatra dhanaṃ seṭṭhaṃ lokanāthaṃ sadhītaraṃ

Jayasīhavhayaṃ bhāgineyyaṃ parijanañca so

257

Ārakkhāya phiraṃgānaṃ vasaṃ tasmiṃ yathāsukhaṃ

Sogatattaṃ jahitvāna patto katolikattanaṃ.

258

Vīrasundarabhaṇḍāraṃ porāṇarājavaṃsikaṃ

Rājasīho karī rajjapālakaṃ sirivaḍḍhane.

259

Rajjapalanayutto so vicārabuddhihīnako

Caraṃ rājahitesīva raho ahitamācari.

260

Ñatvā tassa viruddhani kammāni rājakesarī

Kuddho'pāyena taṃ hantuṃ kamaṃ sajji yathocitaṃ.

261

Paritosavasā rājakicce vaṭṭāramavhayaṃ

Vālagāmañca dātunti pakkositvānu'pāyato.

[SL Page 662] [\x 662/] (

262

Kūṭāvāṭe'ntarāmagge khipitvā ghātayittha taṃ

Tassa konappubaṇḍāra-nāmo hoti tanūruho

263

Karomi pitughātassa paṭiveranti so tadā

Kolambanagaraṃ gañchī phiraṃgārakkhamesayaṃ.

264

Phiraṃgā donajonābhidhānena taṃ saladdhikaṃ

Kārayitvā nayuṃ govaṃ āyatī-phalapekakkhino.

265

Jayavīro'parājā so mannāramapuraṭṭhito

Yathākammaṃ gato āsi asampuṇṇamanoratho.

266

Donakatarinākhyāya kittuladdhiṃ pavesitā

Lokanāthāsutā tassā vasī mannārame pure.

267

Donapilīpanāmena laddhaladdhippavesano

Jayasīho'nujāputto vasī phiraṃgabhārate.

268

Rājasīhotha saṃgāmavirato vissame rato

Senaṃ vaḍḍhayi sajjesi yuddhopakaraṇāni ca.

269

Isseraṃ rājasīhassā'sesaṃ dīpamavatthari.

Taṃ sarājāti maññiṃsu bhiyyo dīpanivāsino.

270

Tato rundhitukāmo so kolambabalakoṭṭhakaṃ

Biyagāme mahāsenaṃ sannipātetva koṭṭhake;

271

Upadhāresi paṇaṇāsa - sahasassuttara - senike

Sabbāyudhehi sampuṇṇe asallīnamane raṇe.

272

Ekavīsasate buddha - vasse battiṃsatuttare

Tāyulārāya senāya rājā kolambamāgami.

273

Tadā bhūpasukhāvāsa-mandiraṃ kālikaṃ yahiṃ

Taṇṭhānaṃ māligākanda-nāmena khyātimāgataṃ.

274

Rājā senaṃ purakkhatvā yodhesi balakoṭṭhakaṃ

Phiraṃgāpi abhikkamma yodhesuṃ bhītivajjitā.

275

Vatto katipaye māse vārena varamāhavo

Rājā laddhajayopā'do ante jesuṃ phiraṃgiyā.

276

Carantā te tato sindhu - tīradese yathāruciṃ

Ārāmanagaraggāme vilumpiṃsu suniddayaṃ.

277

Patikālā panekacce senikā ca dhure ṭhitā

Kulitthinaṃ kumārāna - macchindiṃsu pilandhane.

[SL Page 663] [\x 663/] (

278

Chinditvā pātayantā te nāḷikeraddumādike

Phalāni paribhuñjiṃsu ārāmesu sadesinaṃ.

279

Vārena vāramevaṃ te vināsentā purādike

Viṇhudevālayaṃ patvā devindapurasaṇṭhitaṃ

280

Vilumpannā tahiṃ saṃghārāmañca devamandiraṃ

Hemarajatabimbādiṃ nāvattayamitaṃ haruṃ.

281

Viparītamatī rājā rājasīho tadā bhavi.

Sogataṃ samayaṃ hitvā sivaladdhiṃ nikāmayi.

282

Kuddho sogatabhikkhūsu ghātesi te samūhato;

Jhāpesi sogate ganthe dhammanītiparammukho.

283

Sirighanasirīpādaṃ samantakūṭasaṇṭhitaṃ

Acchinditvā akāresi sivapūjakasantakaṃ.

284

Ukkaṇṭhitajano tena rājasīho narissaro

Akkhamo'si phiraṃgānaṃ sāhasakammavāraṇe.

285

Aññāyena narindassa kupite sogate jane

Asantattaṃ samuppanna - mahosi sirivaḍḍhane.

286

Tadavatvāphalaṃ laddhuṃ patikāladhurandharā

Upāyaṃ cintayitvāna niccāni paṭipādasuṃ.

287

Dameṇḍosābhidho senī bhaṭasenāpurakkhato

Yathāvutte kumāre dve purakkhatvāna'bhikkami.

288

Dassanena kumārānaṃ santuṭṭhā sīhalā puraṃ

Pavesesuṃ phiraṃge te kumārehi sahāgate.

289

Rājasīhavīrodhānaṃ kumāresu pasannatā

Paccayo'si phiraṃgāna māsayassa samiddhiyā.

290

So'tha phiraṃgasenānī tosayanto mahājanaṃ

Katvā'vanipatiṃ dona-pilipākhya-kumārakaṃ;

291

Senāpatiṃ karitvāna donajonakumārakaṃ

Purarakkhāya senañca ṭhapetvā sirivaḍḍhane;

292

Maddituṃ rājasīhassa balaṃ yuddhāya sajjito

Sītāvaṅkapuraṃ gantuṃ nikkhamī sirivaḍḍhanā.

293

Veraṃ bandhi phiraṃgesu donajonakumārako

Adatvāna'ttano rajja - mitarassa padānato.

[SL Page 664] [\x 664/] (

294

Nikkhantesu phiraṃgesu na cirena camupati

Rājānaṃ visadānena māretvā bhubhujo'bhavi.

295

Sirasā patigaṇhī so bhikkhusaṃghānusāsaniṃ

Mahājano pasanno'si tena tasmiṃ mahībhuje.

296

So chattiṃsatime vasse ekavīsasatuttare

Donajonavbhayeneva hitvā katolikāgamaṃ;

297

Vimaladhammasūroti nāmena sirivaḍḍhane

Abhisekaṃ labhitvāna rājā'si buddhamāmako

298

Tamasambhāvitaṃ siddhiṃ dameṇḍosācamūpati

Sutvā maññaṃ sadubbalyaṃ sītāvaṃkābhimaddane;

299

Asakkonto punāgantuṃ purampi sirivaḍḍhanaṃ

Nivattitvā tatā'gañchi kolambabalakoṭṭhakaṃ.

300

Ārakkhakabale tasmiṃ seṃkhaṇḍaselasaṇṭhite

Sapakkhe kari bhupālo sīhaḷuppannasenike

301

Phiraṃgesu durācāre keci kārāya pakkhipi.

Jetvākkhikaṇṇanāsādiṃ kolambaṃ keci pesayī.

302

Paccatthiko bhavitvāna phiraṃgānaṃ mahībhujo

Vimocesi supīḷetvā sajane kittuladdhito.

303

Vimaladhammasūrassa rājattaṃ sirivaḍḍhane

Tejassi rājasīho so na sahittha kathañcipi.

304

Kuddho so yuddhasajjo'ruyodhasenāpurakkhato

Mahāvelapadesamhi khandhavāraṃ nivesayī

305

Vimaladhammasūropi verassa pitughātane

Paṭiveraṃ karissanti yuddhasajjo'bhinikkhami.

306

Dvinnaṃ tesaṃ raṇaṃ vatti balanākhyaraṇaṅgaṇe

Rājasīho hayārūḷho bhīmaṃ dassesa vikkamaṃ.

307

Coḷadesasamuppannā'-riṭṭhakīvendunāmako

Kamenuccapadaṃ patvā senānittamupāgato.

308

So jayavīrabhaṇḍaro iti nāmantarassuto

Asmiṃ raṇe purogāmī āsi kiccavidhāyako.

309

Tathāpi rājasīhassa vāhinī rogapīḷitā

Kamato dubbalībhūtā paṭikkantā raṇaṅgaṇā.

[SL Page 665] [\x 665/] (

310

Veṇukaṇṭakasaṃviddhapādo "pitangaḍa" vhayaṃ

Rājuyyānamupāmma patikriyaṃ labhi.

311

Ussannapādapīḷo'tha sītāvaṅkapuruttamaṃ

Nīyamāno'ntarāmagge āsi maccuparāyano.

312

Sattatiṃsatime vasse ekavīsasatuttare

Miyanto rājasīho'ya māhūya bahu bhikkhavo;

313

Accayaṃ desayitvāna khamāpetvāna bhikkhavo

Punāpi sogato hutvā dehantaramupāgami.

---------

Dvinavutimassa ūnapūraṇaṃ

Sattupaddavato naṭṭha - satthālokedha sīhaḷe

Satthadīpamajālesi sudhī dhammaddhajo tadā.

Alagiyādivaṇṇākkhyo dhīmā tassa tanūruho

Dittiṃ pāpesi saṃbhāsaṃ ganthasampādanādinā.

Dhammasoṇḍakakabbañca kusajātakakabbakaṃ

Tambacūḷakasandesaṃ subhāsitañca so karī.

Rājasīhaccaye rājasūriyavhayakhattiyo

Rājāsi jayavīrassa upakkamena so mato

Nikapiṭṭhakabhaṇḍāranāmo'tha pañcavassiko

Kumāro rājasīhassa bhāgineyyo'si bhubhujo.

Jayavīro'ggajaṃ tassa parinetuṃ samussahi.

Vāyāme viphale tasmiṃ phiraṃgapakkhiko bhavi.

Yodhentā jayavīropadesena patikālakā

Sītāvaṅkamagaṇhiṃsu bhinditvā balakoṭṭhake.

Āṇāya dhammapālassa patikālopadesato

Pālitā jayavīrena sītāvaṅkapurī tato.

Palāyantaṃ gahetvā taṃ daharaṃ bhumipālakaṃ

Nesuṃ govaṃ phiraṃgā so vasaṃ tatra divaṃgato

Dubbalyaniccalībhutā jayavīrasamussukā

Phiraṃgā sakalaṃ dīpaṃ vasīkātumacintayuṃ.

Tadā peduru lopasda sosākhyo khyātanāviko

Kolambatitthamāgañji gacchaṃ govapadesakaṃ.

[SL Page 666] [\x 666/] (

Kapitanadhurī atra peduruhomamavhayo

Abhinandiya taṃ vatvā pavattimakhilaṃ idha;

"Vimaladhammasurākhyaṃ ripurājaṃ pamaddiya

Uddharaṭṭhaṃ vasīkātuṃ khippaṃ pesetu vāhiniṃ"

Iti govapadesamhi patirājassa sāsanaṃ

Datvā pesayi so govaṃ gantvā sabbaṃ nivediya

Upakārāya pesetvā kolambaṃ yodhavāhiniṃ

Laṅkārajjaṃ vasīkātuṃ samayo yantyudīrayī.

Patirājā phiraṃgānaṃ dubbalyaṃ sīhaḷe tadā

Sallakkhetvā dhuraṭṭhehi patikāramacintayī.

Gavantarapadaṃ dīpe phiraṃgiyapadesake

Tasmiṃ pedurulopasdasosākhyeva samappītuṃ.

Rājānamapanetvāna donakatarinavhayaṃ

Gavantarena tenu'ddharaṭṭharajjebhisiñcituṃ,

Lokanāthāparākhyaṃ taṃ kumāriṃ rajjasāminiṃ

Tasseva bhāgineyyassa parinetuññca tīrayi.

Navatiṃsatime vasse ekavīsasatuttare

Saseno so idhāgañchi phiraṃgādigavannaro.

Na cirenava so yuddhasajjo sīhalabhubhujaṃ

Gaṇhituṃ nikkhamī gantuṃ puraṃ seṃkhaṇḍaselakaṃ.

Jayavīropi senānī sītāvaṅkapure ṭhito

Tassekato bhavī vīsasahassadhajinīyuto.

Tuṭṭho gavantaro tena lokanāthāparavhayaṃ

Donakatarinaṃ pubbacāriniṃ gamane kari

Rajjasāminiyā tassā dassanena muduttanaṃ

Patto jano na dassesi virodhaṃ tassa kiñcapi.

Balanākkhyaṃ raṇakkhettaṃ samāgantvā gavantare

Khandhāvāraṃ nivesetvā yuddhasajje ṭhite sati,

Vimaladhammasūro so upāyavidhikovido

Karī sajjuphalopāyaṃ jayavīravināsane.

"Sasenamajjadevassa niyyātemi gavantaraṃ,

Yathāpaṭissutaṃ mayhaṃ heṭṭhāraṭṭhoparājataṃ.

[SL Page 667] [\x 667/] (

Detu devoti sandesaṃ varahatthe samappiya

Rājino jayavīrena dinnaṃ paṇṇaṃva pesayī.

Caro rājantikaṃ paṇṇaṃ raho nettova sañcarī

Disvā phiraṃgayodhā taṃ gavannarassa dassayuṃ.

Paṇṇamolokayitvāna gavantaramahāsayo

Jayavīrassa dassetvā yācite tena sāsane.

Adatvā'vasaraṃ tassa niddosattanidassane

Asituṇḍena hantvāna ghātesi jayavīrakaṃ.

Jayavīre mate tassa bhaṭā sīhaḷadesikā

Rañño pakkhamagaṇhiṃsu hitvā phiraṃgavāhiniṃ.

Ārabhiṃsu tato yuddhaṃ saṅgāme hiṃsane tahiṃ

Pakkhadvayagatā yodhā dassesuṃ bhīmavikkamaṃ.

Tasmiṃ mahati saṃgāme phiraṃgiyabhaṭā bahu

Matā ca vaṇitā cāsuṃ sesā bhubhujatthagā.

Vaṇito'ṭṭhasu ṭhānesu senāpati gavantaro

Raṇaṅgaṇe patitvāna rañño hatthagato'bhavi.

Dayāyāmittayodhānaṃ tikicchāpesi bhubhujo.

Gavantaro atekiccha-vaṇehi nidhanaṃ gato.

Gavannarasarīrasmiṃ rājā saccaritānugaṃ

Bahumānaṃ padassetvā dehakiccaṃ sukārayi.

Dubbinīte bhaṭe hattha-kaṇṇanāsādi-chedatā

Daṇḍatvā pesayī tesaṃ kolambabalakoṭṭhakaṃ.

Patikālabhaṭe sādhu-sikkhite tu yathocitaṃ

Sakkaritvā niyojesi kiccākiccesu nekadhā.

Asayhosi phiraṃgānaṃ saṅgame'tra parājayo

Chinnakaṇṇādike disvā sajano'suṃ sudukkhitā.

Lokanāthaṃ pure nītaṃ ārādhetuṃ mahājanaṃ

Rājayuttā gahetvāna ānesuṃ bhubhujantikaṃ.

Uddharaṭṭhiya-rajjassa sāminī sā kumārikā

Rañño aggamahesitte abhisittā'si rūpinī.

Mahājanahiteyīnyā so'bhiseko'si atthado

Rajjassa ceva rājassa santiyā paccayo bhavi.

[SL Page 668] [\x 668/] (

Patikālapadesamhi laṅkāyādigavannaro

Senīso saha senāya naṭṭhoti raṇabhumiyaṃ;

Sutvā khinnamane govaṭṭhito aggagavantaro

Punāpi senaṃ sajjetvā pabalaṃ raṇakovidaṃ;

Ekatāḷīsame vasse ekavīsasatuttare

Kolambanagaraṃ laṅkā-vijayatthamapesayī.

Paṭhamo pilipo rājā phiraṃgadesapālako

Nijaṃ rajjadvayaṃ hitvā vassema'smiṃ divaṃgato.

Ispāññadesiko yeva dutiyo pilipo tato

Phiraṃgīso'si tassāṇā vijitesva'tha pattharī.

Donajeranimodāsavedānamo tadā pana

Gavantarapadaṃ patvā senāya laṃkamāgami.

Jātiyā'ruddarūpo'yaṃ dutiyo hi gavannaro

Sabandhunāsaverassa paṭiverāya pesayī

Na cireneva so uddharaṭṭharajjappadesake

Katipaye pamadditvā pabalattaṃ pakāsayi.

Uddhato tena so uddharaṭṭharajjampi maddituṃ

Dhammapālamahīpālasenañceva sadesikaṃ;

Videsikañca taṃ senamādāya samaratthiko

Seṃkhaṇḍaselanagaraṃ gantukāmo abhikkami.

Verantaro sa pīḷesi magge janamanekadhā

Tesaṃ santakavatthūni balakkārena gāhayī.

Vimaladhammasūropi rājā samarakovido

Balanākhyaraṇakkhettamasampatte gavantaro

Edirillākhyasenānīpamukhaṃ yodhavāhiniṃ

Pesayī tā ubho senā balanamhi samāgamuṃ.

Katipāhantare vatte raṇe mahati bhiṃsane

Paṭikkamo phiraṃgānamāsī samarabhumito.

Ukkhipitvā tadā tatra pūjakā krosalañchanaṃ

Kittunāmasamugghosā ussāhesuṃ sapakkhike.

Yantanāḷippahārena vaṇito gasaparavhayo

Pūjako samarakkhette tadā pati sudubbalo.

Sagāravaṃ samukkhippāpanetuṃ raṇabhumito

Hatthikkhandhe ṭhapetvāna bandhiṃsu taṃ suniccalaṃ.

[SL Page 669] [\x 669/] (

Bhito bhīmena ghosena hatthi dhāvitumārahi;

Gasparo rukkhasākhādighaṭṭena cuṇṇito mato

Raṇabhumipaṭikkantā hatasesā phiraṃgiyā

Catukoralamajjhena kolambanagaraṃ gatā.

Uddharaṭṭhīya-rājassa ñatvā balamahantataṃ

Yuddhāsaṃ tena vajjesi phiraṃgiya-gavantaro.

Tathāpi ruddakammo so khipitvā dahare nabhaṃ

Asituṇḍena gāhento ghātāpesi suniddayaṃ.

Kumbhīlagocarattena khipitvā nadiyādike

Mātāpitādayo tesaṃ ghātesi ādayāparo.

Satatupaddavato thokaṃ laddhassāso mahībhujo

Vaḍḍhesi nagaraggāme mahājanahitatthiko.

Disāsu sacive sammā desapālanakovide

Yojetvā sāmarakkhāya kiccāni paṭipādayi.

Tenāsi subhagaṃ raṭṭhaṃ kalahādivivajjitaṃ.

Rājā pītimano āsi, sukhitosi mahājano.

Dāṭhādhātubhadantaṃ so purā labujagāmato

Māyādhanunarindena rakkhitaṃ varamandire;

Seṃkhaṇḍasela mānetvādibhume navamandire

Bahussavena vaḍḍhetvā pūjāvidhimakārayī.

Seṃkhaṇḍaselanagaraggahaṇussukevaṃ

Naṭṭhā phiraṃgiyabhaṭā gaṇanātivattā,

Hitvā vipattikaraṇiṃ tasiṇānuvuttiṃ

Dhīrā sadatthaniratā sukhitā bhavanti.

Sabhāvadhammasāpo'yaṃ muttimāti vacocito

Sadā'dhipariyādinno dhammapālo mahībhujo;

Dvitālīsatime vasse ekavīsasatuttare

Phiraṃgānaṃ vasaṃ hitvā āsi maccuvasaṃ gato.

Donajuvānupādhissa vattamāno viyo'citaṃ

Ghāsacchādavihārādo phiraṃge anuyāyi so.

Aputto so dharantova laṅkārajjaṃ sasantakaṃ

Adāsi cāgapattena phiraṃgadharaṇissare.

Tassa sarīranikkhepo phiraṃgehi sagāravaṃ

Kato kolambaṭhānīye phiraṃgadevamandire.

[SL Page 670] [\x 670/] (

Donajuvānadehassa sammanatthamito tahiṃ

Aññesaṃ dehanikkhepo phiragāṇaya vārito.

Ayaṃ hi sogate rajje sīhaḷe bhubhujassi'dha

Hitvā sajātivārittaṃ dehanikkhepasādhane;

Katolikāgamāyāta - cārittavidhisādhito

Ādimo dehanikkhepo ayamevantimo tahiṃ.

Vīmaladhammasūro so dhammapālassa accaye

Kittimā aggarājā'si desapālanapaṇḍito.

Dinnaṃ piliparājassa aggarajjanti sīhaḷe

Phiraṃgā ussahuṃ tassa aggarājattasādhane.

Tadatthaṃ mālavānamhi phiraṃgapakkhike jane

Samānetvā pavattesuṃ phiraṃgā janasaṃsadaṃ,

Kariṃsu saṃgaraṃ tattha pilipassa'ggarājataṃ

Urīkattuṃ sadesīna-māyattaṃ tena rakkhituṃ.

Dona jeranimodāsa-vedunāmo gavannaro

Rakkhituṃ adhirājattaṃ pilipassi'dha sīhaḷe

Uccaṭṭhānantarādīhi tosetvā pabhusīhaḷe

Padesapālanaṃ tehi karetumussahī tadā.

Sāhayyena paluddhānaṃ hitvā nītiṃ cirāgataṃ

Pāletumicchi so dīpaṃ phiraṃgarājanītiyā.

Pāhātuṃ sīhaḷaṃ nītiṃ neva icchi mahājano

Gavannarassa vāyāmo tena so'si niratthako.

Dhammapālappadattena paṇṇena dīpapālane

Ussāho hi phiraṃgānaṃ mandattasūcako bhavi.

Donajuvānabhupena rajjabhāraṃ nijaccaye

Pilipassa padānīyā nā'si nītīha sīhaḷe.

Mate aputtake rāje laṅkārajjappasāsakaṃ

Bhikkhumatānugā'maccā tīrenti janasaṃsade.

Nītamimamajānantā sāṭheyyopahatā'tha vā

Niratthataṃ namaññiṃsu paṇṇassātītarājino.

Vimaladhammasūrassa seṃkhaṇḍaselake pure

Kamena adhirājatte thirattanamupāgate.

[SL Page 671] [\x 671/] (

Dhammapālanarindassa cāgapattena sīhaḷe

Apekkhā rajjalābhassa phiraṃgānapakkami

Phiraṃgāṇāya dīpasmiṃ padesassa pavattate

Mantvā rājāyatiṃ dosaṃ rajjārakkhaṃ suyojayī.

Ayonipphādanatthāya navīnāyudhasajjane

Kammāgāre nekasate patiṭṭhāpesi bhupati.

Sattunaṃ vāraṇatthāya yodhe yuddhappavīṇake

Balakoṭṭhesu nekesu nivesesi tahiṃ tahiṃ.

Sukhavāsānurūpehi pāsādamandirādihi

Sobhesi nagaraṃ sammā mahājanahitatthiko.

Sādhipaccappacārāya patikālagavantaro

Raṇe katipaye katvā paṭikkami parājito.

Koṭṭhe katipaye rañño senā phiraṃgasantake

Ādā tatraṭṭhake yodhe kārāgāragate kari

100

Vimaladhammasūrassa sattiñcālīnakiccataṃ

Ñatvā gavannaro soyaṃ yuddhāsaṃ sabbathā jahi.

101

Evaṃ dubbalyamāpanno asavedugavannaro

Kodhagginā samāditto seṃkhaṇḍaselabhūmipaṃ;

102

Hattuṃ kumantaṇaṃ katvā dhanalobhapalobhite

Phiraṃgiye care pañca uddharaṭṭhamapesayī

103

Mānuveladiyesavho ciraṃ phiraṃganissato

Sīhaḷo rājasambhatto ñatvā taṃ rājino vadi.

104

Sadevikassa bhupassa sammukhaṃ balakoṭṭhake

Saṅgarassaṅgikārāya dūtāti dambhanissite

105

Te care balanaṃ patte ādā rājaniyogato

Aparādhānurūpena daṇḍesuṃ rājayuttakā

106

Mānuveladiyeso'yaṃ phiraṃgajātiko iti

Itihāsaññuno keci vadanti vitathaṃ hi taṃ.

107

Mānito so narindena nijajīvitadāyako

Mahāmudaliṭhānena uḷārena dhanena ca.

108

Atthuttarayuropasamiṃ rajjamolandanāmakaṃ

Ripukkhettaṃ phiraṃgānaṃ vaṇijjāya samussukaṃ.

[SL Page 672] [\x 672/] (

109

Olandalaṃsināmehi sutā tandesikā ciraṃ

Pāvīnuṭṭhāna bhaṇḍāni kesuṃ phiraṃgadesato

110

Paccholandaphiraṃgānaṃ bhedena patikālakā

Olandadesavāsīhi vajjesuṃ kayavikkayaṃ.

111

Olandā tassa verassa paṭiverakarā tato

Pācīnadisamāgamma ketuṃ bhaṇḍe samussahuṃ.

112

Olanda desavāsīnaṃ vāṇijasaṃhatī tadā

Haṭṭhuṃ pācīnabhaṇḍāni pesayī chekanāvike.

113

Aṭṭhatiṃsuttare eka - vīsasatamavacchare

Te supatthanato pubbadesaṃ paṭhamamāgamuṃ.

114

Yuddhāyudhasusannaddhā nāvātesaṃ tato paraṃ

Caruṃ pācīnadesesu phiraṃgapaṭikaṇṭakā.

115

Jorisavena ispila barjanākhyo camūpati

Pañcatāḷīsa ma vasse ekavīsasatuttare,

116

Olandayuddhanāvāhi tīhi laṅkamupāgato

Dīpapācīnabhāgasmiṃ otarī dīgamaṇḍale.

117

Apassittha ca dīpasmiṃ lamaṃgamarivādinaṃ

Nijavāṇijasaṃhatyā patthitānaṃ sulabbhataṃ.

118

Phiraṃgehi virodhittaṃ ñatvā bhupatino'tha so

Seṃkhaṇḍaselakaṃ gantvā rājaṃ passi sagāravaṃ.

119

Abhinandiya bhupo taṃ aññāsi saṃkathārato

Aññamañña virodhañca phiraṃgolandajātīnaṃ.

120

Vāṇijjāya sadesīhi koṭṭhakaṃ dīghamaṇḍale

Māpetuṃ saṃgaraṃ' kāsi raññā ispīlabarjano.

121

Saṃ virodhaṃ phiraṃgehi pakāsetuṃ camūpati

Tesaṃ nāvaṃ gahetvāna datvā bhupassa niggato.

122

Appasādo mahīpassa patikālasamuṭṭhito

Paccayo'si camūpassa ajjhāsayasamiddhiyā.

123

Vassaccaye'tha sibolḍa - da vāḍākhyo camūpati

Yuddhanāvāsamūhena dīghamaṇḍala māgami.

124

Surāpānaratopā'yaṃ sadācārapurassaro

Rājasandassanaṃ patvā nivatto rājamānito.

[SL Page 673] [\x 673/] (

125

Nāvattayaṃ phiraṃgānaṃ gahetvā so camūpati

Sutvā mecetukāmeti bhūpo tattha upāgami

126

Asampattevi bhūpāle nāvā'suṃ tena mocitā

Anāpucchā kate tasmiṃ bhupe'nattamane sati

127

Passituṃ nijanāvāso rājaṃ yāci camūpati

Paṭikkhipi mahīpo taṃ saṅkiyaṃ tassa yāvanaṃ.

128

Surāmatto sa senānī nāvāpattaparammukhaṃ

Mahīpatimasāruppavācāhi samudācari.

129

Saṃkuddho tassa vācāhi āmantetvā nije bhaṭe

"Bandhatha soṇameta"nti paññāsaṃ sahaseninā.

130

Bajjhante rājayuttehi senīse tassa sevakā

Viruddhā'suṃ matā tasmiṃ paññāsaṃ sahaseninā.

131

Surādhutto kissa sobhe yutti tassocitā bhavi

Bhavaṃ yuddhaṃ vā sāmaṃ vā bhajatu"ti nivedanaṃ.

132

Pesayittha matolanda - senīso'papadaṭṭhite

Seṃkhaṇḍaselago rājā jekabpiṭara nāmake

133

Asamekkhitakamme'daṃ phalanti nijasāmino

Yaññanto sopi nāvīso akuddho viya niggato.

134

Majjumatto dhajinipati so vāḍanāmo narinde

Laṅkādhīse duvacanapathaṃ voharanto vinaṭṭho!

Tasmā majjaṃ matihirisirīhārakaṃ vajjayanatvā

Ārādhetaṃ bhavabhayaharaṃ santimaggaṃ sudhīmā.

Dvinavutimassa ūnapūraṇaṃ

Vimaladhammasūro hi rājā janahite rato

Sadā paccayadānena bhikkhu saṃghamapīṇayī.

Mahatā dhanadānena vihārapaṭimādikaṃ

Kāresi nekaṭhānesu ratanattayabhattiyaṃ.

Sadesa sattubhūtānaṃ phiraṃgānā'bhimaddane

Samussukko'si sabbattha sabbadā'līnamānaso.

Pacchā'tekicchagelañño rajje sattunu'paddavaṃ

Maññaṃ bālyañca puttānaṃ patikāramacintayī.

[SL Page 674] [\x 674/] (

Kumārindaṃ mahābhāgaṃ kaniṭṭhaṃ sāsanaṭṭhitaṃ

Senāratanamānetvā akāsi rajjasāminaṃ

Tasmiṃ niyyātayī puttiṃ mahesiṃ ca tayo sute

Kiccamevaṃ samāpetvā divaṃgato'si bhupati.

Sattatālīsame vasse ekavīsasatuttare

Senāratana rājañño laddhā so abhisecanaṃ, 8

Aggarāja'si laṅkāyaṃ lokanāthāsamavhayā

Bhāturājamahesīva tassāpā'si mahesikā.

Māyādhanūvhayo ūvadese rājakumārako

Laṅkārajjaṃ nijāyattamiti yuddhāya uggato

Khuddena sampahārena palāyitvā parājito

Nijāya deviyā saddhiṃ bhārataṃ samupāgami.

Tato katipaye vasse somo vattittha dīpake

Rajjāsā hi phiraṃgānaṃ neva santimupāgami.

Te pannāsādhike ekavīsasatamavacchare

Antovāsa pererākhyo patikāladhuraṭṭhako.

Nijāyattapadesesu phiraṃgatombulekhanaṃ

Sīhaḷāñca viññūnaṃ sāhayyena samāpayī.

Phiraṃgapatirājā'tha bhāratā yodhavāhiniṃ

Sattasatamataṃ yuddha - nāvāhi idha pesayī.

Uddharaṭṭhamukho gañchi saddhiṃ tehi gavannaro

Gāmakkhette vināsento pīḷento janasaṃhatiṃ,

Yuddhabhītisamupanno tenā'si puna sīhaḷe

Bhūpo purā palāyitvā ūvaraṭṭhamupāgami.

Saputtadāro so tasmiṃ vihāsi mahiyaṅgaṇe

Devi'ssa rājasīhākhyaṃ kumāraṃ janayī tadā.

Dāṭhādātubhadantopi nijajīvita santibho

Nidhāya gopanīyamhi ṭhāne gopesi bhubhujo.

Phiraṃgā hi tadā rāja suññaṃ seṃkhaṇḍaselakaṃ

Nissaṅkā pavisitvāna vilumpanto yathāruciṃ,

Rājagehaṃ vināsetvā katvā purañca nijjanaṃ

Māpetvā balane koṭṭhaṃ rakkhe yodhe niyojayuṃ.

[SL Page 675] [\x 675/] (

Donajeranimodāsavedu gavannaro tato

Govaṃ gañchācireneva patvana patirājataṃ.

Pañcapannāsavassamhi ekavīsasatuttare

Gavannaro'bhavī donapransiskudaminesaso.

Sopu'ddharaṭṭhaddhāya mahāsenāya pāvisi

Sīhaḷā taṃ palāpetvā gaṇhuṃ balanakoṭṭhakaṃ.

Saṅgāmāsaṃ jahitvāna patikāla tato paraṃ

Dhanajañcayanussukkā upāyaṃ tattha yojayuṃ.

Lamaṅgajanito lābho tesamāsi padhānako

Kiccakārīvibhāgotra mahābaddavhayo bhavi.

Baliṭṭhā nītiyā āsuṃ taṃvibhāgadharaṭṭhakā.

Labhanti desavāgādiṃ lamaṅganītibhedakā.

Ropanañca lamaṅgānaṃ nicayo vikkayo kayo

Sabbametaṃ phiraṃgāna - māyattamāsi nītiyā.

Tadā mahesiyā ādirājajo jeṭṭhaputtako

Rājasūro kumārodakīḷāya nadiyā mato.

"Eso rajjaṃ nije putte dātuṃ bhupena yojito

Upāyo" iti sokena devipi nidhanaṃ gatā.

Tadā'nītikavāro'si sabbathā'tra gavannaro,

Dose tassa nivedesuṃ patirājassa bhārate.

Avhāto so'nuyogāya patirājena govakaṃ

Gacchanto bhītisattatto maggeva nidhanaṃ gato

Athāga manuvelmāsa karañaññashomanavhayo

Patikālapadesesu patvā gavannarattanaṃ

Sattapannāsavasse so ekavīsasatuttare

Idho'tiṇṇe cireneva senaṃ nesi thirattanaṃ.

Yodha senāya so gantvā vilumpanto purādikaṃ

Ūvabadulla desādo ghātesi gāmike bahū.

Tadā tassa bhaṭā roga - pīḷitā bahavo matā

Sesakehi nivatto so kolambapuramāgamī.

So duvassena nikkhanto tato gavannarāsanaṃ

Donanuñeññālavārisapererākhyo alaṅkarī.

[SL Page 676] [\x 676/] (

Saseno uddharaṭṭhaṃ so gantvā balanakoṭṭhakaṃ

Dubbalaṃ sutthiraṃ katvā rakkhe sādhu nivesayī.

Abhīrū taruṇo koci poso dāmariko tadā

Sītavaṅke pure rājā baṇḍāro nikapiṭṭhiko

Vadanto "ahamevāti-phiraṃgapaṭikaṇṭako"

Dāmarikāya senāya seṭṭho hutvāna'bhikkami

40 Tassa pakkhaṃ gamuṃ bhiyyo phiraṃgukkaṇṭhasīhaḷā

Phiraṃge sampahārena parājesi sa dāmaro.

Sāṭheyyaṃ tassa ñatvāna pacchādāmaravāhinī

Apakkamittha taṃ hitvā; tato so dubbalo bhavi.

Phiraṃgā tassa dubbalyaṃ viditvā pahariṃsu taṃ

Nāmampissa na sūyittha palātassa tato paraṃ,

Kurūviṭaka baṇḍāro iti nāmena vissuto

Romānubhattikantoni - barentu nāma sīhaḷo,

Laddhiñceva phiraṃge va hitvā'si rājasevako

Pacchā ūvadisāyaṃ so ādhipaccamupāgami.

Dakkhiṇapacchimāsāsu phiraṃgabalakoṭṭhake

Padesehi sahādāya adā bhupe sa kittimā.

Phiraṃgā balane koṭṭhe ghātesuṃ rājadūtakaṃ

Koṭṭhamādā bhaṭā rañño rakkhe kārāya pakkhipuṃ.

Athā'jiviratā rañaññā phiraṃgā saṃgaraṃ karuṃ

Tena bhupo labhī titthe tikoṇamalayādike.

Phiraṃgānaṃ padātuñca dve hatthi vaccharampati

Tesaṃ kāraṭṭhake yodhe mocetuñca paṭissuṇi.

Na ruccaṃ saṃgaraṃ etaṃ kurūviṭakamanti so

Māyādhanuṃ samānetvā palātaṃ bhārate ṭhitaṃ.

Bhupaṃ kari pure ramme majjhegāmasamavhaye,

Māpite daranīyādi-gallapabbatasantike.

Sāmaṃ laṅkāya nevicchuṃ phiraṃgā govavāsino

Tasmā pakkosayī govaṃ patirāja gavannaraṃ.

Vasse dvāsaṭṭhime āga ekavīsasatuttare

Konstantīnu dasā nāmo'pāyacheko gavannaro.

[SL Page 677] [\x 677/] (

Bhindituṃ so panicchanto seṃkhaṇḍaselasaṃgaraṃ

Dūtagaṇamapesesi bhupantikaṃ sagāravaṃ.

Tato yodhe gahetvā so māyādhanuṃ samaddituṃ

Majjhegāmapuraṃ gantuṃ saṅgāmatthāya nikkhami.

Lollupiṭiya gāmasmiṃ tesaṃ vattī mahābhavo

Mato kuruviṭavho'tra māyādhanu palāyito.

Senāratana rājassa phiraṃgānaṃ palāpane

Ajjhāsayo'si yo taṃ so na vissari kadāvipī.

Olandajātiko māsal da bosakovaravhayo

Guṇavā puriso koci bhupantikamupāgato.

So bhupañca dhuraṭṭhe ca samārādhiya buddhimā

Pakkhapātittanā'lattha bhupā senāpatīpadaṃ.

Dīyamānaṃ kulīnānaṃ sadesahitakārinaṃ

Mīgamurāḷa iccābhidhānañca rājito labhi.

Bhupo dīpā palāpetuṃ patikālamupaddavaṃ

Upakārassa lābhāya olandarājapuṅgavā,

Saṃgaraṃ tena sandhātuṃ vidhāya rājadūtakaṃ

Mīgamurāḷa nāmaṃ taṃ olandamabhipesayī

Olandā dhurino dūte appasādā tadāsayaṃ

Nānujāniṃsu tenā'si niratthāsasa gatī tahiṃ.

Dūto tena anukkaṇṭho sampatvā ḍenamārakaṃ

Catuttha - kittiyānassa mahīpassa nivedayi.

Ñatvā laṅkāpavattiṃ so ḍenamāgamhī bhubhujo

Vāṇijjalolupopāṅga - pātena desapālane

Niyoge samatikkamma dinne bhupena dūtake

Dhanāsāpariyā dinno dūtena saṃgaraṃ karī.

Tato so bhubhujo senaṃ pañcanāvāhi sīhaḷaṃ

Ovīguligaḍākhyena eḍmirāḷena pesayī.

Sīhaḷarājadūto pi āgacchaṃ saha tehi so

Khaṇuṭṭhitena rogena samudde nidhanaṃ gato.

Puttopi tassa taṃ yeva gatiṃ abhajī sāgare

Ḍ[X]gña[X]namākiya nāvāyo koṭṭiyāramamāgamuṃ.

[SL Page 678] [\x 678/] (

Senāratanarājassa niyogehi virodhito

Neva aṅgīkarī so taṃ ḍenamākiya saṃgaraṃ.

Āgamo ḍenamākāna - mevamā'si niratthako.

Laṅkāvelāya nevicchuṃ vāsaṃ tesaṃ phiraṃgiyā.

Tato gavannaro yuddha nāvāhi koṭṭiyāramaṃ

Ḍenamākehi yuddhāya gañchi tesaṃ raṇe tahiṃ.

Dve ḍenamākanāvāyo nassiṃsu sesakā hi te

Laṅkāyā'pāṅgapātoyaṃ niratthoti viniggato.

Māyādhanu kumāropi lellupiṭiyasaṃyuge

Parājito palāto so teheva bhārataṃ gato.

Konstantīnu dasā tasmiṃ raṇe jetā gavannaro

Tosayaṃ sajane govamagā saṃladdhavissamo.

Sā ḍenamākiyavamū tasināya rajje

Pātetva'pāṅgamiti sīhaḷamāgamitvā

Pattā vihesamasamekkhitakammatoti

Mantvā samikkhakajanā tasinaṃ jahātha.

Tinavutimassa ūnapūraṇaṃ

Āsi uttaralaṅkāyaṃ rājā jāpanapaṭṭane

Coliyanvaya sañjāto parādirājasekharo

Phiraṃgamittabhutassa accaye tassa taṃsuto

Edirimānasīhākhyo daharosi mahībhujo.

Kaniṭṭho'tītarājassa saṃkilināmako'tha taṃ

Uppāṭanena cakkhunamapanetvāna rajjato,

Jivitaṃ avināsetvā vāsayaṃ bandhanālaye

Sayaṃ rājabhavi segarājasekharanāmato.

So phiraṃge palāpetumuttararājadhānito

Tasmiṃ katolikaṃ laddhiṃ nāsetuñca samussabhi.

Ñatvā taṃ kupito tasmiṃ patikālagavannaro

Pesetva dhajiniṃ sega rājasekharamakkami.

Sajīvagahitaṃ taṃ ca tenuppāṭitacakkhukaṃ

Edirimānasīhaṃ ca sārakkhaṃ nesi gocakaṃ.

[SL Page 679] [\x 679/] (

Edirimānasīhassa sagabbhā dve kumāriyo

Palātā bhārate kañcapuraṃ patvā vasuṃ tadā.

Pilīpadoliverākhyo raṇe tasmiṃ camūpati

Pāpito patirājena gavannarapadaṃ tahiṃ,

Evaṃ dubbalarājūhi cirassaṃ paripālitā

Uttararājadhānīpi phiraṃgahatthagā'si sā.

Catusaṭṭhimavassamhi ekavīsasatuttare

Catutthe pilipo'spāñña desiko dharaṇissaro,

Tatiyo pilipo rājā iti laddhābhisevanaṃ

Patikālamhi desamhi bhupo'si vijetesu ca

Laṅkāyaṃ bhārate ceva patikālābhisevanaṃ

Padese vāsino tassa dāsattanamupāgamuṃ.

Patirājasuto donajoja da albukākako

Gavannarapadaṃ patvā tato kolambamāgami.

Codito so dhuraṭṭhehi desapālanadubbalo

Vassaccayena avhāto patirājassa santikaṃ

Sattasaṭṭhimavassamhi ekavīsasatuttare

Kunstantīnu dasākhyova punāsī'ha gavannaro.

Maññaṃ so pālanaccheko laṅkāyaṃ nijapālane

Antarāyo bhaveyyāti sesayuropajātihi.

Tikoṇamālaye koṭṭhaṃ bandhi sattunivārakaṃ

Bhumiggāhachalena'tra bhindi devālayattayaṃ

Poraṇake silālekha pāsāṇatthambhakādike

Bhinnadevālayāyatte koṭṭhassanto caye khipi.

Koṭṭhe tasmiṃ niyojesi mahante yantanālake

Tato pubbe ḍenamākanāvāhi gahite pana

Nādimaṃ saṃgaraṃ tasmiṃ gaṇesi koṭṭhabandhane

Tena sīhaḷavāṇijjaṃ rihānimupāgami.

Abhikkamā pure yeva senāratana rājino

Tamārādhayi bhupālamupāyena gavannaro.

"Sesayuropajātīnamupaddava nivāraṇe

Koṭṭhakassā'si nimmānaṃ virodho nā'tra bhubhuje.

[SL Page 680] [\x 680/] (

Ito bhavati yā hāni rajjassa janatāya vā

Vāremi sabbameta"nti paṭassuṇi gavannaro.

Rajjapālanakāyattauccaṭṭhānesu sīhaḷe

hapesā'rādhanā tesaṃ phiraṃgabalavaḍḍhane

Jīṇṇake saṅkharitvāna kolambagālukoṭṭhake

Pesayī sabbakoṭṭhānaṃ ālekha pīliparājino.

Devamandīranimmāṇa paṭisaṅkharaṇādikaṃ

Vidhāya dāpayī vuttiṃ pūjakānaṃ sabhattimā.

Nijasattithirattāya vivāhe missito nayo

Yojito so nirattho'si paṭikkhitto sadesihi

Sīhaḷo patikāliñce parineti'ssa ñātakā

Dūrīkaronti sabbattha maṃgalāmaṃgalesu naṃ.

Muslimakajanā bhiyyo samuddāsannavāsino

Phiraṃgapīḷitā tesu nevāsuṃ pakkhapātikā

Catusahassamattā te phiraṃgehi palāpitā

Dayāya sīhaḷindaina vāsitā dīghamaṇḍale

Dīghamaṇḍalatitthaṃ hi ciraṃ sīhaḷarājino

Yuttaṃ videsavāṇijje vatti vāṇijjapaṭṭanaṃ;

Taṃ nijasattu jātissa yadi hatthagataṃ siyā

Bhiṃsanopaddavo noti maññamāno gavannaro.

Patirājavarassāpi matena koṭṭhakaṃ tahiṃ

Agahetvā matiṃ rañeññā kārayittha haṭheniva.

Koṭṭhanaṃ valayenevaṃ parikkhittaṃ tisīhaḷaṃ

Disvā saṅkupito senāratano so mahībhujo,

Bhndituṃ pesayī senaṃ dīghamaṇḍala koṭṭhakaṃ

Koṭṭharakkhā palāpesuṃ nirussāhena taṃ camuṃ.

Kalaho'si samuppanno tadā jāpanapaṭṭane;

Ādhāramabhipatthesuṃ rājato tattha vāsikā.

Phiraṃgasattuko rājā pesayī tatra vāhiniṃ

Gavannaropi kolambe saseno gañchi jāpanaṃ.

Phiraṃgā sīhaḷe jesuṃ vatte tasmiṃ mahāhave

Uddhatā te tato rañño accantābhitamācaruṃ.

[SL Page 681] [\x 681/] (

Senāratana rājā'tha rajjassā'yatipālane

Nirabbudattamicchanto nijaṃ rajjaṃ vibhājiya,

Ūva-mātala pañcuṭṭha raṭṭharajjavasā tidhā

Tālapaṇṇe likhitvāna dāṭhādhātuyu'pantike

Sannidhāya niyojesi tayo rajjassa sāmike

Ādāne kusapattānamekekassa kumārake.

Kumārasīha nāmo'tra ūvarajjaṃ samādiyi

Vijayapāla nāmo'tha mātalerajjamādiyi.

Vimaladhammasūrassa sutānaṃ samanantaraṃ

Senāratana putto so rājasīho samādiyi.

Pañcuddharaṭṭha rajjena kusosi'ssa sanāthako

Tesu tesu kumārāte āsuṃ rajjesu sāmino.

Jāpane pararājādi sekhararājadhītaraṃ

Palātaṃ bhārate tañca puraṭṭhaṃ coliyanvayaṃ

Kumārikaṃ samānetvā seṃkhaṇḍaselakaṃ puraṃ

Rājasīhakumārassa parinesi mahībhujo.

Kālena kālamāgamma saseno so gavannaro

Padesa laddharaṭṭhassa pīḷesi adayāparo.

Rājasīha kumāropi gantvā senā purakkhato

Phiraṃge abhimaddittha samuddantīkavāsike,

Aññamaññavirodhevaṃ vattante patikālakā

Yuddhāya sajjamānā'suṃ gavannaramatānugā.

Ñātajāpana saṅgāmā patirājavarā tadā

Gaṇhituṃ sīhaḷaṃ bhūpaṃ āṇaṃ labhi gavannaro.

Pabalāsayataṃ tena patto yuddhe gavannaro

Catusattarime vasse ekavīsasatādhike,

Vīsasahassamattehi sadesikabhaṭehi ca

Sāḍḍhasahassasaṅkhāta patikālabhaṭehi ca,

Purakkhato susannaddho jayanādena nikkhami

Rājā sekhaṇḍaselavhā badulla nagaraṃ gato.

Adassanena sattunamuddhato so gavannaro

Viddhaṃsetvāna seṃkhaṇḍaselaṃ badulla māgato,

[SL Page 682] [\x 682/] (

Aṭṭhāsi yuddhasajjova rājā sutasahāyako

Bhītā viya apakkantā rājasīhabhaṭā pathe.

Upāyaṃ rājaputtānamajānantā phiraṃgakā

Badulla nagaraṃ yāva anubandhiṃsu sīhaḷe.

Palātā sīhaḷā bhītā iti mantvā dinadvayaṃ

Mutiyaṅgaṇa vihārasmiṃ vissamittha gavannaro.

Tatiye divase sāyaṃ gavannaramahāsaye

Tadanantarakiccānuvicāraniranantare.

Yodhānirantarā āsuṃ samantākhilapabbatā;

Pekkhiṃsu bhītatasitā phiraṃgā vimbhayākulā.

Tadahe sampahārāya kālassa nappahonato

Phiraṃge parivāretvā aṭṭhāsi rājavāhinī.

Gavannarabalehā'suṃ cattāro pabhūsīhaḷā

Senisā mudaliṭṭhānaṃ pattā jātihitāsayā;

Uccaṭṭhānavasā kittuladdhiṃ pattehi sīhaḷe

Pahāretu manaṃ tehi phiraṃgānamaviññutā.

Mantaṇena hi te rattiṃ tīresuṃ caturo janā

Gaṇhituṃ rājino pakkhaṃ raṇe hitvā phiraṃgake.

Tammantaṇavasā tesaṃ pāmokkho mudalissaro

Senīso dona kosmoda-vijayasekharābhidho,

Patikālakayodhassa punāhe aruṇodaye

Asicchinnasiraṃ sallenu'kkhipitvāna dassayī.

Saññāya taṅkhaṇe tāya sabbe sīhaḷajātikā

Gavannaracamuṃ hitvā rañño senaṃ thirīkaruṃ.

Ubbiggā tasitā tāya asambhāvitasiddhiyā

Patikālā palāyiṃsu sampahāraparājitā.

Sīhaḷā tenu'bandhantā vallavāyappadesake

Ratanadoṇivelamhi rundhiṃsu divasaccaye.

Rattiṃ yāpesi naccena gītena rājavāhinī

Yodussāhanupāyena gavannaramahāsayo,

Sūrodaye raṇetiṇṇo rājasīhakumārako

Balaṃ bhindi phiraṃgānaṃ senāvidhānakovido.

[SL Page 683] [\x 683/] (

Senāvidhāyako sūro dasākhyā so gavannaro

Patittha samare tasmiṃ khaṇena raṇabhumiyaṃ.

Sajīve jivagāhena phiraṃge gaṇhi bhubhujo

Nijasenādhuraṭṭhe ca kumāra ca sutosayī.

Patikāle vivajjetvā saṅkate nijavāhiniṃ

Cattāro mudalinde te ṭhapesuccatarepade.

Catukoraḷalakādhīsa-pade vijayasekharaṃ

hapesi tesu pāmokkhaṃ sadesahitakārakaṃ.

Tato nekesu ṭhānesu phiraṃgabalakoṭṭhakā

Gahitā bhupayodhehi bhāyiṃsu patikālakā.

Rājasīhakumāro'tha yodhasenāpurakkhato

Kolambanagaraṃ patvā paharittha phiraṃgake.

Pāvisuṃ bhītimāpannā phiraṃgā koṭṭhakantare

Rundhitvā koṭṭhamaṭṭhāsi rājasīhassa vāhinī.

Ratanadoṇivelamhi nijaṃ hāniṃ phiraṃgakā

Govarajjapālakānaṃ nivedesuṃ yathāvidhiṃ.

Asayho'si phiraṃgānaṃ dasāmahāsayaccayo;

Sīhaḷānaṃ vasīkāre dukkarattaṃ vidiṃsute.

Tathāpi patirājo so asahanto parābhavaṃ

Bhārate nijadesehi ciṇitvā yodhavāhiniṃ,

Yuddhopakaraṇañceva sampādetvā anūnakaṃ

Gavannarapadaṃ datvā jojadalmedanāmako,

Pañcasattarime vasse ekavīsasatuttare

Pesayī saṃ janaṃ rakkhaṃ ruddhaṃ kolambakoṭṭhakaṃ.

Koṭṭharuddhā phiraṃgā hi jighavacchāparipīḷitā

Manussa maṃsabhakkhena yāpesuṃ nijajīvitaṃ.

Nāvikī vāhinī nā'si sīhaḷindassa santakā

Rājasīho'samattho'si tena koṭṭhābhimaddane.

Temāsaccayato pacchā hitvā so koṭṭharodhanaṃ

Phiraṃgato viluttañca samādāya viniggato.

Navo gavannaro sopi patto kolambakoṭṭhakaṃ

Sabalaṃ pariposento sajanaṃ paritosayī.

[SL Page 684] [\x 684/] (

Sīhaḷapatikālānaṃ sāmaggisaṃkathā tadā

Vattitā dve tayo vāre saphalā viya vattati.

Katipayesu vassesu gatesu kalahaṃ vinā

Kenaci karaṇīyena niggato so gavantaro,

Yāte tasmiṃ diyagoda - melo nāma mahāsayo

Gavannarapadaṃ patto senīso tāvakālikaṃ.

Aṭṭhasattarime vasse ekavīsasatādhike

Dutiyo rājasīhosi rājā tāte divaṃgate.

Ūvadesoparājā'si kumārasihanāmako;

Mātale uparājā'si vijayapālanāmako.

Parampi jojadalveda-nāmā'gantvā nijaṃ dhūraṃ

Dhatvā katipaye vasse gato dhuraviniggato.

Tato'sī'ha diyogoda melo phiragavannaro

Sīhaḷarajjanāseva sasattiṃ sopi yojayī.

Patīto vāṇijo koci phiṃragavisayāgato

Seṃkhaṇḍaselakaṃ patvā vīppasanno mahībhujo.

Nekamahagghabhaṇḍehi sindhavaṃ cārudassanaṃ

Pariccajayi mahīpāle bhattimāna purassaraṃ.

Vāṇijo so nivattanto rājaṃ passi sagāravaṃ;

Bhupo caji sadantehaṃ mahagghe ca maṇādike.

Dassanīyaṃ tamādāya dantinaṃ rājadinnakaṃ

Sadesagamanussukko kolambaṃ gañchi vāṇijo.

Balakkārena taṃ hatthiṃ luddho gaṇhi gavannaro

Nivedayīta māguṃ so gantvā bhupassa vāṇijo.

100

Rājasīha mahīpālo gavannarassa kammuno

Pakāsetvā sunīvattaṃ datvā'ññaṃ vāṇijassi'haṃ

101

Kopantaramadassento nijacāgappadūsake

Halāvatākhyatitthena vāṇijaṃ pesayittha taṃ.

102

Gavannaro hi "bhupālo mantvā'ssalolupo"iti

Atimūlena vikketumassadvayamapesayī.

103

Bhupo nijapurānītaṃ gahetvā taṃ hayadvayaṃ

Gavannaraṃ pakopetuṃ hārake paṭipesayī.

[SL Page 685] [\x 685/] (

104

Paccagammāssahārā te gavannarassa nivedayuṃ;

Kuddho so paṭipesetuṃ asse bhupamatajjayī.

105

"Ānetvā dantinaṃ hatthiṃ viluttaṃ vāṇijantikā

Nije asse harassū"ti rājāpaṭi nivedayī.

106

Tato malakkato senā-lāgenu'nnatamānaso

Gavantaro rājasīhaṃ vināsetumacintayī.

107

Tadā kumārasīho so ūvadesassa pālako

Abhāgyeneva rājassa uparājā divaṃgato.

108

Patte dvāsītime vasse ekavisatuttare.

Yuddhasajjo abhikkanto patikālagavannaro.

109

Aṭṭhavīsasahassehi sadesikahaṭehi ca

Sattasata phiraṃgehi uddharaṭṭhamupāgami.

110

Nijarakkhāya sannaddho'-pāyacheko mahībhujo

Ūvaheṭṭhuddharaṭṭhehi sañcitaṃ yodhavāhiniṃ

111

Ādā seṃkhaṇḍaselamhā nikkhamma vijayocitaṃ

Avatthaṃ pekkhamānova aṭṭhasi purato bahi.

112

Mātalerajjato senaṃ dasasahassatodhikaṃ

Samādāyoparājāpi bhupabalaṃ thirīkari.

113

Phiraṃgā ruddarūpena pīḷentā gāmavāsike

Khandhāvāraṃ nivesesuṃ balanavhe raṇaṅgaṇe,

114 Disvā rājā carakkhīhi patikālānamāgatiṃ

Phiraṃgapūjakene'vaṃ nivedesi gavannaraṃ.

115

Sīhaḷindo nijaṃ yuttiṃ sādhayī kālamettakaṃ

Tasmā tassa virodhena na yuttā īdisī gati.

116

Patikālā'tivatteyyuṃ yuttidhammamanādarā

Daṇḍeti suddhadevo te tesaṃ cattasajīvito"

117

Paṇṇaṃ sapūjakānītaṃ disvānā'ha gavannaro,

"Bhīto bho kālakhuddo so kaḍḍhema kaṇṇakena naṃ"

118

Iti vatvā puraṃ gantvā rājasīhavivajjitaṃ

Mandirādimajālesi vilopagāhato paraṃ.

119

Tato katipayāhehi purā nikkhamma rattiyaṃ

Gannorunāmake ṭhāne khandhāvāraṃ nivesayī.

[SL Page 686] [\x 686/] (

120

Āsīnassa parikkhāya chiddassārivimaddane

Samayo rājasīhassa ucito'yamupāgami.

121

Magge sabbe nirundhitvā mahārukkha nipātanā

Rakkhe yodhe ṭhapetvāna samantā parivārayī.

122

Tasito bhītimāpanno koṭṭharuddhova kuñjaro

Attānaṃ vipadāsannaṃ disvā tappi gavannaro.

123

Sāmadhānamapekkhanto so pāto bhupasantikaṃ

Dhuraṭṭhakamapesesi meṇḍosānāmakaṃ susuṃ

124

Jīvagāhaṃ gahetvā taṃ bhupo "gavannarassa te

Uddhaccasso'cito daṇḍo vidhīyatī"ti vedayi.

125

Laddhāṇā sīhaḷā yodhā ārabhiṃsu tato raṇaṃ

Phiraṃgā tatra tālatthuṃ assāsamappamattakaṃ

126

Hetivassaṃ pavattittha sabbāsāhi raṇaṅgaṇe

Haññūṃ nekasahassāni patikālabhaṭā tahiṃ.

127

Deho gavannarassāpi khaṇe tasmiṃ gatāsuko

Paññāyi matadehānamantare samaraṅgaṇe.

128

Virāme sampahārassa patikālabhaṭā tahiṃ

Tettiṃsatāvasissiṃsu sadesikavidesikā.

129

Yuddhopakaraṇe heva rājāyattā bhaviṃsu te

Pabbato viya paññāyi matadehasamussayo.

130

Vijayo ha'cculāro'si bhūpālassa raṇe tahiṃ;

Phiraṃgopaddavo bhiyyo dubbalosi tato paraṃ.

131

Hīnā te āyamaggehi dhanena nicitena ca

Sudukkarattamāpannā sakadesassa pālane

132

Aññāyena dhuraṭṭhānaṃ nītiyā vesamena ca

Saṃgarānañca bhedena tesadīmīdasā'gamī.

133

Itthaṃ phiraṃgiyajano dhanalolupo'yaṃ

Sampīḷayaṃ nikhilalaṃkamimaṃ sayampi

Hāniṃ bhajittha nijakammapathānurūpaṃ;

Tasmā parassa tasinaṃ pajaheyya dhīmā.

---------

[SL Page 687] [\x 687/] (

Catunavutimassa ūnapūraṇaṃ

Athā'ga dona antoni mastaraññasanāmakā.

Gavannarapadaṃ patvā kolambanagaruttamaṃ

Accantaparihīnassa patikālabalassa so

Paṭisaṅgharaṇussukko kiccāni paṭipādayī.

Rājasīho kumārādi sīhena nijabhātarā

Rakkhitamuparājena ūvarajjaṃ tadaccaye

Seṃkhaṇḍaselarajjena pāpayitthekarajjataṃ

Mātaleyuvarājo hi vijayapālanāmako,

Bhāgaṃ tassa parajjena anusandhetumīrayī

Rājasīho na taṃ rucci tesaṃ tenā'si viggaho.

Mātale yuvarājo'tha patvā ūvapadesakaṃ

Nijapakkhanate kātuṃ janekā'si parissamaṃ.

Gantoruraṇakāraṭṭhe ūvadesamhi rakkhite

Phiraṃge paritosetuṃ raho rañño vimocayī.

Rājā saṅkupito tena gahetuṃ yuvarājakaṃ

Yuddhasenadvayaṃ dvīhi disābhāgehi pesayī

Bhīto kolambamāgamma uparājā gavannaraṃ

Upakāramayācittha rājasīhena yujjhituṃ

Upakārappadānaṃ hi patirājamataṃ vinā

Na yuttamitī taṃ govamapesayi gavannaro

Patirājo tamāyātaṃ kittuladdhimagāhayī

So yeva'ssopakāro'si naññaṃ lattha phiraṃgato.

Vipadamattano patta-manusocaṃ sudummano

Ciraṃ tasmiṃ vasitvāna yathākammaṃ gatosi so.

Phiraṃgopaddavaṃ laṅkādīparajje samūlakaṃ

Uppāṭetumupāyaṃ so rājāsīho'tha cintayī.

Nijadubbalyato mantvā nāvikasattihīnataṃ

Taṃsattiparipuṇṇassa upakāraṃ gavesayaṃ,

Sampannayodhanāvānaṃ patikālavirodhitaṃ

Olandadesavāsīnaṃ sāhayyamabhipatthayaṃ

Tesaṃ pācīnalokamhi dhuraṭṭhena manorame

Sāsanaṃ patirājassa sampādetvā tadatthakaṃ

[SL Page 688] [\x 688/] (

Garuṭṭhānikadūtānaṃ hatthe datvā sapābhataṃ

Pesayī jāvadesamhi betāvinagaruttamaṃ.

Dūte te abhinanditvā patirājā sasāsane

Saṃgaratthāya bhupena dve dūte paṭipesayī.

Te dūtā rājadūtehi seṃkhaṇḍaselamāgatā

Saṃgaraṃ rājasīhena sajjesuṃ sāsayocitaṃ

Saṃgaraṃ taṃ phiraṃgānaṃ dūrīkaraṇapubbakaṃ

Rājasīho urīkatvā dūte te paṭipesayī.

Betāvipatirājopi hadayikatasaṃgaro

Tasmiṃ saṃvacchare yeva kiccasādhanamārahi.

Tiyāsītimavassamhi ekavīsayatuttare

Vesṭarvolaḍanāmassa senīsassa vidhānato

Olandayodhanāvānaṃ samūho yuddhasajjito

Laṅkādīpasamīpaṭṭhaṃ sāgaraṃ samupāgamī.

Phiraṃgānaṃ padesamhi sindhuvelantike tadā

Janā dāmarikā'sesuṃ gannoruhānihetuto.

Bhāratādipadesesu ripūnaṃ balavaḍḍhanā

Vatti hānipathe tesu phiraṃgabalamaṇḍalaṃ.

Sabbametamabhiññāya nijakiccopakārato

Samussukkamanolandā sampahāraṃ samārabhuṃ.

Thalato bhupasenā ca olandā ca samuddato

Yodhento paṭhamaṃ gaṇhuṃ dīghamaṇḍalakoṭṭhakaṃ.

Tikoṇamalaye koṭṭhaṃ tato gaṇhiṃsu vassato

Mīgamu koṭṭhakaṃ gaṇhuṃ tato khyātaṃ balissitaṃ.

Tadāhi paharissanti kolambaṃ ripavoti no

Sajjā'suṃ bhiṃsane yuddhe phiraṃgā koṭṭhanissitā.

Gālutitthaṃ gatā te tu hitvā kolambakoṭṭhakaṃ

Ripūhi vañcitā noti phiraṃgā'suṃ sulajjitā.

Thalato jalato ceva sīhaḷolandavāhinī

Sampahārena gaṇhittha gālumātarakoṭṭhake.

Imesaṃ pana koṭṭhanaṃ gāhe laddhā mahādhanaṃ

Sīhaḷā ceva olandā vibhajiṃsu yathocitaṃ.

[SL Page 689] [\x 689/] (

Hāyamānaṃ phiraṃgānaṃ laṅkāyaṃ balamaṇḍalaṃ

Disvā saṃvegamāpanno patirājā gavannaraṃ

Senīsatte ṭhapetvā'ssā'nujaṃ gavannare pade

Pataṭṭhāpesi donādi-pilipaṃ maskaraññasaṃ.

Thirīkatabalā te tu gantvā yodhapurakkhatā

Nijāyattaṃ punākāsuṃ mīgamubalakoṭṭhakaṃ.

Phiraṃgadesarajjaṃ hi tayo pilipanāmakā

Kamenispaññarājāno saṭṭhivassamapālayuṃ.

Etasmiṃ samaye desavāsino'ruparissāmā

Phiraṃgadesa sambhuto kumāro janarañjako,

Catuttha-jonanāmena rājāsanamalaṅkari.

Tassā'ṇā pattharī laṅkā-vijitepi phiraṃgike.

Katipayehi vassehi olandā nijadesato

Laddhādhāramagaṇhiṃsu puna mīgamukoṭṭhakaṃ.

Tadā urīkato āsi aṭṭhavassikasaṃgaro

Phiraṃgolandarajjānaṃ sāmādhānassa sādhako.

Phiraṃgolandajātīhi gahite koṭṭhakādike

Bhuñjituṃ tehi teheva eko'si niyamo tahiṃ.

Phiraṃgolandarajjehi tesaṃ laṅkāniyuttakā

Āṇattā kālikaṃ santakalahāsuṃ idhāpi te.

Olandamittabhāvena rājasīhopi bhubhujo

Etthantare phiraṃgānaṃ virodhaṃ neva dassayi.

Tadā mīgamukoṭṭhamhi olandādhipatījanā

Gaṇhuṃ katipaye dantī vañcāya bhupasantake.

Ñatvā taṃ kupito rājā catukoraḷasaṇṭhite

Bhaṭe tesaṃ gahetvāna chetvā senānino siraṃ,

Mīgamukoṭṭhake jeṭṭha - dhuraṭṭhamabhipesayī.

Olandā tu nijaṃ dosa murīkatvānupāyato.

Bhupakopaṃ sametvāna ārādhesuṃ mahībhujaṃ

Nikkhanto'si tadā dīpā phiraṃgānaṃ gavannaro.

Tathā'gami manūvela maskaraññasahomano

Phiraṃgānaṃ padesesu patvā gavannarattanaṃ.

Esosi dhanaloluppo ripuvissāsajātiko

Dhanatthaṃ vikkiyā'rīna mannampi yodhasañcitaṃ.

[SL Page 690] [\x 690/] (

Īdisehā'tiduṭṭhehi kammehi duṭṭhamānasā

Dhuraṭṭhā ceva yodhā taṃ ādā kārāghare khipuṃ.

Gavannarassa kiccaṃ hi dhuraṭṭhapamukhā tayo

Sādhayantākhilaṃ vattaṃ patirājassa vedayuṃ.

Patirājā hi pransisko-damelokastranāmake

Gavannarapadaṃ datvā yodhasenāya pesayī.

Vuddho so pālanaccheko samesi sabbamāgato,

Gavannarampi mocesi kāraṭṭhaṃ taṃ mahāsayo.

Upekkhānatasantāne asmiṃ gavannare sati

Aṭṭhavassamatikkamma niṭṭhito so'si saṃgaro.

Catunavutime vasse ekavisasatādhike

Gavannarosi antoti-dasosādikuṭiññako.

Tada'ṭṭhārasaho'landa nāvāhi raṇakovidā

Tisahassuttarā senā gālutitthamupāgami.

Sīhaḷolandasenā'tha thalodakappahārato

Balakoṭṭhaṃ phiraṃgānaṃ gaṇhittha kālatitthake.

Vijayinī'tha sā senā kolambagahaṇussukā

Mantetvā thalato ceva jalato ca gamī tahiṃ.

Mīgamuvapadesāpi tathevāgañchi vāhinī;

Rājasīho hi tāḷīsasahassayodhavāhiniṃ

Samādāya na pīḷento phiraṃge avihiṃsake

Āgamma kaḍuvelamhi khandhavāraṃ nivesayi.

Rundhiyo'landanāvāyo ṭhatvā kolambatitthakaṃ

Gacchantāgacchantiyo nāvā gahetvā vattayuṃ vase.

"Vinā rudhirapātena niyyātentu"ti koṭṭhakaṃ

Sāsanaṃ sīhaḷolandā phiraṃgānamapesayuṃ.

"Koṭṭho phiraṃgadesīsa - catuttha jonasantako

Tassa niyyātane bhāro nāmhākanti gavannaro.

Sīhaḷolandapaṇṇassa paṭipaṇṇamapesayī.

Saṅgāmasamayo'sanna - tarattanamagā tato.

Pure raṇassa sāmantā katolikā ca pūjakā

Gavannarena āṇattā antokoṭṭhamapāvisuṃ.

Sīhaḷolandasenā'tha thalato jalato tathā

Ekakkhaṇappahārena ārabhittha mahāraṇaṃ.

[SL Page 691] [\x 691/] (

Annapānādikaṃ māsa - katipayehi koṭṭhake

Rakkhāgato jano saddhiṃ nijajīvena khepayī.

Janasañcayanā koṭṭhe mūḷhattaṃ katamattanā

Gavannaro sa maññanto ratyaṃ te bahi nīhari.

Vāresi bahi niyyānaṃ tesaṃ sīhaḷavāhinī.

Antokoṭṭhappavesampi patikālā nivārayuṃ.

Katipayadinesve'vaṃ pattā'nekasahassakā

Pākārasannike sukkhā nāhārā nidhanaṃ gatā.

Matānaṃ pūtigandhena nidāghena ca pīḷitā

Phiraṃgā bahavo yodhā rogino'suṃ dine dine.

Alābhamapakittiñca āyamānamapekkhiya

Yāvosānamayujjhiṃsu patikālabhaṭā tadā.

Hatthassa - sā - biḷārādi - maṃsaṃ manussamaṃsakaṃ

Khādantā sattamāsāni rakkhiṃsu te sakoṭṭhakaṃ.

Ante khaṇampi yodhetu - masamattho gavannaro

Sesānaṃ jīvite rakkhaṃ niyyātayittha koṭṭhakaṃ.

Kolambakoṭṭhapātena lakkhite sarade pana

Catuttha-jonabhupālo phiraṃgeso divaṃgato.

Navanavutime vasse ekavīsasatuttare

Chaṭṭhālaponaso tasmiṃ bhupāsanamasobhayī.

Tassāṇuttaralaṅkāyaṃ vijite hāyamānake

Sañajhādiccapabhākārā patikālesu pattharī.

Tadā dve yeca sissiṃsu koṭṭhā phiraṃgasantakā;

Abhaviṃsu tato'landā tesaṃ gahaṇabuddhikā.

Duvassātikkame tesu koṭṭhaṃ mannāramavhayaṃ

Gahetuṃ yuddhanāvāhi gamiṃso'landakā tahiṃ.

Antonidāmaral pubba - manesasagavannaro

Hañaññi tasmiṃ raṇe tena koṭṭho so'landahatthago.

Jojādamelasampāyo - nāma yuddhadhuraṭṭhako

Gavannarapadaṃ patto tato jāpanapaṭṭane.

Jāpane paṭṭane yeva phiraṃgānaṃ balaṃ tadā

Vattittha taṃ sugopetumussahī so gavantaro.

Mannāramapurolandā gantvā jāpanapaṭṭanaṃ

Taṃ phiraṃgamabhāduggaṃ gahetuṃ raṇamārabhuṃ.

Vassekuttarabāvīsasatakānumitamhi te

Gaṇhiṃsu taṃ phiraṃgāna mosānabalakoṭṭhakaṃ.

[SL Page 692] [\x 692/] (

Navaholandanāvāhi pattā pabalavāhinī

Jayīnā admirālena rikvenloḷena pesitā;

Balamussāhato evaṃ mannārame ca jāpane

Sadugge hatthage'kāsi dese phiraṃgastake.

Patikālabhaṭe tesu raṇesu hatasesake

Betāviṃ yeva pesesuṃ olandā duradassino.

Laṃkāya patikāletihāsassa kārako sudhī

Ruberunāmako pe'su kāraṭṭhesu bhavī tadā.

Pūjake patikālānaṃ vutthe jāpanapaṭṭane

Jesuvisṭavhaye ceva ḍominikana nāmake.

Nissitehi samaṃ tesaṃ jane paññāsatuttare

Nāvāya bhārataṃ tesuṃ pabbājetvāna jāpanā.

Diyaḍḍhasatamattāni vassāni idha sīhaḷe

Samuddāsannadesesu pavattamasantarūpakaṃ.

Evaṃ samūlamucchinnaṃ phiraṃgabalamaṇḍalaṃ

Chaṭṭhālaponasassāṇā tenevito viniggatā.

Olandā pana sabbesaṃ koṭṭhānaṃ gahaṇā paraṃ

Sapathena kate raññā gaṇesuṃ neva saṃgare.

Sabbesu api ṭhānesu thiraṃ kariṃsu saṃ balaṃ

Nijaṃ āṇaṃ pavattesuṃ koṭṭhesu nikhilesupi.

Aniyyātanena koṭṭhānaṃ saṃgarassānurūpato

Laṅkādīpā phiraṃgānaṃ parihāramahāhave,

Attakatopakārassa asatīkaraṇena ca

Olandesu susaṃkittha rājasīho mahībhujo.

Bhupālo'tha phiraṃgesu anāthesu dayāparo

Tesaṃ sahassasaṅkhata - kuṭumbāni ca pūjake.

Ratanavālukādimhi khettavatthuppadānato

Upakāraṃ karitvāna nivesesi yathocitaṃ.

Itthaṃ taṇhāya koṭṭhe niciya nijajanānāsudānā phiraṃgā

Ādātuṃ laṅkamaṭṭhāvanipatikarino'nukkamā ussahiṃsu,

Olandā sīhaḷindassa'nubalamanugā nīharuṃ dīpato te;

Bhīndante cāpi mittā; na bhavatu janatā hesu giddhā paresaṃ.

-------

Rechtsinhaber*in: GRETIL project

Zitationsvorschlag für dieses Objekt: TextGrid Repository (2025). Pali Collection. Mahavamsa. Mahavamsa. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-D313-4