Patisambhidamagga 2

Header

Data entry: Sri Lanka Tripitaka Project

Date of this version: 2025-05-28

Source:

  • .

Publisher: Göttingen Register of Electronic Texts in Indian Languages (GRETIL), SUB Göttingen

Licence:

Distributed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Interpretive markup: none

Notes:

Due to the heterogeneity of the sources the header markup might be suboptimal. For the sake of transparency the header of the legacy file is documented below.



Patisambhidamagga 2

Input by the Sri Lanka Tripitaka Project

[CPD Classification 2.5.12]
[PTS Vol Ps 2 ] [\z Paṭis /] [\f II /]
[PTS Page 092] [\q 92/]
[BJT Vol Ps 2 ] [\z Paṭis /] [\w II /]
[BJT Page 001] [\x 1/]

Suttantapiṭake

Khuddakanikāyo

Paṭisambhidāmaggo

2. Yuganaddhavaggo

Revisions:

  • 2025-04-02: TEI encoding by mass conversion
  • 2025-04-22: metadata structuring
  • 2025-05-28: Added several metadata fields.

Text

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.

1. Yuganaddhakathā

Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tatra kho

āyasmā ānando bhikkhu āmantesi 'āvuso bhikkhavoti'ti. 'Āvuso'ti kho te bhikkhu āyasmato

ānandassa paccassosuṃ. Āyasmā ānando etadavoca:

Yo hi koci āvuso bhikkhu vā bhikkhunī vā mema santike arahattapattaṃ 1byākaroti, sabbo

so 2- catūhi maggehi etesaṃ vā aññatarena katamehi catūhi:

Idhāvuso bhikkhu samathapubbaṅgamaṃ vipasasnaṃ bhāveti, tassa samathapubbaṅgaṃ

vipassanā bhāvayato maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti, tassa taṃ

maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā 3- pahīyanti. Anusayā khayantihonti. 4-

Punacaparaṃ āvuso bhikkhu vipasnāpubbaṅgaṃ samathaṃ bhāveti, tassa

vipassanāpubbaṅgamaṃ samathā bhāvayato maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti

bahulikaroti, tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññonā 3- pahīyanti,

anusayā byantī honti.

Punacaparaṃ āvuso bhikkhu samathavippanaṃ yuganaddha 5- bhāveti, tassa

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvayato maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti

bahulikaroti, tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato [PTS Page 093] [\q 93/] bahulikaroto

saññonā pahīyanti, anusayā byantī honti.

1. Arahantappattiṃ - ani, arahattapattiṃ- arahattaṃ - syā, arahattapattaṃ antānaṃ pu 2.

Sabbaso - machasaṃ, syā, [PTS]

3. Saññojanāti - machasaṃ, syā, [PTS 4.] Vyanti honti - ani

5. Yuganandhaṃ - sa

[BJT Page 04] [\x 4/]

Punacaparaṃ āvuso bhikkhuno dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ 1so āvuso samayo yaṃ

taṃ cittaṃ ajjhattameva 2santiṭṭhati sannisidati ekodi hoti samādhiyati, tassa maggo

sañjāyati; so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulikaroti, tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato

pahulikaroto saññonā pahīyanti, anusayā byantī honti.

Yo hi koci āvuso bhikkhu vā bhikkhuni vā mama santike arahattapattaṃ byākaroti, sabbo so

3- imehi catūhi maggehi etesaṃ vā aññatarenāti. [A]

Kathaṃ samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti: nekkhammavasena cittassa ekaggatā

acikkhepo samādhi, tattha jāte dhamme aniccato anupassanaṭṭhena vipasnā, dukkhato

anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupasasanaṭṭhena vipassanā iti paṭhamaṃ samatho,

pacchā vipassanā tena vuccati "samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti 4-

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo

sañjāyati.

"So taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti. " Āsevatiti kathā āsevati: āvajjanto āsevati,

jānanto āsevati, passanto āsevati, paccavekkhanto āsevati, [PTS Page 094] [\q 94/] cittaṃ

adhiṭṭhahanto āsevati, saddhāya adhimuccanto āsevati, viriyaṃ paggaṇhantā āsevati, satiṃ

upaṭṭhapento 5- āsevati, citataṃ samādahanto āsevati, paññāya pajānanto āsevati,

abhīññeyyaṃ abhijānanto āsevati, pariññeyyaṃ parijānto āsevati, pahātababaṃ pajahanto

āsevati, bhāvetabbaṃ bhāvento āsevati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto āsevati. Evaṃ āsevati.

1. Dhammuddhaccāviggahitamānasaṃ - syā

2. Ajjhattaṃyeva - ani ajjhattaññeva - syā, sī 1, 3 [PTS]

3. Sabbaso - machasaṃ, syā, [PTS]

4. Bhāvetīti - machasaṃ

5. Uṭṭhapento - machasaṃ

[A] aṅguttaranikāya (4. 4. 2. 10) Catukka - paṭipadāvagga

[BJT Page 06] [\x 6/]

Bhāvetīti kathaṃ bhāveti: āvajjanto bhāveti, jānanto bhāveti, passanto bhāveti,

paccavekkhanto bhāveti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bhāveti, saddhāya adhimuccanto bhāveti,

viriyaṃ paggaṇhanto bhāveti, satiṃ upaṭṭhapento bhāveti, cittaṃ samādahanto bhāveti,

paññāya pajānanto bhāveti, abhiññeyyaṃ abhijānanto bhāveti, pariññeyyaṃ parijānanto

bhiveti, pahātabbaṃ pajahanto bhāveti, bhāvetabbaṃ bhāvento bhāveti, sacchikātabbaṃ

sacchikaronto bhāveti. Evaṃ bhiveti.

Bahulīkarotīti kathaṃ bahulīkaroti: āvajjanto bahulīkaroti, jānanto bahulikaroti, passanto

bahulikaroti, paccavekkhanto pahulikaroti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bahulīkaroti, saddhāya

adhimuccanto bahulīkaroti, viriyaṃ, paggaṇhanto bahulikaroti, satiṃ upaṭṭhapento

bahulīkaroti, cittaṃ samādahanto bahulikareti, paññāya pajānanto bahulikaroti, abhiññeyyaṃ

abhijānanto bahulikaroti, pariññeyaṃ parijānanto bahulīkaroti, pahātabbaṃ pajāhanto

bahulīkaroti, bhāvetabbaṃ bhāvenato bahulikaroti, sacchikātabbaṃ sacchikaronto

bahulikaroti, evaṃ bahulikaroti.

Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā 1- pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti: sotāpattimaggena

sakkāyadiṭṭhi vicikicchā silabbataparāmāso imāni tīṇi saññojanāni pahiyanti, diṭṭhānusayo

vicikicchānusayo ime dve anusāyā byantī honti. Sakadāgāmimaggena oḷārikaṃ

kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve saññojanāni pahīyanti, oḷāriko

kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti. Anāgāmimaggena

aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ [PTS Page 095] [\q 95/] paṭighasaññojanaṃ imāni

dve sañojanāti pahiyanti, aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā

byantī honti. Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca

saññojanāni pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī

honti, evaṃ saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

Abyāpādavasena cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi - pe -

Ālokesaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi - pe -

Paṭinissaggānupassi assāsamasena, paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggatā

avikkhepo samādhi, tattha jāte dhamme aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, dukkhato

anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā, iti paṭhamaṃ samatho,

pacchā vipassanā. Tena vuccati: "samathapumaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti" 2-

1. Saññojanāti - machasaṃ, syā [PTS]

2. Bhāvetīti - machasaṃ.

[BJT Page 08] [\x 8/]

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo

sañjāyati.

"So taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti. " Āsevatiti kathā āsevati: āvajjanto āsevati,

jānanto āsevati, passanto āsevati, paccavekkhanto āsevati, cittaṃ adhiṭṭhahanto āsevati,

saddhāya adhimuccanto āsevati, viriyaṃ paggaṇhantā āsevati, satiṃ upaṭṭhapento 5- āsevati,

citataṃ samādahanto āsevati, paññāya pajānanto āsevati, abhīññeyyaṃ abhijānanto āsevati,

pariññeyyaṃ parijānto āsevati, pahātababaṃ pajahanto āsevati, bhāvetabbaṃ bhāvento

āsevati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto āsevati. Evaṃ āsevati.

Bhāvetīti kathaṃ bhāveti: āvajjanto bhāveti, jānanto bhāveti, passanto bhāveti,

paccavekkhanto bhāveti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bhāveti, saddhāya adhimuccanto bhāveti,

viriyaṃ paggaṇhanto bhāveti, satiṃ upaṭṭhapento bhāveti, cittaṃ samādahanto bhāveti,

paññāya pajānanto bhāveti, abhiññeyyaṃ abhijānanto bhāveti, pariññeyyaṃ parijānanto

bhiveti, pahātabbaṃ pajahanto bhāveti, bhāvetabbaṃ bhāvento bhāveti, sacchikātabbaṃ

sacchikaronto bhāveti. Evaṃ bhiveti.

Bahulīkarotīti kathaṃ bahulīkaroti: āvajjanto bahulīkaroti, jānanto bahulikaroti, passanto

bahulikaroti, paccavekkhanto pahulikaroti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bahulīkaroti, saddhāya

adhimuccanto bahulīkaroti, viriyaṃ, paggaṇhanto bahulikaroti, satiṃ upaṭṭhapento

bahulīkaroti, cittaṃ samādahanto bahulikareti, paññāya pajānanto bahulikaroti, abhiññeyyaṃ

abhijānanto bahulikaroti, pariññeyaṃ parijānanto bahulīkaroti, pahātabbaṃ pajāhanto

bahulīkaroti, bhāvetabbaṃ bhāvenato bahulikaroti, sacchikātabbaṃ sacchikaronto

bahulikaroti, evaṃ bahulikaroti.

. 0Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saññejanā pahīyanti, anusayā byantī honti: [PTS Page 096] [\q 96/]

sotāpattimaggena sakkāyadiṭṭhi vicikicchānusaso ime dve anusāyā byantī honti.

Sakadāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve

saññojanāni pahīyanti, oḷāriko kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī

honti. Anāgāmimaggena aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve

sañojanāti pahiyanti, aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī

honti. Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca

saññojanāni pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī

honti, evaṃ saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

Evaṃ samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti.

Kathaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti: aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā,

dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā, tattha jātānaṃ

dhammānañca vossaggārammaṇatā 1- cittassa ekaggatā acikkhepo sādhi iti paṭhamaṃ

samathaṃ bhāveti". 2-

1. Vosaggārammaṇatā - machasaṃ, vacassaggārammaṇatā - sa

2. Bhāvetīti - machasaṃ

[BJT Page 10] [\x 10/]

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo

sañjāyati. Evaṃ saññojanā pahiyanti anusayā khayantihonti

Rūpaṃ aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, rūpaṃ dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā,

rūpaṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā 1cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti" 2-

. 1Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo

sañjāyati. Evaṃ saṃyojanā pahiyanti anusayā khayantihonti

Vedanaṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ [PTS Page 097] [\q 97/]

Bhāveti"

Saññaṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti"

Saṅkhāre anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti"

Viññāṇaṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti"

Cakkhuṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti"

Jarāmaraṇaṃ dukkhato anattato anupassanaṭṭhena vipassāna tattha jātānaṃ dhammānañca

vossaggārammaṇatā cittassa ekaggatā acikkhepo samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā

samatho. Tena vuccati: "vipassanāpubbaṅgamaṃsamathaṃ bhāveti"

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo

sañjāyati. Evaṃ saṃyojanā pahiyanti anusayā khayantihonti

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ 3- bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. 4- Tena vuccati 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ 3- bhāveti'

1. Vosaggārammaṇatā - machasaṃ vossakkārammaṇatā - sī 1, vacassaggārammaṇatā - sa 2.

Bhāvetīti - machasaṃ 4. Nātivattantīti - machasaṃ, syā [PTS]

3. Yugannadhaṃ - syā [PTS]

[BJT Page 12] [\x 12/]

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Tathā gocaraṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ gajahato cittassa

ekaggatā acikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijajaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā

nirodhagocaro. Iti gocaraṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti,

aññamaññaṃ [PTS Page 098] [\q 98/] nātivattanti. Tena vuccati: 'gocaraṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Kathaṃ pahānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccasahagatakilese ca

khandhe ca pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro,

avijjāsahagatikilese ca khandhe ca pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ

nātivattanti. Tena vuccati 'pahānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

. 3Kathaṃ vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti:

uddhaccasahagatakilesehi ca khandhe ca ca khandhe vuṭṭhāhato cittassa ekaggatā acikkhepo

sāmādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhagocarā. Iti vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā

honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati vuṭṭhānaṭṭhena samavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

. 3

Kathaṃ vivaṭṭanaṭṭhena 1- samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti:

uddhaccasahagatakilesehi ca ca khandhe ca vivaṭṭhāto 2- cittassa ekaggatā acikkhepo

sāmādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatilesehi iti vivaṭṭanaṭṭhena samathavipassanā ekarasā

henti, yuganaddhā honti. Aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati: 'vivaṭṭanaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

1. Vivattataṭṭhena - sī, 1, 3.

2. Vivattato - sī 1, 3.

[BJT Page 14] [\x 14/]

. 1Kathaṃ sattaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā acikkhepo sāmādhi santo hoti nirodhagocaro, avijjaṃ [PTS Page 099] [\q

99/] pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā santā hoti nirodhagocarā. Iti santaṭṭhena

samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati

samavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

. 1

Kathaṃ paṇitaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato cittassa

ekaggatā acikkhepo sāmādhi paṇito hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā paṇitā hoti nirodhagocarā. Iti paṇitaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati 'paṇitataṭṭhena samavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Kathaṃ vimuttaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā acikkhepo sāmādhi kāmāsavā vimutto hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato

anupassanaṭṭhena vipassanā avijjāsavā vimuttā hoti nirodhagocarā. Iti rāgavirāgā

cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimutti. Iti vimuttiṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati 'vimuttaṭṭhena samathavissanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Kathaṃ anāsamaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi kāmāsavena anāvāso hoti nirodhagocaro, avijjaṃ

pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā avijjāsavena anāsavā hoti nirodhagocarā. Iti

anāsavaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ

nātivattanti tena vuccati anāsavaṭṭhena samavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Kathaṃ taraṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccasahagatakilese ca

khandhe ca tarato cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi nirodhagocaro, avijjāsahagakilese ca

khandhe ca tarato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti taraṇaṭṭhena

samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati

'taraṇaṭṭhena samavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇā, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena

vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti,

yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattanti. Tena vuccati evaṃ 'ārammaṇaṭṭhena

samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

[BJT Page 16] [\x 16/]

Kathaṃ animittaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ [PTS Page 100] [\q 100/]

bhāveti: uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi sabbanimittehi animitto

hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbanimittehi animintā

hoti nirodhagocarā. Iti animittaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti,

aññamaññaṃ nātivattanti tena vuccati 'animittaṭṭhena samavipassanaṃ yuganaddhaṃ

bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ appaṇīhitaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi sabbapaṇidhihi appaṇīhito hoti nirodhagocaro, avijjaṃ

pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbapaṇidhihi appaṇihitā hoti nirodhagocarā. Iti

appaṇihitaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ

nātivattanti. Tena vuccati 'appaṇihitaṭṭhena samavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.

Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ

yuganaddhaṃ bhāveti: ārammaṇaṭṭhena, gocaraṭṭhena, pahānaṭṭhena, pariccāgaṭṭhena,

vuṭṭhānaṭṭhena, vivaṭṭanaṭṭhena, santaṭṭhena, paṇitaṭṭhena, appaṇihitaṭṭhena

suññataṭṭhena, ekarasaṭṭhena, anativattanaṭṭhena, yuganaddhaṭṭhena.

Kathaṃ suññataṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti: uddhaccaṃ pajahato

cittassa ekaggatā avikkhepo sāmādhi sabbābhinivesehi suñño hoti nirodhagocaro, avijjaṃ

pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbābhinivesehi suññā hoti nirodhagocarā. Iti

suññataṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ

nātivattanti. Tena vuccati 'suññataṭṭhena samavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti'

Bhāvetīti catasso bhāvanā: nattha jātānaṃ dhammānaṃ anitivattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena

bhāvanā.

Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati,

abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo

sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo

maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena

sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ

suññataṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Imehi soḷahi ākārehi samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Evaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.

Kathaṃ dhammuddhacciviggahitaṃ mānasaṃ 1- hoti: aniccato manasikaroto obhāso uppajjati,

[PTS Page 101 [\q 101/] ']obhāso dhammo'ti obhāsaṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ.

Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato uppaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajāyāti,

dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappaṭijānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ

nappajānāti. Tena vuccati: 'dhammuddhaccaviggahitamānaso' hoti so samayo: yaṃ tā cittaṃ

ajjhattameva santiṭṭhati sannisidati ekodi hoti samādhiyati.

1. - Viggahitamānasaṃ - sī 3

[BJT Page 18] [\x 18/]

Tassa maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo

sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena

sammāvācā maggo sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati,

vodānaṭṭhena sammāājīvo maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo

sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi

maggo sañjāyati.

Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saññejanā pahīyanti, anusayā byantī honti: sotāpattimaggena

sakkāyadiṭṭhi vicikicchānusaso ime dve anusāyā byantī honti. Sakadāgāmimaggena

oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve saññojanāni pahīyanti, oḷāriko

kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti. Anāgāmimaggena

aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve sañojanāti pahiyanti,

aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti.

Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca saññojanāni

pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī honti, evaṃ

saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

. 0Aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati piti uppajjati passaddhi uppajjati sukhaṃ uppajjati

adhimokkho uppajjati paggaho 1uppajjati upaṭṭhānaṃ uppajjati upekkhā uppajjati nikanti

uppajjati, 'nikanti dhammo'ti nikantiṃ āvajjati tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena

viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ

yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati:

'dhammuddhaccaviggahitamānaso' hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati

sannisidati ekodi hoti samādhiyati.

Tassa maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo

sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena

sammāvācā maggo sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati,

vodānaṭṭhena sammāājīvo maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo

sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi

maggo sañjāyati.

Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saññejanā pahīyanti, anusayā byantī honti: sotāpattimaggena

sakkāyadiṭṭhi vicikicchānusaso ime dve anusāyā byantī honti. Sakadāgāmimaggena

oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve saññojanāni pahīyanti, oḷāriko

kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti. Anāgāmimaggena

aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve sañojanāti pahiyanti,

aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti.

Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca saññojanāni

pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī honti, evaṃ

saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

. 0

Dukkhato manasikaroto anattato manasikaroto obhāso uppajjati ñāṇaṃ uppajjati piti

uppajjati passaddhi uppajjati sukhaṃ uppajjati adhimokkho uppajjati paggaho uppajjati

upaṭṭhānaṃ uppajjati upekkhā uppajjati nikanti uppajjati, 'nikanti dhammo'ti nikantiṃ

āvajjati tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ

aniccato upaṭṭhānaṃ dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, [PTS Page 102] [\q

102/] tena vuccati: 'dhammuddhaccaviggahitamānaso' hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ

ajjhattameva santiṭṭhati sannisidati ekodi hoti samādhiyati.

Tassa maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo

sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena

sammāvācā maggo sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati,

vodānaṭṭhena sammāājīvo maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo

sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi

maggo sañjāyati.

Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saññejanā pahīyanti, anusayā byantī honti: sotāpattimaggena

sakkāyadiṭṭhi vicikicchānusaso ime dve anusāyā byantī honti. Sakadāgāmimaggena

oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve saññojanāni pahīyanti, oḷāriko

kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti. Anāgāmimaggena

aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve sañojanāti pahiyanti,

aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti.

Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca saññojanāni

pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī honti, evaṃ

saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

Rūpaṃ aniccato manasikaroto rūpaṃ dukkhato manasikaroto rūpaṃ anattato manasikaroto

vedanaṃ - pe - saññaṃ - pe - saṅkhāre - pe - viññāṇaṃ - pe - cakkhuṃ - pe - jarāmaraṇaṃ

aniccato manasikaroto - pe - jarāmaraṇaṃ dukkhato maṇasikaroto - pe - jarāmaṇaṃ anattato

manasikaroto obhāso uppajjati ñāṇaṃ uppajjati piti uppajjati passaddhi uppajjati sukhaṃ

uppajjati adhimokkho uppajjati paggaho uppajjati upaṭṭhānaṃ uppajjati upekkhā uppajjati

nikanti uppajjati, 'nikanti dhammo'ti nikantiṃ āvajjati tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena

uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ aniccato upaṭṭhānaṃ

dukkhatoupaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, tena vuccati:

'dhammuddhaccaviggahitamānaso' hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati

sannisidati ekodi hoti samādhiyati.

2. Paggāho - cisu.

[BJT Page 20] [\x 20/]

Tassa maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati: dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo

sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena

sammāvācā maggo sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati,

vodānaṭṭhena sammāājīvo maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo

sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi

maggo sañjāyati.

Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulikaroto saññojanā pahīyanti anusayā

byattihontī'ti kathaṃ saññejanā pahīyanti, anusayā byantī honti: sotāpattimaggena

sakkāyadiṭṭhi vicikicchānusaso ime dve anusāyā byantī honti. Sakadāgāmimaggena

oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve saññojanāni pahīyanti, oḷāriko

kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti. Anāgāmimaggena

aṇusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ imāni dve sañojanāti pahiyanti,

aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayo ime dve anusayā byantī honti.

Arahattamaggena rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā imāni pañca saññojanāni

pahiyanti, mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayo ime tayo anusayā byantī honti, evaṃ

saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti

Evaṃ dhammuddhacciviggahitaṃ mānasaṃ hoti.

(1) "Obhāse ceva ñāṇe ca pītiyā ca vikampati

Passadidhiyā sukhe ceva yehi cittaṃ pavedhati,

(2) Adhimokkhe ca paggāha upaṭṭhāne ca kampati

Upekkhāvajjanāya ceva 1- upekkhāya ca nikantiyā,

(3) Imāni dasa ṭhānāni paññā yassa paricitā 2-

Dhammuddhaccakusalo hoti na ca sammohaṃ gacchati, 3-

(4) Vikkhipati 4- ceva kilissati ca cavati cittabhāvanā

[PTS Page 103] [\q 103/] vikkhipati na kilissati 5- bhāvanā parihāyati,

(5) Vikkhapati na kilissati bhāvanā na parihāyati

Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissati na cavati cittabhāvanā,

(6) Imehi catūhi ṭhānehi cittassa saṅkhepavikkhepaviggahitaṃ

Dasaṭṭhāne (mānasaṃ kusalo) sampajānātī"ti 6-

Yuganaddhakathā [PTS Page 104] [\q 104/] samattā

2. Saccakathā

Paripuṇṇanidāni, 7- "cattārimāni bhikkhave tathāni avitathāni anaññāthāni. Katamāni

cattāri: 'idaṃ dukkha'nti bhikkhave tathametaṃ acitathametaṃ anaññathametaṃ, "ayaṃ

dukkhasamudayo'ti tathametaṃ avitathametaṃ anaññathametaṃ 'ayaṃ dukkhanirodho'ti

tathametaṃ avitathametaṃ anaññathametaṃ, 'ayaṃdukkhanirodhagāmini paṭipadā'ti

tathametaṃ avitathametaṃ anaññathametaṃ, imāni kho bhikkhave cattāri tathāni avitathāni

anaññathāni. " [A]

1. Upekkhāvajjanā ceva - syā

2. Paricacitā - machasaṃ, syā, paricitā - sa

3. Vikkhepaṃ gacchati - visu, sammohagacchati - syā

4. Vikampati - syā

5. Vikkhapati kilissati - syā, [PTS]

6. Osānagāthā potthakesu visadisā dissati, aṭṭhakathāya pana saṃsandetavā paṭisaṅkhatā, 7.

Purimanidānaṃ - machasaṃ, paripuṇṇakathānidānaṃ - syā [PTS]

[A] saccasaṃyutta - dhammacakkappavattanavagga - 10

[BJT Page 22] [\x 22/]

Kathaṃ dukkhaṃ tathaṭṭhena saccaṃ. Cattāro dukkhassa dukkhaṭṭhā tathā avitathā

anaññathā: dukkhassa piḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho, ime cattāro

dukkhassa dukkhaṭṭhā tathā avitathā anaññathā, evaṃ dukkhaṃ tathaṭṭhena saccaṃ.

Kathaṃ samudayo tathaṭṭhena saccaṃ. Cattāro samudayassa samudayaṭṭhā tathā avitathā

anaññathā: samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho, ime cattāro

samudayassa samudayaṭṭhā tathā avitathā anaññathā, evaṃ samudayo tathaṭṭhena saccaṃ.

Kathaṃ nirodho tathaṭṭhena saccaṃ: cattāro nirodhassa [PTS Page 105] [\q 105/]

nirodhaṭṭhā tathā avitathā anaññathā: nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho

amataṭṭho, ime cattāro nirossa nirodhaṭṭhā tathā avitathā anaññathā, evaṃ nirodho

tathaṭṭhena saccaṃ.

Kathaṃ maggaṃ tathaṭṭhena saccaṃ. Cattāro maggassa maggaṭṭhā tathā avitathā anaññathā:

maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho 1dassanaṭṭho ādhipatyeyaṭṭho, ime cattāro maggassa

maggaṭṭhā tathā avitathā anaññathā, evaṃ maggo tathaṭṭhena saccaṃ.

Katihākārehi cattāri saccāni ekapaṭivedhāni 2- catuhākārehi cattāri saccāti ekapaṭivedhāni:

tathaṭṭhena anattaṭṭhena saccaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena imehi catuhākārehi cattāri saccāni

ekasaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ tathaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni catuhākārehi tathaṭṭhena cattāri saccāti

ekapaṭivedhāni: dukkhassa dukkhaṭṭho tathaṭṭho, samudayassa samudayaṭṭho tathaṭṭhena

nirodhassa nirodhaṭṭho tathaṭṭho, maggassa maggaṭṭho tathaṭṭho, imehi catuhākārehi

tathaṭṭhena cattāri saccāni ekasaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena

ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ anattaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni catuhākārehi anattaṭṭhena cattāri saccāti

ekapaṭivedhāni: dukkhassa dukkhaṭṭho anattaṭṭho, samudayassa samudayaṭṭho

anattaṭṭho, nirodhassa nirodhaṭṭho anattaṭṭho, maggassa maggaṭṭho anattaṭṭho, imehi

catuhākārehi anattaṭṭhena cattāri saccāni ekasaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ,

ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni.

1. Hetaṭṭho - syā

2. Ekappaṭivedhāni - machasaṃ

[BJT Page 24] [\x 24/]

Kataṃ saccaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni catuhākārehi saccaṭṭhena cattāri saccāti

ekapaṭivedhāni: dukkhassa dukkhaṭṭho saccaṭṭho, samudayassa samudayaṭṭho saccaṭṭho

nirodhassa nirodhaṭṭho saccaṭṭho, maggassa [PTS Page 106] [\q 106/] maggaṭṭho

saccaṭṭho, imehi catuhākārehi saccaṭṭhena cattāri saccāni ekasaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ

taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni catuhākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri

saccāti ekapaṭivedhāni: dukkhassa dukkhaṭṭho saccaṭṭho, samudayassa samudayaṭṭho

paṭivedhaṭṭho nirodhassa nirodhaṭṭho paṭivedhaṭṭho, maggassa maggaṭṭho

paṭivedhaṭṭho, imehi catuhākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni ekasaṅgahitāni, yaṃ

ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni

ekapaṭivedhāni.

Kataṃ cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: yaṃ aniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ taṃ aniccaṃ

1- yaṃ aniccañca dukkhañca taṃ anattā. Yaṃ aniccañca dukkhañca anattā ca taṃ tathaṃ, yaṃ

aniccañca dukkhañca anattā ca tathañca, taṃ saccaṃ, yaṃ aniccañca dukkhañca anattā ca

tathañca saccañca, taṃ ekasaṅgahitaṃ yaṃ ekasaṅgahitaṃ, taṃ ekataṃ ekattaṃ ekena ñāṇena

paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni.

Katīhākārehi 2- cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: navahākārehi cattāri saccāni ekapaṭivedhāni:

tathaṭṭhena anattaṭṭhena saccaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena abhiññaṭṭhena pariññaṭṭhena

pahānaṭṭhena bhāvanaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena. Imehi navahākārehi cattāri saccāni

ekasaṅgahitāni. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ tathaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: navahākārehi tathaṭṭhena cattāri saccāni

ekapaṭivedhāni: dukkakhassa dukkhaṭṭho tathāṭṭhena samudayassa samudayaṭṭho

tathaṭṭho, nirodhassa nirodhaṭṭho tathaṭṭho, maggassa maggaṭṭho tathaṭṭho, abhiññāya

abhiññaṭṭho tathaṭṭho, bhāvanāya bhāvanaṭṭho tathaṭṭho, sacchikiriyā sacchikiriyaṭṭho

tathaṭṭho imehi navahākārehi cattāri saccāni ekasaṅgahitāni. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ,

ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni [PTS Page 108] [\q 108/]

ekapaṭivedhāni.

1. "Yaṃ dukkhaṃ taṃ aniccaṃ" iti syā [PTS] potthakesu na dissati

2. Katihākārehi - machasaṃ, syā.

[BJT Page 26] [\x 26/]

Kataṃ anattaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: navahākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni: dukkakhassa dukkhaṭṭho paṭivedhaṭṭhena samudayassa

samudayaṭṭho paṭivedhaṭṭho, nirodhassa nirodhaṭṭho paṭivedhaṭṭho, maggassa

maggaṭṭho paṭivadhaṭṭho, abhiññāya abhiññaṭṭho paṭivedhaṭṭho, pariññāya pariññāṭṭho

pahānassa pahānaṭṭho paṭivedhaṭṭho, bhāvanāya bhāvanaṭṭho paṭivedhaṭṭho, sacchikiriyā

sacchikiriyaṭṭho paṭivedhaṭṭho imehi navahākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni

ekasaṅgahitāni. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ saccaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: navahākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni: dukkakhassa dukkhaṭṭho paṭivedhaṭṭhena samudayassa

samudayaṭṭho paṭivedhaṭṭho, nirodhassa nirodhaṭṭho paṭivedhaṭṭho, maggassa

maggaṭṭho paṭivadhaṭṭho, abhiññāya abhiññaṭṭho paṭivedhaṭṭho, pariññāya pariññāṭṭho

pahānassa pahānaṭṭho paṭivedhaṭṭho, bhāvanāya bhāvanaṭṭho paṭivedhaṭṭho, sacchikiriyā

sacchikiriyaṭṭho paṭivedhaṭṭho imehi navahākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni

ekasaṅgahitāni. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni.

Kataṃ paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: navahākārehi paṭivedhaṭṭhena

cattāri saccāni ekapaṭivedhāni: dukkakhassa dukkhaṭṭho paṭivedhaṭṭhena samudayassa

samudayaṭṭho paṭivedhaṭṭho, nirodhassa nirodhaṭṭho paṭivedhaṭṭho, maggassa

maggaṭṭho paṭivadhaṭṭho, abhiññāya abhiññaṭṭho paṭivedhaṭṭho, pariññāya pariññāṭṭho

pahānassa pahānaṭṭho paṭivedhaṭṭho, bhāvanāya bhāvanaṭṭho paṭivedhaṭṭho, sacchikiriyā

sacchikiriyaṭṭho paṭivedhaṭṭho imehi navahākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni

ekasaṅgahitāni. Yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñāṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni.

Katihākārehi cattari saccāni eka paṭivedhāni: dvādasahi ākārehi cattāri saccāni

ekapaṭivedhāni; tathaṭṭhena anattaṭṭhena saccaṭṭhena paṭivedhaṭṭhena abhijānanaṭṭhena

parijānaṭṭhena dhammaṭṭhena dhātuṭṭhena 1ñātaṭṭhena sacchikiriyaṭṭhena phusanaṭṭhena

2abhisamayaṭṭhena. Imehi dvādasihi ākārehi cattāri saccāti ekasaṅgahitāni, yaṃ

ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekena ñaṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāti.

Kathaṃ tathaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi tathaṭṭhena cattari

saccāti ekapaṭivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho viparināmaṭṭho

tathaṭṭho, samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho tathaṭṭho,

nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho amataṭṭho tathaṭṭho, maggassa

niyyānaṭṭho hetuṭṭho 3- dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho tathaṭṭho, imehi soḷasahi ākārehi

tathaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena

ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ anattaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi tathaṭṭhena cattari

saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi anattaṭṭhena cattāri saccāti ekaparivedhāni:

dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho viparināmaṭṭho anattaṭṭho, samudayassa

āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho anattaṭṭho, nirodhassa nissaraṇaṭṭho

vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho amataṭṭho anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho

dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho anattaṭṭho, imehi soḷasahi ākārehi anattaṭṭhena cattāri

saccāni ekaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti

cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ saccaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi tathaṭṭhena cattari

saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi saccaṭṭhena cattāri saccāti ekaparivedhāni:

dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho viparināmaṭṭho anattaṭṭho, samudayassa

āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho saccaṭṭho, nirodhassa nissaraṇaṭṭho

vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho saccaṭṭho anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho

dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho saccaṭṭho, imehi soḷasahi ākārehi anattaṭṭhena cattāri saccāni

ekaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi paṭivedhaṭṭhena

cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāti

ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho viparināmaṭṭho

anattaṭṭho, samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho saccaṭṭho,

nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho saccaṭṭho anattaṭṭho, maggassa

niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho saccaṭṭho, imehi soḷasahi ākārehi

paṭivedhaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena

ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ abhijānanaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi abhijānaṭṭhena

cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi abhijānanaṭṭhena cattāri saccāti

ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho abhijānanaṭṭho viparināmaṭṭho

abhijānanaṭṭho, samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

saccaṭṭho, nirodhassa nissaraṇaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho abhijānanaṭṭho anattaṭṭho,

maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho saccaṭṭho, imehi soḷasahi

ākārehi abhijānanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni, yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ,

ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ parijānanaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena

cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena cattāri saccāti

ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho parijānanaṭṭho viparināmaṭṭho

parijānanaṭṭho, samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

saccaṭṭho, nirodhassa parijānanaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho parijānanaṭṭho anattaṭṭho,

maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho parijānanaṭṭho, imehi

soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ

ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ dhammaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi dhammaṭṭhena

cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi dhammaṭṭhena cattāri saccāti

ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho dhammaṭṭho viparināmaṭṭho

dhammaṭṭhena samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

dhammaṭṭho, nirodhassa parijānanaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho dhammaṭṭho

anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho dhammaṭṭhena

imehi soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ

ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ dhātuṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi dhātuṭṭhena cattari

saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi dhātuṭṭhena cattāri saccāti ekaparivedhāni:

dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho dhātuṭṭho viparināmaṭṭho dhātuṭṭhena samudayassa

āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho dhātuṭṭho, nirodhassa

parijānanaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho dhātuṭṭho anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho

hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho dhātuṭṭhena imehi soḷasahi ākārehi

parijānanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena

ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ ñātuṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi ñātuṭṭhena cattari

saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi ñātuṭṭhena cattāri saccāti ekaparivedhāni: dukkassa

pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho ñātuṭṭho viparināmaṭṭho ñātuṭṭhena samudayassa āyuhanaṭṭho

nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho ñātuṭṭho, nirodhassa parijānanaṭṭho vivekaṭṭho

asaṅkhataṭṭho ñātuṭṭho anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho

ādhipateyyaṭṭho ñātuṭṭhena imehi soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena cattāri saccāni

ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri

saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ sacchikiriyaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi

sacchikiriyaṭṭhena cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi ñātuṭṭhena cattāri saccāti

ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho sacchikiriyaṭṭho viparināmaṭṭho

sacchikiriyaṭhena samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

sacchikiriyaṭṭho, nirodhassa parijānanaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho sacchikiyaṭṭho

anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho sacchikiriṭṭhena

imehi soḷasahi ākārehi parijānanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ

ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ thupasanaṭṭhena 2- cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi

phupasanaṭṭhena cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi phupanaṭṭhena cattāri

saccāti ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho phupanaṭṭho viparināmaṭṭho

sacchikiriyaṭhena samudayassa āyuhanaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

sacchikiriyaṭṭho, nirodhassa phupanaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho sacchikiyaṭṭho

anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho sacchikiriṭṭhena

imehi soḷasahi ākārehi phupanaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ

ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

Kathaṃ abhisamayaṭṭhena cattāri saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi

abhisamayaṭṭhena cattari saccāti ekapaṭivedhāni: soḷasahi ākārehi abhisamayaṭṭhena cattāri

saccāti ekaparivedhāni: dukkassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho abhisamayaṭṭho viparināmaṭṭho

sacchikiriyaṭhena samudayassa abhisayaṭṭho nidānaṭṭho saṃyogaṭṭho paḷibodhaṭṭho

sacchikiriyaṭṭho, nirodhassa abhisamayaṭṭho vivekaṭṭho asaṅkhataṭṭho sacchikiyaṭṭho

anattaṭṭho, maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho dassanaṭṭho ādhipateyyaṭṭho sacchikiriṭṭhena

imehi soḷasahi ākārehi abhisayaṭṭhena cattāri saccāni ekaṅgahitāni yaṃ ekasaṅgahitaṃ taṃ

ekattaṃ, ekattaṃ ekena ñuṇena paṭivijjhatī'ti cattāri saccāni ekapaṭivedhāni

1. Tathaṭṭhena - machasaṃ, syā, sī, [PTS 2.] Phassaṭṭhena - machasaṃ, syā, si

3. Hetaṭṭho - syā

[BJT Page 28] [\x 28/]

Saccānaṃ 1- kati lakkhaṇāni: saccānaṃ dve lakkhaṇāni: saṅkhata lakkhaṇañca

asaṅkhatalakkhaṇañca. Saccānaṃ imāni dve lakkhaṇāni.

Saccānaṃ kati lakkhāni: saccānaṃ cha lakkhaṇāni: saṅkhatānaṃ saccānaṃ uppādo paññāyati,

vayo paññāyati, ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyati. Asaṅkhatassa saccassa na uppādo

paññāyati, na vayo paññāyati, nana ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Saccānaṃ imāni cha

lakkhaṇāti.

Saccānaṃ kati lakkhāni: saccānaṃ dvādasa lakkhaṇāni: dukkhasaccassa uppādo paññāyati,

vayo paññāyati, ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyati. Samudayasaccassa uppādo paññāyati, vayo

paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Maggasaccassa uppādo paññāyati, vayo paññāti,

ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. . Nirodhasaccassa na uppādo paññāyati, nana vayo

paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Saccānaṃ imāni dvādasa lakkhaṇāti.

Catunnaṃ saccānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā: samudayasaccaṃ akusalaṃ,

maggasaccaṃ [PTS Page 109] [\q 109/] kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ

siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā akhayākataṃ.

Siyā tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitāni, ekasaccaṃ tihi saccehi saṅgahitaṃ vatthuvasena

pariyāyena.

Siyāni kathañca siyā: yaṃ dukkhasaccaṃ akusalaṃ samudayasaccaṃ akusalaṃ, evaṃ

akusalaṭṭhena dve saccāti ekasaccena saṅgahitāni, ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitaṃ. Yaṃ

dukkhasaccaṃ kusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, evaṃ kusalaṭṭhena dve saccāni ekasacacena

saṅgahitāni. Ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitaṃ yaṃ dukkhasaccaṃ abyākataṃ,

nirodhasaccaṃ abyākataṃ, evaṃ abyākataṭṭhena dve saccāni ekasaccena saṅgahitāni,

ekasaccaṃ dvīhi saccehi saṅgahitaṃ evaṃ siyā tīṇi saccāni ekasaccena saṅgahitāni, ekasaccaṃ

tihi saccehi saṅgahitaṃ vatthuvasena pariyāyenāti.

1. Saccāti - sī 1, 3

[BJT Page 30] [\x 30/]

(Sāvatthinidānaṃ)

"Pubbeva 1- me bhikkhave sambodhā anahisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi:

ko nu kho rūpassa assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ, ko vedanāya assādo, ko ādīnavo,

kiṃ nissaraṇaṃ. Ko saññāya assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ. Ko saṅkhārānaṃ assādo, ko

ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ. Ko viññāṇassa assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇanti. Tassa

mayhaṃ bhikkhave etadahosi: 'yaṃ kho rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ

rūpassa assādo yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ. 2- Viparināmadhammaṃ, ayaṃ rūpassa ādīnavo.

Yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ yaṃ vedanaṃ

paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ vedanassa assādo, yaṃ vedanā aniccaṃ dukkhaṃ.

2Viparināmadhammaṃ, ayaṃ vedanassa ādīnavo yo vedanaṃ chandarāgavinayo

chandarāgappahānaṃ, idaṃ vedanassa nissaraṇaṃ. Yaṃ saññaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ

somanassaṃ ayaṃ saññassa assādo, yaṃ saññā aniccaṃ dukkhaṃ. Viparināmadhammaṃ, ayaṃ

saññassa ādīnavo yo saññaṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ saññassa

nissaraṇaṃ. Yaṃ saṅkhāre paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārassa assādo,

yaṃ saṅkhārassa aniccaṃ dukkhaṃ. Viparināmadhammaṃ, ayaṃ saṅkhārassa ādīnavo yo

saṅkhārassa chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ saṅkhārassa nissaraṇaṃ. Yaṃ

viññaṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ viññaṇassa assādo, yaṃ viññāṇaṃ

aniccaṃ dukkhaṃ. Viparināmadhammaṃ, ayaṃ viññaṇassa ādīnavo yo viññaṇasmiṃ

chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ viññaṇassa nissaraṇaṃ.

Yāvakivañcāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ evaṃ assādañca

assādato ādinavañca [PTS Page 110] [\q 110/] ādinavato nisaraṇañca nissaraṇato

yathābhūtaṃ nābbhaññāsiṃ, neva tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārakhe sabrahmako

sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya 'anuttaraṃ sammāsambodhiṃ

abhisambuddho'ti. 3- Paccaññāsiṃ yato ca khavāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ

pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ evaṃ assādañca assādato ādinavañca ādinavato

tissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, athāhaṃ bhikkhave sadevake loke

samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanusasāya 'anuttaraṃ

sammāsambodhiṃ abhisambuddho'ti paccaññāsiṃ. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi.

'Akuppā me cetovimutti. 4- Ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo"ti [a]

Yaṃ rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ rūpassa assādoti pahānapaṭivedho,

samudayasaccaṃ. Yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ 2- viparināmadhammaṃ ayaṃ rūpassa

ādīnavo'ti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo

chandarāgappahānaṃ idaṃ rūpassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā

imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājivo vāyāmo sati samādhi

bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.

Yaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ vedanassa assādoti

pahānapaṭivedho, samudayasaccaṃ. Yaṃ vedanaṃ aniccaṃ dukkhaṃ 2- viparināmadhammaṃ

ayaṃ vedanassa ādīnavo'ti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo vedanasmiṃ

chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ vedanassa nissaraṇanti sacchikiriyā paṭivedho

nirodhasaccaṃ. Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājivo vāyāmo sati

samādhi bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.

Yaṃ saññaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saññassa assādoti pahānapaṭivedho,

samudayasaccaṃ. Yaṃ saññaṃ aniccaṃ dukkhaṃ 2- viparināmadhammaṃ ayaṃ saññassa

ādīnavo'ti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo saññāsmiṃ chandarāgavinayo

chandarāgappahānaṃ idaṃ saññassa nissaraṇanti sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā

imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājivo vāyāmo sati samādhi

bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.

Yaṃ saṅkhāre paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārassa assādoti

pahānapaṭivedho, samudayasaccaṃ. Yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ 2-

viparināmadhammaṃ ayaṃ viññāṇassa ādīnavo'ti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo

saṅkhāramiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ saṅkārassa nissaraṇanti

sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā

kammanto ājivo vāyāmo sati samādhi bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.

Yaṃ viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārassa assādoti

pahānapaṭivedho, samudayasaccaṃ. Yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ 2-

viparināmadhammaṃ ayaṃ viññāṇassa ādīnavo'ti pariññāpaṭivedho dukkhasaccaṃ. Yo

viññāṇaṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇanti

sacchikiriyāpaṭivedho nirodhasaccaṃ. Yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā

kammanto ājivo vāyāmo sati samādhi bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ.

1. Pubbe - machasaṃ, syā, si [PTS,] si 2. Taṃ dukkhaṃ - machasaṃ

3. Abhisambuddho - syā, [PTS 4.] Akuppāme vimutti - machasaṃ

[A] khanandasaṃyutta - bhāravagga

[BJT Page 32] [\x 32/]

Saccanti. 1- Katihākārehi saccaṃ: [PTS Page 111] [\q 111/] esanaṭṭhena pariggahaṭṭhena

paṭivedhaṭṭhena.

Kathaṃ esanaṭṭhena sacca: jarāmaraṇaṃ kiṃnidānaṃ, kiṃsasamudayaṃ, kiṃjātikaṃ,

kiṃpabhavanti evaṃ esanaṭṭhena sacca.

Jarāmaraṇaṃ jātinidānaṃ, jātisamudayaṃ, jātijātikaṃ jātippabhavanti evaṃ pariggahaṭṭhena

saccaṃ. Jarāmaraṇañca pajānāti, jarāmaraṇasamudayañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhañca

pajānāti, jarāmaraṇanirodhagāminaṃ paṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ.

Jāti kiṃnidānaṃ, kiṃsamudayā, kiṃjātikā, kiṃpabhavāti evaṃ esanaṭṭhena saccaṃ. Jāti

bhavanidānā, bhavasamudayā, bhavajātikā, bhavappabhāvā'ti evaṃ pariggahaṭṭhena saccaṃ.

Jātiñca pajānāti, jātisamudayañca pajānāti, jātinirodhañca pajānāti, jātinirodhagāminaṃ

paṭipañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

Bhāvo kiṃnidānaṃ, kiṃsamudayā, kiṃjātiko, kiṃpabhavāti evaṃ esanaṭṭhena saccaṃ. Bhāvo

upādānanidānā, upādānasamudayo, upādānajātikā, upādānappabhāvā'ti evaṃ

pariggahaṭṭhena saccaṃ. Bhavañca pajānāti, bhavasamudayañca pajānāti, bhavanirodhañca

pajānāti, bhavanirodhagāminaṃ paṭipañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

Upādānaṃ kiṃnidānaṃ, kiṃsamudayaṃ, kiṃjātikaṃ kiṃpabhavānti evaṃ esanaṭṭhena saccaṃ.

Upādānaṃ taṇhānidānaṃ, taṇhāsamudayaṃ, taṇhājātikaṃ, taṇhāpabhāvāti evaṃ

pariggahaṭṭhena saccaṃ. Upādānañca pajānāti, upādānasamudayañca pajānāti,

upādānanirodhañca pajānāti, upādānanirodhagāminaṃ paṭipañca pajānāti, evaṃ

paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

Taṇhā kiṃnidānā, kiṃsamudayā, kiṃjātikā kiṃpabhavā'ti evaṃ esanaṭṭhena saccaṃ. Taṇhā

vedānāsamudayā, vedanā jātikā, vedanāpabhāvāti evaṃ pariggahaṭṭhena saccaṃ taṇhānañca

pajānāti, taṇhā samuyañca pajānāti, taṇhānirodhañca pajānāti, taṇhānirodhagāminaṃ

paṭipañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

[PTS Page 112] [\q 112/]

1. 'Saccanti' tāyipotthake na dissati

2. Gāminipaṭipadañca - [PTS]

[BJT Page 34] [\x 34/]

Vedanā kiṃnidānā, kiṃsamudayā, kiṃjātikā kiṃpabhavā'ti evaṃ essanaṭṭhena saccaṃ. Vedanā

phassanidānā phassasamudayā, phassajātikā phassapabhāvāti, 1- evaṃ pariggahaṭṭhena

saccaṃ vedanañca pajānāti, vedanāsamuyañca pajānāti, vedanānirodhañca pajānāti,

vedanānirodhagāmini paṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

Phasso niṃnidāno kiṃsamudayo, kiṃjātiko, kiṃpabhavoti evaṃ phasanaṭṭhena saccaṃ phasso

saḷāyanananidano, saḷāyatanasamudayo, saḷāyatanajātiko, saḷāyatanapabhavoti evaṃ

pariggahaṭṭhena saccaṃ phasañca pajānāti, phasassamudayañca pajānāti,

phasassanirodhañca pajānāti, phassanirodhagāminī paṭipadañca pajānāti, evaṃ

paṭivedhaṭṭhena saccaṃ.

Saḷāyatanaṃ kiṃnidānaṃ, kiṃsamudayaṃ, kiṃjātikaṃ, kiṃpabhavanti evaṃ phasanaṭṭhena

saccaṃ. Saḷāyatanaṃ nāmarūpanidānaṃ' nāmarūpasamudayaṃ, nāmarūpajātikaṃ,

nāmarūpapabhavanti evaṃ pariggaṭṭhena saccaṃ saḷāyatanañca pajānāti,

saḷāyatanasamudayañca pajānāti, saḷāyatananirodhañca pajānāti,

saḷāyatananirodhagāminīpaṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭena saccaṃ

Nāmarūpaṃ niṃnidānaṃ, kiṃsamudayaṃ niṃjātikaṃ kiṃpabhavanti evaṃ phasanaṭṭhena

saccaṃ nāmarūpaṃ vivaññāṇanidānaṃ, viññānasamudayaṃ, viññāṇajātikaṃ,

viññāṇapabhavanti evaṃ pariggahaṭṭhena saccaṃ. Nāmarūpañca pajānāti,

nāmarūpasamudayañca pajānāti, nāmarūpanirodhañca pajānāti, nāmarūpanirodhagāmini

paṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

Vivaññāṇaṃ niṃnidānaṃ, kiṃsamudayaṃ niṃjātikaṃ kiṃpabhavanti evaṃ phasanaṭṭhena

saccaṃ viññāṇaṃ saṅkhārānidānaṃ, saṅkhārasamudayaṃ, saṅkhārajātikaṃ,

saṅkhārapabhavanti evaṃ pariggahaṭṭhena saccaṃ. Viññāṇañca pajānāti,

viññāṇasamudayañca pajānāti, viññāṇanirodhañca pajānāti, viññāṇanirodhagāmini

paṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ

[PTS Page 113] [\q 113/]

1. Phassappabhavāti - machasaṃ

[BJT Page 36] [\x 36/]

Saṅkhārā kiṃnidānā, kiṃsamudāya, kiṃjātikā, kiṃpabhavāti evaṃ phasanaṭṭhena saccaṃ.

Saṅkhārā avijjānidānā, avijjāsamudayā, avijjājātikā, avijjāpabhavāti evaṃ pariggaṭṭhena

saccaṃ. Saṅkāre ca pajānāti, saṅkhārasamudayañca pajānāti, saṅkhāranirodhañca pajānāti,

saṅkhāranirodhagāmini paṭipadañca pajānāti, evaṃ paṭivedhaṭṭhena saccaṃ.

Jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ, jātisamudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇā nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānatā 1- maggasaccaṃ, jāti dukkhasaccaṃ, bhavo samudayasaccaṃ, ubhinnampi

nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ. Bhavo dukkhasaccaṃ, upādānaṃ

samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ

upādānaṃ dukkhasaccaṃ, taṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānanā maggasaccaṃ taṇhā dukkakhasaccaṃ vedanā samudayasaccaṃ, ubhinnampi

nissaraṇaṃnirodhasaccaṃ, nirodhapajānatā maggasaccaṃ vedanā dukkhasaccaṃ, phasso

samudayasaccaṃ ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ.

Phasso dukkhasaccaṃ saḷāyatanaṃ samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānanā maggasaccaṃ saḷāyatanaṃ dukkhasaccaṃ, nāmarūpaṃ samudayasaccaṃ,

ubhinnampinissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ nāmarūpaṃ

dukkakhasaccaṃ viññāṇaṃ samudayasaccaṃ ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānatā maggasaccaṃ viññāṇaṃ dukkhasaccaṃ, saṅkhārā samudayasaccaṃ

ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ. Saṅkhārā

dukkasaccaṃ, avijjā samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānatā maggasaccaṃ.

Jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ, jāti siyā dukkhasaccaṃ, siyā samudayasaccaṃ, 2- ubhinnampi

nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānatā maggasaccaṃ, jāti dukkhasaccaṃ, [PTS Page 114]

[\q 114/] bhavo siyā dukkhasaccaṃ, siyā samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ

nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ. Bhavo dukkhasaccaṃ, upādānaṃ

samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ

upādānaṃ dukkhasaccaṃ, taṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānanā maggasaccaṃ taṇhā dukkakhasaccaṃ vedanā samudayasaccaṃ, ubhinnampi

Nissaraṇaṃnirodhasaccaṃ, nirodhapajānatā maggasaccaṃ vedanā dukkhasaccaṃ, phasso

samudayasaccaṃ ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ.

Phasso dukkhasaccaṃ saḷāyatanaṃ samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānanā maggasaccaṃ saḷāyatanaṃ dukkhasaccaṃ, nāmarūpaṃ samudayasaccaṃ,

ubhinnampinissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ nāmarūpaṃ

dukkakhasaccaṃ viññāṇaṃ samudayasaccaṃ ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ,

nirodhapajānatā maggasaccaṃ viññāṇaṃ dukkhasaccaṃ, saṅkhārā samudayasaccaṃ

ubhinnampi nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā maggasaccaṃ. Saṅkhārā

dukkhasaccaṃ, avijjā siya dukkasaccaṃ, siyā samudayasaccaṃ, ubhinnampi nissaraṇaṃ

nirodhasaccaṃ, nirodhapajānatā maggasaccaṃ.

Saccakathā samattā

Bhāṇavāraṃ

[PTS Page 115] [\q 115/]

1. Nirodhappajānatā - machasaṃ, syā 2. Jarāmaraṇaṃ siyā dukkhasaccaṃ samudayasaccaṃ

machasaṃ jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ siyā samudayasaṃ - sī 3. 'Saṅkhārā dukkhasaccaṃ'

yāvapariyosānaṃ - machasaṃ - katthavi sīhalapotthakesu ca na dissati

[BJT Page 38] [\x 38/]

2. 3

Bojjhaṅgakathā

(Sāvatthinidānaṃ: )

'Sattime bhikkhave bojjhaṅgā. Katame satta: satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo

viriyasambojjhaṅgo pitisambojjhaṅgo passaddhīsambojjhaṅgo samādhisambojjhago

upekkhāsambojjhaṅgo ime kho bhikkhave satta bojjhaṅgā. [A]

Bojjhaṅgāni kenaṭṭhena bojjhaṅgā, bodhāya 1saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā,

anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā.

Bujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā, anubujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā, paṭibujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā,

sambujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā.

Bodhenatīti bojjhaṅgā, anubujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā, paṭibujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā,

sambadhentīti bojjhaṅgā.

Bodheṭṭhena bojjhaṅgā, anubujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā, paṭibujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā,

sambadhentīti bojjhaṅgā.

Bodhipakkhiyaṭṭhena bojjhaṅgā, anubujjhanaṭṭhena bojjhaṅgā, paṭibujjhanaṭṭhena

bojjhaṅgā, sambadhentīti bojjhaṅgā.

Budhilābhaṭṭhena 2- bojjhaṅgā buddhipaṭilābhaṭṭhena 3bojjhaṅgā, buddhiropanaṭṭhena

bojjhaṅgā, buddhiabhiropanaṭṭhena bojjhaṅgā, buddhipāpanaṭṭhena 4bojjhaṅgā,

buddhisampāpanaṭṭhena bojjhaṅgā.

Mulaṭṭhena bojjhaṅgā, mulacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, mulapariggahaṭṭhena bojjhaṅgā,

mulaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, [PTS Page 116] [\q 116/] mulaparipuraṭṭhena 5-

bojjhaṅgā, mulaparipākaṭṭhena bojjhaṅgā, mulapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā,

mulapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā, mulapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena

bojjhaṅgā, mulapaṭisambhidāya visībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Hetuṭṭhena bojjhaṅgā, hetucariyaṭṭhena bojjhaṅgā, hetupariggahaṭṭhena bojjhaṅgā

hetuparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, hetupuraṭṭhena bojjhaṅgā, hetuparipākaṭṭhena bojjhaṅgā,

hetupaṭisambhidāya vassibhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, hetupaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā,

hetupaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, tehupaṭimbhidāya visībhāvappattānampi

bojjhaṅgā.

[A] bojjhaṅgasaṃyutta

1. Bodhiyā - syā

2. Buddhilabhanaṭṭhena - machasaṃ, sa

3. Budadhipaṭilabhanaṭṭhena - machasaṃ,

4. Ūpuṇanaṭṭhena - machasaṃ sa pāpaṭṭhena - si

5. Paripuranaṭṭheka - machasaṃ, sa

[BJT Page 40] [\x 40/]

Paccayaṭṭhena bojjhaṅgā, paccayacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, paccayapariggahaṭṭhena bojjhāṅgā,

paccayaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, paccayaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā, paccayaparipākaṭṭhena

bojjhaṅgā, paccayapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā, paccayapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena

bojjhaṅgā, paccayapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, pacaccayapaṭisambhidāya

vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Visuddhaṭṭhena bojjhaṅgā, visuddhicariyacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, visuddhipariggahaṭṭhena

bojjhāṅgā, visuddhiparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, visuddhiparipuraṭṭhena bojjhaṅgā,

visuddhīparipākaṭṭhena bojjhaṅgā, visuddhipaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā,

visuddhipaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā, visuddhipaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena

bojjhaṅgā, visuddhipaṭisambhidāya vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Anavajjadhaṭṭhena bojjhaṅgā, anavajjacariyacariyaṭṭhena bojjhaṅgā,

anavajjapariggahaṭṭhena bojjhāṅgā, anavajjaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā,

anavajjaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā, anavajjaparipākaṭṭhena bojjhaṅgā,

anavajjapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā, anavajjapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā,

anavajjapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, anavajjapaṭisambhidāya

vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Nekkhammaṭṭhena bojjhaṅgā, nekkammacariyaṭṭhena bojjhaṅgā,

nekkhammapariggahaṭṭhena bojjhāṅgā, nekkhammaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā,

nekkhammaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā, nekkhammaparipākaṭṭhena [PTS Page 117] [\q 117/]

bojjhaṅgā, nekkhammapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā,

nekkhammapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā, nekkhammapaṭisambhidāya

vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, nekkhammapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Vimuttaṭṭhena bojjhaṅgā, vimutticariyaṭṭhena bojjhaṅgā, vimuttipariggahaṭṭhena bojjhāṅgā,

vimuttiparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, vimuttiparipuraṭṭhena bojjhaṅgā, vimuttiparipākaṭṭhena

bojjhaṅgā, vimuttipaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā, vimuttipaṭisambhidāpāpanaṭṭhena

bojjhaṅgā, vimuttipaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, vimuttipaṭisambhidāya

vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Anāsavaṭṭhena bojjhaṅgā, anāsavacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, anāsavapariggahaṭṭhena

bojjhāṅgā, anāsavaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, anāsavaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā,

anāsavaparipākaṭṭhena bojjhaṅgā, anāsavapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā,

anāsapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā, akādanapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena

bojjhaṅgā, anāsavapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

[BJT Page 42] [\x 42/]

Vivekaṭṭhena bojjhaṅgā, vivekacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, vivekapariggahaṭṭhena bojjhāṅgā

vivekaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, vivekaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā, vivekaparipākaṭṭhena

bojjhaṅgā, vivekapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā, vivekapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena

bojjhaṅgā vivekapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena bojjhaṅgā, vivekapaṭisambhidāya

vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Vossaggaṭṭhena bojjhaṅgā, vossaggacariyaṭṭhena bojjhaṅgā, vessaggapariggahaṭṭhena

bojjhāṅgā vossaggaparivāraṭṭhena bojjhaṅgā, vesasaggaparipuraṭṭhena bojjhaṅgā,

vessaggaparipākaṭṭhena bojjhaṅgā, vessaggapaṭisambhidaṭṭhena bojjhaṅgā,

vessaggapaṭisambhidāpāpanaṭṭhena bojjhaṅgā vossaggapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena

bojjhaṅgā, vossaggapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampi bojjhaṅgā.

Mulaṭaṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, hetuṭṭhaṃ 2- bujjhantīti bojjhaṅgā, paccayaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhāṅgā, visuddhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, anavajjaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, nekkhammaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā, vimuttaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā,

anāpavaṭṭhaṃ [PTS Page 118] [\q 118/] khajjhayantīti bojjhaṅgā vivekaṭṭhaṃ bujjhantīti

anāsavaṭṭhā bujjhantīti bojjhaṅgā, vivekaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vossaggaṭṭhaṃ 3-

bujjhantīti bojjhaṅgā.

Mulacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, hetucariṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

paccayacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhāṅgā, visuddhicariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

anavajjacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nekkhammacariyaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā,

vimutticariyaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā, anāsavacariyaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā

vivekacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vossaggacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Mulacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - vossaggapariggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

mulaparivāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhāṅgā, - pe - vossaggaparivāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

mulaparipuraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - vossaggaparipuraṭṭhaṃ bujjhayantīti

bojjhaṅgā, mulaparipākaṭṭhaṃ bujjhayantīti bojjhaṅgā, - pe - vossaggaparipākaṭṭhaṃ

bujjhayantīti bojjhaṅgā mulapaṭisambhidaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, -pe -

vossaggapaṭisambhidaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā. Mulapaṭisambhidāpāpanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhantīti bojjhaṅgā, -pe - vossaggapaṭisambhidāpāpanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, mulapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhaṃ 4- bujjhantīti bojjhaṅgā -pe -

vossaggapaṭisambhādāya vasībhāvaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhanaṅgā.

1. Vosaggaṭṭhena - machasaṃ,

2. Hetaṭṭhaṃ - syā

3. Vosaggaṭṭhaṃ - machasaṃ

4. Vasībhāvanaṭṭhaṃ - [PTS]

[BJT Page 44] [\x 44/]

Pariggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, parivāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, paripuṭṭhaṃ

1bujjhantīti bojjhaṅgā, ekaggaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, avisāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

anāvipaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, aniñjanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

ekantupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, arammaṇaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, gocaraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, pahānaṭṭhaṃ [PTS Page 119] [\q 119/]

bujjhantīti bojjhaṅgā, pariccāgaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vuṭṭhānaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vivaṭṭanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, santaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

paṇitaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā vimuttataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, anāsavaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, taraṇaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, animittaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

appaṇihitaṭṭhaṃ bujjhantīti, bojjhaṅgā, suññataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekarasaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, anativattanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, yuganaddhaṭṭhaṃ2-

bujjhantīti bojjhaṅgā, niyyānaṭṭha 3bujjhantīti bojjhaṅgā, hetuṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ādhipateyyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Samathassa avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vipassanāya anupassanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, samathavipassanānaṃ ekarasaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, yuganaddhassa

anativattanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Sikkhāya samādānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ārammaṇassa gocaraṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā līnassa cittassa paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, uddhatassa cittassa

niggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ubhovisuddhānaṃ ajjhapekkhenaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, visesādhigamaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, uttari paṭivedhaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, saccābhisamayaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhaṃ

4bujjhantīti bojjhaṅgā.

1. Paripuraṇaṭṭhaṃ - machasaṃ,

2. Yuganandhaṭṭhaṃ - [PTS]

3. Niyyānikaṭṭhaṃ - sī.

4. Nirodhapatiṭṭhāpataṭṭhaṃ - [PTS,]

[BJT Page 46] [\x 46/]

Saddhindriyassa adhimokkhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - paññindriyassa

dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā saddhābalassa assaddhiye akampiyaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, - pe - paññābalassa avijjāya akampiyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - upekkhāsambojjhaṅgassa

pāṭisaṅkhānaṭṭhaṃ [PTS Page 120] [\q 120/] bujjhantīti bojjhaṅgā, sammādiṭṭhiyā

dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā - pe - sammāsamādhissa avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā,

Indriyānaṃ ādhipateyyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, balānaṃ akampiyaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā bojjhaṅgānaṃ 1niyyānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, maggassa hetuṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, sammappadhānānaṃ

padahanaṭṭhaṃ 2bujjhantīti bojjhaṅgā, iddhipādānaṃ ijjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

saccānaṃ tathaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, maggānaṃ 3paṭippassaddhaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, phalānaṃ sacchikiriyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā 4-

Cittassa abhiniropanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vicārassa upavicāraṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā bojjhaṅgā, pītiyā pharaṇaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, sukhassa abhisandanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa ekaggaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

Āvajjanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vijānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā pajānanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, sañjānanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekodaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā,

Abhiññāya ñātaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, pariññāya tīraṇaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

pahānassa pariññāgaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, bhāvanāya ekarasaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, saccikirāyāya essanaṭṭhaṃ bujjhantīti [PTS Page 121] [\q 121/] bojjhaṅgā,

khandhānaṃ khandhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dhātunaṃ dhātuṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, āyatanānaṃ āyatanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

1. 'Bojjhagānaṃ' pāṭṭhoyaṃ - [PTS] katthaci sīhaḷākkhara potthakesu ca na dissati 2.

Padahaṭṭhaṃ - [PTS] si 1 3. Payogānaṃ - syā [PTS,] yogānaṃ - si 4. Ettha paññāya

pajānanaṭṭhaṃ bujjhantīti khojjhaṅgā'ti - [PTS] katthavī sīhaḷa potthakesu dissati. 5.

Abhiññeyyaṭṭhaṃ - syā

[BJT Page 48] [\x 48/]

Cittaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittānantariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā cittassa

vuṭṭhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa vivaṭṭanaṭṭhaṃ 1- bujjhantīti bojjhaṅgā,

cittassa hetuṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa paccayaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa

vatthuṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa bhummaṭṭhaṃ2- bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa

ārammaṇaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa gocaraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā bojjhaṅgā,

cittassa cariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa gataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa

abhinihāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa niyyānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittassa

nissaraṇaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Ekatte āvajjanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte vijānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā ekante

sañjānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte sañjānanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekante

ekodaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte upanibandhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekante

pakkhandanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena pasidanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena

santiṭṭhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena vimuccanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā [PTS

Page 122] [\q 122/] ekena 'etaṃ santa'nti passanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena

yānikataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena vatthukataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena

anuṭṭhinaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena paricitaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā. Ekatte

susamāraddhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte pariggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

ekante parivāraṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte pariyuraṭṭhaṃ 3bujjhantīti bojjhaṅgā,

ekante samodhinaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte adhiṭṭhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

ekante āsevanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena bhāvanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena

bahulikammaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena susamuggataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

ekena suvimuttaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

1. Vijānanaṭṭhaṃ - [PTS]

2. Bhumaṭṭhaṃ - machasaṃ

3. Paripuraṇaṭṭhaṃ - machasaṃ

[BJT Page 50] [\x 50/]

Ekatte bujjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte anukhujjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

ekante paṭikhujjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte samujjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, ekante bodhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte anubodhanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, ekante paṭibodhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena sambodhanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena bodhapakkhiyaṭṭhaṃ 2- bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena

anubodhapakkhiyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā ekena paṭibodhapakkhiyaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, ekena sambodhapakkhiyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena jotanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena ujjotanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekena anujotaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā. Ekatte paṭijotanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ekatte sañjotanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā

Pakāsanaṭṭhaṃ 3- bujjhantīti bojjhaṅgā, virovanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā [PTS Page 123]

[\q 123/] kilesānaṃ santāpanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, amalaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimalaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nimmalaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

samaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, samayaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vivekaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vivekacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā virāgāṭṭhaṃ bujjhantīti virāgacariyaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā vossaggaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā. Vossaggacariyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

vimuttaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā vimutticariyaṭṭhaṃ bujjhantatī bojjhaṅgā.

1. bñjanaṭṭhaṃ - [PTS 2.] Bodhipakkhiyaṭṭhaṃ - machasaṃ syā [PTS]

3. Panāpataṭṭhaṃ - machasaṃ syā [PTS] vimaṃsāya jādaṭṭhaṃ nirodhaṭṭhaṃ syā

pahānaṭṭhaṃnirodhaṭṭhaṃ - [PTS] adhikapadāni dissante

[BJT Page 52] [\x 52/]

Chandaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, chandassa mulaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, chandassa

pādaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, chandassa padhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, chandassa

ijjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā chandassa adhimokkhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

chandassa paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, chandassa upaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

chandassa avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā chandassa dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā.

Viriyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ mulaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ

pādaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ padhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

viriyaṭṭhaṃ ijjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā viriyaṭṭhaṃ adhimokkhaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ upaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, viriyaṭṭhaṃ avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā viriyaṭṭhaṃ dassanaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā.

Cittaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittaṭṭhaṃ mulaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittaṭṭhaṃ

pādaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittaṭṭhaṃ padhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittaṭṭhaṃ

ijjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā cittaṭṭhaṃ adhimokkhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

cittaṭṭhaṃ paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, cittaṭṭhaṃ upaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

cittaṭṭhaṃ avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā cittaṭṭhaṃ dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā.

Vimaṃsāya bujjhantīti bojjhaṅgā, vimaṃsāya mulaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vimaṃsāya

pādaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vimaṃsāya padhānaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vimaṃsāya

ijjhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā vimaṃsāya adhimokkhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

vimaṃsāya paggahaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, vimaṃsāya upaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

vimaṃsāya avikkhepaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā vimaṃsāya dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā.

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya

Dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, samudayassa āyuhanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā maggassa niyyānaṭṭhā

bujjhantīti bojjhaṅgā,

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa [PTS Page

124] [\q 124/] viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, samudayassa nidānaṭṭhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, samudayassa saññagaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, samudayassa pālibhodhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya

Dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, nirodhassa nissaraṇanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhassa vivekaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhassa asaṅkataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, nirodhassa amataṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya

Dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, maggassa nissaraṇanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, maggassa hetuṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, maggassa dassanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Dukkhassa piḷanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa saṅkhataṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, vimaṃsāya dukkhassa santāpaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dukkhassa

viparināmaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, maggassa ādhipateyyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Tathaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, anattaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, saccaṭṭhaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, paṭivedhaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, abhijānanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

parijānanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā dhammaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dhātuṭṭhaṃ

bujjhantiti bojaṅgā, ñātaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, sacchikiriyaṭṭhaṃ bujjhantīti bojaṅgā,

phassanaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, abhisamayaṭṭhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Saccānaṃ tathalakkhaṇavasena niddiṭṭhena soḷasake 'dukkhaṭṭhaṃ - samudayaṭṭhaṃ -

nirodhaṭṭhaṃmaggaṭṭhaṃ bujjhantīti khojjhaṅgā'ti - machasaṃ potthake payuttaṃ

padacatukkaṃ aññattha na dissati, aṭṭhakathāyapi na sameti.

1. Anaññathaṭṭhatthaṃ - [PTS]

[BJT Page 54] [\x 54/]

Nekkhammaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, abyāpādaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, ālokasaññaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, avikkhepaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, dhammavavatthānaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, ñāṇaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā pāmojjaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

Paṭhamaṃ jhānaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, aniccānupassanaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - sotāpattimaggaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - arahattamaggaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, arahatthaphalasamāpattiṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā

Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe - dassanaṭṭhena paññindriyaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, - pe -

avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, upaṭṭhānaṭṭhena

satisambojjhaṅga paññābalaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅga

bujjhantīti bojjhaṅgā - pe - paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ bujjhantiti bojjhantiti

bejjhaṅgā dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ bujjhantīti bojjhaṅgā - pe - avikkhepaṭṭhena

sammāsamādhiṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Adhimokkhaṭṭhena indriyaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, akampiyaṭṭhena balaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, niyyānaṭṭhena bujjhantīti 1bojjhaṅgā, hetuṭṭhena maggaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā,

upaṭṭhānaṭṭhena satisapaṭṭhānaṃ [PTS Page 125] [\q 125/] bujjhantīti bojjhaṅgā,

padahanaṭṭhenasammappadhānaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ bujjhantiti

bojjhantiti bejjhaṅgā tathaṭṭhena saccaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

Avikkhepaṭṭhena samathaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, anupassanaṭṭhena vipassanaṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ bujjhanatīti bojjhaṅgā, anativattanaṭṭhena

yuganaddhaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā.

Saṃvaraṭṭhena silavisuddhiṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, avikkhepaṭṭhena cittasuddhiṃ bujjhantīti

bojjhaṅgā, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, muttaṭṭhena vimokkhaṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā, paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ

bujjhantīti bojjhaṅgā samucchādaṭṭhena khaye ñāṇaṃ bujjhantiti bejjhaṅgā

paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ bujjhantīti bojjhaṅgā

1. Niyyānaṭṭhaṃ bujjhantīti - sabbattha

[BJT Page 56] [\x 56/]

Chandaṃ mulaṭṭhena bujjhantīti bojjhaṅgā, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena bujjhantīti

bojjhaṅgā phassaṃ samodhānanaṭṭhena bujjhantīti bojjhaṅgā, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena

bujjhantīti bojjhaṅgā, samādhiṃ pamukhaṭṭhena bujjhantīti bojjhaṅgā, satiṃ

ādhipateyyaṭṭhena bujjhantīti bojjhaṅgā paññaṃ taduttaraṭṭhena 1- bujjhantiti bojjhaṅgā

vimuttiṃ sāraṭṭhena bujjhantīti bojjhaṅgā amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

bujjhantīti bojjhaṅgā.

(Sāvatthinidānaṃ: )

Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi 'āmuso bhikkhavo'ti 2'āvuso'ti kho te bhikkhu

āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ, āyasmā sāriputto etadavoca:

'Sattime avuso bojjhaṅgā. Katame satta: satisambojjhaṅgo dhammavicayasambojjhaṅgo

viriyasambojjhaṅgo pitisambojjhaṅgo passaddhīsambojjhaṅgo samādhisambojjhago

upekkhāsambojjhaṅgo ime kho āvuso satta bojjhaṅgā.

Imesaṃ khavāhaṃ āvuso sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ yena yena bojjhaṅgena ākaṅkhāmi

pubbanahasamayaṃ 3- viharituṃ, tena tena bojjhaṅgana pubbanhasamayaṃ viharāmi, yena

yena bojjhaṅgena ākaṅkhāmi majjhanhasamayaṃ 4- yena yena bojjhaṅgena ākaṅkhāmi

sāyanhasamayaṃ viharituṃ, tena tena bojjhaṅgana pubbanhasamayaṃ viharāmi, yena yena

bojjhaṅgena ākaṅkhāmi sāyanhasamayaṃ viharituṃ, tena tena bojjhaṅgana [PTS Page 126] [\q

126/] sāsanhasamayaṃ viharāmi, satisambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, appamāṇo'ti me

hoti, 'susamāraddho'ti me hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ 5tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati,

'idappaccayā cavatīti pajānāmi, dhammavicayasambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti,

appamāṇo'ti me hoti, 'susamāraddho'ti me hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi,

sacepi me cavati, 'idappaccayā cavatīti pajānāmi, upekkhāsasambojjhaṅgo iti ce me āvuso

hoti, 'appamāṇo'ti me hoti, 'susamāraddho'ti me hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ5- tiṭṭhatī'ti

pajānāmi, sacepi me cavati, 'idappaccayā cavatīti pajānāmi,

1. Tatuntaraṭṭhena - pu, machasaṃ, [PTS]

2. Āvusoti - syā

3. Pubbaṇanaṃ - machasaṃ, sa, syā [PTS]

4. Majjhanahita samayaṃ - machasaṃ, majjhantikasamayaṃ - syā [PTS]

5. Tiṭṭhantaṃ varaṃ - syā, niṭṭhittaṃ vacanaṃ - [PTS]

[BJT Page 58] [\x 58/]

Seyyathāpi āvuso rañño vā rājamahāmattassa vā nānā rattanaṃ dussānaṃ dussakaraṇḍako

puro assa, so yaññadve dussayuhaṃ ākaṅkheyya pubbanhasamayaṃ pārupituṃ, taṃ tadeva

dussayugaṃ pubbanhasamayaṃ pārupeyya. Yaññadeva dussayuhaṃ akaṅkheyya

majjhanhasamayaṃ pārupituṃ, taṃ tadeva dussayugaṃ sāyanhasamayaṃ pārupeyya

evamevakhavāhaṃ āvuso imesaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ yena yena bojjhaṅgena ākaṅkāmi

pubbanhasamayaṃ vihāratuṃ, tena tena bojjhaṅgana pubbanhasamayaṃ viharāmi, yena yena

bojjhaṅgena ākaṅkhāmi majjhanahasamayaṃ sāyanhasamayaṃ viharituṃ, tena tena

bojjhaṅgana pubbanhasamayaṃ viharāmi, yena yena bojjhaṅgena ākaṅkhāmi

sāyanhasamayaṃ viharituṃ, tena tena bojjhaṅgana sāsanhasamayaṃ viharāmi,

satisambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, appamāṇo'ti me hoti, 'susamāraddho'ti me hoti,

tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati, 'idappaccayā cavatīti pajānāmi,

dhammavicayasambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, appamāṇo'ti me hoti, 'susamāraddho'ti me

hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati, 'idappaccayā cavatīti pajānāmi,

upekkhāsasambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, 'appamāṇo'ti me hoti, 'susamāraddho'ti me

hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati, 'idappaccayā cavatīti pajānāmi,

Kathaṃ 'satisambojjhaṅgo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo, yāvatā nirodhupaṭṭhāti tāvatā

'satisambojjhaṅgo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo. Seyyathāpi telappadipassajhayato yāvatā acci tāvatā

vaṇṇo yāvatā vaṇṇo tāvatā acici, evameva yāvatā nirodhupaṭṭhāti, tāvatā

satisambojjhaṅgo, 'iti ce hoti'ti bojjhaṅgo. [PTS Page 127] [\q 127/]

. 9

Kathaṃ 'appamāṇo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo, pamāṇabaddhā2kilesā sabbeva ca pariyuṭhānaṃ

ye ca saṅkhārā ponobhavikā, appamāṇo nirodho acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhena yāvatā

nirodhupaṭṭhāti tāvatā 'appamāṇo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo.

Kathaṃ 'susamāraddho iti ce hoti'ti bojjhaṅgo, visamā kilesā sabbeva ca pariyuṭhānā ye ca

saṅkhārā ponobhavikā, samadhammo nirodho sattaṭṭhena paṇitaṭṭhena yāvatā

nirodhupaṭṭhāti tāvatā susamāraddho iti ce hoti'ti bojjhaṅgo.

1. Iti ce me - machasaṃ,

2. Pamāṇabandhā - [PTS,] syā pamāṇavantā - syā

3. Iti me - [PTS]

[A] bojjhaṅgasaṃyutta - pabbatavagga - 4. Vatthasuttaṃ

[BJT Page 60] [\x 60/]

Kathaṃ tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatiti pajānāmi, sacepi cavati, idappaccayā me vacatī'ti

pajānāmi, katihākārehi satisambojjhaṅgo tiṭṭhati: katihākārehi satisambājjhaṅgo cavati:

Aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo tiṭṭhati, aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo cavati.

Katamehi aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo niṭṭhati; anuppādaṃ āvajjitattā satisambojjhaṅgo

tiṭṭhati, uppādaṃ anāvajjitattā satisambojjhaṅgo tiṭṭhiti, appacattaṃ āvajjitattā

satisambojjhaṅgā tiṭṭhati, pavattaṃ anāvajjitattā satisambojjhaṅge tiṭṭhati, nimittaṃ

anāvajjitattā satisambojjhaṅgo tiṭṭhati, nirodhaṃ āvajjitattā satisambojjhaṅgo tiṭṭhati,

saṅkhāre anāvajjitattā satisambojjhaṅgo taṭṭhati. Imehi aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo

tiṭṭhati.

Katamehi aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo vacati; uppādaṃ āvajjitattā satisambojjhaṅgo

vacati, anuppādaṃ anāvajjitattā satisambojjhaṅgo cavati, pavattaṃ āvajjitattā satisambojjhaṅgā

vacati, pavattaṃ anāvajjitattā satisambojjhaṅge vacati, animittaṃ anāvajjitattā

satisambojjhaṅgo vacati, saṅkhāre āvajjitattā satisambojjhaṅgo vacati, nirodhā anāvajjittā

satisambojjhaṅgo vacati. Imehi aṭṭhahākārehi satisambojjhaṅgo vacati. [PTS Page 128] [\q

128/]

Evaṃ tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatīti pajānāmi, sacepi cavati, idapaccayā me vacanīti pajānāti

kathaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, appamāṇo'ti me hoti,

'susamāraddho'ti me hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati,

'idappaccayā cavatīti pajānāmi, upekkhāsasambojjhaṅgo iti ce me āvuso hoti, 'appamāṇo'ti

me hoti, 'susamāraddho'ti me hoti, tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatī'ti pajānāmi, sacepi me cavati,

'idappaccayā cavatīti pajānāmi,

Kathaṃ upekkhāsambojjhaṅgo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo, yāvatā nirodhupaṭṭhāti tāvatā

upekkhāsambojjhaṅgo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo. Seyyathāpi telappadipassa jhayato yāvatā acci

tāvatā vaṇṇo yāvatā vaṇṇo tāvatā acici, evameva yāvatā nirodhupaṭṭhāti, tāvatā

satisambojjhaṅgo, 'iti ce hoti'ti bojjhaṅgo.

Kathaṃ 'appamāṇo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo, pamāṇabaddhā kilesā sabbeva ca pariyuṭṭhānā

ye ca saṅkhārā ponobhavikā, appamāṇo nirodho avalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhena yāvatā

nirodhupaṭṭhāti tāvatā 'appamāṇo iti ce hoti'ti bojjhaṅgo.

[BJT Page 62] [\x 62/]

Kathaṃ 'susamāraddho iti ce hoti'ti bojjhaṅgo. Visamā kilesā sabbeva pariyuṭṭhānā ye ca

saṅkhāra penobhavikā, samadhamamo nirodho santaṭṭhena paṇitaṭṭhena yāvatā

nirodhupaṭṭhāti, tāvatā 'susamāraddho iti ce heti'ti bojjhaṅgo.

Kathaṃ 'tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatiti pajānāmi, sacepi cavati, idappaccayā me vacatī'ti

pajānāmi, katihākārehi upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati: katihākārehi upokkhasambājjhaṅgo

cavati:

Aṭṭhahākārehi upokkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati, aṭṭhahākārehi upekkhāsambojjhaṅgo cavati.

Katamehi aṭṭhahākārehi upekkhāsambojjhaṅgo niṭṭhati; anuppādaṃ āvajjitattā

upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati, uppādaṃ anāvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhiti,

appacattaṃ āvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgā tiṭṭhati, pavattaṃ anāvajjitattā

upekkhāsambejjhaṅge tiṭṭhati, animittaṃ āvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati, nimittaṃ

anāvajjittaṃ upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati, nirodhaṃ āvajjitattā upekkhāsamabojjhaṅgo

niṭṭhati, saṅkhāre anāvajjittā upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati imehi aṭṭhahākārehi

upekkhāsambojjhaṅgo tiṭṭhati.

Katamehi aṭṭhahākārehi upekkhāsambojjhaṅgo vacati; uppādaṃ āvajjitattā

upekkhāsambojjhaṅgo vacati, anuppādaṃ anāvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgo cavati,

Pavattaṃ āvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgā vacati, pavattaṃ anāvajjitattā [PTS Page 129] [\q

129/] upekkhāsambojjhaṅge vacati, animittaṃ anāvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgo vacati,

saṅkhāre āvajjitattā upekkhāsambojjhaṅgo vacati, nirodhā anāvajjittā upekkhasambojjhaṅgo

vacati. Imehi aṭṭhahākārehi upekkhāsambojjhaṅgo vacati.

Evaṃ tiṭṭhantaṃ ca naṃ tiṭṭhatīti pajānāmi, sacepi cavati, idapaccayā me vacanīti pajānāmi

Bojjhaṅgakathā [PTS Page 130] [\q 130/] samattā.

[BJT Page 64] [\x 64/]

2. 4

Mettākathā

(Sāvatthinidānaṃ: )

"Mettāya bhikkhave cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulikatāya yānikatāya vatthukatāya

anuṭṭhitāyā paricittāya susamāraddhāya ekādasānisaṃsā pāṭikaṅkhā. Katame ekādasa:

sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭikhujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, manussānaṃ piyo hoti,

amanussānaṃ piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati, tuvaṭaṃ

cittaṃ samādhiyati, mukhaṇṇo vippasidati, asammuḷho kālaṃ karoti, uttariṃ 1-

appaṭivijjhanto brahmalokupago hoti. Mettāya bhikkhave cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya

bahulikaratāya yānikatāya vatthukatāya anuṭṭhātāya paricitāya susamāraddhāya. Ime

ekādasānisaṃsā paṭikaṅkhā. [A]

Atthi anodhiso pharaṇā mettācetovimutti, atthi odhiso pharaṇā mettācetovimutti, atthi

disāpharaṇā mettācetovimutti.

Katihākārehi anodhiso pharaṇā mettāvetovimutti katihākarehi odhiso pharaṇā

mettācetovimutti, katihākārehi disāpharaṇā mettācetovimutti:

Pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettāvetovimutti sattāhākarehi odhiso pharaṇā

mettācetovimutti, dasahākārehi disāpharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbe sattā averā abyāpajjā 2-

anīghā 3- sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe pāṇā bhāvapariyāpannā averā abyāpajjā anīghā

sukhī attānaṃ pariharantuti imehi pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe bhūtā bhāvapariyāpannā

Averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ pariharantuti imehi pañcahākārehi anodhiso pharaṇā

mettācetovimutti:

Katamehi pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbe sattā averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe puggalā bhāvapariyāpannā

Averā abyāpajjā [PTS Page 131] [\q 131/] anīghā sukhī attānaṃ pariharantuti imehi

pañcahākārehi anodhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbe attabhāvapariyāpannā averā

abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ pariharantuti imehi pañcahākārehi anodhiso pharaṇā

mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe purisā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe ariyā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe anariyā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe dvo averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe manussā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

Katamehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti: sabbā itthiyo averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantuti imehi sattahākārehi odhiso pharaṇā mettācetovimutti:

1. Uttari - machasaṃ [a] ekādasakaṅguttara - dutiyavagga (11, 2, 5)

2. Abyapajjha - syā, [PTS] sa 3. Anigghā - syā

[BJT Page 66] [\x 66/]

Katamehi dasahākārehi disāpharaṇā mettācetovimutti: sabbe puratthimāya disāya sattā

averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ pariharantu. Sabbe pacchimāya disāya sattā averā

abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe uttarā disāya sattā averā abyāpajjā

anīghā sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe dakkhīṇāya disāya sattā averā abyāpajjā anīghā

sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe puratthimāya anudisāya sattā averā abyāpajjā anīghā

sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe pacchimāya anudisāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhi

attānaṃ pariharantu. Sabbe uttarā anudisāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe dakkhīṇāya anudisāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe heṭṭhimāya disāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe uparimāya disāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe puratthimāya disāya pāṇā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantu. Sabbe dakkhīṇāya disāya bhūtā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe puratthimāya anudisāya puggalā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe pacchimāya anudisāya attabhāvapariyāpantā averā abyāpajjā anīghā

sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe itthiyā anudisāya sattā averā abyāpajjā anīghā sukhi

attānaṃ pariharantu. Sabbe dakkhīṇāya anudisāya purisā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Sabbe heṭṭhimāya disāya ariyā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe anariyā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ pariharantu. Sabbe dve

averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ pariharantu. Sabbe manussā averā abyāpajjā anīghā

sukhī attānaṃ pariharantu. Sabbe vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe pacchima disāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe uttarāya disāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhi attānaṃ

pariharantu. Sabbe dakkhiṇāya disāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe puratthikā anudisāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī attānaṃ

pariharantu. Sabbe pacchimamāya anudisāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Sabbe uttarāya anudisāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Sabbe dakkhiṇāya anudisāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Sabbe heṭṭhimāya disāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Sabbe uparimāya disāya vinipātikā averā abyāpajjā anīghā sukhī

attānaṃ pariharantu. Imehi dasahākārehi disāpharaṇā mettācetovimutti.

Sabbesaṃ sattānaṃ pīḷanaṃ vajajetvā apīḷanāya, upaghātaṃ vajjetvā anupaghātena, sattāpaṃ

vajjetvā asantāpena, pariyādānaṃ vajjetvā apariyādānena, vibesaṃ vajjetvā avihesāya sabbe

sattā averino hontu. Mā merino, sukhino hontu mādukkhino, sukhitattā hontu mā

dukkhitattā'ti imehi aṭṭhahākārehi sabbe satte 1mettāyatīti mettā, taṃ dhammaṃ cetayatīti

ceto, [PTS Page 132] [\q 132/] sabbabyāpādapariyuṭṭhānehi vimuccatīti, mettā ca

vimutti cāti mettācetovimutti.

. 0Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī saddhāya adhimuccati,

saddhindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī viriyaṃ paggaṇhāti,

viriyindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī satiṃ upaṭṭhāpeti,

satindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī cittaṃ samādahati,

samādhindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī paññāya pajānāti,

paññindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

. 0

1. Sabbe sattā - [PTS]

[BJT Page 68] [\x 68/]

. 1Imāni pañcindriyāni mettāya cetevimuttiyā āsevanā honti imehi pañcahi indriyehi

mettācetovimutti āseviyati. Imāni pañcindriyayāni mettāya cetovimuttiyā bhāvanā honti,

imāni pañcahi pañcindriyehi mettāya cetevimutti bhāviyati imehi pañcahi indriyāni

mettācetovimuttiyā bahulīkatā honti, imehi pañcahi indriyehi mettācetovimutti

bahulikariyati imāni pañcindriyāni mettāya cetovimuttiyā alaṅkārā honti, imehi pañcahi

indriyehi mettācetovimutti svālaṅkatā hoti. Imehi pañcindriyehi mettācetovimuttiyā

parikkhārā honti, imehi pañcahi indriyehi mettācetovimutti suparikkhatā hoti imāni

pañcindriyāni mettāya cetovimuttiyā parivārā honti, imehi pañcahi indriyehi

mettācetovimutti suparivutā hoti.

Imāni pañcindriyāni mettāya cetevimuttiyā āsevanā honti bhāvanā honti, bahulīkatā honti,

aṅkārā honti, parikkhārā honti, parivārā honti, pāripuri honti, sahagatā honti, sahajātā honti,

saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti, pakkhandanā honti, saṃsidanā 1- honti, pantiṭṭhanā

honti, vimuccanaṃ honti, 'etaṃ santa'nti phassanā honti, yānikatā [PTS Page 133] [\q 133/]

honti, vatthukathā honti, anuṭṭhitā honti, paricitā honti, susamāraddhā honti, subhāvitā

honti, svādhiṭṭhitā honti, susamuggatā honti, suvimutatā, honti, nibbattenti, jotenti,

pakāsenti. 2-

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī assaddhiye na kampiti,

saddhābalaparibhāvitā3- hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī kosajje na kammati,

viribalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī pamādena kampati,

satibalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī uddhacce na kampati,

samādhibalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī avijjāya na kampati,

paññābalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

1. Pasidanā - machasaṃ, [PTS]

2. Patāpenti - machasaṃ, syā, pahāsenti - [PTS]

3. Saddhābalaṃ paribhāvitā - [PTS]

[BJT Page 70] [\x 70/]

Imāni pañca balāni mettāya cetevimuttiyā āsevanā honti imehi pañcahi balehi

mettācetovimutti āseviyati. Imāni pañca balāni mettāya cetovimuttiyā bhāvanā honti, imāni

pañcahi balehi mettāya cetevimutti bhāviyati imehi pañcahi balāni mettāya cetovimuttiyā

bahulīkatā honti, imehi pañcahi balehi mettācetovimutti bahulikariyati imāni pañca balāni

mettāya cetovimuttiyā alaṅkārā honti, imehi pañcahi balehi mettācetovimutti svālaṅkatā hoti.

Imehi pañca balāni mettāya cetovimuttiyā parikkhārā honti, imehi pañcahi balehi

mettācetovimutti suparikkhatā hoti imāni pañca balāni mettāya cetovimuttiyā parivārā honti,

imehi pañcahi balehi mettācetovimutti suparivutā hoti.

Imāni pañca balāni mettāya cetevimuttiyā āsevanā honti bhāvanā honti, bahulīkatā honti,

aṅkārā honti, parikkhārā honti, parivārā honti, pāripuri honti, sahagatā honti, sahajātā honti,

saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti, pakkhandanā honti, saṃsidanā honti, pantiṭṭhanā honti,

vimuccanaṃ [PTS Page 134] [\q 134/] honti, 'etaṃ santa'nti phassanā honti, yānikatā

honti, vatthukathā honti, anuṭṭhitā honti, paricitā honti, susamāraddhā honti, subhāvitā

honti, svādhiṭṭhitā honti, susamuggatā honti, suvimutatā, honti, nibbattenti, jotenti,

pakāsenti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī satiṃ upaṭṭhāpeti,

satisambojjhaṅga 1- paribhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī paññāya pavicināti 2-

dhammavicayasambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī virīyaṃ paggaṇhāti,

viriyasambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī pariḷāhaṃ paṭippassa

pitisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontutī duṭṭhulla paṭippassambheti.

Passaddhisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontu cittaṃ samādahati

samādhipatisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontu ñāṇena kilese paṭisaṅkhāti,

upekkhāsambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

1. Satisambojjhaṅgaṃ paribhāvitā - [PTS,]

2. Paricivitāni - [PTS]

[BJT Page 72] [\x 72/]

. 8Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti āsevīyati.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā bhāvanā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti bhāvīyati.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā bahulikatā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti bahulikariyati.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā alaṅkārā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti svāṅkatā hoti.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā parikkhārā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti suparikkhatā hoti.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā parivārā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti suparivutā hoti.

Ime satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, bhāvanā honti, bahulikatā honti,

alaṅkārā honti, parikkhārā honti, parivārā honti, pāripurī honti, sahagatā honti, sahajātā

honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti pakkhandanā honti, pasidanā honti, santiṭṭhānā

honti, [PTS Page 135] [\q 135/] vimuccanā honti, etaṃ santa'nti phassanā honti, yānikatā

honti, vatthukathā honti, anuṭṭhitā honti, parivitā honti, susamāraddhā honti, subhāvitā

honti, svādhiṭṭhitā honti, susamuggatā honti, suvimuttā honti, nibbattetti, jotenti, pakāsenti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā passati,

sammādiṭṭhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā abhiniropeti,

sammāsaṅkappaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammāparigaṇhāti,

sammāvācāparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā samuṭṭhāpeti,

sammākammantaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā vodāpeti,

sammāājivaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

[BJT Page 74.] [\x 74/]

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā paggaṇhāti,

sammāvāyāmaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā upaṭṭhāpeti,

sammāsatiparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Sabbe sattā averino hontu khemino hontu, sukhino hontūti sammā samādhihati,

sammāsamādhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, imehi aṭṭhahi maggaṅgehi

mettācetovimutti āsevīyati, ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā bhāvanā honti,

imehi aṭṭhahi maggaṅgehi mettāceto vimutti bhāviyati. Ime aṭṭha maggaṅgā mettāya

cetovimuttiyā bahulikatā honti, imehi aṭṭhahi maggaṅgehi mettācetovimutti bahulikariyati.

Ime aṭṭhamaggaṅgā mettāya cetovimuttiyā alaṅkārā honti, ime aṭṭha maggaṅgā mettāya

cetovimutti svālakkhatā hoti, imehi aṭṭhahi maggaṅgehi mettāyā cetovimuttiyā parikkhārā

honti, ime aṭṭhahi maggaṅgehi mettācetovimutti suparikkhatā hoti, ime aṭṭha maggaṅgā

mettāyā cetovimuttiyā parivarā honti, imehi aṭṭhahi maggaṅgehi mettācetovimutti

suparivutā hoti.

Ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā [PTS Page 136] [\q 136/] honti,

bhāvanā honti, bahulikatā honti, aṅkārā honti, parikkhārā honti, parivārā honti, pāripuri

honti, sahagatā honti, sahajātā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti, pakkhandatā honti,

pasidanā honti, santiṭṭhanā honti, vimuccatā honti, 'eta satta'nti phassanā honti, yānikatā

honti, vatthukatā honti anuṭṭhitā honti, paricitā honti, susamaraddhā honti, svādhiṭṭhitā

honti, susamuggatā honti, suvimuttā honti, nibbattenti, jotenti, pakāsenti.

Sabbeṃ sāṇātaṃ - pe - sabbesaṃ bhātānaṃ - pe - sabbesaṃ puggalānaṃ - pe - sabbesaṃ

attabhāvapariyāpannānaṃ - pe - sabbesaṃ itthinaṃ - pe - sabbesaṃ purisānaṃ - pe - sabbesaṃ

ariyānaṃ - pe - sabbesaṃ anariyānaṃ - pe - sabbesaṃ devānaṃ - pe - sabbesaṃ manussānaṃ

- pe - sabbesaṃ vinipātikānaṃ pīḷanaṃ vajajetvā apīḷanāya, upaghātaṃ vajjetvā

anupaghātena, santāpaṃ vajjetvā asantāpena, pariyādānaṃ vajjetvā apariyādānena, vihesaṃ

vajjetvā avihesāya, sabbe vinipātikā averino hontu, mā verino, sukhino hontu, mā dukkhino,

sukhitattā hontu, mā dukkhitattāti imehi aṭṭhahākārehi sabbe vinipātike mettāyatīti mettā,

taṃ dhammaṃ cetayatīti ceto, sabbabyāpāda pariyuṭṭhānehi vimuccitīti vimutti, mettā ca

ceto ca vimutti cāti mettācetovimutti.

[BJT Page 76] [\x 76/]

Sabbe vinipātikā acerano hontu, khemino hontu, sukhino honti saddhāya adhimuccati,

saddhindriya paribhāvitā hoti mettā cetovimutti - pe - nibbattenti, jotenti, pakāsenti.

Sabbeṃ puratthimāya disāya sattānaṃ - pe- sabbesaṃ pacchimāya disāya sattānaṃ

-pesabbesaṃ uttarāya disāya sattānaṃ - pe - sabbesaṃ dakkhiṇāya disāya sattānaṃ

-pesabbesaṃ paratthimāya anudisāya sattānaṃ -pe - sabbesaṃ pacchāmāya anudisāya

sattānaṃ - pe - sabbesaṃ uttarāya anudisāya sattānaṃ - pe - sabbesaṃ dakkhiṇāya anudisāya

sattānaṃ - pe - sabbesaṃ heṭṭhimāya disāya sattānaṃ - pe - sabbesaṃ uparimāya disāya

sattānaṃ pīḷanaṃ vajajetvā apīḷanāya, upaghātaṃ vajjetvā anupaghātena santāpaṃ vajjetvā

asantāpena, pariyādānaṃ vajjetvā apariyādānena, vihesaṃ vajjetvā avihesāya, sabbe

uparimāya disāya sattā averino hontu, mā verino sukhino hontu, mā dukkhino, sukhitattā

hontu, mā dukkhitattāti imehi aṭṭhahākārehi sabbe uparimāya disāya satte mettāyatīti

mettā, taṃ dhammaṃ cetayatīti ceto, sabbabyāpāda pariyuṭṭhānehi vimuccitīti vimutti,

mettā ca ceto ca vimutti cāti mettācetovimutti.

Sabbe uparimāya disāya sattā acerano hontu, khemino hontu, sukhino honti saddhāya

adhimuccati, saddhindriyaparibhāvitā [PTS Page 137] [\q 137/] hoti mettā cetovimutti

- pe - nibbattenti, jotenti, pakāsenti.

Sabbesaṃ puratthimāya disāya pāṇānaṃ - pe- bhūtānaṃ - pe - puggalānaṃ - pe -

attabhāvapariyāpannānaṃ -pe - sabbasaṃ itthānaṃ - pe - sabbesaṃ purisānaṃ - pe - sabbesaṃ

ariyānaṃ - pe - sabbesaṃ anariyānaṃ - pe - sabbesaṃ devānaṃ - pe - sabbesaṃ manussānaṃ

- pe - sabbesaṃ vinipātikānaṃ - pe - sabbesaṃ pacchimāya disāya vinipātikānaṃ -pe-

sabbesaṃ uttarāya disāya vinipātikānaṃ - pe - sabbesaṃ dakkhiṇāya disāya vinipātikānaṃ

-pe- sabbesaṃ puratthimāya anudisāya vinipātikānaṃ -pe - sabbesaṃ pacchāmāya anudisāya

vinipātikānaṃ - pe - sabbesaṃ uttarāya anudisāya vinipātikānaṃ - pe - sabbesaṃ dakkhiṇāya

anudisāya vinipātikānaṃ - pe - sabbesaṃ heṭṭhimāya disāya vinipātākānaṃ - pe - sabbesaṃ

uparimāya disāya vinipātikānaṃ pīḷanaṃ vajajetvā apīḷanāya, upaghātaṃ vajjetvā

anupaghātena santāpaṃ vajjetvā asantāpena, pariyādānaṃ vajjetvā apariyādānena, vihesaṃ

vajjetvā avihesāya, sabbe uparimāya disāya sattā averino hontu, mā verino sukhino hontu,

mā dukkhino, sukhitattā hontu, mā dukkhitattāti imehi aṭṭhahākārehi sabbe uparimāya

disāya satte mettāyatīti mettā, taṃ dhammaṃ cetayatīti ceto, sabbabyāpāda pariyuṭṭhānehi

vimuccitīti vimutti, mettā ca ceto ca vimutti cāti mettācetovimutti.

[BJT Page 78] [\x 78/]

Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti

saddhāya adhimuccati, saddhindriya paribhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe uparimāya

disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti viriyaṃ paggaṇhāti,

viriyindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino

hontu, khemino hontu, sukhino hontūti saddhāya adhimuccati, satindriyaparibhāvitā hoti

mettācetovimutti. Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu,

sukhino hontūti cittaṃ samādahati, samādhindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe

uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti paññāya

pajānāti, paññindriyaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Imāni pañcindriyāni mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, imehi pañcahi indriyehi

mettācetovimutti āseviyati - pe - nibbattenti, jotenti, pakāsenti.

Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti

assaddhiyena kampati, saddhābalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe uparimāya

disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti kosajje na kampati,

viriyabalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino

hontu, khemino hontu, sukhino hontūti pamāde na kampati, sati balaparibhāvitā hoti

mettācetovimutti. Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu,

sukhino hontūti uddhacce na kampati, samādhibalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti. Sabbe

uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti avijjāya na

kampati, paññābalaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Imāni pañca balāni mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, imehi pañca balehi

mettācetovimutti āseviyati - pe - nibbattenti, jotenti,

Pakāsenti. [PTS Page 138] [\q 138/]

Sabbe uparimāya disāya vināpātikā averino hontu, khemino hontu, sukhino hontūti satiṃ

upaṭṭhāpeti, satisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettā cetovimutti. - Pe - paññāya pavicitāti,

dhammavicaya sababojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettāvimutti - pe - viriyaṃ paggaṇhāti,

viriyasambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettā cetovimutti - pe - pariḷāhaṃ paṭippassambheti,

pitisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti - pe - duṭṭhullaṃ paṭippassambheti,

passaddhisambojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettacetovimutti - pe - cittaṃ samādahati,

samādhisamabojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti, ñāṇena kilesa paṭisaṅkhāti,

upekkhosabbojjhaṅgaparibhāvitā hoti mettācetovimutti.

Imāni satta bojjhaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, imehi sattahi bojjhaṅgehi

mettācetovimutti āseviyati - pe - nibbattenti, jotenti, pakāsenti.

[BJT Page 80] [\x 80/]

Sabbe uparimāya disāya vinipātikā averino hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā

passati, sammādiṭṭhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti sabbe uparimāya disāya vinipātikā

averino hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā abhiniropeti, sammādiṭṭhiparibhāvitā

hoti mettācetovimutti sabbe uparimāya disāya vinipātikā averino hontu, kemino hontu,

sukhino hontūti sammā parigaṇhāti, sammādiṭṭhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti sabbe

uparimāya disāya vinipātikā averino hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā

samuṭṭhāpeti, sammādiṭṭhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti sabbe uparimāya disāya

vinipātikā averino hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā vedāpeti,

sammāājivaparibhāvitā hoti mettācetovimutti sabbe uparimāya disāya vinipātikā averino

hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā paggaṇhāti, sammāvāyāmaparibhāvitā hoti

mettācetovimutti sabbe uparimāya disāya vinipātikā averino hontu, kemino hontu, sukhino

hontūti sammā upaṭṭhāti, sammāsatiparibhāvitā hoti mettācetovimutti sabbe uparimāya

disāya vinipātikā averino hontu, kemino hontu, sukhino hontūti sammā samādahati,

sammāsamādhiparibhāvitā hoti mettācetovimutti

Ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā honti, ime aṭṭha maggaṅgā

mettācetovimuttiyā āseviyati honti, ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā āsevanā

honti, ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā parivārā honti, ime aṭṭha maggaṅgā

mettācetovimutti suparivutā hoti.

Ime aṭṭha maggaṅgā mettāya cetovimuttiyā asevanā honti, bhāvanā honti, bahulikatā honti,

alaṅkārā honti, parikkhārā honti, parivārā honti, [PTS Page 139] [\q 139/] pāripuri honti,

sahagatā honti, sahajatā honti, saṃsaṭṭhā honti, sampayuttā honti, pakkhandanā honti,

pasidanā honti, santiṭṭhānā honti, vimuccanā honti, 'etaṃ satta'nti phassanā honti, yānikatā

honti, vatthukatā honti, anuṭṭhitā honti, paricitā honti, susamāraddhā honti, subhāvitā honti,

svādhiṭṭhitā honti, susamuggatā honti, suvimuttā honti. Nibbattenti, jotenti, pakāsentīti.

Mettākathā [PTS Page 140] [\q 140/] samattā

2. 5

Virāga kathā

Virogo maggo, vimutti phalaṃ.

Kathaṃ virāgo maggo sotāpattimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi vicchādiṭṭhiyā

virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati,

virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato 1virāge ṭhito virāge patiṭṭhito.

1. Vimokkho - syā mokkho - sa.

[BJT Page 82] [\x 82/]

Virāgoti dve nibbanañca virāgo ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā honti

virāgā, sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo, etena maggena buddhā ca

sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti aṭṭhaṅgiko maggo, yāvatā

puthusamaṇabrāhmaṇanaṃ parappavādānaṃ maggā ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo

ca seṭṭho ca pāmokkho, 1- ca uttamo ca pavaro cāti maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.

Abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo. Miccāsaṅkappā virajjati tadanu vattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito pariggahaṭṭhena sammāvācā

miccāvāyāya virajjati tadanu vattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca

sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito

virāge patiṭṭhito samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanno. Miccākammanta virajjati [PTS Page

141] [\q 141/] tadanu vattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca

sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito

virāge patiṭṭhito vodānaṭṭhena sammāajivo miccāājivo virajjati tadanu vattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito paggahaṭṭhena

sammāvāyāmo miccāvāyāmā virajjati tadanu vattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati,

bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato

virāge ṭhito virāge patiṭṭhito upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati micchāsatiyā virajjati tadanu

vattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati, virāgo

virāgārammaṇo virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito virajjati tadanu vattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudāgato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

Virāgoti dve nibbanañca virāgo ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā honti

virāgā, sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo, etena maggena buddhā ca

sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti aṭṭhaṅgiko maggo, yāvatā

puthusamaṇabrāhmaṇanaṃ parappavādānaṃ maggā ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo

ca seṭṭho ca pāmokkho, 1- ca uttamo ca pavaro cāti maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.

Sakadāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi oḷārikā kāmarāgasaññojanā

paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudānagato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

Sakadāgāmimaggakkhaṇe avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaññojanā

paṭighasaññojanā oḷārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudānagato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

1. Vimokkho - syā mokkho - sa

[BJT Page 84] [\x 84/]

Virāgoti dve virāgā: nibbanañca virāgo ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā

honti virāgā, sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo, etena maggena buddhā

ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti aṭṭhaṅgiko maggo, yāvatā

puthusamaṇabrāhmaṇanaṃ parappavādānaṃ maggā ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo

ca seṭṭho ca pāmokkho, ca uttamo ca pavaro cāti maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.

Anāgāmimaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmārāgasaññojanā

paṭighasaññojanā aṇusahagatā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

Khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

Anāgāmimaggakkhaṇe avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi aṇusahagatā kāmārāgasaññojanā

paṭighasaññojanā aṇusahagatā paṭighānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

Khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudānagato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

[PTS Page 142] [\q 142/]

Virāgoti dve virāgā: nibbanañca virāgo ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā

honti virāgā, sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo, etena maggena buddhā

ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti aṭṭhaṅgiko maggo, yāvatā

puthusamaṇabrāhmaṇanaṃ parappavādānaṃ maggā ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo

ca seṭṭho ca pāmokkho, ca uttamo ca pavaro cāti maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.

. 0

Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā

avijāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudānagato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

Arahattamaggakkhaṇe dassanaṭṭhena sammāsamādhi rūparāgā arūparāgā mānā uddhaccā

avijāya mānānusayā bhavarāgānusayā avijjānusayā virajjati, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca virajjati, bahiddhā ca sabbanimittehi virajjahi virajjati, virāgo virāgārammaṇo

virāgagocaro virāge samudānagato virāge ṭhito virāge patiṭṭhito

Virāgoti dve virāgā: nibbanañca virāgo ye ca nibbānārammaṇatājātā dhammā sabbe virāgā

honti virāgā, sahajātāni sattaṅgāni virāgaṃ gacchantīti virāgo maggo, etena maggena buddhā

ca sāvakā ca agataṃ disaṃ nibbānaṃ gacchantīti aṭṭhaṅgiko maggo, yāvatā

puthusamaṇabrāhmaṇanaṃ parappavādānaṃ maggā ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo aggo

ca seṭṭho ca pāmokkho, ca uttamo ca pavaro cāti maggānaṃ aṭṭhaṅgiko seṭṭho.

. 1Dassanacirāgo sammādiṭṭhi, abhiniropanavirāgo sammāsaṅkappo pariggavirāgo

sammāvācā, samuṭṭhānavirāgo sammākammanto, vodānavirāgo sammāājīvo,

paggahavirāgo sammāvāyāmo, upāṭṭhānavirāgo sammāsati, avikkhepavirāgo

sammādamādhi.

[BJT Page 86] [\x 86/]

Upaṭṭhānavirāgo satisambojjhaṅgā, pavicayavirāgo dhammavicayasambojjhaṅgo,

pagagahavirāgo viriyasambojjhaṅgo, eraṇavirāgo pitisambojjhaṅgo, upasasamavirāgo

passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepavirāgo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānavirāgo

upekkhāsambojjhaṅgo. [PTS Page 143] [\q 143/]

Assaddhiye akampiyavirāgo saddhābalaṃ, kosajje akampiyavirāgo viriyabalaṃ, pamāde

akampiyavirāgo satibalaṃ, uddhacce akampiyavirāgo samādhibalaṃ, avijjāya akampiya

virāgo pañcābalaṃ.

Adhimokkhavirāgo saddhindriyaṃ, paggahavirālo viriyindriyaṃ, upaṭṭhānavirāgo,

satindriyaṃ, avikkhepavirālo samādhindriyaṃ, dassanavirāgo paññindriyaṃ,

Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni virāgo, akampiyaṭṭhena balaṃ virāgo, niyyānaṭṭhena bojjhaṅgā

virāgo, hetuṭṭhena maggo virāgo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā virāgo, padahanaṭṭhena

sammappadhānā virāgo, ijjhanaṭṭhena iddhipādā virāgo, 1tathaṭṭhena saccā virāgo,

avikkhepaṭṭhena samatho virāgo, anupassanaṭṭhena vipassanā virāgo, ekarasaṭṭhena

samathavipassanā virago, anatavattanaṭṭhena yuganaddhaṃ, 2virago, saṃvaraṭṭhena

silavisuddhi virāgo avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi virāgo, dasasnanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi

virāgo, vimuttaṭṭhena vimokkho virāgo, paṭivedhaṭṭhena vijjā virāgo, pariccāgaṭṭhena

vimutti virāgo, samucchedanaṭṭhena khaye ñāṇaṃ virāgo, chando mulaṭṭhena virāgo,

manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena virāgo, phasso samodhānaṭṭhena virāgo, vedanā

samosaraṇaṭṭhena virāgo, samādhi pamukhaṭṭhena virāgo, sati ādhipateyyaṭṭhena virāgo,

paññā taduttaraṭṭhena 3virāgo, vimutti sāraṭṭhena virāgo, amatogadhaṃ nibbānaṃ

pariyosānaṭṭhena virāgo. 4-

Dassanamaggo sammādiṭṭhi, abhiniropanamaggo sammāsaṅkappo pariggavirāgo

Sammāvācā, samuṭṭhānavirāgo sammākammanto, vodānavirāgo sammāājīvo,

paggahavirāgo sammāvāyāmo, upāṭṭhānavirāgo sammāsati, avikkhepavirāgo

sammādamādhi.

Upaṭṭhānavirāgo satisambojjhaṅgā, pavicayavirāgo dhammavicayasambojjhaṅgo,

pagagahavirāgo viriyasambojjhaṅgo, eraṇavirāgo pitisambojjhaṅgo, upasasamavirāgo

passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepavirāgo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānavirāgo

upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyavirāgo saddhābalaṃ, kosajje akampiyavirāgo viriyabalaṃ, pamāde

akampiyavirāgo satibalaṃ, uddhacce akampiyavirāgo samādhibalaṃ, avijjāya akampiya

virāgo pañcābalaṃ.

Adhimokkhavirāgo saddhindriyaṃ, paggahavirālo viriyindriyaṃ, upaṭṭhānavirāgo,

satindriyaṃ, avikkhepavirālo samādhindriyaṃ, dassanavirāgo paññindriyaṃ,

. 3Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni virāgo, akampiyaṭṭhena balaṃ virāgo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgā virāgo, hetuṭṭhena maggo virāgo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā virāgo,

padahanaṭṭhena sammappadhānā virāgo, ijjhanaṭṭhena iddhipādā virāgo, tathaṭṭhena saccā

virāgo, avikkhepaṭṭhena samatho virāgo, anupassanaṭṭhena vipassanā virāgo,

ekarasaṭṭhena samathavipassanā virago, anatavattanaṭṭhena yuganaddhaṃ, virago,

saṃvaraṭṭhena silavisuddhi virāgo avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi virāgo, dasasnanaṭṭhena

diṭṭhivisuddhi virāgo, vimuttaṭṭhena vimokkho virāgo, paṭivedhaṭṭhena vijjā virāgo,

pariccāgaṭṭhena vimutti virāgo, samucchedanaṭṭhena khaye ñāṇaṃ virāgo, chando

mulaṭṭhena virāgo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena virāgo, phasso samodhānaṭṭhena virāgo,

vedanā samosaraṇaṭṭhena virāgo, samādhi pamukhaṭṭhena virāgo, sati ādhipateyyaṭṭhena

virāgo, paññā taduttaraṭṭhena virāgo, vimutti sāraṭṭhena virāgo, amatogadhaṃ nibbānaṃ

pariyosānaṭṭhena virāgo. Evaṃ virāgo maggo.

. 3

. 2Kathaṃ vimutti phalaṃ sotāpattiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammā diṭṭhi

micchādiṭṭhiyā vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā

ca sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā

samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

5- vimuttā hontī vimuttiphalaṃ.

. 2

1. Virāgā - si,

2. Yuganandhaṃ - [PTS,]

3. Tatuntaraṭṭhena - machasaṃ, [s]

4. Pariyosānaṭṭhena maggo machasaṃ, pariyosāna cirāgo - si 'amatogadhaṃ - pe - virāgo"ti

syā [PTS] potthakesu na dissati

5. Sabbe ca - machasaṃ

[BJT Page 88] [\x 88/]

Abhiniropanaṭṭhena 1- sammāsaṅkappo micchāsaṅkappo [PTS Page 144] [\q 144/]

vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca

sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā

vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

vimuttā hontī vimutti phalaṃ.

Pariggahaṭṭhena sammāvācā vicchāvācāya vimuttā hoti tadanuvattakakilesehi ca khandhehi

ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā

vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto micchākammantā vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi

ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti

vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vodānaṭṭhena sammāājīvo micchāājivo vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca

vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā

vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Paggahaṭṭhena

sammāvāyāmo micchāvāyāmā vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā

hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā

vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Upaṭṭhanaṭṭhena sammāsati

micchāsatiyā vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca

sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā

vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā. Avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi micchāsamādhito

vimuttā hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca

sabbanimittehi vimuttā hoti. Vimutti vimuttārammaṇā vimuttigocarā vimuttiyā samudāgatā

vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

vimuttā hontī vimutti phalaṃ.

Sakadāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi oḷārikā kāmarāgasaññājatā

paṭighasaññojanā olārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā

vimuttiyā patiṭṭhitā.

Sakadāgāmiphalakkhaṇe avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi oḷārikā kāmarāgasaññājatā

paṭighasaññojanā olārikā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā

vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

vimuttā hontī vimutti phalaṃ.

Anāgāmiphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā

paṭighasaññojanā, aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā

vimuttiyā patiṭṭhitā.

Anāgāmiphalakkhaṇe avikkhepaṭṭhena sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā

paṭighasaññojanā, aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, [PTS Page 145] [\q 145/] vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā

samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

vimuttā hontī vimutti phalaṃ.

Arahattaphalakkhaṇe dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā

Paṭighasaññojanā, aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā

vimuttiyā patiṭṭhitā.

Arahattaphalakkhaṇe avikkhepaṭṭhena sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā

Paṭighasaññojanā, aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti,

tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto

hoti, vimutti vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā

vimuttiyā patiṭṭhitā.

1. Abhiropanaṭṭhena - syā [PTS]

[BJT Page 90] [\x 90/]

Vimuttīti dve vimuttiyo: nibbānañca vimutti, ye ca nibbanārammaṇātā jānā dhammā sabbe

vimuttā hontī vimutti phalaṃ.

Dassanavimutti sammādiṭṭhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā paṭighasaññojanā,

aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti

vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Avikkhepavimutti sammāsamādhi aṇusahagatā kāmarāgasaññojatā paṭighasaññojanā,

aṇusahagatā kāmarāgānusayā paṭighānusayā vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca

khandhehi ca vimuttā hoti, bahiddhā ca sabbanimittehi vimutto hoti, vimutti

vimuttārammaṇā vimutti gocarā vimuttiyā samudāgatā vimuttiyā ṭhitā vimuttiyā patiṭṭhitā.

Upaṭṭhānavimutti satisambojjhaṅgo - pe - paṭisaṅkhānavimutti upekkho sambojjhaṅgo,

assaddhiye akampiya vimutti saddhābalaṃ - pe - avijjāya akampiya vimutti paññālaṃ,

adhimokkhavimutti saddindriyaṃ - pe - dassanavimutti paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni vimutti, akampiyaṭṭhena balā vimutti, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgā vimutti, hetuṭṭhena maggo vimutti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā vimutti

padahanaṭṭhena sammappadhānā vimutti, ijjhanaṭṭhena iddhipādā vimutti tathaṭṭhena

saccā vimutti, avikkhepaṭṭhena samatho [PTS Page 146] [\q 146/] vimutti,

anupassanaṭṭhena vipassanā vimutti, ekarasaṭṭhena samathavipassanā vimutti,

anatavattanaṭṭhena yuganaddhaṃ, vimutti, saṃvaraṭṭhena silavisuddhi vimutti

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi vimutti, dasasnanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi vimutti,

vimuttaṭṭhena vimokkho vimutti, paṭivedhaṭṭhena vijjā vimutti, pariccāgaṭṭhena vimutti

vimutti, paṭippassaddhiyaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ vimutti, chando mulaṭṭhena vimutti,

manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena vimutti, phasso samodhānaṭṭhena vimutti, vedanā

samosaraṇaṭṭhena vimutti, samādhi pamukhaṭṭhena vimutti, sati ādhipateyyaṭṭhena

vimutti, paññā taduttaraṭṭhena vimutti, vimutti sāraṭṭhena vimutti, amatogadhaṃ nibbānaṃ

pariyosānaṭṭhena vimutti, evaṃ vimutti phalaṃ

Evaṃ virāgo vimutti phalanti.

Virāgakathā [PTS Page 147] [\q 147/] samantā

2. 6

Paṭisambhidā kathā

Evaṃ me sutaṃ, ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane vigadāye tatra kho

bhagavā pañcavaggiye bhikkhu āmantesi:

"Dveme bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā: katame dve yo cāyaṃ kāmesu

kāmasukhallikānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃbhito yo vā'ya

attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito. Ete te 1- bhikkhave ubho ante

anupagamma majjhamā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇi ñāṇakaraṇī

upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.

1. Ete kho - machasaṃ

[BJT Page 92] [\x 92/]

Katamā ca sā bhikkhave majjhamā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇi

ñāṇakaraṇi upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā

sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi, ayaṃ kho sā

bhikkhave, majjhamā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇi ñāṇakaraṇi

upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ: jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, vyādhipi

dukkho maraṇampi dukkhaṃ, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho,

yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhasamudayo 1- ariyasaccaṃ yā'yaṃ taṇhā ponobhavikā

nandirāgasahagatā tatra tatrābhinandini, seyyathīdaṃ: kāmataṇhā bhavataṇhā

vibhavataṇhā. [PTS Page 148] [\q 148/]

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhe 2- ariyasaccaṃ yo tassā yeva taṇhāya

asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggā mutti anālayo.

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammādiṭhi

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammāvācā

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammākammanta

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammāājiva

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammāvāyāma

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammāsati

Idaṃ kho pana bhikkhave, dukkhanirodhegāmini paṭipadā ariyasaccaṃ ayameva ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṃ: sammāsamādhi

Idaṃ dukkhaṃ ariyasacca'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, 'taṃ kho panidaṃ

dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyyanti me bhikkhave,

Idaṃ dukkhaṃ pariññāta'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, 'taṃ kho panidaṃ

dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyyanti me bhikkhave,

Idaṃ dukkhaṃsamudayo 2- ariyasacca'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, 'taṃ kho

panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pahātabba'nti me bhikkhave, pahīna'nti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi,

āloko udapādi,

'Idaṃ dukkhaṃsamudayo ariyasacca'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, 'taṃ kho

panidaṃ dukkhaṃ dukkhanirodho ariyasaccaṃ sacchikātabbaṃ'nti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi,

āloko udapādi,

1. Dukkhasamudayaṃ - sī machasaṃ [PTS] sa

2. Dukakhanirodhaṃ - si machasaṃ [PTS]

[BJT Page 94] [\x 94/]

'Idaṃ dukkhanirodhagāmini paṭipadā ariyasacca'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi,

. 0'Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ dukkhanirodhagāmini paṭipadā ariyasaccaṃ bhāvetabba'nti

me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā

udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, 'taṃ kho

panidaṃ dukkhaṃ dukkhanirodhagāmini paṭipadā ariyasaccaṃ bhāvita'nti me bhikkhave,

pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi,

[Para missing]

Idamavoca bhagavā, attamanā pañcavaggiyā bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinandu'nti [a]

Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne āyasmato koṇḍaññassa virajaṃ vitamalaṃ

dhammacakkhuṃ udapādi: 'yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma'nti.

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ 2samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā cātummahārājikā 3- dvo

saddamanussāvesuṃ:

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Cātummahārājikānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā tāvatiṃsā dvo

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ 2samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Yāmā dvo saddaṃ sutvā cātummahārājikā dvo

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā tusitā dvo saddamanussāvesuṃ:

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ 2samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Yāmā dvo saddaṃ sutvā nimmānarati dvo

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā paranimmitavasavatti dvo

saddamanussāvesuṃ:

Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā dve saddamanussāvesuṃ: etaṃ

bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasmi'nti. Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā brahmakāyikā devo saddamanussāvesuṃ:

'etaṃ bhagavatā bāraṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ,

appativattiyaṃ samaṇena va brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

Lokasmi'nti.

Itiha tena khaṇena* tena muhuttena yāva brahmalokā saddo abbhuggañji, 4- ayañca

dasasahassīlokadhātu saṃkampi sampakampi sampavedhi, appamāṇo ca uḷāre. Obhāso loke

pāturahosi atikamma 5- devānaṃ devānubhāvanti.

1. Ceto vimutti - syā [PTS 2.] Appaṭivattiyaṃ - machasaṃ syā [PTS]

3. Cātumhārājikā - machasaṃ 4. Abbhuggacchi - machasaṃ syā [PTS]

5. Atikkammeva - syā [PTS]

* Tena layenāti - machasaṃ potthakaṃ adhikaṃ.

[BJT Page 96] [\x 96/]

Atha kho bhagavā imaṃ udānaṃ udānesi: 'aññāsi vata bho koṇḍaññā aññāsi vata bho

koṇḍaññā'ti. Iti hadaṃ āyasmato koṇḍaññassa 'aññākoṇḍañño' tteva 1nāmaṃ ahosi [a]

'Idaṃ dukkhaṃ ariyasacca'nti pubbe ananussutesu [PTS Page 150] [\q 150/] dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, aloko udapādi.

. 1'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'aloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cukkhuṃ udapādi'ti

dassanaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti pajānanaṭṭhena, 'vijjā

udapādi'ti paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādī'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo, ime

pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassā, gocarā. Ye tassa gocarā, te tasasā ārammaṇā. Tena vuccati: 'dhammesu

ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā'.

Dassanaṭṭhena attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho

attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'atthesu

ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā'

Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassatuṃ

byajinaniruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyo niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti

gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena

vuccati: 'niruttisu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā'

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dassu niruttisu ñāṇāti imāni visati

ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te

tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'paṭihānesu ñāṇaṃ

paṭibhānapaṭisambhidā'

. 1

'Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ āriyasaccaṃ pariññeyya'nti pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi,

'Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ āriyasaccaṃ 'pariññātata'nti pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, [PTS Page

151] [\q 151/]

1. Aññāsikoṇḍañño - machasaṃ aññātakoṇḍañaño - [PTS]

Saccasaṃyutta - dhammacakkapavattanavagga.

[BJT Page 98] [\x 98/]

. 5'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'aloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti

dassanaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti pajānanaṭṭhena, 'vijjā

udapādi'ti paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādī'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo, ime

pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassā, gocarā. Ye tassa gocarā, te tasasā ārammaṇā. Tena vuccati: 'dhammesu

ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā'.

Dassanaṭṭhena attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho

attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'atthesu

ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā'

Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassatuṃ

byajinaniruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyo niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti

gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena

vuccati: 'niruttisu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā'

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dassu niruttisu ñāṇāti imāni visati

ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te

tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'paṭihānesu ñāṇaṃ

paṭibhānapaṭisambhidā'

. 5

Dukkhe ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

'Idaṃ dukkhasamudayo ariyasacca'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi

dukkhasamudaye ariyasacce pannarasa dhammā, atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

'Idaṃ dukkhasamudayo ariyasacca'nti pubbe ananussutesu [PTS Page 152] [\q 152/]

Dhammesu āloko udapādi dukkhasamudaye ariyasacce pannarasa dhammā, atthā, tiṃsa

niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

'Taṃ kho panidaṃ dukkhasamudayo ariyasaccaṃ pahātabba'nti 'idaṃ dukkhasamudayo

'pahina'nti pubbe ananussutesu dhammesu cukkhuṃ udapādi dukkhasamudaye ariyasacce

Pannarasa dhammā, atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

'Taṃ kho panidaṃ dukkhasamudayo ariyasaccaṃ pahātabba'nti 'idaṃ dukkhasamudayo

'pahina'nti pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi dukkhasamudaye ariyasacce

pannarasa dhammā, atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni. 'Idaṃ dukkhasamudayo

ariyasacca'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi dukkhasamudaye

ariyasacce pannarasa dhammā, atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

[BJT Page 100] [\x 100/]

'Idaṃ dukkhanirodho ariyasacca'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi -pe -

āloko udāpadi -pe - 'taṃ kho panidaṃ dukkhanirodho arisaccaṃ sacchikātabba'nti -pe -

sacchikata'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi -pe - āloko udapādi, -pe-

dukkhanirofadha ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi

ñāṇāni.

'Idaṃ dukkhanirodhagāmini paṭipadā ariyasacca'nti pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi -pe - āloko udapādi -pe - 'taṃ kho panidaṃ dukkhanirodhagāmini

paṭipadā arisaccaṃ bhāvetabba'nti -pe- 'bhāvita'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi -pe - āloko udapādi, -pedukkhanirodhagāmini paṭipadā ariyasacce pannarasa

dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

Catusu ariyasaccesu saṭṭhi dhammā, atthā, visaṃsataṃ 1niruttiyo, cattārisañca 2dve ca

ñāṇasatāni.

"Ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko

udapādi 'sā kho panāyaṃ kāye kāyānupassanā bhāvetabbā'ti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti bhāvitā'ti me

bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cukkhuṃ udapādi kāye kāyānupassanā'ti

bhāvitā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi

"Ayaṃ vedanāsu vedanānupassanā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu vedanāsu cakkhuṃ

udapādi ayaṃ citte cittānupassanā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu cittāsu āloko

udapādi ayaṃ dhammesu dhammānupassanā'ti me bhikkhave, pubbe ananussutesu

dhammosu cakkhuṃ udapādi sā kho panāyaṃ dhammesu dhammānupassanā 'bhāvetabbā'ti

sā kho panāyaṃ dhammesu dhammānupassanā 'bhāveta'nti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammasu cakkhuṃ udapādi sā kho panāyaṃ dhammesu dhammānupassanā

'bhāveta'nti me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammasu āloko udapādi

'Ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko

udapādi [PTS Page 153 [\q 153/] -] pe - sā kho panāyaṃ kāye kāyānupassanā

'bhāvetabbā'ti - pe - 'bhāvitā'ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ

udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

. 0'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'aloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti

dassanaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti pajānanaṭṭhena, 'vijjā

udapādi'ti paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādī'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo, ime

pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassā, gocarā. Ye tassa gocarā, te tasasā ārammaṇā. Tena vuccati: 'dhammesu

ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā'.

1. Visatisata - machasaṃ, visasatā - syā, [PTS 2.] Cattāliyañca - machasaṃ

3. Satipaṭṭhāna saṃyutta - ananusasutavaggā

[BJT Page 102] [\x 102/]

Dassanaṭṭhena attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho

attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'atthesu

ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā'

Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassatuṃ

byajinaniruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyo niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti

gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena

vuccati: 'niruttisu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā'

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dassu niruttisu ñāṇāti imāni visati

ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te

tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'paṭihānesu ñāṇaṃ

paṭibhānapaṭisambhidā'

. 0

Kāye kāyānupasasnāsatipaṭṭhāne pantarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi

ñāṇāni.

Ayaṃ vedanāsu - pe - ayaṃ citte - pe - 'ayaṃ [PTS Page 154] [\q 154/] dhammesu

dhammānupassanā'ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi

- pe - sā kho panāyaṃ dhammesu dhammānupassanā bhāvetabbā, ti - pe - 'bhāvitā'ti pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - aloko udapādi - pe - dhammesu

dhammānupassanāsatipaṭṭhāne pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi

ñānāni.

Catusu satipaṭṭhānesu saṭṭhi atthā visaṃsatā 1- niruttiyo, cattārisañca 2- dve ca ñāṇāsatāni.

'Ayaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udāpādi - pe - āloko udapādi so kho panāyaṃ

chandasamādhipadhānasaṅkhārasamantāgato iddhipādo 'bhāvetabbo'ti me bhikkhave, - pe

- 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko

udāpādi

. 2'Ayaṃ viriyasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi

ayaṃ cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi. 'So kho

panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me

bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

āloko udapādi 'so kho panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato

iddhipādo'ti me bhikkhave, 'bhāvito'ti me bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi

'Ayaṃ cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ayaṃ

cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi. 'So kho

panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me

bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

āloko udapādi 'so kho panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato

iddhipādo'ti me bhikkhave, 'bhāvito'ti me bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu āloko

udapādi. 2

1. Visatisata - machasaṃ visasatā - syā [PTS 2.] Cattālisañca - machasaṃ

[BJT Page 104] [\x 104/]

'Ayaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me bhikkhave, pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udāpādi - pe - āloko udapādi so kho panāyaṃ

chandasamādhipadhānasaṅkhārasamantāgato iddhipādo 'bhāvetabbo'ti me bhikkhave, - pe

- 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko

udāpādi

'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'aloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti

dassanaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti pajānanaṭṭhena, 'vijjā

udapādi'ti paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādī'ti obhāsaṭṭhena. [PTS Page 155] [\q 155/]

Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo, ime

pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassā, gocarā. Ye tassa gocarā, te tasasā ārammaṇā. Tena vuccati: 'dhammesu

ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā'.

Dassanaṭṭhena attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho

attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa

ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'atthesu

ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā'

Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassatuṃ

byajinaniruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyo niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti

gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena

vuccati: 'niruttisu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā'

Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dassu niruttisu ñāṇāti imāni visati

ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca, ye tassa ārammaṇā, te

tassa gocarā. Ye tassā gocarā, te tassā ārammaṇā. Tena vuccati: 'paṭihānesu ñāṇaṃ

paṭibhānapaṭisambhidā'

Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipāde pannarasa dhammā, pannarasa

atthā, tiṃsa nirupattiyo, saṭṭhi ñāṇāni.

[BJT Page 106] [\x 106/]

'Ayaṃ viriyasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ayaṃ

cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi. 'So kho

panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me

bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

āloko udapādi 'so kho panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato

iddhipādo'ti me bhikkhave, 'bhāvito'ti me bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi

'Ayaṃ cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ayaṃ

cittasamādhi me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi. 'So kho

panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me

bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu me bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu

āloko udapādi 'so kho panāyaṃ bhikkhave, vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato

iddhipādo'ti me bhikkhave, 'bhāvito'ti me bhikkhave, pubba ananussutesu dhammesu āloko

udapādi

Catusu iddhipādesu saṭṭhi dhammā, saṭṭhi atthā, visaṃsataṃ niruttiyo, cattārisañca dve ca

ñāṇāsatāni. [PTS Page 156] [\q 156/]

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi 'nirodho nirodho kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa

pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi 'vipassasissa bodhisattassa veyyākaraṇe

dasa dhamma, dasa atthā, visati niruttiyo cattārisaṃ ñāṇāni.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu āloko udapādi 'nirodho nirodho kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe

ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'vipassasissa bodhisattassa veyyākaraṇe dasa

dhamma, dasa atthā, visati niruttiyo cattārisaṃ ñāṇāni.

. 8Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi sikhissa bodhisattassa veyyākaraṇe

dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ 1ñāṇāti.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, vessabhussa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi vessabhussa bodhisattassa

veyyākaraṇe dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ ñāṇāni.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, kakusandhassa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi kakusandassa bodhisattassa

veyyākaraṇe dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ ñāṇāni.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, koṇāgamanassa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi konagamassa bodhisattassa

veyyākaraṇe dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ ñāṇāni.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, kassapassa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi kassapassa bodhisattassa

veyyākaraṇe dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ 1ñāṇāti.

Samudayo samudayo'ti kho bhikkhave, gotamassa bodhisattassa pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi 'nirodho

nirodho'ti kho bhikkhave, sikhissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi gotamassa bodhisattassa

veyyākaraṇe dasa dhammā, atthā, visati niruttiyo, cattārisaṃ ñāṇāni.

Sattānaṃ bodhisattānaṃ sattasu veyyākaraṇesu sattati dhammā, sattati atthā, cattārisaṃsataṃ

2- niruttiyo, asiti ca dve ca ñāṇasatāni.

Yāvatā abhiññāya abhiññāṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya abhiññaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi. Abhiññāya abhiññaṭṭhena pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ 3- niruttiyo, sataṃ ñāṇāti.

Yāvatā pariññāya pariññāṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya pariññaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi. Pariññāya pariññaṭṭhena pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā pahānassa pahānaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

pahānassa pahānaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi. Pahānassa pahānaṭṭhena pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā bhāvanāya bhāvanaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

bhāvanāya bhāvanaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi. Bhāvanāya bhāvanaṭṭhena pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā sacchikiriyāya sacchikiriṭṭho [PTS Page 157] [\q 157/] ñāto diṭṭho vidito

sacchikato phassito paññāya. Aphassito sacchikiriyā sacchikiriṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi,

ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi. Sacchikiriyā sacchikiriṭṭhena

pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

1. Cattālisa - machasaṃ, 2. Cattālisasataṃ - machasaṃ, cattārisasatā - syā [PTS 3.] Paññāsa -

machasaṃ, syā [PTS]

[BJT Page 108] [\x 108/]

Abhiññāya abhiññāṭṭhena, pariññāya pariññaṭṭhena, pahānāya pahānaṭṭhe, bhāvanāya

bhāvanaṭṭhe, sacchikiriyāya sacchikiriyaṭṭhe pañca visaṃsataṃ dhammā, pañcavisaṃsataṃ

atthā, aḍḍhateyyāti niruttisatāni, pañca ñāṇasatāni.

Yāvatā khandhānaṃ khandhaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya khandhaṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi. Khandhanaṃ khandhaṭṭhena pañcavisati dhammā, pañcavisati

atthā, paññāsaṃ 1- niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

. 5Yāvatā dhātunaṃ dhātuṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya khandhaṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi, yāvatā dhātunaṃ dhātuṭṭho ñāto diṭṭho

vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito paññāya khandhaṭṭho natthi āloko udapādi,

dhātunaṃ dhātuṭṭhena dhammā, pañcavisati atthā, paññāsaṃ 1niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā āyatanānaṃ āyatanaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya khandhaṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi, yāvatā āyatānaṃ āyatanaṭṭho ñāto diṭṭho

vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito paññāya khandhaṭṭho natthi āloko udapādi,

āyatanānaṃ āyatanaṭṭhena dhammā, pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito

paññāya saṅkhatānaṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi, yāvatā saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭho ñāto

diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito paññāya saṅkhataṭṭho natthi āloko

udapādi, saṅkhatānaṃ saṅkhataṭṭhena dhammā, pañcavisati atthā, paññāsaṃ 1niruttiyo,

sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya.

Aphassito paññāya khandhaṭṭho natthi cakkhuṃ udapādi, yāvatā asaṅkhatassa

asaṅkhataṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikato phassito paññāya. Aphassito paññāya

khandhaṭṭho natthi āloko udapādi, asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭhena dhammā, pañcavisati

atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Khandhānaṃ khandhaṭṭhe, dhātunaṃ dhātuṭṭhe, āyatanānaṃ āyatanaṭṭho saṅkhatānaṃ

saṅkhataṭṭhe, asaṅkhatassa asaṅkhataṭṭhe pañcavisaṃsataṃ dhammā, pañcavisaṃsataṃ 2-

atthā, aḍḍhateyyāni niruttisatāni, 3- pañca ñāṇa satāni.

Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito paññāya, aphassito

paññāya dukkhaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi dukkhassa dukkhaṭṭhe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ nirutti yo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā samudayassa samudayaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito paññāya,

aphassito paññāya dukkhaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi,

vijjā udapādi, āloko udapādi samudayassa samudaṭṭhe pañcavisati dhammā, pañcavisati

atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā nirodayassa nirodayaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito paññāya, aphassito

paññāya dukkhaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi nirodayassa nirodaṭṭhe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā maggassa maggaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito paññāya, aphassito

paññāya dukkhaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi maggassa maggaṭṭhe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā,

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Catusu ariyasaccesu sataṃ dhammaṃ sataṃ atthā, dve niruttisatāni, cattāri ñāṇasatāni.

Yāvatā atthapaṭisambhādāya atthapaṭisambhidaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito

paññāya, aphassito paññāya dukkhaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi, yāvatā

atthapaṭisambhādāya atthapaṭisambhidaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate, phassito

paññāya, aphassito paññāya dukkhaṭṭho natthīti ālokoudapādi, atthapaṭisambhidāya

atthapaṭisambhādaṭṭhena pañcavisati dhammā pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo sataṃ

ñāṇāti.

1. Paññasa - machasaṃ

2. Pañcavisasataṃ - machasaṃ, syā, [PTS 3.] Aḍḍhateyyaniruttisatāni - syā, [PTS]

[BJT Page 110] [\x 110/]

Yāvatā dhammapaṭisambhādāya dhammapaṭisambhidaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate,

phassito paññāya, aphassito paññāya dhammapaṭisambhidaṭṭho natthīti cakkhuṃ udapādi,

yāvatā dhammapaṭisambhādāya dhammasambhidaṭṭho ñāto diṭṭho vidito sacchikate,

phassito paññāya, aphassito paññāya dukkhaṭṭho [PTS Page 158] [\q 158/]

Natthīti āloko udapādi, dhammapaṭisa

Catusu paṭisambhidāsu sataṃ dhammā, sataṃ atthā, dve niruttisatāni, cattāri ñāṇasatāni.

Yāvatā indriyaparopariyatte ñāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchakataṃ phassinaṃ paññāya,

aphassitaṃ paññāya indriyaparopariyatte ñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi, yāvatā

indriyaparopariyatte ñāṇaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchakataṃ phassinaṃ paññāya, aphassito

paññāya indriyapaṭarāpariyatte ñāṇaṃ natthīti āloko udapādi, indriyaparopariyatte ñāṇe

pañcavisati dhammā pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya.

Aphassitaṃ paññāya sattānaṃ ñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā

udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, sattānaṃ ñāṇe pañcavisati dhammā, pañcavisati

atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā yamakapaṭihīre ñāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya.

Aphassitaṃ paññāya yamakapaṭihire ñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi,

paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, yamakapaṭihīre ñāṇe pañcavisati dhammā,

pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā mahākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ

paññāya. Aphassitaṃ paññāya samākaruṇāsamāpattiyā ñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi,

ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi, mahākaruṇāpamāpattiyā

ñāṇe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā, paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā sabbaññutañāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya. Aphassitaṃ

paññāya sabbaññuñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi, sabbaññutañāṇaṃ ñāṇe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā

paññāsaṃ niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Yāvatā anāvaraṇaṃ ñāṇaṃ ñātaṃ diṭṭhiṃ viditaṃ sacchikataṃ phassitaṃ paññāya. Aphassitaṃ

paññāya anāvaraṇaṃ ñāṇaṃ natthīti cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā

udapādi, āloko udapādi, anāvaraṇe ñāṇe pañcavisati dhammā, pañcavisati atthā paññāsaṃ

niruttiyo, sataṃ ñāṇāni.

Chasu buddhadhamme diyaḍḍhasataṃ dhammā, diyaḍḍhasataṃ atthā, tīṇi niruttisatāni,

cha ñāṇasatāni.

Paṭisambhidādhikaraṇe 1- aḍḍhanavadhammasatāni 2- aḍḍhanava atthasatāni,

niruttisahassañca satta ca niruttisatāni, tīṇi ca ñāṇasahassāti cattāri ca ñāṇasatānīti.

Paṭisambhidākathā [PTS Page 159] [\q 159/] samattā.

2. 7

Dhammacakkakathā

''' -Pe -

'Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ

udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

1. Paṭisambhidāpakaraṇe - syā

2. Aḍḍhanavamāni dhammasatāni syā, [PTS]

3. Aññāsikoṇaḍañño - machasaṃ, aññātakoṇḍañño - syā, [PTS]

[A] sammasaṃyutta - dhammacakkapavattanavagga

[BJT Page 112] [\x 112/]

'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ñāṇaṃ dhammo, ñātaṭṭho attho, paññā dhammo

pājānanaṭṭho attho, vijjā dhammo, paṭivedhaṭṭho attho āloko dhammo, obhāsaṭṭho attho.

Ime pañcadhammā pañca atthā dukkhavatthukā saccavatthukā saccārammaṇā saccagocarā

saccasaṅgahitā saccapariyāpannā sacce samudāgatā sacce ṭhitā sacce patiṭṭhitā

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, [PTS Page 160] [\q 160/] dhamme pāramippatto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammavesārajjappatte pavattīti dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti,

dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1- pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento

pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ

apacāyamāno

Pavattetiti dhammacakkaṃ, dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana

dhammacakkaṃ, appati vattiyaṃ 2samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā

brahmunā vā kenaci vā lokasminti dhammacakkaṃ,

Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, viriyindriyaṃ dhammo,

taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, satindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, samādhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

paññindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ

1. Garukaronto - syā, [PTS]

2. Appaṭivattiyaṃ - machasaṃ, syā [PTS]

[BJT Page 114] [\x 114/]

Saddhābalaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, viribalaṃ dhammo, taṃ

dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, satibalaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, samādhibalaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

paññābalaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ

Satisambojjhaṅgo dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammavicayasambojhaṅgo dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

viriyasambojjhaṅgo dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, pitisambojjhaṅgo

dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, passaddhisambojjhaṅgo dhammo, taṃ

dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ samādhisambojjhaṅgo dhammo, taṃ dhammaṃ

pavattetīti dhammacakkaṃ, upekkhāsambojjhaṅgo [PTS Page 161] [\q 161/] dhammo,

taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

Sammādiṭṭhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, sammāsaṅkappo

dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, sammāvācā dhammo, taṃ dhammaṃ

pavattetīti dhammacakkaṃ, sammākampanto dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, sammā ājivo dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ

sammāvācāyāmo taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, sammāsati dhammo, taṃ

dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, sammāsamādhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

akampiyaṭṭhena balaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

akampiyaṭṭhena balaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgo dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, hetuṭṭhena maggo dhammo,

taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā dhammo, taṃ

dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, pahadanaṭṭhena sammappadhānā dhammo, taṃ

dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, ijjhanaṭṭhena iddhipādā dhammo, taṃ dhammaṃ

pavattetīti dhammacakkaṃ, tathaṭṭhena saccā dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, avikkhepaṭṭhena samatho dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, anupassanaṭṭhena vipassanā dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, etarasaṭṭhena samathavipassanā dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ dhammo taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ. Dassanaṭṭhena [PTS Page 162] [\q 162/]

Diṭṭhivisuddhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, samucchedaṭṭhena

khaye ñāṇaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, paṭippassaddhaṭṭhena

anuppāde ñāṇaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, chando malaṭṭhena

dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

[BJT Page 116] [\x 116/]

Dhammacakkaṃ, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, phasso samodhānaṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, vedanā samosaraṇaṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ samādhi pamukhaṭṭhena dhammo taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, sati ādhipateyyaṭṭhena sīlavisuddhi dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti

dhammacakkaṃ, paññā taduttaraṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ.

Vimutti sāraṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ, amatogadhaṃ

nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ,

Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeya'nti pubbeva ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko pariññāta'nti pubbe anunussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesa dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe

ananussute dhammesu āloko udapādi

. 1'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ñāṇaṃ dhammo, ñātaṭṭho attho, paññā dhammo

pājānanaṭṭho attho, vijjā dhammo, paṭivedhaṭṭho attho āloko dhammo, obhāsaṭṭho attho.

Ime pañcadhammā pañca atthā dukkhavatthukā saccavatthukā saccārammaṇā saccagocarā

saccasaṅgahitā saccapariyāpannā sacce samudāgatā sacce ṭhitā sacce patiṭṭhitā

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramippatto pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammavesārajjappatte pavattīti

dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti, dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1-

pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ apacāyamāno pavattetiti dhammacakkaṃ,

dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana dhammacakkaṃ, appati

vattiyaṃ 2- samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasminti dhammacakkaṃ,

. 1

'Idaṃ dukkhasamudayo ariyasacca'nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe

- āloko udapādi - pe - taṃ khopanidaṃ dukkhasamudayo ariyasaccaṃ 'pahātabba'nti - pe -

'pahina'nti pubbe [PTS Page 163] [\q 163/] ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi

- pe - āloko udapādi

. 2'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ñāṇaṃ dhammo, ñātaṭṭho attho, paññā dhammo

pājānanaṭṭho attho, vijjā dhammo, paṭivedhaṭṭho attho āloko dhammo, obhāsaṭṭho attho.

Ime pañcadhammā pañca atthā dukkhavatthukā saccavatthukā saccārammaṇā saccagocarā

saccasaṅgahitā saccapariyāpannā sacce samudāgatā sacce ṭhitā sacce patiṭṭhitā

[BJT Page 118] [\x 118/]

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramippatto pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammavesārajjappatte pavattīti

dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti, dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1-

pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ apacāyamāno pavattetiti dhammacakkaṃ,

dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana dhammacakkaṃ, appati

vattiyaṃ 2- samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasminti dhammacakkaṃ,

. 2

Ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti me bhikkhave pubbe anananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi kenaṭṭhena, 'paññā udapādī'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'āloko

udāpadi'ti sā kho panāyaṃ kāye kāyānupassanā bhāvetabbā'ti me bhikkhave - pe - 'bhāvitā'ti

me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi

Ayaṃ vedanāsu vedanānupassanā'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi āloko udapādi, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi 'sā kho panāyaṃ

dhammesu dhammānupassanā bhāvetabba'nti me bhikkhave - pe - 'bhāvitā'ti me bhikkhave

pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi.

Ayaṃ citte cittā nupassanā'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi āloko udapādi, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi 'sā kho panāyaṃ

dhammesu dhammānupassanā bhāvetabba'nti me bhikkhave - pe - 'bhāvitā'ti me bhikkhave

pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi.

Ayaṃ dhammesu dhammānupassanā'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi āloko udapādi, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi 'sā kho

panāyaṃ dhammesu dhammānupassanā bhāvetabba'nti me bhikkhave - pe - 'bhāvitā'ti me

bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi.

Ayaṃ kāye kāyānupassanā'ti me bhikkhave pubbe anananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi kenaṭṭhena, 'paññā udapādī'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'āloko

udāpadi'ti sā kho panāyaṃ kāye kāyānupassanā bhāvetabbā'ti me bhikkhave - pe - 'bhāvitā'ti

me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi - pe - āloko udapādi

. 3'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā, kāyavatthukā

satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā

patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, āloko obhāseṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā,

kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā

satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne

ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, kāyavatthukā satipaṭṭhāvatthukā attho ime paññaca dhammo, paññaca

atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā

satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne

ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, vedanāvatthukā satipaṭṭhānavatthukā attho ime paññaca dhammo,

paññaca atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā

satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne

samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, cittavatthukā satipaṭṭhāvatthukā attho ime paññaca dhammo, paññaca

atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā

satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne

ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, dhammavatthukā satipaṭṭhānavatthukā attho ime paññaca dhammo,

paññaca atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā

satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne

samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramippatto pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammavesārajjappatte pavattīti

dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti, dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1-

pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ apacāyamāno pavattetiti dhammacakkaṃ,

dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana dhammacakkaṃ, [PTS Page

164] [\q 164/] appati vattiyaṃ 2- samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā

brahmunā vā kenaci vā lokasminti dhammacakkaṃ,

[BJT Page 120] [\x 120/]

. 5'Ayaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti me bhikkhave pubbe

Ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi,

so kho panāyaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti bhāvetabbo'ti me

bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu

dhammesu āloko udapādi, so kho panāyaṃ 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu āloko udāpadi.

'Ayaṃ viriyasamādhi iddhipādo'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi so kho panāyaṃ viriyasamādhi

iddhipādo 'bhāvetabbo'ti me bhikkhave me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi so kho panāyaṃ

viriyasamādhi iddhipādo 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi

'Ayaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi, so kho

panāyaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti bhāvetabbo'ti pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi,

so kho panāyaṃ 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi

me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu āloko udāpadi.

'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā, kāyavatthukā

satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā

patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, āloko obhāseṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā,

kāyavatthukā

Satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā

patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, kāyavatthukā satipaṭṭhāvatthukā attho ime paññaca dhammo, paññaca

atthā, kāyavatthukā

Satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā

patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, vedanāvatthukā satipaṭṭhānavatthukā attho ime paññaca dhammo,

paññaca atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā

satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne

samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, cittavatthukā satipaṭṭhāvatthukā attho ime paññaca dhammo, paññaca

atthā, kāyavatthukā

Satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā

patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo, dhammavatthukā satipaṭṭhānavatthukā attho ime paññaca dhammo,

paññaca atthā, kāyavatthukā satipaṭṭhānavatthukā satipaṭṭhānārammaṇā

satipaṭṭhānagocarā satipaṭṭhānasaṅgahitā patipaṭṭhānapariyāpannā satipaṭṭhāne

samudāgatā satipaṭṭhāne ṭhitā satipaṭṭhāne patiṭṭhitā

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramippatto pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammavesārajjappatte pavattīti

dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti, dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1-

pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ apacāyamāno pavattetiti dhammacakkaṃ,

dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana dhammacakkaṃ, appati

vattiyaṃ 2- samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasminti dhammacakkaṃ,

. 5

[BJT Page 122] [\x 122/]

Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ virindriyaṃ dhammo,

taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ satindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattatīti

dhammacakkaṃ, samādhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ

paññindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakkaṃ

Ayaṃ viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamantāgato iddhipādo'ti pubbe ananussutesu dha

mmesucakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi, so kho panāyaṃ

viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti bhāvetabbo'ti pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ uudapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi, so kho

panāyaṃ 'bhāvito'ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi me bhikkhave pubbe

ananussutesu dhammesu āloko udāpadi.

Ayaṃ viriyasamādhi iddhipādo'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi so kho panāyaṃ viriyasamādhi

iddhipādo 'bhāvetabbo'ti me bhikkhave me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi so kho panāyaṃ

viriyasamādhi iddhipādo 'bhāvito'ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ

udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi

'Ayaṃ viriyasāmādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti pubbe ananussutesu

dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi, so kho

panāyaṃ viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo'ti bhāvetabbo'ti pubbe

ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe ananussutesu dhammesu āloko udapādi,

so kho panāyaṃ 'bhāvito'ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi pubbe

ananussutesu dhammesu āloko udāpadi.

'Cakkhuṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññāya udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'ñāṇaṃ udapādi'ti kenaṭṭhena, 'paññā udapādi'ti kenaṭṭhena, 'vijjā udapādi'ti

kenaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti kenaṭṭhena, 'cakkhuṃ udapādi'ti dassananaṭṭhena, 'ñāṇaṃ

udapādi'ti ñātaṭṭhena, 'paññāya udapādī'ti pajānanaṭṭhena vijjā udapādi'ti

paṭivedhaṭṭhena, 'āloko udapādi'ti obhāsaṭṭhena.

Cakkhuṃ dhammo, dassanaṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā, viriyavatthukā

cakkhuṃ āloko dhammā obhāseṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā,

iddhipādavatthukā iddhipādagocarā iddhipādasaṅgahitā iddhipāde ṭhitā iddhipāde

patiṭṭhitā

Cakkhuṃ dhammo dassanaṭṭho obhāseṭṭho attho ime paññaca dhammo, paññaca atthā,

viriyavatthukā cittavatthukā iddhipādagocarā iddhipādasaṅgahitā iddhipāde ṭhitā iddhipāde

[PTS Page 165] [\q 165/] patiṭṭhitā

Dhammacakkanti kenaṭṭhena dhammacakkaṃ: dhammañca pavatteti, cakkañcāti

dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattiti

dhammacakkaṃ, dhammacariyā pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme ṭhito pavattetiti

dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhito pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme patiṭṭhāpetto

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasippanto pavattetīti dhammacakkaṃ, dhamme vasiṃ

pāpento pavattīti dhammacakkaṃ, dhamme pāramippatto pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhamme pāramiṃ pāpento pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammavesārajjappatte pavattīti

dhammacakkaṃ: dhammasakkaronto pavatteti, dhammacakkaṃ, dhammaṃ garuṃ karonto 1-

pavatteti dhammacakkaṃ, dhammaṃ mānento pavattiti dhammacakkaṃ, dhammaṃ pujento

pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaṃ apacāyamāno pavattetiti dhammacakkaṃ,

dhammaddhajo pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammaketu pavattetīti dhammacakkaṃ,

dhammādhipateyyo pavattetīti dhammacakkaṃ, taṃ kho pana dhammacakkaṃ, appati

vattiyaṃ 2- samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā

lokasminti dhammacakkaṃ,

Dhammacakkakathā [PTS Page 166] [\q 166/] samattā.

2. 6

Lokuttara kathā

Katame dhammā lokruttarā: satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā,

pañcinduyāni, pañcabalāni, satta bojjhagā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo,

Cattāro ariyamaggā, cattāri ca sāmaññaphalāni, nibbānañca ime dhammā lokuttarā.

Lokruttarā'ti kenaṭaṭhena lokuttarā: lokaṃ tarantīti lottarā, lokā uttarantī lokuttarā, lokaṃ

atikkamantī lokruttarā, lokaṃ samatikkamamantīti lokattarā, lokena atirekāti lokuntarā,

lokantaṃ tarantīti lokuttarā.

[BJT Page 124] [\x 124/]

Lokā nissarantiti lokuttarā, lokato nissarantīti lokuttarā, lokamhā nisasarantiti lokuttarā, lokā

nissaṭāti lokuttarā, lokena nissaṭāti lokuttarā, lokamhā nissaṭāti lokuttarā.

Loke na tiṭṭhantīti lokuttarā, lokasmiṃ na tiṭṭhantīti lokuttarā, loke na lippantiti 1-

lokuttarā, lokena na lippantiti lokuttarā, loke asaṃlittāti lokuttarā, lokena na asaṃlittāti

lokuttarā, loke anupalittāti lokuttarā, lokena anupalittāti lokuttarā.

Loke vippamuttāti lokuttarā, lokena vippamuttāni lokuttā, lokā vippamuttāti lokuttarā,

lokato vippamuttāti lokuttarā, lokamhā vippamuttāti [PTS Page 167] [\q 167/] lokuttarā.

Loke visaññuttāti lokuttarā, lokena visaññūttāti lokuttarā, lokā visaññūttāti lokuttarā,

lokasmiṃ visaññuttāti lokuttarā, lokato visaññuttātilokuttarā, lokamhā visaññuttāti lotruttarā.

Lokā sujjhantīti lokuttarā, lokato sujjhantīti lokuttarā, lokamhā sujjhantiti lokuttarā, lokā

visujjhantīti lokuttarā, lokato visujjhantīti lokuttarā, lokamhā visujjhantīti lokuttarā. Lokā

vuṭṭhahantīti 2lokuttarā, lokato vuṭṭhahantīti lokuttarā lokamhā vuṭṭhahantīti lokuttarā.

Lokā vivaṭṭantīti lokruttarā, lokato vivaṭṭantīti lokuttarā, lokamhā vivaṭṭantīti lokuttarā.

Loke na sajjantīti lokuttarā, loke na gayhantīti lokuttarā, loke na ṇajjhantīti lokuttarā.

Lokaṃ samucchindantīti lokuttarā, lokaṃ samucchinnattāti lokruttarā. Lokaṃ

paṭippassamabhentīti lokuttarā, lokaṃ paṭippassambhitattāti lokuttarā.

Lokassa apathāti lokuttarā, lokassa agatīti lokruttarā, lokassa avisayāti lokuttarā, lokassa

asādhāraṇāti lokuttarā.

1. Limpantiti - machasaṃ, 2. Uṭṭhahantiti - sa

[BJT Page 126] [\x 126/]

Lokaṃ vamantiti lokuttarā, lokaṃ na paccāvamantīti 1lokuttarā, lokaṃ pajahantiti lokuttarā,

lokaṃ na upadiyanniti lokuttarā, lokaṃ visinentiti lokuttarā, lokaṃ na ussinentiti lokuttarā,

lokaṃ vidhupentīti lokuttarā, lokaṃ na sandhupentiti lokuttarā, lokaṃ samatikkamma

abhibhuyya tiṭṭhantiti lokuttarā.

Lokuttarakathā [PTS Page 168] [\q 168/] samattā

2. 9

Balakathā

(Sāvatthinidānaṃ: )

"Pañcimāni bhikkhave balāni: katamāni pañca: saddhabalaṃ viriyabalaṃ satibalaṃ

samādhibalaṃ

Paññabalaṃ. Imāni kho bhikkhave, pañcabalāni" [a]

Api ca aṭṭhasaṭṭhi balāni: saddhābalaṃ viriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ

ottappabalaṃ paṭisaṅkhātabalaṃ bhāvanābalaṃ anavajjabalaṃ saṅgahabalaṃ khantibalaṃ

paññattibalaṃ nijjhattibalaṃ issariyabalaṃ adhiṭṭhānabalaṃ samathabalaṃ vipassanābalaṃ

dasa sekhabalāni dasa asekhabalāni dasa khiṇāsamabalāni dasa iddhibalāni dasa

tathāgatabalāni.

Kathamaṃ saddhāba laṃ: asaddhiye na kampatīti saddhābalaṃ, sahajātānaṃ dhammānaṃ

upatthambhanaṭaṭhena saddhābalaṃ, kilesānaṃ pariyādānaṭaṭhena saddhābalaṃ,

paṭivedhādivisodhanaṭṭhena saddhābalaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena saddhābalaṃ, cittassa

vodānaṭṭhena saddhābalaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena saddhābalaṃ, cittassa vodānaṭṭhena

saddhābalaṃ, visesādhigamaṭṭhena saddhābalaṃ, uttariṃ paṭivedhaṭṭhena saddhābalaṃ,

saccāhisamayaṭṭhena saddhābalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena saddhābalaṃ, idaṃ

saddhābalaṃ.

Katamaṃ viriyabalaṃ: kosajaje na kampatiti viriyabalaṃ, sahajātānaṃ dhammānaṃ

upatthambhanaṭeṭhana viriyabalaṃ, kilesānaṃ pariyādānaṭṭhena viriyabalaṃ,

paṭivedhādivisodhanaṭeṃṭhana viriyabalaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena viriyabalaṃ, cittassa

vodānaṭṭhena viriyabalaṃ, visesādhigamaṭaṭhena viriyabalaṃ, uttariṃ paṭivedhaṭhena

viriyabalaṃ, saccāhisamayaṭṭhena viriyabalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena viriyabalaṃ,

saccābhisamayaṭṭhena viriyabalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena viriyabalaṃ. Idaṃ

viriyabalaṃ. [PTS Page 169] [\q 169/] katamaṃ satibalaṃ: pamāde na kampatīti satibalaṃ,

sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanaṭṭhena satibalaṃ kilesānaṃ pariyāsānaṭṭhena

satibalaṃ, paṭivedhādivisodhanaṭṭhena satibalaṃ, paṭivedhādivisodhanaṭṭhena satibalaṃ,

cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena satibalaṃ, cittassa vodānaṭṭhena satibalaṃ, visesādhigamaṭṭhena

satibalaṃ, uttariṃ paṭivedhaṭṭhena satibalaṃ,

Saccābhisamayaṭṭhena satibalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena satibalaṃ idaṃ satibalaṃ.

1. Paccāgamantīti - [PTS]

[A] pañcakaṅguttara - balavagga

[BJT Page 128] [\x 128/]

Katamaṃ samādhibalaṃ: uddhacace na kampatiti samādhibalaṃ, sahajātānaṃ dhammānaṃ

upatthambhanaṭṭhena samādhibalaṃ kilesānaṃ pariyādānaṭṭhena samādhibalaṃ,

paṭivedādhivisodhanaṭṭhena satibalaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena viriyabalaṃ, cittassa

vodānaṭṭhena satibalaṃ, visesādhigamaṭṭhena satibalaṃ, uttariṃ paṭivedhaṭṭhena satibalaṃ,

saccābhisamayaṭṭhena satibalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena samādhibalaṃ idaṃ

samādhibalaṃ.

Katamaṃ paññabalaṃ: avijjāya na kampatiti paññābalaṃ, sahajātānaṃ dhammānaṃ

upanthambhinaṭṭhena paññābalaṃ kilesānaṃ pariyādānaṭṭhena paññābalaṃ,

paṭivedhādivisodhanaṭṭhenapaññābalaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhena paññābalaṃ, cittassa

vodānaṭṭhena paññābalaṃ, visesādhigamaṭṭhena paññābalaṃ, uttariṃ paṭivedhaṭeṭhana

baññābalaṃ, saccāhisamayaṭṭhena paññābalaṃ, nirodhe patiṭṭhāpakaṭṭhena paññabalaṃ,

idaṃ paññābalaṃ

Katamaṃ hiribalaṃ: nekkhammena kāmacchandaṃ hirīyatīti 1- hiribalaṃ, abyāpādena

khayāpādaṃ hiriyatīti hiribalaṃ, ālokasaññāya thinaviddhaṃ 2- hiriyatiti hiribalaṃ,

avikkhepena addhaccaṃ hiriyatiti hiribalaṃ, dhammavavanthānena vicikicchāṃ hiriyatiti

hiribalaṃ, ñāṇena avijjaṃ hiriyatiti hiribalaṃ, pāmejjena aratiṃ hiriyatiti hiribalaṃ, paṭhamena

jhānena nīvaraṇe hiriyatiti hiribalaṃ - pe - arahattamaggena sabbakilese hiriyatiti hiribalaṃ

idaṃ hiribalaṃ.

Katamaṃ ottappabalaṃ: nekkhammena kāmacchandaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, abyāpādena

byāpādaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, ālokasaññāya thinamiddhaṃ ottappatiti ottappabalaṃ,

avikkhepena uddhaccaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, dhammavavatthānena vicikicchaṃ

ottappatiti ottappabalaṃ, ñāṇena avijjaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, pāmojjena aratiṃ

ottappatiti ottappabalaṃ, paṭhamena jhanena nivaraṇe ottappatiti ottappabalaṃ - pe -

arahattamaggena sabbakilese ottappatiti ottappabalaṃ. Idaṃ hiribalaṃ.

Katamaṃ ottappabalaṃ: nekkhammena kāmacchandaṃ ottappaniti ottappabalaṃ, abyāpādena

khayāpādaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, ālokasaññāya thinamiddhaṃ ottappatiti ottappabalaṃ,

avikkhepena uddhaccaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, dhammavavatthānena vicikicchaṃ

ottappatiti ottappabalaṃ, ñāṇena avijjaṃ ottappatiti ottappabalaṃ, pāmojjena aratiṃottappatiti

ottappabalaṃ, paṭhamena jhānena nivaraṇe ottappatiti ottappabalaṃ - pearahattamaggena

sabbakilese ottappatiti ottappabalaṃ. Idaṃ ottappabalaṃ.

Katamaṃ paṭisaṅkhānabalaṃ: nekkhammena kāmacchandaṃ paṭisaṅkhātiti

paṭisaṅghānabalaṃ, abyāpādena byāpādaṃ paṭisaṅghātiti paṭisaṅkhātibalaṃ, avikhepena

uddhaccaṃ paṭisaṅkhatiti paṭisaṅkhānabalaṃ, dhammavavatthānena vicikicchaṃ

paṭisaṅkhātiti paṭisaṅkhānabalaṃ, ñāṇena avijjaṃ paṭisaṅkhātiti paṭisaṅkānabalaṃ, [PTS Page

170] [\q 170/] pāmojjena aratiṃ paṭisaṅkhātiti paṭisaṅkhānabalaṃ,

Paṭiṅkhānabalaṃ, paṭhamena jhānena nivaraṇe paṭisaṅkhātiti saṭisaṅkhānabalaṃ - pe - -

arattamagena sabbakilese paṭisaṅkhātiti paṭisaṅkhātiti idaṃ paṭisaṅkhānabalaṃ.

Thinamiddhaṃ pajahanto alokasaññaṃ bhāvetīti bhāvanābalaṃ, uddhaccaṃ pajahaneto

avikkhepaṃ bhāvetīti bhāvanābalaṃ, vicikicchaṃ pajahanto dhammavavatthānaṃ bhāvetīti

bhāvanābalaṃ, avijjaṃ pajahanno ñāṇaṃ bhāvanābalaṃ, nivaraṇe pajahanto paṭhamaṃ

jhānaṃ bāvetiti bhāvanābalaṃ, - pe - sabbakilese pajahanto arahattamaggaṃ bhāvetīti

bhāvanābalaṃ. Idaṃ bhāvanābalaṃ.

1. Hiriyatiti - syā [PTS 2.] Thinamiddhaṃ - machasaṃ

[BJT Page 130] [\x 130/]

Katamaṃ anavajjabalaṃ: kāmacchandassa pahīnattā nekkhamme natthi kiñci vajjanti

anavajjabalaṃ, byāpādassa pahīnattā akhayāpāde natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ,

thinamiddhassa pahīnattā ālokasaññaya natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, uddhaccassa

pahīnattā avikekhape natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, vicikicchāya pahīnattā

dhammavavatthāne natthi kakikañci vajjanti anavajjabalaṃ, avijjāya pahīnattā ñāṇe natthi

kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, aratiyā pahīnattā pāmojje natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ,

nīvaraṇānaṃ pahīnattā paṭhamajjhāne natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, - pe - sabba

kilesānaṃ pahīnattā arahattamagge natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, idaṃ anavajjabalaṃ.

Katamaṃ saṅgahabalaṃ: kāmacchandaṃ pajahante pajahanto nekkhammasena cittaṃ

saṅgaṇhātiti saṅgahabalaṃ, byāpādaṃ pajahanto abyāpādavasena cittaṃ saṅgaṇhātiti

saṅgahabalaṃ, thinamiddhaṃ pajahanto alokasaññāvasena cittaṃ saṅgaṇhātiti saṅgahabalaṃ,

- pe - sabbakilese pajahanto arahattatamaggamasena cittaṃ saṅgaṇhātiti saṅgahabalaṃ, idaṃ

saṅgahabalaṃ. [PTS Page 171] [\q 171/]

Katamaṃ khattibalaṃ: kāmacchandassa pahīnattā nekkammaṃ khamatiti khattibalaṃ,

byāpādassa pahīnattā abyāpado khamatiti khattibalaṃ, thinamiddhassa pahīnattā

ālokasaññā khamatiti khantibalaṃ, uddhaccassa pahīnattā avikkhepo khamatiti khantibalaṃ,

vicikicchāya pahīnattā dhammavavatthānaṃ khamatiti khantibalaṃ, avijjāya pahīnattā

ñāṇaṃ khamatiti khantibalaṃ, aratiyā pahīnattā pāmojjaṃ khamatitibalaṃ, nīvaraṇānaṃ

pahīnattā paṭhamaṃ jhānaṃ khamatiti khantibalaṃ, - pe - sabbanilesānaṃ pahīnattā

arahattamaggo khamatiti khantibalaṃ, idaṃ khantibalaṃ.

Katamaṃ paññattibalaṃ: kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ paññāpetiti

paññattibalaṃ, byāpādaṃ pajahanto abyāpādavasena cittaṃ paññāpetiti paññattibalaṃ,

thinamiddhaṃ pajahanto alokasaññāvasena cittaṃ paññāpetiti paññattibalaṃ - pe -

sabbakilese pajahanto arahattamaggavasena cittaṃ paññāpetiti paññattibalaṃ, idaṃ

paññattibalaṃ.

Katamaṃ nijjhattibalaṃ: kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ nijjhāpetiti

nijjhattibalaṃ, byāpādaṃ pajahatto abyāpādavasena cittaṃ nijjhāpetiti nijjhāttibalaṃ,

thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāvasena cittaṃ nijjhāpetiti nijjhāttibalaṃ - pe - sabbakilese

pajahanto arahattamaggavasena cittaṃ nijjhāpetitini nijjhāpetiti nijjhāttibalaṃ, idaṃ

nijjhattibalaṃ.

[BJT Page 132] [\x 132/]

Katamaṃ issariyabalaṃ: kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ vasaṃ vattetiti

issariyabalaṃ, byāpādaṃ pajahanto abyāpādavasena cittaṃ vasaṃ vattetiti issariyabalaṃ,

thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāvasena cittaṃ vasaṃ vattetiti issariyabalaṃ,

thinamiddhaṃpajahanto ālokasaññāvasena cittaṃ vasaṃ vattetiti issariyalaṃ,

sabbakilesepajahanto arahattamaggavasena cittaṃ vasaṃ vattetiti issariyabalaṃ, idaṃ

issaribalaṃ, idaṃ issariyalabaṃ.

Katamaṃ adhiṭṭānabalaṃ, kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ adhiṭṭhātiti

adhiṭṭhānabalaṃ, byāpādaṃ pajahanto abyāpādavasena cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānabalaṃ,

thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāvasena [PTS Page 172] [\q 172/] cittaṃ adhiṭṭhātiti

adhiṭṭhānabalaṃ thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāvasena vittaṃ adhiṭṭhatiti adhiṭṭhātiti

sabba kilese pajahanto arahattamaggavasena cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānabalaṃ, idaṃ

adhiṭṭhānabalaṃ.

Katamaṃ samathabalaṃ nekkhammavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samathabalaṃ,

abyāpādavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samathabalaṃ, ālokasaññāvasena cittassa

ekaggatā avikkhepo samathabalaṃ ālokasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo

samathabalaṃ, paṭinissaggānupassi passāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samathabalaṃ.

Samathabalānti kenaṭṭhena samathabalaṃ: paṭhamena jhānena nivaraṇe na kampatiti

samathabalaṃ, dutiyena jhānena vitakkavicāre na kampatiti samathabalaṃ, tatiyena jhānena

pitiyā na kampatiti samathabalaṃ, catutthena jhānena sukhadukkhe na kampatiti

samathabalaṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya

na kampatiti samathabalaṃ, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na

kampati samatabalaṃ ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na kampatiti

samathabalaṃ, nevasaññānasaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya kampatiti

samathabalaṃ, uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na

vedhatiti samathabalaṃ, idaṃ samathabalaṃ.

Katamaṃ vipassanābalaṃ: aniccānupassanā vipassanābalaṃ katamaṃ vipassanābalaṃ

paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ, rūpe aniccānupassanā vipassanābalaṃ, rūpe

dukkhānupassanā vipassanābalaṃ katamaṃ vipassanābalaṃ aniccānupassanā vipassanābalaṃ

rūpepaṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ, vedanā dukkhānupassanā vipassanābalaṃ

paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Saññāya vipassanābalaṃ, jarāparaṇe

dukkhānupassanā vipassanābalaṃ paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ saññāya

aniccānāpassanā vipassanābalaṃ, rajāmaraṇe dukkhānupassanā vipassanābalaṃ

paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ saṅkhāresu vipassanābalaṃ, rajāmaraṇe

dukkhānupassanā vipassanābalaṃ vaṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Viññāṇe

vipassanābalaṃ, rajāmaraṇe dukkhānupassanāvipassanābalaṃ paṭinissaggānupassatā

vipassanābalaṃ. Cakkhusmiṃ vipassanābalaṃ, jarāmaraṇe dukkhānupassanā vipassanābalaṃ

paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ jarāmaraṇe dukkhānupassatā vipassanābalaṃ

paṭinissaggānupassatā vipassanābalaṃ

[BJT Page 134] [\x 134/]

Vipassanābalatti kenaṭṭhena vipassanābalaṃ: aniccānupassanāya niccasaññāya na kampatiti

vipassanābalaṃ, dukkhānupassanāya sukhasaññāya na kampatiti vipassanābalaṃ,

anattānupassanāyaattasaññāya [PTS Page 173] [\q 173/] na kampatiti vipassanābalaṃ,

nibbidānupassanāya nandiyā na kampatiti vipassanābalaṃ, virāgānupassanāya rūpe na

kampatiti vipassanābalaṃ, nirodhānupassanāya samudaye na kampatiti vipassanābalaṃ,

paṭinissaggānupassanāya ādāne na kampatiti vipassanābalaṃ, avijjāya ca avijjāsahagatakilese

ca khandhe ca na kampatiti na calati na vedhatiti vipassanābalaṃ, idaṃ vipassanābalaṃ.

Katamāni dasa sekhabalāni: dasa asekhabalāni: dasa asekhabalāni: sammādiṭṭhiṃ, sikkhatiti

sekhabalāṃ, tattha sikkhitattā asekhabalaṃ, sammāsaṅkappaṃ sikkhititi sekhabalaṃ tattha

sikkhitattā asekhabhalaṃ, sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhitattā asekhabalaṃ, imāni dasa

sekhabalāni, dasa asekhabalāni. Katamāni dasa sekhabalāni: dasa asekhabalāni: dasa

asekhabalāni: sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhittā asekhabalaṃ, sammāvācaṃ sikkhatiti

sekhabalaṃ, tattha sikkhitattā asekhabalaṃ, sammākammantaṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha

sikkhitattā asekhabalaṃ, sammāājīvaṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhittā asekhabalaṃ,

sammāvāyāmaṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhitattā asekhabalaṃ sammāsatiṃ sikkhatti

sekhabalaṃ, tattha sikkhittā asekhabalaṃ, sammāsamādhiṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha

sikkhitattā asekhabalaṃ, sammāñāṇaṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhitattā asekhabalaṃ,

sammāvimuttiṃ sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhittiasekhabalaṃ, imāni dasa sekhabalāni,

dasa asekhabalāni. Katamāni dasa khīṇāsamabalāni: idha khīṇāsamassa bhikkhuno

aniccato sababe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, yampi khīṇāsavassa

bhikkhuno aniccato sababe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi

khīṇāsamassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamme khiṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ

khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti. Puna ca paraṃ khīṇāsamassa bhikkhuno

aṅgārakāsupamā kāmā'yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yampi khiṇāsamassa

bhikkhuno aṅgārakāsupamā kāmā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi

khiṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ

khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti. Puna ca paraṃ khiṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ

cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantibhūtaṃ

sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi, yampi khiṇāsamassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ

hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nakkhammābhirataṃ byantibhutaṃ sabbaso

āsavaṭṭhāniyehi dhammehi, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno [PTS Page 174] [\q 174/]

balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā me

āsavā'ti. Punaca paraṃ khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti

subhāvitā. Yampi khiṇāsamassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā,

idampi khiṇāsamassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu

āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti.

[BJT Page 136] [\x 136/]

Punaca paraṃ khiṇāsamassa bhikkhuno cattāro sammappadhānā bhāvitā honti subhāvitā

ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khiṇāsamassa bhikkhuno balaṃ

hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā ma āsavā'

pañcinduyāni bhāvitāni honti subhāvitāni ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito,

idampi khiṇāsamassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu

āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā ma āsavā'ti pañca balāni bhāvitāni honti subāvitāni ariyo

aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, yampi khiṇāsavassa bhikkhuno aṭaṅgiko maggo

bāvito hoti subāvito, idampi khiṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma

khiṇāsavo bhikkhuāsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti satta bojjhagā bhāvitā

honti subhāvito, idampi khiṇāsamassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo

bhikkhu ānavānaṃ khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti imāni dasa khiṇāsavabalāni. Yampi

khiṇāsamassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā, idampi

khiṇāsamassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khiṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ

khayaṃ paṭijānāti khiṇā me āsavā'ti. Katamāni dasa iddhibalāni: adhiṭṭhānā iddhi,

vikubbanā iddhi, manomayā iddhi, ñāṇavipphārā iddhi, samādhivipphārā iddhi, ariyā

iddhi, kammavipākajā iddhi, puññavato iddhi, vijjāmayā iddhi, tattha tattha sammā

payogappaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi, imānidasa iddhibalāni.

Katamāni dasa tathāgatabalāni: idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato

yathābhutaṃ pajānāti, yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ

pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti. Yaṃ balaṃ āgamma tathāgato

āsabhaṃṭhānaṃ paṭijānāti, parisaṃsu sihanādaṃ nadati, buhmacakkaṃ pavatteti. Punaca

paraṃ tathāgato atitānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ

yathābhutaṃ pajānāti, yampi tathāgato atitānāgatapaccuppannānaṃ [PTS Page 175] [\q 175/]

kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhutaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa

tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsahaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu

sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti

Punaca paraṃ tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato

sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ 1- yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ

hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṃ naditi,

buhmacakkaṃ pavatteti.

Punaca paraṃ tathāgato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi

tathāgatoanekadhatunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa

tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu

sihanādaṃ nadati buhmacakkaṃ pavatteti. Punaca paraṃ tathāgato sattānaṃ

nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ

yathābhūtaṃ pajānāti, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato

āsahaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṃ nadati, burahmacakkaṃ pavatteti. 1.

Sabbatthagāminipaṭipadaṃ - syā, [PTS BJT Page 138] [\x 138/] punaca paraṃ tathāgato

parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yampi tathāgato

parasattānaṃ parapugganānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhutaṃ pajānāti, idampi

tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃṭhānaṃ paṭijānāti,

parisāsu sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti. Punaca paraṃ tathāgato

jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti,

yampi tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṃ saṅkhilesaṃ vosānaṃ vuṭṭhānaṃ

yathābhūtaṃ pajānāti idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato

āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisusu sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattiti. Punaca

paraṃ tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ dvepi

jātiyo yampi tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, iti sākārā sauddesaṃ

anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, yampi tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ

anussarati, seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ

anussarati, idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ

ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṃ brahmacakkaṃ pavatteti. Punaca paraṃ tathāgato

dibbena cakkhunā visuddhena atikkattamānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne -

pe - yampi tathāgato dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati

cavamāne uppajjamāne [PTS Page 176 [\q 176/] -] pe - yampi tathāgatassa

tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu

sihanādaṃ buhmacakkaṃ pavatteti. Punaca paraṃ tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ

cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja

viharati, yampi tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva

dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, idampi tathāgatassa

tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato asahaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu

sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti imāni dasa tathāgatabalāni. Kenaṭṭhena

saddhābalaṃ, kenaṭṭhena viriyabalaṃ, kenaṭaṭhena satibalaṃ, kenaṭaṭhena samādhibalaṃ,

kenaṭaṭhena paññābalaṃ, kenaṭṭhena hiribalaṃ, kenaṭṭhena ottappabalaṃ, kenaṭṭhena

paṭisaṅkhānabalaṃ, - pe - kenaṭṭhena tathāgatabalaṃ. [BJT Page 140] [\x 140/]

assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ, kosajje akampiyaṭṭhena viriyabalaṃ, pamāde

akampiyaṭhena satibalaṃ, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ, avijjāya

akampiyaṭṭhena paññābalaṃ, hiriyati pāpake akrusale dhammeti hiribalaṃ, ottappati pāpake

akusale dhammeti ottappabalaṃ, ñāṇena kilese paṭisaṅkhātiti paṭisaṅkhānabalaṃ, tattha jātā

dhammā ekarasāhontiti bhāvanā balaṃ tattha natthi kiñci vajjanti anavajjabalaṃ, tena cittaṃ

saṅgaṇhātiti saṅgaṇhabalaṃ, taṃ khamatiti 1- khantibalaṃ, tena cittaṃ paññāpetiti

paññattibalaṃ tena cittaṃ nijjhāpetiti nijjhāttibalaṃ, tena cittaṃ vasaṃ vattetiti issariya balaṃ,

tena cittaṃ adhiṭṭhāniti adhiṭṭhānabalaṃ, tena cittaṃ ekagganti samathabalaṃ, tattha jāte

dhamme anupassatiti vipassanābalaṃ, tattha sikkhatiti sekhabalaṃ, tattha sikkhitattā

asekhabalaṃ, tena āsavā khiṇāti khiṇāsavabalaṃ, tassa ijjhatiti iddhibalaṃ, appameyyaṭṭhena

tathāgatabalatti. Balakathā [PTS Page 177] [\q 177/] samattā 2. 10

Suññatā kathā

" Evaṃ me sutaṃ, ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa

arāme atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ

abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinennā kho āyasmā ānando bhagavantaṃ

ekadavoca: "suñño loko, suñño loko'ti bhante vuccati, kittāvatā nu kho bhante suñño loko'ti

vuccati" "yasmā kho ānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño loko'ti vuccati,

kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā; cakkhuṃ kho 2- ānanda, suññaṃ attena vā

attaniyena vā, rūpā suññā attena vā attatiyena vā, cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ attena vā

attaniyena vā, cakkhusamphasso suñño attena vā attaniyena vā, yampidaṃ

cakkhusamaphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ

vā, tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. 1. Taṃ tasasa khamatiti - tāyi [PTS,] khamatiti- sī

2. Cakkhuṃ kho - machasaṃ. [BJT Page 142] [\x 142/] sotaṃ suññaṃ attena vā attaniyena

vā, dhammā suññā atatena vā attaniye vā, manoviññāṇaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā,

manosamphasso suñño attena vā attaniyena vā, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati

vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, sotaṃ suññaṃ attena vā attaniyena

vā, yasmā kho ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, yasmā kho ānanda, suññaṃ attena

vā attaniyena vā, tasmā suñño loko'ti vuccati'ti [a] saddā suññaṃ attena vā attaniyena vā,

dammā suññā atatena vā attaniya vā, dhamamā suññā attena vā attaniyena vā,

manoviññāṇaṃ suññaṃ attena vā attaniyanavā, manosamphasso suñño attena vā dukkhaṃ

vā adukkhamasukaṃ vā, tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā, yasmā kho ānanda, suññaṃ

attena vā attaniyena vā, tasmā suñño loko'ti. Ghātaṃ suññaṃ - pe - gandhā suññā - pe - jivhā

suññā - pe - rasā suñño -pe - kāyo suñño - pe - phoṭṭhabba suññā- pe - mano suñño attena

vā attaniyena vā, dhammā suññā attena vā attaniyana vā, manoviññāṇaṃ suññaṃ attaniyena

vā, yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā

adukkhamasukhaṃ vā, tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā, yasmā kho āndā, suññaṃ

attena vā attaniyena vā, tasmā suñño loko'ti. Suññasuññaṃ 1- saṅkārasuññaṃ,

viparināmasuññaṃ aggasuññaṃ, lakkhaṇasuññaṃ, vikkhambhanasuññaṃ, tadaṅgasuññaṃ,

samucchedasuññaṃ, paṭippassaddhisuññaṃ, [PTS Page 178] [\q 178/] nissaraṇasuññaṃ,

ajjhattasuññaṃ, bahiddhāsuññaṃ, dubhatosuññaṃ, sabhāgasasuññaṃ, visabhāgasuññaṃ,

esanāsuññaṃ, pariggahasuññaṃ, paṭilābhasuññaṃ, paṭivedhasuññaṃ, ekattasuññaṃ,

nānattasuññaṃ khantisuññaṃ, adhiṭṭhānasuññaṃ, pariyogāhanasuññaṃ, 2- sampajānassa

pacattapariyādānaṃ sabbasuññatānaṃ paramatthasuññaṃ. Katamaṃ suñña suññaṃ. Cakkhuṃ

3- suññaṃ attena vā attaniyena vā, niccena vā dhuvenana vā sassatena vā

aviparināmadhammena vā, sotaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā

sassatena vā avipariṇāmadhammena vā idaṃ suññasuññaṃ. Ghātaṃ suññaṃ attena vā

attaniyena vā, niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vā, ghātaṃ

suññaṃ attena vā attanayena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena

vā idaṃ suññasuññaṃ. Jivhā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena

vā avipariṇāmadhammena vā idaṃ suññasuññaṃ. Kāyo suñño attena vā attanayena vā,

niccena vā dhuvena vā sassatena vi aviparināmadhammena vā, mano suñño attena

vāattaniyona vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā idaṃ

suññasuññaṃ. Katamaṃ saṅkhārasuññaṃ; tayo saṅkhārā: puññābhisaṅkhāro

apuññābhisaṅkhāro āneñjabhisaṅkhāro, puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhārena ca

āneñjābhisaṅkhārena ca suñño, apuññābhisaṅkhāro puññābhisaṅkhārena ca

āneñjābhisaṅkhārena ca suñño, āneñjābhisaṅkhāro, puññābhisaṅkhārena ca

apuññābhisaṅkhārena ca suñño, ime tayo saṅkhārā. Aparehi tayo saṅkhārā: kāyasaṅkhāro

vacisaṅkhāro cittasaṅkhāro. Kāyasaṅkhāro vacisaṅkhāro ca cittasaṅkhārena ca suñño,

vacisaṅkhāro kāyasaṅkhārena ca cittasaṅkhārena ca suñño, cittasaṅkhāro kāyasaṅkhārena ca

cittasaṅkhārena ca suññe, cittasaṅkāro kāyasaṅkhāro ca vacisaṅkhārena suñño, ime tayo

saṅkhārā. Aparehi tayo saṅkhārā: atitā saṅkhārā anāgatā saṅkhārā paccuppannā saṅkhārā,

atitā saṅkhārā anāgatehi ca paccuppannehi ca saṅkhārehi suññā, anāgatā saṅkhārā atitehi ca

paccuppannehi ca saṅkhārehi suññā, paccuppannā saṅkhārā atitehi ca anāgatehi ca

saṅkhārehi suññā, ime tayo saṅkhārā. Idaṃ saṅkhārasuññaṃ.

1. Suññaṃ suññaṃ - syā

2. Pariyogahanasuññāṃ - pu

3. Cakkhu suññaṃ - machasaṃ.

[BJT Page 144] [\x 144/]

Katamaṃ viparināmasuññaṃ;

jātaṃ rūpaṃ sabhāvena suññaṃ, vigataṃ rūpaṃ viparinatañceva suññañca, jātā vedanā

sabhāvena suññā, vigatā vedanā viparinatā ceva suññā ca jātā saññā sabhāvena suññā,

vigatā saññā vipairnatā ceva suññā ca jātā saṅkhārā sabhāvena suññā, vigatā saṅkhārā

vipairnatā ceva suññā ca jātaṃ viññāṇaṃ sabhāvena suññaṃ, vigataṃ viññāṇaṃ

vipairnatñceva suññañca jātaṃ cakkhuṃ sabhāvena suññañ, vigataṃ cakkhuṃ vipairnatañceva

suññañca jāto bhavo sabhāvena [PTS Page 179] [\q 179/] suñño, vigato bhavo viparinato

ceva suñño ca, idaṃ viparināmasuññaṃ.

Katamaṃ aggasuññaṃ: aggametaṃ padaṃ, seṭṭhametaṃ padaṃ: visiṭṭhametaṃ 1- padaṃ,

yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbupadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho

nibbānaṃ, idaṃ aggasuññaṃ.

Katamaṃ lakkhaṇasuññaṃ, dve lakkhaṇāni: bālalakkhaṇañca paṇḍitalakkhaṇañca,

bālalakkhaṇaṃ paṇḍitalakkhaṇena suññaṃ, paṇḍitalakkhaṇaṃ bālalakkhaṇena suññaṃ.

Tīṇi lakkhaṇāni: uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇaṃ ṭhītaññathattalakkhaṇaṃ.

Uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ, vayalakkhaṇaṃ

uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ, ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ

uppadalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ.

Rūpassa uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

rūpassa vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ, rūpassa

ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ, idaṃ

lakkhaṇasuññaṃ.

Vedanāya uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

vedanāya vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

vedanāya ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ, idaṃ

lakkhaṇasuññaṃ.

Saññāya uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

saññāya vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

saññāya ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ, idaṃ

lakkhaṇasuññaṃ.

Saṅkhārāya uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ

saṅkhārāya vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

saṅkhārāya ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ,

idaṃ lakkhaṇasuññaṃ.

Viññassa uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ

viññaṇassa vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

viññāṇassa ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ,

idaṃ lakkhaṇasuññaṃ.

Cakkhussa uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ

cakkhusasa vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

cakkhussa ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ, idaṃ

lakkhaṇasuññaṃ.

Jaramaraṇassa uppādalakkhaṇaṃ vayalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ

jarāmaraṇassa vayalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca ṭhitaññathattalakkhaṇena ca suññaṃ,

jarāmaraṇassa ṭhitaññathattalakkhaṇaṃ uppādalakkhaṇena ca vayalakkhaṇena ca suññaṃ,

idaṃ lakkhaṇasuññaṃ.

Katamaṃ vikkhambhanasuññaṃ:

Nekkhammena kāmacchando vikkhambhito ceva sūñño ca, abyāpādena byāpādo

ikkhambhito ceva suñño ca, ālokasaññāya thinamiddhaṃ vikkhambhitañceva suññañca,

avikkhepena uddhaccaṃ vikkhambhitañceva suññañca, dhammavavatthānena vicikicchā

vikkhambhitā ceva suññā ca, ñāṇena avijjā, vikkhambhitā ceva suññā ca, pāmojjena arati

vikkhambhitā ceva suññā ca, paṭhamena jhānena nivaraṇāvikkhambhitā ceva suññā ca -pe-

arahattena maggena sabbakilesā vikkhambhitā ceva suññā idaṃ vikkhambhanasuññaṃ

[BJT Page 146] [\x 146/]

[PTS Page 180] [\q 180/]

Katamaṃ tadaṅgasuññaṃ: nekkhammena kāmacchando tadaṅgasuñño abyāpādena akhāpādo

tadaṅgasuñño, ālokasaññāya thinamiddhaṃ tadaṅgasuññaṃ, avikkhepena uddhaccaṃ

tadaṅgasuññāñca, dhammavavatthānena vivikicchā tadaṅga suññā ca, ñāṇena avijjā,

tadaṅgasuññā pāmojjena arati tadaṅgasuññā paṭhamena jhānena nivaraṇāvikkhambhitā

tadaṅgasuññā paṭhamena jhānena nivaraṇā vikkhambhitā suññā -pe- arahattamaggena

sabbakilesā vikkhambhitanupassanāya suññā ca, idaṃ tadaṅgasuññaṃ.

Katamaṃ samucchedasuññaṃ: nekkhammena kāmacchando samucchinno ceva suñño ca,

abyāpādena byāpādo samucchinno ceva suñño ca, ālokasaññāya thinamiddhaṃ

samucchinnañceva suññañca, avikkhepena uddhaccaṃ samucchannañce va suññañca,

dhammavavatthānena vicikicchā samucchinnā ceva suññā ca, ñāṇena avijjā samucchinnā

cevasuññā ca, pāmojjena arati samucchinnā ceva suññā ca, paṭhamena jhānena nivaraṇā

samucchinnā ceva suññā ca pāmojjena arati samucchinnā ceva suññā ca, arahattamaggena

sabbakilesā samucchinnā ceva suññā ca, samucchedasuññaṃ.

Katamaṃ paṭippassaddhisuññaṃ: nekkhammena kāmacchando paṭippassaddho ceva suñño

ca, abyāpādena byāpādo paṭippassadedhā ceva suñño ca, ālokasaññāya thinamiddhaṃ

paṭippassaddhaṃ ceva suññañca, avikkhepena uddhaccaṃ paṭippassaddhañceva suññañca,

dhammavavatthānena vicikicchā paṭippassaddho ceva suññā ca, ñāṇena avijjā

paṭippassaddhā cevasuññā ca, pāmojjena arati paṭippassaddhā ceva suññā ca, paṭhamena

jhānena nivāranā paṭippassaddhā ceva suññā ca pāmojjena arati samucchinnā ceva suññā ca,

arahattamaggena sabbakilesā paṭippassaddhā ceva suññā ca, paṭippassaddhisuññaṃ.

Katamaṃ nissaraṇasuññaṃ: nekkhammena kāmacchando nissaṭo ceva suñño ca, abyāpādena

byāpādo nissaṭo ceva suñño ca, ālokasaññāya thinamiddhaṃ nissaṭañceva suññañca,

avikkhepena uddhaccaṃ nissaṭaṃ ceva dhammavavatthānena vicikicchā nissaṭā ceva suññā

ca, ñāṇena avijjā nissaṭā ceva suññā ca, pāmojjena arati nissaṭā ceva suññā ca, paṭhamena

jhānena nivāranā nissaṭā ceva suññā ca pāmojjena arati samucchinnā ceva suññā [PTS Page

181] [\q 181/] ca, arahattamaggena sabbakilesā nissaṭā ceva suññā ca, nissaraṇasuññaṃ.

Katamaṃ ajjhattasuññaṃ: ajjhattaṃ cakkhuṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā

dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vā. Katamaṃ ajjhattasuññaṃ: ajjhattaṃ

ghānaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā

aviparināmadhammena vā. Katamaṃ ajjhattasuññaṃ: ajjhattaṃ jivhā suññaṃ attena vā

attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vā.

[BJT Page 148] [\x 148/]

Katamaṃ bahiddhāsuññaṃ. . .

Katamaṃ dubhatosuññaṃ, yañca ajjhattaṃ cakkhuṃ ye ca bahiddhā rūpā ubhayametaṃ

1suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā

aviparināmadhammena vā, yañca ajjhattaṃ sotaṃ ye ca bahiddhā saddā

Suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena

vā, yañca ajjhattaṃ sotaṃ ye ca bahiddhā yañca ajjhattaṃ ghānaṃye ca bahiddhā gandhā

suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena

vā, yañca ajjhattaṃ sotaṃ yā ca ajjhattaṃ jivhā bahiddhā rasā bahiddhā ubhayametaṃ suññaṃ

attena vā attaniyena vā naccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vā, yo

ca ajjhattaṃ kāyo ye ca bahiddhā phoṭṭhabbā ubhayametaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā

niccena vā dhuvena vā sassatena vā aviparināmadhammena vā, yo ca ajjhattaṃ mano ye ca

bahiddhā dhammā ubhayametaṃ suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā

sassatena vā aviparināma dhammena vā, idaṃ dubhato suññaṃ.

Katamā sabhāgasuññaṃ; cha ajjhattikāni āyatanāni sabhāgāni ceva suññāni ca, cha bāhirāni

āyatanāni sabhāgāni ceva suññāni ca, cha viññākāyā sabhāgā ceva suññā ca, cha phassakāyā

sabhāgā ceva suññā ca, cha vedanākāyā sabhāgā ceva suññā ca, cha saññākāyā sabhāgā ceva

suññā ca, cha cetanā kāyā sabhāgā ceva suññā ca, idaṃ sabhāgasuññaṃ.

Katamaṃ visabhāgasuññaṃ; cha ajjhattikāni āyatanāni cha hi bāhirehi āyatanehi

Visabhāgāniceva suññāni ca, cha bāhirāni āyatanāni cha hi viññāṇakāyehi visabhāgāni ceva

suññāni ca, cha viññāṇakāyā chahi phassāyatanehi visabhāgā ceva suññā ca cha [PTS Page

182] [\q 182/] phassakāyā chahi vedanākāyehi visabhāgā ceva suññā, ca, cha

vedanākāyā cha hi saññākāyehi visabhāgā ceva suññā ca, saññākāyā chahi cetanākāyehi

visabhāgā ceva suññā ca, idaṃ visabhāgasuññaṃ.

Katamaṃ phasanāsuññaṃ: nekkhammesanā kāmacchandena suññā, abyāpādesanā

byāpādenasuññā, ālokasaññesanā thinamiddhena suññā, avikkhepesanā uddhaccena suññā,

dhammavavatthānesanā vicikicchāya suññā, paṭhamajjhānesanā nivaraṇehi suññā

pāmojjesanā aratiyā suññā, paṭhamajjhānesanā nivaraṇehi suññā

arahattāmaggesanāsabbakilesehi suññā, idaṃ phasanāsuññaṃ. Katamaṃ pariggahasuññaṃ:

nekkhammepariggaho kāmacchandena suñño, abyāpādesanā byāpādena suññā,

ālokasaññepariggaho thinamiddhena sañño dhammatthanapariggaho vicikicchāya suññā,

ñāṇapariggaho avijjāya suñño, pāmojjesanā aratiyā suññā, paṭhamajjhānapariggaho

nivaraṇehi suññā arahattāmaggesanāsabbakilesehi suññā, idaṃ phasanāsuññaṃ.

1. Ubhayato taṃ - syā, [BJT Page 150] [\x 150/]

Katamaṃ paṭilābhasuññaṃ: nekkhammepaṭilābho kāmacchandena suñño,

abyāpādapaṭilābho byāpādena suññā, ālokasaññepaṭilābho thinamiddhena suñño,

avikkhepapaṭilābho uddhaccena suñño dhammavatthānapaṭilā vicikicchāya suññā,

ñāṇapaṭilābho avijjāya suññā, pāmojjapaṭilābho aratiyāññā suñño, paṭhamajjhānapaṭilābho

nivaraṇehi suñe arahattamaggapaṭilābho sabbakilesehi suñño, idaṃ paṭilābhasuññaṃ.

Katamaṃ paṭivedhasuññaṃ: nekkhammapaṭivedho kāmacchandena suñño,

akhayāpādapaṭivadho byāpedana suñño, ālokasaññāpaṭivedho thinamiddhena suñño,

avikkhepaṭivedho uddhaccena suñño, dhammavavatthānapaṭivedho vicikicchāya suñño,

ñāṇapaṭivedho avijjāya suñño, pāmojjapaṭivedho aratiyā suñño, paṭhamajjhānapaṭivedho

Nivaraṇehi suñño - pe - arahattamaggapaṭivedho sabbakilesehi suñño, idaṃ

paṭivedhasuññaṃ. [PTS Page 183] [\q 183/]

Katamaṃ ekattasuññaṃ nānattasuññaṃ: kāmacchando nānattaṃ, nekkhammaṃ ekattaṃ,

nekkhammekattaṃ cetayato kāmacchandena suññaṃ, byāpādo nānattaṃ abyāpādo ekattaṃ,

abyāpādo ekattaṃ, ālokasaññā cetayato byāpādena suññaṃ, thinamiddhaṃnānattaṃ,

ālokasaññaṃ, uddhaccaṃ nānattaṃ, avikkhepo ekattaṃ, avikkhepekattaṃ cetayato

dhammavavatthānekattaṃ cetayato vicikicchāya suññaṃ, avijjānānattaṃ ñāṇaṃ ekattaṃ,

ñāṇekattaṃ cetayato avijjāya suññaṃ, arati nānattaṃ, pāmojjaṃ ekattaṃ, pāmojjekattaṃ

cetayato aratiyā suññaṃ, nivaraṇaṃnānattaṃ, paṭhamajjhānaṃ ekattaṃ, paṭhamajjhānekattaṃ

cetayato nivaraṇehi suññaṃ - pe - sabbakilesā nānattaṃ, arahattamaggo ekattaṃ,

arahattamaggekattaṃ cetayato sabbakilesehi suññaṃ, idaṃ ekattasuññaṃ, nānattasuññaṃ.

Katamaṃ khantisuññaṃ: nekkhammakhanti kāmacchandena suññā, abyāpādakhanti

byāpādena suññā, ālokasaññākhanti thinamiddhena suñña, avikkhepakhanti uddhaccena

suññāya, dhammavavatthānakhanti vicikicchāya suññā, ñāṇakhatti avijjāya suññā,

pāmojjakhanti aratiyā suññā, paṭhamajjhanakhanti nivaraṇehi suññāya, - pe -

arahattamaggakhanti sabbakile sahi suññā, idaṃ khattisuññaṃ. Katamaṃ adhiṭṭhānasuññaṃ:

nekkhammadhiṭṭhānaṃkāmacchandena suññā, abyāpādakhanti byāpādena suññaṃ,

ālokasaññādhiṭṭhānaṃ thinamiddhena suñña, avikkhepadhiṭṭhānaṃ uddhaccena suññāṃ,

dhammavavatthādiṭṭhana vicikicchāya sūññaṃ, ñāṇadhiṭṭhanaṃ avijjāya suññaṃ,

nivaraṇehi suññāya, - pe - sabbakilosehi suññaṃ idaṃ adhiṭṭhānasuññaṃ.

[BJT Page 152] [\x 152/]

Katamaṃ pariyogāhanasuññaṃ, nekkhammapariyogāhanaṃ kāmacchandena suññaṃ,

abyāpadapariyogāhanaṃ byāpādena suññaṃ, ālokasaññāpariyogāhanaṃ thinamiddhena

suññaṃ, avikkhepapariyogāhanaṃ uddhaccena suññaṃ, dhammavavatthānapariyogāhanaṃ

vicikicchāya suññāṃ, ñāṇapariyogāhanaṃ avijjāya suññaṃ, pāmojjapariyogāhanaṃ aratiyā

suññaṃ, paṭhamajjhānapariyogāhanaṃ nivaraṇehi suññaṃ, - pe -

arahattamaggapariyogāhanaṃ sabbakilesehi suññaṃ, idaṃ pariyogāhanasuññaṃ. [PTS Page

184] [\q 184/]

Katamaṃ sampajānassa pavattapariyādānaṃ sabbasuññatānaṃ paramatthasuññaṃ: idha

sampajāno nekkhammena kāmacchandassa pavattaṃ pariyādiyati, abyāpādena byāpādassa

pavattaṃ pariyādiyati, ālokasaññāya thinamiddhassa pavattaṃ pariyādiyati, avikkhepena

uddhaccassa pavattaṃ pariyādiyati, dhammavavatthānena vicikicchāya pavattaṃ

pariyādiyati, cāṇena avijjāya pavattaṃ pariyādiyati, pāmojjena aratiyā pavattaṃ pariyādiyati,

paṭhamena jhānena nīvaraṇānaṃ pavattaṃ pariyādiyati, abyāpādena byāpādassa pavattaṃ

pariyādiyati, ālokasaññāya thinamiddhassa pavattaṃ pariyādiyati, avikkhepena uddhaccassa

pavattaṃ pariyādiyati, dhammavavatthānena vicikicchāya pavattaṃ pariyādiyati, cāṇena

avijjāya pavattaṃ pariyādiyati, pāmojjena aratiyā pava

[Half a Page missing]

Saṅkhāresu jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ paripureti

viññāṇe jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ paripureti

cakkhusmiṃ jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ puripureti

vedanāya jarāparaṇe paṭinissagganassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ paripureti

saññāya jarāparaṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ paripureti

saṅkhāresu jarāparaṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ

paripureti viññāṇe jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ paññaṃ

paripureti cakkhusmiṃ jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ

paññaṃ puripureti vedanāya jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā javanapaññaṃ

paripureti saññāya jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā pavanapaññaṃ paripureti

saṅkhāresu jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā pavanapaññaṃ paripureti

viññāṇe jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā pavanapaññaṃ paripureti

cakkhusmiṃ jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā pavanapaññaṃ puripureti

vedanāya jarāmaraṇe paṭinissagganupassanā bhāvitā bahulikatā asāmantapaññaṃ paripureti

saññāya jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā āsāmantapaññaṃ paripureti

saṅkhāresu jarāmaraṇe paṭinissaggānūpassanā bhāvitā bahulikatā āsāmantapaññaṃ

paripureti viññāṇe jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā āsāmantapaññaṃ

paripureti cakkhusmiṃ jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā bhāvitā bahulikatā katamaṃ

paññaṃ puripureti imā satta paññā bhāvitā bahulikatā paṇḍiccaṃ paripurenti, imā aṭṭha

paññā bhāvitā bahulikatā puthupaññaṃ paripurenti. Imā na va paññā bhāvitā bahulikatā

hāsapaññaṃ paripurenti.

Jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā javana paññaṃ paripureti,

atitānāgatapaccuppanne jarāmaraṇe aniccānupassanā bhāvitā bahulikatā javana paññaṃ

paripureti, - pe - tassimā catasso paṭisambhidāyo adhigato sacchikatā phassitā phassita

paññāya [PTS Page 189] [\q 189/]

[3 Pages missing]

[BJT Page 160] [\x 160/]

"Cattāro' me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā sotāpattiphalasacchikiriyāya

saṃvattanti. Katame cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ 1yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

sotāpattiphalasacchikiriyāya saṃvattanti. Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā

sakadāgāmiphalasacchikiriyāya saṃvattanti. Katame cattāro: sappurisasaṃsevo,

saddhammasamanaṃ 1yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave,

cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā sakadāgāmiphala sacchikiriyāya saṃvattanti.

Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā anāgāmiphalasacchikiriyāya saṃvattanti.

Katame cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

anāpattiphalasacchikiriyāya saṃvattanti. Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā

arahattaphalasacchikiriyāya saṃvattanti. Katame cattāro: sappurisasaṃsevo,

saddhammasamanaṃ 1yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave,

cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā arahattaphala 2sacchikiriyāya saṃvattanti.

"Cattāro' me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā paññā paṭilābhāya saṃvattanti. Katame

cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

paññāvuddhiyā 3saṃvattanti.

Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā paññāvepullāya saṃvattanti. Katame

cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

vipulaññatāya saṃvattanti.

Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā gamhirapaññatāya saṃvattanti. Katame

cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

asāmantapaññatāya 4saṃvattanti. Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā

bhuripaññatāya saṃvattanti. Katame cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ

yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā

bhāvitā bahulikatā paññābāhallāya saṃvattanti.

"Cattāro' me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā paññā sīghapaññatāya saṃvattanti.

Katame cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

lahupaññatāya saṃvattanti.

Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā hāsapaññatāya saṃvattanti. Katame

cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

javanapaññatāya saṃvattanti.

Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā tikkhapaññatāya saṃvattanti. Katame

cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ 1yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

paṭilābhāya saṃvattanti. Cattāro me bhikkhave, dhammā bhāvitā bahulikatā paññāvuddhiyā

saṃvattanti. Katame cattāro: sappurisasaṃsevo, saddhammasamanaṃ yonisomanasikāro,

dhammānudhammapaṭipatti, ime kho bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulikatā

nibbedhikapaññatāya saṃvattanti.

Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti katamo paññāpaṭilābho catunnaṃ maggañāṇānaṃ catunnaṃ

phalañāṇānaṃ catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ channaṃ abhiññāṇānaṃ tesattatinaṃ ñāṇaṃ

sattasattatinaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho patti sampatti phassanā pacchikiriyā

upasampadāpaññā paṭilābhāya saṃvattantīti ayaṃ paññāpaṭilābho. [PTS Page 190] [\q 190/]

Paññāvuddhiyā 3- saṃvattatiti katamā paññāvuddhi: sattannapaññasekhānaṃ

puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vaḍḍhati, arahato paññā vaḍḍhitavaḍḍhanā,

paññāvuddhiyā 3- saṃvattantīti ayaṃ paññāvuddhi 5-

Paññāvapullaya saṃvattantīti paññāvepullaṃ: sattannaṃ sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa

ca paññā vepullaṃ gacchati, arahato paññā vepullaṃ gatā, 6- paññā vepullāya saṃvattantīti

idaṃ paññāvepullaṃ, 1. Saddhammassavanaṃ - machasaṃ 2. Arahatta maggaphala -

machasaṃ, 3. Paññakhudadhiyā - machasaṃ, [PTS] paññākhuḍḍhiyā - syā, 4. Assā

mantapaññasāya - syā [PTS 5.] Paññākhuddhi machasaṃ, [PTS,] paññākhuḍḍhi - syā, 6.

Vepullagatā - machasaṃ, vepullatā syā, vepullagatā vepullatā [PTS, a] sotāpatti saṃyutta

Piṭuva 162

Mahāpaññatāya saṃvattantīti katamā mahāpaññā, mahante atthe parigaṇhātīti 1mahāpaññā,

mahante dhamme parigaṇhātīti mahāpaññā, mahanti 2- niruttiyo parigaṇhātīti mahāpaññā,

mahantāni paṭibhānāni parigaṇhātiti mahāpaññā, mahante silakkhandhe parigaṇhātīti

mahā paññā, mahante samādhikkhandhe parigaṇhātīti mahāpaññatāya mahante

paññākkhadhe parigaṇhātiti mahāpaññā mahante vimuttikkhandhe parigaṇhātīti

mahāpaññā, mahanti vimuttiñāṇadassanakkhandhe parigaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni

ṭhānāṭṭhānāti parigaṇhamahāti mahā paññā, mahante 2vihārasamāpattiyo parigaṇhātīti

mahāpaññā, mahantāni ariyasaccani parigaṇhātīti mahāpaññā, mahante satipaṭṭhāne

parigaṇhātīti mahāpaññā, mahante sammappadhāne pariganhātiti mahāpaññā, mahante

iddhipāde parigaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni indiyāni parigaṇhāniti mahāpaññā,

mahantāni balāni parigaṇhātiti mahāpaññā, mahante bojjhaṅge parigaṇhātīti mahāpaññā,

mahantaṃ ariyamaggaṃ parigaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni sāmaññaphalāni parigaṇhātīti

mahāpaññā, mahantīti 2abhiññāyo parigaṇhātīti mahāpaññā, mahantaṃ paramatthaṃ [PTS

Page 191] [\q 191/] nibbānaṃ parigaṇhātīti mahāpaññā, mahāpaññatāya saṃvattantīti

ayaṃ mahāpaññā.

Puthupaññatāya saṃvattantīti'ti katamā puthupaññā: puthu nānākhandhesu ñāṇaṃ

pavattatīti puthupaññā, puthunānādhātusu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā,

puthunānāāyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānā paṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ

pavattiti puthupaññā, puthunānānasuññata manupalabbhesu 3- ñāṇaṃ pavattatīti

puthupaññā, puthunānāatthesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānādhammesu ñāṇaṃ

pavattatīti puthupaññā, puthunānāniruttisu ñāṇa ñāṇaṃ pavattiti puthupaññā,

puthunānāpaṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānasilakkhandhesu ñāṇaṃ

pavattatīti puthuññā, puthunānāsamādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattititi puthupaññā,

puthunānāpaññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā,

puthunānāvimuttikkhandhesuñāṇaṃ pavattatīti puthupapaññā,

puthunānāvimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattitita puthupaññā,

puthunānāṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvihārasamāpattisu ñāṇaṃ

pavattatīti puthupaññā, puthunānāariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānā

satipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupapaññā, puthunānāsammappadhānesu ñāṇaṃ

pavattatīti puthupaññā, puthunānāiddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā,

puthunānāindriyesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānābalesu ñāṇaṃ pavattatita

puthupaññā, puthunānābojjhaṅgesu ñāṇaṃ vattatiti puthupaññā, puthunānāariyamaggesu

ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā

1. Pariggaṇahāti machasaṃ, syā, [PTS, 2.] Mahantā - machasaṃ, syā - [PTS 3.]

Suññatamupalabbhesu - syā. 4. Puthujjanasādhāraṇe - machasaṃ, syā, [PTS 5.]

Samatikkamma - tāyi, [PTS]

[BJT Page 164] [\x 164/]

Vipulapaññatāya saṃvattantīti katamā vipulapaññā, [PTS Page 192] [\q 192/] vipule

atthe parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule dhamme parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulā

niruttiyo parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulāni paṭibhānāni parigaṇhātiti vipulapaññā, vipule

silakkhandhe parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule samādhikkhandhe parigaṇhātīti

vipulapaññatā vipule paññākkhadhe parigaṇhātiti vipulapaññā vipule vimuttikkhandhe

parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule vimuttiñāṇadassanakkhandhe parigaṇhātīti vipulapaññā,

vipulāni ṭhānāṭhātāni 1- parigaṇhāti vipulapaññā, vipulā vihārasamāpattiyo parigaṇhātīti

vipulapaññā, vipulāni ariyasaccani parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule satipaṭṭhāne

parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule sammappadhāne pariganhātiti vipulapaññā, vipule

iddhipāde parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulāni indiyāni parigaṇhāniti vipulapaññā, vipulāni

balāni parigaṇhātiti vipulapaññā, vipule bojjhaṅge parigaṇhātīti vipulapaññā, vipule

ariyamaggaṃ parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulāni sāmaññaphalāni parigaṇhātīti

vipulapaññā, vipulā abhiññāyo parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ

parigaṇhātīti vipulapaññā,

Vipulapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ vipulapaññā.

Gambhirapaññatāya saṃvattantīti'ti katamā gambhīrapaññā: gambharesū khandhesu ñāṇaṃ

pavattatīti ñāṇaṃ pavattitīti gambhīrapaññā, gambhiresu āyatanesu ñānaṃ pavattitita

gambhiresu suññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gāmbhiresu

āyanesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhiresu dhamamesu ñāṇaṃ pavattiti

gambhīrapaññā, gambhirāsu niruttisu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhiresu

ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhiresu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā,

gambhiresu samādhikkhanadhesu ñāṇaṃ pavattiti gambhīrapaññā, [PTS Page 193] [\q

193/] gambhiresu paññakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, pavattiti

gambhīrapaññā. Gambhiresu ṭhānāṭhānesu 2ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhirāsu

vihārasamāpattisu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhiresu ariyasaccesu ñāṇaṃ

pavattatīti gambhara paññā, gambhiresu satipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti gambharapaññā,

gambhiresu sammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, pagambhiresuidhipādesu

ñāṇaṃ pavattititi gambhiresu paññā, gamaresu indriyesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā,

gambhiresu balesu ñāṇaṃ pavattatita gambhīrapaññā, gambhiresu bojjhaṅgesu ñāṇaṃ

pavattatīti gambhīrapaññā, gambhiresu ariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā

gambhiresu sāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattititi gambhirapañña, gambhirāsu abhiññāsu

ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhire paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti

gambhīrapaññā, gambhīrapaññātātaya saṃvattantīti ayaṃ gambhīrapaññā.

1. hānaṭṭhāni - machasaṃ, syā, [PTS]

2. hākaṭṭhānesu - machasaṃ, syā, [PTS]

[BJT Page 166] [\x 166/]

Asāmantapaññatāya 1- saṃvattantīti: katamā asāmantapaññā: yassa puggalassa

atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya,

dhammavavatthānato dhammapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya,

niruttivavatthānato niruttipaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya,

paṭibhānavavatthanato paṭibhāna paṭipasambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā

paññāya, tassa atthe ca dhamme niruttiyā ca paṭibhāne ca na aññe koci sakkoti abhisambha

vituṃanabhisambhavaniyo ca so aññehiti asāmantapañño.

Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dure vidure na

suvidurena santike na sāmantā, puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño.

Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre vidure suvidure na [PTS Page 194] [\q

194/] santike na sāmantā, aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño sotāpannassa

paññā sakadāgāmissapaññāya dūre vidure na santike na sāmantā sotāpannaṃ upadāya

sakadāgāmi asāmantapañño sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya dure vidure

suvidura na santike na sāmantā, sakadāgāmiṃ upādāya anāgāmiṃ asāmantapañño

anāgāmissa paññā arahato paññāya dure. Vidure suvidure na santike na sāmantā, anāgāmiṃ

upādāya arahā asāmantapañño arahato paññā paccekabuddhassa 2- paññāya dūre vidure na

suvidure na santike na sāmantā arahaṃ upadāya paccakabuddho 3asāmantapañño

paccekabudadhaṃ ca sadevakaṃ ca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo

asāmantapaññoya paññāpabhedakusale pahinnaña ṇo adhigatapaṭisambhido

4vatuvesārajjappanetā dhasabaladāri purisāsiho purisanāgo purisājañño purisadhorayho

anattañāṇo anattatejo anattayaso aḍḍho mahaddhato 5- dhanavā netā vinetā anunetā

paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā.

So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjatassa maggassa sañjanetā

6anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññu maggavidu maggakovido maggānugā 7- ca

panassa etarahi sāvakā viharanti pacchā samantāgatā.

3. Assāmantapaññatātāya - syā [PTS]

1. Ta' iti machasaṃ potthake natthi 2. Paccekasambuddhassa - machasaṃ 3. Paccekabudadho

- machasaṃ, syā, [PTS 4.] Adhigatappaṭisambhido - machasaṃ,

5. Mahādhato - pu 6. Sañjātetā - syā 7. Maggānugāmi - machasaṃ, [PTS]

[BJT Page 168] [\x 168/]

So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ cakkhubhuto ñāṇabhuto dhammabhuto burahmabhuto,

vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmi tathāgato natthi tassa bhagavato

aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ paññāya. Atitaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ

1- upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ

āgacchanti. Yaṃ kiñci ñeyyaṃ 2- nāma atthi dhammaṃ 3jānitabbaṃ, attattho vā parattho vā

ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttano vā attho [PTS Page

195] [\q 195/] gambhiro vā attho buḷho vā attho paṭicchannovā attho neyyo vā aattho

nito vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā attho.

Sabbaṃ taṃ anto buddhañāṇe parivattati. Sabbaṃ kāyakammiṃ buddhassa bhagavato

ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ

manokammaṃ buddhasusa bhagavato ñāṇānuparivatti

Atite buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgate buddhassa bhagavato appaṭihataṃ

ñāṇaṃ, paccuppanne buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñānaṃ, yāvataka ñeyyaṃ tāvakakaṃ

ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvakataṃ ñeyyaṃ, ñcepariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ

ñeyyaṃ, ñedayyaṃ atikkamitvā ñāṇa nappavattati. Ñāṇaṃ atikkamitvā ñeyyapatho4- natthi,

aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Yathādvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammā

phussitāna 5- heṭṭhamaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivatti, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ

heṭṭhama nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino. Evameva buddhassa bhagavato ñeyyaṃ

ca ñāṇaṃ ca aññamaññapariyantaṭṭhaṃyino, yāvatakaṃ ñeyyaṃ ñāṇaṃ yāvatakaṃ ñāṇaṃ

tāvatakaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyaṃ atikkamitvā

ñāṇaṃ nappavattikaṃ ñāṇaṃ, atikkamitvā ñeyyapatho natthi, aññamaññapariyantaṭṭhāyino

te dhammā. Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.

Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhanapaṭibaddhā

6manasikārapaṭibaddhā cittuppādaṭibaddhā, sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ

pavattati. Sabbesañca 7sattānaṃ buddho āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ 8jānāti,

adhimuttiṃ jānāti, apparajakkhe mahārapakkhe tikkhinduye mudindriye svaṃkāre dvākāre

suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti. Sacevako loko samārako

sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇi pajā sadevamanussā anto buddhañāṇe parivattati. Yathā

ye keci macchakacchapā [PTS Page 196] [\q 196/] antamaso timitimaṅgalaṃ upādāya atto

mahāsamudde parivattanti evameva sadevako loko samārako sabrahmako

sassamaṇābrahmāhmaṇi pajā sadevamanussā anto buddhañāṇe parivattati. Yā ye keci

pakkhī 9- antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya akākāsassa padese parivattanti, evameva

yepi te sāriputtasmā paññāya, 10- tepi buddhañāṇassa padese parivattanti. Buddhañāṇaṃ

devamanussānaṃ paññaṃ eritvā atighaṃsitvā tiṭṭhati. Yepi tekhattiyapaṇḍitā

brahmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā

vālavedhirūpā vobhindantā maññe 11- caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te paññahaṃ

abhisaṅkharitvā abhisaṅkiritvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti guḷahāni ca

paṭicchantāni ca, kathitā vissajjitāva 12- te pañhā bhagavatā.

1. Atitanāgatāpaccuppannaṃ - syā 2. Teyyaṃ - machasaṃ [PTS]

3. Taṃ sabbaṃ - machasaṃ, si 1, atthadhammaṃ - syā, [PTS 4.] Neyyapatho - machasaṃ, syā,

[PTS 5.] Phassitānaṃ - syā 6. Ākaṅkhappaṭibaddhā - machasaṃ 7. Sabbesaṃ - machasaṃ 8.

Cariyaṃ - syā 9. Pakkhito - machasaṃ 10. Sāriputta sattā paññāvanto - syā [PTS 11-] te

bhindantā paññe - [PTS] paññā- syā

12. Visajjitā ca - machasaṃ.

[BJT Page 170] [\x 170/]

Honti niddiṭṭhakāraṇā, upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavā 1tattha

atirocati yadidaṃ paññayāti aggo asāmantapaññā asāmantapaññatāya saṃvattantatiti ayaṃ

asāmantapaññā.

Bhuripaññatāya saṃvattantīti katamā bhuripaññā: rāgaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā,

abhibhavitāni bhuripaññā, dosaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā,

mohaṃ abhibhuyyatiti bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, kodhaṃ abhibhuyyatiti

bhuripaññā, abhibhavitāni [PTS Page 197] [\q 197/]

Bhuripaññā, upanāhaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, makkhaṃ

abhibhuyyatiti bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, paḷāsaṃ bhuripaññatāya saṃvattantīti

katamā bhuripaññā: issaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā,

macchariyaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, māyaṃ abhibhuyyatiti

bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, sāṭheyyaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni

bhuripaññā, thamhaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, sārambhaṃ

abhibhuyyatiti bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, mānaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā,

abhibhavitāni bhuripaññā, atimānaṃ abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā,

madaṃ abhibhuyyatiti bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, pamādaṃ bhuripaññatāya

saṃvattantīti katamā bhuripaññā: sabbe kilese abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni

bhuripaññā, sabbe duccarite abhibhuyyatiti bhuribaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, sabbe

abhisaṅkhāre abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā, sabbe bhavagāmikamme

abhibhuyyatiti bhuripaññā, abhibhavitāni bhuripaññā,

Rāgo ari, taṃ ariṃ maddana paññāti 2- bhuripaññā, doso ari, taṃ ariṃ maddani paññāti

bhuripaññā, moho ari, taṃ ariṃ maddani paññāni bhuripaññā, kodho ari, taṃ ariṃ maddana

paññāti bhuripaññā, upanāho ari, taṃ ariṃ maddani paññāti bhuripaññā, makkho ari, taṃ

ariṃ maddani paññāni bhuripaññā, paḷāso ari, taṃ ariṃ maddana paññāti bhuripaññā, issā

ari, taṃ ariṃ maddani paññāti bhuripaññā, macchariyaṃ ari, taṃ ariṃ maddani paññāni

bhuripaññā, māyā ari, taṃ ariṃ maddana paññāti bhuripaññā, sāṭheyyaṃ ari, taṃ ariṃ

maddani paññāti bhuripaññā, thambho ari, taṃ ariṃ maddani paññāni bhuripaññā, sārambhe

ari, taṃ ariṃ maddana paññāti bhuripaññā, māno ari, taṃ ariṃ maddani paññāti bhuripaññā,

atimāno ari, taṃ ariṃ maddani paññāni bhuripaññā, mado ari, taṃ ariṃ maddana paññāti

bhuripaññā, pamādo ari, taṃ ariṃ maddani paññāti bhuripaññā, sababe kilesā ari, taṃ ariṃ

maddani paññāni bhuripaññā, sababe duccarako ari, taṃ ariṃ maddana paññāti bhuripaññā,

sabbe abhisaṅkhārā ari, taṃ ariṃ maddani paññāti bhuripaññā, sabbe bhavagāmikammā ari,

taṃ ariṃ maddani paññāni bhuripaññā, bhuri vuccati, paṭhavi, 3- tāya paṭhavisamāya

vatthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti bhuripaññā, api ca paññā, ya metaṃ

adhivavanaṃ: bhuri medhā parināyikāti bhuripaññā, bhuripaññatāya saṃvattantīti ayaṃ

bhuripaññā.

Paññābāhullāya saṃvattantīti katamaṃ paññābāhullaṃ idhekacco paññāgaruko hoti,

paññācarito paññāsayo paññadhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo,

vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo

4-sampekkhāyanadhammo vibhūtavihāri taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo

tappabbhāro 5- tadadhimutto tadadhipateyyo, yathā gaṇagaruko vuccati gaṇabāhuliko'ti

civaragaruko vuccati civarabāhuliko'ti pattagaruko vuccati pattabāhuliko'ti senāsanagaruko

vuccati senāsanabāhuliko'ti, evameva idhekacco [PTS Page 198] [\q 198/] paññāgaruko

hoti, paññācarito paññāsayo paññadhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo,

vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampebahulo

vibhūtavihāri taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto

tadadhipateyyo, paññābāhullāya saṃvattanatti idaṃ paññābāhullaṃ,

1. Bhagavāca - [PTS]

2. Maddanipaññāti - machasaṃ,

3. Pathavi - machasaṃ,

4. Samepakkhāyatabahulo - syā,

5. Taṃpoṇeṃtaṃpabbhāro - syā, [PTS.]

[BJT Page 172] [\x 172/]

Sighapaññatāya saṃvattantīti katamā sīghapaññā, sighaṃ silāni paripūretīti sighapaññā,

sighaṃ sīghaṃ induyasaṃvaraṃ paripūretīti sīghabaññā, sīghaṃ sīghaṃ bhojane

mattaññutaṃ paripūretīti sīghabaññā, sighaṃ sīghaṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti

sīghabaññā, sighasighaṃ silakkhandhaṃ paripūretīti sighapaññā, sīghaṃ sīghaṃ

vimuttiñāṇadassaṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti sīgabaññā, sīghaṃ sīghaṃ

ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatiti sīghabaññā, sighasīghaṃ vihārasamāpattiyoparipūretīti

sīghapaññā, sīghaṃ sīghaṃ ariyasaccāna paṭivijjhatiti sīghabaññā, sīghaṃ sīghaṃ

satipaṭṭhāne bhāvetīti sighaññā, sighaṃ sīghaṃ sammappadhāne bhavetītī sīghabaññā,

sīghaṃ sīghaṃ iddhipāde bhāvetīti sīghabaññā, sīghaṃ sīghaṃ iddhipāde bhāvetīti

sīghapaññā, sīghaṃ sīghaṃ induyāni bhāvetīti sīghapaññā, sīgha sīghaṃ balāni bhāvetīti

sighapaññā, sīghaṃ sīghaṃ bojjhaṅge bhāvetīti sīghapaññā, sīghaṃ sīghaṃ ariyamaggaṃ

bhāvetīti sīghapaññā, sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotiti sīghapaññā,

sighapaññātāya saṃvattantīti'ti ayaṃ sighapaññā.

Lahutāya saṃvattantīti katamā lahupaññā, lahuṃ lahuṃsilāni paripūretīti lahupaññā, lahuṃ

lahuṃ induyasaṃvaraṃ paripūretīti lahupaññā, lahuṃ [PTS Page 199] [\q 199/] lahuṃ

bhojane mattaññutaṃ paripūretīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti

lahupaññā, lahuṃ lahuṃ silakkhandhaṃ paripūretīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ

vimuttiñāṇadassaṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti lahuṃññā, lahuṃ lahuṃ ṭhānāṭṭhānāni

paṭivijjhatiti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ vihārasamāpattiyoparipūretīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ

ariyasaccāna paṭivijjhatiti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ satipaṭṭhāne bhāvetīti lahupaññā, lahuṃ

lahuṃ sammappadhāne bhavetītī lahupaññā, lahuṃ lahuṃ iddhipāde bhāvetīti lahupaññā,

lahuṃ lahuṃ iddhipāde bhāvetīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ induyāni bhāvetīti lahupaññā,

lahu lahuṃ balāni bhāvetīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ bojjhaṅge bhāvetīti lahupaññā, lahuṃ

lahaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti lahupaññā, lahuṃ lahuṃ sāmaññaphalāni sacchikarotiti

lahupaññā, lahupaññātāya saṃvattantīti'ti ayaṃ lahupaññā.

[BJT Page 174] [\x 174/]

Hāsapaññātāya saṃvattantīti katamā hāsapaññā, idhekacce hāssabahulo vebahulo

tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo silāni paripūretīti hāssabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo,

indrisaṃvaraṃ paripūretīti hassapaññā, hāssabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo

bhojane mattaññutaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulovedabahulo tuṭṭhibahulo

pāmojjabahulo jāgariyānuyogaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo

tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo silānikkhandhaja paripūretīti hāssabahulo tuṭṭhibahulo

pāmojjabahulo, samādhikkhandhaṃ paripūretīti hassapaññā, hāssabahulo vedabahulo

tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo bhojane paññākkhajhaṃ paripūretīti hāsapaññā,

hāsabahulovedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo vimuttikkhandhaṃ paripūretīti

hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo

vimuttiñāṇadassaṇadassaṇadassakkhandhaṃ paripūretīti hāssabahulo tuṭṭhibahulo

pāmojjabahulo, ṭhānāṭṭhānā paṭivijjhatiti hassapaññā, hāssabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo

pāmojjabahulo bhojane vihārasamāpattiyo paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulovedabahulo

tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo ariyasaccāni paṭijjhatiti paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo

vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo satipaṭṭhāne bhāvetita paripūretīti

hāssabahulotuṭṭhibahulo pāmojjabahulo, sammappadhāne bhāvetīti hassapaññā,

hāssabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo bhojane indriyāni bhāvetīti hāsapaññā,

hāsabahulovedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo bojjhaṅge bhāvetita paripūretīti

hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo [PTS Page 200] [\q 200/]

Satipaṭṭhāne bhāvetīti ariyamaggaṃ bhāvetīti sāmaññaphalāni sacchikarotiti hassapaññā,

hāssabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo abhiññāyo paṭivijjhatiti hāsapaññā,

hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotiti

hāsapaññā, hāsapaññatāya saṃvattanti'ti ayaṃ hāsapaññā.

Javanapaññatāya saṃvattantīti katamā javanapaññā yaṃ kiñci rūpaṃ

atinānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā olārikaṃ vā sukhumaṃ vā hinaṃ vā

paṇitaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā,

dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā, yā kāci

vedanā atinānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā olārikaṃ vā sukhumaṃ vā hinaṃ

vā paṇitaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ vedanā aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā,

dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā, yā kāci

saññā atinānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā olārikaṃ vā sukhumaṃ vā hinaṃ

vā paṇitaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ saññā aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā,

dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā, ye keci

saṅkhārā atinānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā olārikaṃ vā sukhumaṃ vā

hinaṃ vā paṇitaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ saṅkhārāaniccato khippaṃ javatīti

javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti

javanapaññā, yaṃ kiñci viññāṇaṃ atinānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā

olārikaṃ vā sukhumaṃ vā hinaṃ vā paṇitaṃ vā yaṃ dure santike vā sabbaṃ

viññāṇaṃaniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā,

anattato khippaṃ javatīti javanapaññā, cakkhuṃ atinānāgatapaccuppannaṃ aniccato khippaṃ

javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti

javanapaññā, jarāmaraṇaṃ atinānāgatapaccuppannaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā,

dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā,

Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā

asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ

javatīti javanapaññā, vedanā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena

dukkhaṃbhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā

vedanirodha nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, saññā atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ

khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā vihāvayitvā

vibhūtaṃ katvā vedanānirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, saṅkhāre

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā

asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā saṅkhārā nirodha nibbāne

khippaṃ javatīti javanapaññā, viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena

dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā

viññāṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, cakkhuṃ atītānāgatapaccuppannaṃ

aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā

vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā cakkhuṃnirodha nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā,

rajāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ

Aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tirayitvā

vihāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe 1- nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā,

1. Rajāmaraṇaṃ rūpanirodhe - syā

[BJT Page 176] [\x 176/]

Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, vedanā

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvāvedanānarodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, saññā

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā saññānirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, saṅkhārā

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā saṅkhārānirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, viññāṇaṃ

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā saññānirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, cakkhuṃ

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā cakkhuṃnarodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, jarāmaraṇaṃ

atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ

vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tupayitvā tirayitvā vibhāvayitvā

vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā,

Tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: [PTS Page 201] [\q 201/] khippaṃ

kilese chindatiti tikkhapaññā, uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī

karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā upannaṃ byāpādavitakkaṃ nādhivāseti pajahati

vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ

nādhivāseti tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese chindatiti

tikkhapaññā, uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti

anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā upannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti

pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, ragaṃ nādhivāseti pajahati

vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā uppannaṃ dosaṃ nādhivāseti

pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, uppannaṃ nādhivāseti

tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese chindatiti tikkhapaññā,

mohaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā

uppannaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā,

kodhaṃ nādhivāseti tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese

chindatiti tikkhapaññā, uppannaṃ upanāhaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti

anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā upannaṃ makkhaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī

karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, uppannaṃ paḷāsā nādhivāseti tikkhapaññatāya

saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese chindatiti tikkhapaññā, uppannaṃ issaṃ

nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā vacchariyaṃ

nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, mayaṃ

nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā uppannaṃ

sāṭheyyaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā,

thambhaṃ nādhivāseti tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese

chindatiti tikkhapaññā, sārambhaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ

gametīti tikkhapaññā mānaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ

gametīti tikkhabaññā, atimānaṃ nādhivāseti tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā

tikkhapaññā: khippaṃ kilese chindatiti tikkhapaññā, uppannaṃ madaṃ nādhivāseti pajahati

vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā upannaṃ pamādaṃ nādhivāseti

pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhabaññā, sabbe kilese nādhivāseti

tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā: khippaṃ kilese chindatiti tikkhapaññā,

sabbe duccarite nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā

sabbe abhisaṅkhāre nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti

tikkhabaññā, sabbe bhavagāmi kamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti

anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā ekasmiṃ āsane cattāro ca ariyamaggā cattāri ca

sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā

paññāyāti tikkhapaññā, tikkhabaññatāya saṃvattanti'ti ayaṃ tikkhapaññā.

Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti katamā nibbekhapaññā: idhe kacco sabbasaṅkhāresu

ubbegabahulo 1- hoti uttasabahulo ukkaṇḍabahulo 2- hoti. Aratibahulo anabhiratibahulo,

bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ

appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā,

anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ nibbijjhati

padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ [PTS Page 202] [\q 202/]

mohakkhandhaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ kodhaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ upanāhaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ makkhaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ paḷāsaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ issaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ macchariyaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ māyaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ sāṭheyyaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ thambhaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ sārambhaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ mānaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ atimānaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ madaṃ tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ madaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ pamādaṃ nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appalitapubbaṃ sabbe kilese tibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ sabbe duccarite nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ

appadālitapubbaṃ sabbe abhisaṅkhāre nibbijjhati padāletiti nibbedhikapaññā,

anibbiddhapubbaṃ appalitapubbaṃ sabbe bhavagāmi kamme tibbijjhati padāletiti

nibbedhikapaññā, saṃvattantīti ayaṃ nibbedhikapaññā imā soḷasapaññāyo, imāhi soḷahi

paññahi samannāgato puggalo paṭisambhidappatto.

1. Ubbedhabahulo -syā

2. Ukkaṇaṭhānabahulo - syā, hoti'ti machasaṃ potthake natthi

[BJT Page 178] [\x 178/]

Dve puggalā paṭisambhidappattā: eko pubbayogasampanno ekona pubbayogasampanno, so

tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati. 1

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno ekona bahussuto, eko na

bahussuto yo bahussuto so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

-

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, eko desanā,

bahulo eko na desanā bahulo. Yo desanā bahulo so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso

hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, dvepi

desanābahulā. Eko garūpanissito, eko na garūpanissito. Yo garūnissito so tena atireko hoti,

adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati. Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi

pubbayogasampanno dvepi bahussuto dvepi desanābahulā, dvepi garūpanissitā. Eko

vihārabahulo, ekona vihārabahulo. Yo vihārabahulo so so tena atireko hoti, adhiko hoti,

viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, dvepi

desanābahulā, dvepi garūpanassitā, dvepi vihārabahulā, eko paccavekkhaṇābahulo, [PTS

Page 203] [\q 203/] eko na paccavekkhaṇābahulo. Yo paccavekkhaṇābahulo so so tena

atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, dvepi

desanābahulā dvepi garūpanissātā, dvepi vihārabahulā, dvepi paccavekkhaṇabahulā. Eko

sekhapaṭisambhidappatto, eko asekhapaṭisambhidappatto, so tena atireko hoti, adhiko hoti,

viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

1. Pahijjhati - [PTS]

[BJT Page 180] [\x 180/]

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, dvepi

desanābahulā, dvepi garūpanassitā, dvepi vihārabahulā, dvepi paccavekkhaṇābahulo, dvepi

asekhapaṭisambhidappattā eko sāvakaparamippatto, eko na sāvakapāramippatte. Yo

sāvakapāramippatto. So so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

Dve puggalā paṭisambhidappattā: dvepi pubbayogasampanno dvepi bahussuto, dvepi

desanābahulā dvepi garūpanissātā, dvepi vihārabahulā, dvepi paccavekkhaṇabahulā. Dvepi

asekhapaṭisambhidappatto, eko sāvakapāramippatto, eko paccekasampuddho, yo

paccekasambuddho, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti, tassa ñāṇaṃ pabhijjati.

Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambudedhā

aggopaṭisambhidappatto paññāpebhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhido

catuvesārajjappatto dasabaladhāri purisāsabho purisasiho - pe - yepi te khattiyapaṇḍitā

brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavāda

vālavedhirūpā vobhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhaṃ

abhisakkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchatiti guḷahāni [PTS Page

204] [\q 204/] ca paṭicchannāti ca. Kathitā vissajjitā ca te pañhā bhagavatā honti

niddiṭṭhakāraṇā. Upakkhittakā ca tebhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavā tattha

atirocati yadidaṃ paññāyāti aggo paṭisambhidappatto'ti.

Paññākathā samattā. [PTS Page 205] [\q 205/]

[BJT Page 182] [\x 182/]

Iddhikathā

Kā iddhi nati iddhiyo, iddhiyā kati bhumiyo, kati pādā kati padāni, kati mulāni:

Kā iddhi'ti ijjhanaṭṭhena iddhi.

Kati iddhiyo'ti dasa iddhiyo.

Idudhiyā kati bhumiyo'ti iddhiyā catasso bhumiyo cattāro pādā aṭṭha padāni, soḷasa

mulāni.

Katamā dasa iddhiyo: adhiṭṭhānā iddhi, vikubbanā iddhi, manomayā iddhi, ñāṇavipphārā

iddhi, samādhivipphārā iddhi, ariyā iddhi, kammavipākajā iddi, puññavato iddhi, vijjāmayā

iddhi tattha ttha sammāpayogapaccayā 1- ijjhanaṭṭhena iddhi.

Iddhiyā katamā catasso bhumiyo: vivekajā bhumi paṭhamaṃ jjhanaṃ, pitisukabhumi dutayiṃ

jhānaṃ, upekkhāsukha bhumi tatiyaṃ jhanaṃ adukkhamasukhā bhumi vatutthaṃ jjhanaṃ,

iddhiyā imācatasso bhumiye iddhilābhāya iddhi paṭilābhāya iddhivikubbanatāya

iddhivisavitāya iddhivasibhāvāya iddhivesārajjāya saṃvattantīti.

Iddhiyā katame 2- cattāro pādā: idha bhikkhu

chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,

cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,

viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti,

vimaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. Iddhiyā ime cattāro pa

pādā iddhipaṭilābhāya iddhivikubbanataya iddhivisavitāya iddhivasibhāvāya

iddhivesārajjāya saṃvattantīti.

Iddhiyā katamāni aṭṭha padāni: chandaṃ ve [PTS Page 206] [\q 206/] bhikkhu nissāya

labhati samādhiṃ, labhati cittassa ekaggataṃ, chandho na samādhi, samādhi na chando.

Añño chando, añño samādhi. Viriyaṃ ce bhikkhu nissāya labhati samādhiṃ, labhati cittassa

ekaggataṃ, virayaṃ samādhi, samādhina viriyaṃ. Aññaṃ virayaṃ añño samādhi. Cittaṃ ce

bhikkhu nissāya labhati samādhiṃ, labhati cittasasa ekaggataṃ, citta na samādhi, na cittaṃ.

Aññaṃ cittaṃ, añño samādhi. Vimaṃsaṃ ce bhikkhu labhati samādiṃ, labhati cittasasa

ekaggataṃ. Vimaṃsā na samādhi, samādhi na vimaṃsā. Aññā vīmaṃsā, añño samādhi.

Iddhiyā imāni aṭṭhapadāni, iddhilābhāya iddhipaṭilābhāya iddhi vikubbanatāya

iddhivisavitāya iddhivasibhāvāyaiddhivesārajjāya saṃvattantīti.

1. Sammappayeṃgapaccayā - syā 2. Katamā - [PTS]

[BJT Page 184] [\x 184/]

Iddhiyā katamāni soḷasa mulāni: anonataṃ 1- cittaṃ kosajje na iñjatiti 2āneñjaṃ, anunnataṃ

cittaṃ uddhacce na iñjatiti āneñjaṃ, anabhintaṃ cittaṃ rāgenaiñjatiti āneñja, anapanataṃ cittaṃ

byāpāde na iñjatiti āneñjaṃ, anissitaṃ citataṃ diṭṭhiyā na iñjatiti āneñjaṃ, appaṭibaddhaṃ

cittaṃ chandarāge na iñjatiti āneñjaṃ, vippamuttaṃ cittaṃ kāmarāga na iñjatiti āneñjaṃ,

visaññuttaṃ cittaṃ kilese na iñjatiti āneñjaṃ, vimariyādikataṃ 3cittaṃ kilesamariyāde 4- na

iñjatiti āneñjaṃ, ekattagataṃ 5cittaṃ nānattakilese 6- na iñjatiti āneñjaṃ, saddhāya

pariggahitaṃ cittaṃ assaddhiye na iñjatiti āneñjaṃ, viriyena pariggahitaṃ cittaṃkosajjena

iñjatiti āneñjaṃ, satiyā pariggahitaṃ cittaṃ pasāde na iñjatiti āneñjaṃ, samādhinā pariggahitaṃ

cittaṃ uddhacce na iñjatiti āneñjaṃ, paññāya pariggahitaṃ cittaṃ avijjāya na ijañaṃtiti

āneñjaṃ, obhāsagataṃ cittaṃ avijjandhakāre na iñjatiti āneñjaṃ iddhiyā imāni soḷasa mulāni

iddhilābhāya iddhipāṭilābhāya iddhilābhāya iddhivikubbanatāya iddhivisavitāya

iddhivasibhāvāya iddhivesārajjāya saṃvattantīti. [PTS Page 207] [\q 207/]

Katamā adhiṭṭhānā iddhi: idha bhikkhu anekavihaṃ iddhividhaṃ paccanuhoti, ekopi hutvā

bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti, āvibhāvaṃ 7- tirebhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ

tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi

Ummujjanimujjaṃ kiroti seyyathāpi udake udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi

paṭhaviyaṃ, ākāsepi pallaṅkhena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasuriye

evaṃ mahiddhike evaṃ mahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati, yāva burahmalokāpi

kāyena vasaṃ vattetiti.

Bhikkhunī puthujjakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekho vā arahā vā akuppadhammo.

Anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanuhotiti nānappakāraṃ iddhividhaṃ paccanuhoti.

Ekopi hutvā bahudhā hotiti pakatiyā eko bahukaṃ 8āvajjati, sataṃ vā sahasasaṃ vā

satasahassaṃ vā āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti bahuko 9- homi'ti bahuko hoti.

Yathāyasmā cullapatthako 10- ekopi hutvā bahudhā hoti, evamevaso iddhimā cetovasippatto

ekopi hutvā bahudhā hoti

1. Anoṇataṃ - [PTS 2.] Ijjhatīti - [PTS 3.] Vipariyādikataṃ - [PTS]

4. Kilesapariyāde - [PTS 5.] Ekaggataṃ - syā, [PTS]

6. Nānattakilosehi - machasaṃ 7. Āvibhaṃvaṃ - machasaṃ, syā, [PTS]

8. Bahulaṃ - [PTS 9.] Bahulo- [PTS 10.] Cuḷapanthako - [PTS]

[BJT Page 186] [\x 186/]

Bahudhāpi hutvā eko hoti pakatiyā bahuko ekaṃ āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti eko

homi'ti eko hoti. Yathāyasmā cullapatthako bahudhāpi hutvā eko hoti. Evameva so iddhimā

cetovasippatto bahudhāpi hutvā eko hoti.

Ācibhāvanti kenaci anāvaṭaṃ hoti appaṭicchannaṃ vivaṭaṃ pākaṭaṃ.

Tirobhāvanti kenaci āvaṭaṃ hoti āvaṭaṃ hoti paṭicchannaṃ pihitaṃ paṭikujjataṃ. [PTS Page

208] [\q 208/]

Nirokuḍḍhaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāseti pakatiyā.

Ākāsakasiṇasamāpattiyā lābhi hoti tirokuḍḍhaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ āvajjati, āvajjitvā

ñāṇena adhiṭṭhāti ākāso hotu'ti ākāso hoti.

Tirokuḍḍhaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati yathā manussā pakatiyā

aniddhimanto kenaci anāvaṭe aparikkhite asajjamānā gacchanti evameva so iddhimā

cetovasippatto tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse.

Paṭhavipi 1- ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udaketi pakatiyā

āpokasiṇasamāpattiyālābhi hoti, paṭhaviṃ āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti udakaṃ

hetu'ti udakaṃ hoti. So paṭhaviyā ummujjanimujjaṃ karoti. Yathā manussā pakatiyā

aniddhimanto udake ummajjanimujjaṃ karonti. Evameva so iddhimā cetovasippatto

paṭhaviyā ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake

Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi paṭhaviyanti pakatiyā paṭhavikasiṇamāpattiyā

lābhi hoti, udakaṃ āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti paṭhavi hotu'ti paṭhavi hoti. So

abhijjamāne udake gacchati yathā manussā pakatiyā aniddhimanto abhijjamānāya paṭhaviyā

gacchanti. Evameva so iddhimā cetovasippatto abhijjamāne udake gacchatiseyyathāpi

paṭhaviyaṃ.

Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇoti pakatiyā paṭhavikasiṇasamāpattiyā

lābhi hoti. Ākāsaṃ āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti. Paṭhavi hotuti paṭhavi hoti. So ākāse

antalikkhe caṅkamatipi taṭṭhatipi nisidatipi seyyampi kappeti, yathā manussā pakatiyā

aniddhimanto paṭhaviyā caṅkamantipi tiṭṭhantipi nisidantipi seyyampi kappenti, evameva

so iddhimā cetovasippatto ākāse antalikkhe caṅkamatipi tiṭṭhatipi nisidatipi seyyampi

kappeti seyyathāpi pakkhisakuṇo.

Ime candimasuriye 2-- evaṃ mahiddhike evaṃ mahānubhāve pāṇitā parāmasati parimajjatiti

idha so iddhimā [PTS Page 209] [\q 209/] ceto vasippatto nisinnako vā nipannako vā

candimasuriye āvajjati, āvajjitvā ñāṇena adhiṭṭhāti. Hatthapāse hotu'so nisinnako vā

candimasuriye pāṇinā āmasita parāmasati parimajjati, yathā manussā pakatiyā

aniddhimanto kiñcideva rūpagataṃ hattapāse āmasatiti parāmasatti parimajjanti. Evameva so

iddhimācetovasippatto nisinnako vā nipannako vā candimasuriye pāṇinā āmasati

parāmasati parimajjati.

1. Paṭhavipi - machasaṃ 2. Suriye - machasaṃ

[BJT Page 188] [\x 188/]

Yāva brahmalokāpi kāyena vā vasaṃ vattetiti sāce so iddhimā tetovasippattobrahmalokaṃ

gantukāmo hoti, durepi santike adhiṭṭhāti: santike hotu'ti, santike hoti, santikapi dūre

adhiṭṭhāti dūre hotu'ti dūre hoti. Pahukampi thokaṃ adhiṭṭhāti thokaṃ hotu'ti. Thokaṃ hoti

thokampi bahukaṃ adhiṭṭhāti bahukaṃ hotu'ti bahukaṃ hoti. Dibbena cakkhunā tassa

puhmuno rūpaṃ passati, dibbāya sotadhātuyā tassa puhmuno saddaṃ suṇāti,

cetopariyañāṇena tasasa puhmuno cittaṃpajānāti; sace so iddhimā tetovasippatto

disasmānena kāyena buhmuno gantukāmo hoti, kāyavasena cittaṃ parināmeti, kāyavasena

cittaṃ adhiṭṭhāti. Kāyavase cittaṃ parināvetvā kāyavasena cittaṃ adhiṭṭhahitvā

sukhasaññāñca lahusañña ñca okkamitvā disasmānena kāyena brahmalokaṃ gacchati. Sace

so iddhimā cetovasippatto adisasmānena kāyena brahmalokaṃ gantukāmo hoti, cittāvasena

kāyaṃ parināmeti, cittavasena kāyaṃ adhiṭṭhāti. Cittavase kāyaṃ parināvetvā cittavasena

kāyaṃ adhiṭṭhahitvā sukhasaññāñca lahusañña ñca okkamitvā adisasmānena kāyena

brahmalokaṃ gacchati. So tasasa brahmuno purato rūpaṃ 1- abhinimmināti manomayaṃ

sabbaṅgapaccaṅgaṃ 2- abhininduriyaṃ sace so iddhimā caṅkamati, nimmitopi tattha

caṅkhamati, sace so iddhimā tiṭṭhati, nimmitopi tattha taṭṭhati, sace so iddhimā nisidati,

nimmitopi tattha nissiddati. , Sace so iddhimā seyyaṃ, kappeti, nimmitopi [PTS Page 210]

[\q 210/] tattha kappeti, sace so iddhimā dhumāyati, nimmitotāpi tattha dhumāyati, sace

so iddhimā pajjalati. Nimmitopi tattha pajjalati, sace so iddhimā dhammaṃ bhāsati,

nimmitopi tattha dhammaṃ bhāsati. Sace so iddhimā pañhaṃ nimmitopi tattha pañhaṃ

pucchati, sace so iddhimā pañhaṃ puṭṭho vissajjeti, nimmitopi tattha pañhaṃ, puṭṭho

visasajjeti sace so addhimā tena brahmunā saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchāṃ

samāpajjati, nimmitopi tattha tena brahmunā saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ

samāpajjati. Yaññadava so iddhimā kāroti, taṃtadeva hi so nimmito karotiti. Ayaṃ

adhiṭṭhānā iddhi.

Katamā vikubbanā iddhi: sikhissa bhagavāto arahato sammāsambuddhassa abhitu nāma

sāvako brahmaloke ṭhito sahassilokadhātuṃ sarena viññāpesi. 3- So dissamānenapi kāyena

dhammaṃ desesi, 4adissamānenapi kāyena dhammaṃ desesi, dissamānanepi heṭṭhimena

upaḍḍhakāyena adissamānenapi uparimena upaḍḍhakāyena dhammaṃ desesi,

disasmānenapi uparimena upaḍḍhakāyena adissamanenapi heṭṭhimenana. Vā dasseti,

nāgavaṇṇaṃ vā dasseti, supaṇṇavaṇṇaṃ vā dasseti, yakkhavaṇṇaṃ vā dasseti,

asuravaṇṇaṃvā 5- dasseti, indavaṇṇaṃ vā dasseti, devavaṇṇaṃ vā dasseti, buhmavaṇṇaṃ

vā dasseti, samuddavaṇṇaṃ dasseti, pabbataṇṇaṃ vā dasseti, vanavaṇṇaṃ vā dasseti,

sihavaṇṇaṃ vā dasseti, vyagghavaṇṇaṃ vā dasseti, dipivaṇṇaṃ vā dasseti, hatthampi

dasseti, assampi dasseti, rathampi dasseti, pattimpi dasseti, vividhampi senābyuhaṃ dassetiti

pattampi dasesti, vividhampi senābyuhaṃ dassetiti. Ayaṃ vikubbanā iddhi.

1. Rūpi - machasaṃ 2. Sabbaṅgapaccaṅgiṃ - machasaṃ 3. Viññāpeti - [PTS]

4. Deseti - [PTS 5.] Asuravaṇṇaṃ - machasaṃ potthake natthi.

[BJT Page 190] [\x 190/]

Katamā manomayā iddhi: bhikkhu imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimmitāni rūpiṃ

mānomayaṃ [PTS Page 211] [\q 211/] sabbaṅgabaccaṅgaṃ 1abhinindriyaṃ, seyyathāpi

puriso muñjambhā īsikaṃ pavābheyya, tassa evamasasa: ayaṃ muñejā ayaṃ īsikā, añño

muñjo aññā īsikā, muñjambhā tveva īsikā pavāḷhā'ti seyyathā vā pana 2puriso asiṃ kosiyā

pavāheyya, tassa evamasasa: ayaṃ asi, ayaṃ kosi. Añño asi, aññā kosi. Kosiyā tveva asi

pavālho'ti. Seyyathā vāpana puriso abhiṃ karaṇḍā uddhareyya, tassa evamasasa: ayaṃ abhi,

ayaṃ karaṇḍo, añño abhi, añño karaṇḍo. Karaṇḍātvo abhi ubbhato'ti evameva bhikkhu

imambhā kāya aññaṃ kāyaṃ abhanimmināti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ

abhinidiyaṃ ayaṃ manomayā iddhi.

Katamā ñāṇavipphārā iddhi aniccānupassanāya niccasaññāya pahānaṭṭho ijjhatīti

ñāṇavipphārā iddhi. Dukkhānupassanāya sukhasaññāya katamā ñāṇavipphārā iddhi

anattānupassanāya attasaññāya pahānaṭṭho ijjhatīti ñāṇavipphārā iddhi.

Nibbidānupassanāya nandiya katamā ñāṇavipphārā iddhi virāgānupassanāya rāgassa

pahānaṭṭho ijjhatīti ñāṇavipphārā iddhi. Nirodhānupassanāya samudayassa katamā

ñāṇavipphārā iddhi paṭinissaggānupassanāya ādinavassa pahānaṭṭho ijjhatīti ñāṇavipphārā

iddhi. Āyasmantato bakkulassa ñāṇavipphārā iddhi. Āyasmato saṅkiccassa ñāṇavipphārā

iddhi. Āyasmato bhūtapālassa ñāṇavipphārā iddhi. Ayaṃ ñāṇavipphārā iddhi.

Katamā samādhivipphārā iddhi: paṭhamena jhānena nīvaraṇānaṃ pahānaṭṭho ijjhatīti

samādhivapphārā iddhi. Dutiyena jhānena vitakkavicārānaṃ pahānaṭṭhena ijjhatīti

samādhivappārā iddhi. Tatiyena jhanena pitiyā pahānaṭṭhena ijjhatiti nīvaraṇānaṃ

pahānaṭṭho ijjhatīti samādhivapphārā iddhi. Catutthena jhānena sukhadukkhānaṃ

pahānaṭṭhena ijjhatīti samādhivappārā iddhi. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya

paṭighaññāya nānattasañña nānāttasaññā pahānaṭṭhena ijjhatiti nīvaraṇānaṃ pahānaṭṭho

ijjhatīti samādhivapphārā iddhi. Viññāṇañcasamāpattiyā ākāsānañācāyatanasaññāya

pahānaṭṭhe ijjhatīti samādhivappārā iddhi. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā

viññāṇañcāyatanasaññāya [PTS Page 212] [\q 212/] pahānaṭṭhena ijjhatīti

samādhivappārā iddhi. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya

pahānaṭṭhena ijjhatiti samādhivipphāra iddhi. Āyasmato sāriputtassa samādhivipphārā iddhi

āyasmato sañjivassa samādhivipphārā iddhi. Āyasmato khāṇukoṇḍaññassa

samādhivipphārā iddhi uttarāya upāsikāya samādhivipphārā iddhi, sāmāvatiyā

upāsikāyasamādhivipphārā iddhi ayaṃ samādhivapphārā iddhi.

1. Sabbaṅgabaccaṅgiṃ - machasaṃ 2. Seyyathāpi vā pana - [PTS]

[BJT Page 192] [\x 192/]

Katamā ariyā idha bhikkhu sace ākaṅkhati paṭikkule appaṭikkulasaññi vihareyya'nti,

appaṭikkulasaññi tattha viharati. Sace ākaṅkhati apaṭikkule appaṭikkulasaññi vihareyya'nti,

ppaṭikkulasaññi tattha viharati. Sace ākaṅkhati paṭikkule ca appaṭikkule ca

appaṭikkulasaññi vihareyya'nti appaṭikkulasaññi tattha viharati. Sace ākaṅkhati apaṭikkule

ca ppaṭikkule ca paṭikkulasaññi vihareyya'nti, paṭikkulasaññi tattha viharati. Sace ākaṅkhati

paṭikkule ca appaṭikkule ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako vihareyyaṃ sato

sampajāno'ti upekkhako tattha viharati. Sato sampajano.

Kathaṃ paṭikkule appaṭikkulasaññi viharati: iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ vettāya vā erati, dhātuto

vā upasaṃharati, evaṃ paṭikkule appaṭikkulasaññi viharati.

Kathaṃ apaṭikkule ppaṭikkulasaññi viharati: iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā erati,

aniccato vā upasaṃharati, evaṃ apaṭikkule ppaṭikkulasaññi viharati.

Kathaṃ paṭikkule appaṭikkule ca appaṭikkulasaññi viharati: aniṭṭhasmiṃ ca iṭṭhasmiṃ ca

vatthusmiṃ mettāya vā erati, dhātuto vā upasaṃharati, evaṃ paṭikkule appaṭikule ca

appaṭikkulasaññi viharati.

Kathaṃ apaṭikkule ca paṭikule ca paṭikkulasaññi viharati: iṭṭhasmiṃ ca aniṭṭhasmiṃ ca

vatthusmiṃ asubhāya vā erati, aniccato vā upasaṃharati, evaṃ apaṭikkule paṭikkule ca

ppaṭikkulasaññi viharati.

Kathaṃ paṭikkule ca appaṭikkule ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā [PTS Page 213] [\q 213/]

upekkhako viharati sato sampajāno: idha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti

na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā

Neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Ghānena gandhaṃ

ghāyitvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Jivhāya rasaṃ

sāyitvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Kāyena

phoṭṭhabbaṃ phusitvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno.

Manasā dhammaṃ viññāya ne sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato

sampajano. Evaṃ paṭikkule ca appaṭikkule tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati

sato sampajāto ayaṃ ariyā iddhi.

Katamā kammavipākajā iddhi: sabbesaṃ sakkhinaṃ sabbesaṃ devānaṃ ekaccānaṃ

manussānaṃekaccānaṃ vinipātikānaṃ. Ayaṃ kammavipākajā iddhi.

[BJT Page 194] [\x 194/]

Katamā puññavato iddhi: cakkavatti 1- vehāsaṃ gacchati saddhiṃ caturaṅginiyā senāya

antamaso assabandhagobandhapurise 2upādāya, jotiyassa 3- gahapatissa puññavato iddhi'

jaṭilassa gahapatissa puññavato iddhi, meṇḍikassa gahapatissa puññavato iddhi, ghositassa

gahapatissa puññavato iddhi, pañcannaṃ mahāpuññānaṃ puññavato iddhi. Ayaṃpuññavato

iddhi.

Katamā vijjamayā iddhi: vijjādharā vijjaṃ parijapetvā 4vehāsaṃ gacchanti, ākāseantalikkhe

hatthimpi dassenti, assampi dassenti, rathampi dassenti, pattimpi dassenti, vividhampi

senābyuhaṃ dassenti, ayaṃ vijjāmayā iddhi.

Kataṃ kattha tattha sammā payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi: nekkhammena

kāmacchandassa pahānaṭṭho ijjha ttatha sammāpayogapaccayā ijjhanaṭṭhena [PTS Page 214]

[\q 214/] iddhi. Abyāpādena byāpādassa pahānaṭṭho ijjhatīti tattha ttatha sammā

payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi kataṃ kattha tattha sammā payogapaccayā ijjhanaṭṭhena

iddhi: nekkhammena kāmacchandassa pahānaṭṭho ijjha ttatha sammāpayogapaccayā

ijjhanaṭṭhena iddhi. Abyāpādena byāpādassa pahānaṭṭho ijjhatīti tattha ttatha sammā

payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi kataṃ kattha tattha sammā payogapaccayā ijjhanaṭṭhena

iddhi: nekkhammena kāmacchandassa pahānaṭṭho ijjha ttatha sammāpayogapaccayā

ijjhanaṭṭhena iddhi. Abyāpādena byāpādassa pahānaṭṭho ijjhatīti tattha ttatha sammā

payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi kataṃ kattha tattha sammā payogapaccayā ijjhanaṭṭhena

iddhi: nekkhammena kāmacchandassa pahānaṭṭho ijjha ttatha sammāpayogapaccayā

ijjhanaṭṭhena iddhi. Abyāpādena byāpādassa pahānaṭṭho ijjhatīti tattha ttatha sammā

payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi arahatta maggena sabbakilesānaṃ pahānaṭṭhenā ijjhatīti

tattha ttha sammāpayoga paccayā ijjhanaṭṭhena iddhi. Evaṃ tattha tattha sammā

payogapaccayā ijjhanaṭṭhena iddhi. Imā dasa iddhiyo.

Iddhikathā [PTS Page 215] [\q 215/] samattā.

1. Cakkavatti - syā, [PTS 2.] Gopurise - machasaṃ, gopake purise - [PTS]

3. Jotikassa - machasaṃ, 4. Parijapepatvā - machasaṃ

[BJT Page 196] [\x 196/]

3. 3 Abhisamaya kathā

Abhisamayoti kena abhisameti: cittena abhisameti. Hañci cittena abhisameti. Tena hi aññāṇi

abhisameti, na aññāṇi abhisameti, ñāṇena abhisameti.

Hañci ñāṇena abhisameti, tena hi acittako 1- abhisameti: na acittako abhisameti, cittena ca

ñāṇena ca abhisameti.

Hañci cittena ca ñāṇena ca abhisameti, tena hi kāmāvavaracittena ca ñāṇena ca abhisameti:

na kāmavavaracitte na ca ñāṇena ca abhisameti.

Tena hi rūpāvacaracittena ca ñāṇena ca abhisameti: na rūpāvacaracittena ca ñāṇena ca

abhisameti. Tena hi arūpāvacaracittena ca ñāṇena ca abhisameti: na arūpāvacaracittenaca

ñāṇena ca abhisameti. Tena hi kammassakatacitte na ca ñāṇena ca abhisameti: na

kammassakatacittena2 - ca ñāṇena ca abhisameti. Tena hi saccānulomikacittena ca ñāṇena

ca abhisameti: na saccānulomikacittena ca ñāṇena ca abhisameti. Tena hi atitacittena ca

ñāṇena ca abhisameti: na atitacittena ca ñāṇena ca abhisameti. Tena hi anāgatacittena ca

ñāṇena ca abhisameti: na anāgatacittena ca ñāṇena ca abhisameti tena hi

paccuppannalokiyacittena ca ñāṇena ca abhisameti: na paccuppannalokiyacittena ca ñāṇena

ca abhisameti. Lokuttaramaggakkhaṇe paccupannacittena ca ñāṇena ca abhisameti.

Kathaṃ lokuttaramaggakkhaṇe paccuppannacittena ca ñāṇena ca abhisameti:

lokuttaramaggakkhaṇe uppādādhipateyyaṃ cittaṃ ñāṇassa hetupaccayo ca taṃsampayuttaṃ

[PTS Page 216] [\q 216/] nirodhagocaraṃ dassanādhipateyyaṃ ñāṇaṃ cittassa

hetupaccayo ca taṃsampayuttaṃ ñāṇaṃnirodhagocaraṃ. Evaṃ lokuttaramaggakkhaṇe

paccuppannacittena ca ñāṇena ca abhisameti.

Kinnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi lokuttaramaggakkhaṇe dassanāhisamayo

sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

1. Avittena ca ñāṇena ca avittako - machasaṃ

Kammassakatācittena - syā sa kammassakacittena - [PTS]

[BJT Page 198] [\x 198/]

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhena balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena 1sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo 2saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, samucchedaṭṭhena khayeñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena [PTS Page 217] [\q 217/] abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena

abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo,

amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena abhisamayo.

Kinnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi sotāpattibaphakkhaṇe dassanāhisamayo sammādiṭṭhi,

abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Adhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhena balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena 1sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo 2saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, samucchedaṭṭhena khayeñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo. Ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi sotāpattibaphakkhaṇe dassanāhisamayo

sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo. Ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi sakadāgāmimaggakkhaṇe

dassanāhisamayo sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā,

pariggahābhisamayo sammāvācā, samuṭṭānābhisamayo sammākammanto,

vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo

sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo. Ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi sakadāgāmiphalakkhaṇe

dassanāhisamayo sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā,

pariggahābhisamayo sammāvācā, samuṭṭānābhisamayo sammākammanto,

vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo

sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo.

Ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi arahattamaggakkhaṇe dassanāhisamayo

sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi arahattaphalakkhaṇe dassanāhisamayo

sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo.

Ninnu ettakoyeva abhisamayoti: na hi arahattamaggakkhaṇe dassanāhisamayo

sammādiṭṭhi, abhiniropanābhisamayo sammāsaṅkappā, pariggahābhisamayo sammāvācā,

samuṭṭānābhisamayo sammākammanto, vodānābhisamayo sammāājīvo, paggahābhisamayo

smāvāyāmo, upaṭṭhānābhisamayo sammāsati, avikkhepābhisamayo sammāsamādhi.

Upaṭṭhānābhisamayo satisambojjhaṅgo, pavicayābhisamayo dhammavivayasambojjhagā,

paggahānabhisamayo viriyasambojjhāṅgo, pharaṇābhisamayo pitisambojjhaṅgo,

upasamābhisamayo passaddhisambojjhaṅge, avikkhepābhisamayo, samādhisambojjhaṅgo,

paṭisaṅkhānābhisamayo upekkhāsambojjhaṅgo.

Assaddhiye akampiyābhisamayo saddhābalaṃ, kosajje akampiyābhisamayo viriyabalaṃ,

pamāde akampiyānabhisamayo satibalaṃ, uddhacce akampiyābhisamayo samādhibalaṃ,

avijjāyaakampiyābhisamayo paññābalaṃ.

Adhimokkhābhisamayo saddhinduyaṃ, paggahābhisamayo viriyinduyaṃ,

upaṭṭhānābhisamayo satinduyaṃ, avikkhepābhisamayo samādhindriyaṃ, dassanābhisamayo

paññindriyaṃ.

Ādhipateyyaṭṭhena indriyābhisamayo, akampiyaṭṭhana balābhisamayo, niyyānaṭṭhena

bojjhaṅgābhisamayo, hetuṭṭhena maggabhisamayo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā

padahanaṭṭhena sammappadhānābhisamayo, ijjhanaṭṭhena iddhipādābhisamayo,

anupassanaṭṭhena vipassanābhisamayo, ekarasaṭṭhena samathavipassanābhisamayo,

anativattanaṭṭhenayuganaddhābhisamayo saṃvaraṭṭhena silavisuddhiabhisamayo,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiabhisamayo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiabhisamayo,

muttaṭṭhena adhimokkābhisamayo, paṭivedhaṭṭhena vijjābhisamayo pariccāgaṭṭhena

vimuttiabhisamayo, paṭippassaddhaṭṭhena anāpāde ñāṇaṃ abhisamayo.

Chando mulaṭṭhena abhisamayo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena abhisamayo, phasso

samodhānaṭṭhena abhisamayo, vedanā samosaranaṭṭhena abhisamayo, samādhi

pamukhaṭṭhena abhisamayo, sati ādhipateyyaṭṭhena abhisamayo, paññā tatuttaraṭṭhena

abhisamayo, vimuttisāraṭṭhena abhisamayo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena

abhisamayo

1. Padahaṭṭhena - machasaṃ 2. Yuganandhābhisamayo - syā

[BJT Page 200] [\x 200/]

Yvayaṃ kilese pajahati, atite kilese pajahati, anāgate kilese pajahati, paccuppanne kilese

pajahati? Tena hi khīṇaṃ khepeti, niruddhaṃ nirodheti, vigataṃ vigameti, atthaṅgataṃ

aatthaṅgameti, atitaṃ yaṃ na atthi, taṃ pajahatiti na atite kilese pajahatiti.

Anāgate kilose pajahati hañci anāgate kilese pajahati, kena hi ajātaṃ pajahati, anibbattaṃ

pajahati, anuppannaṃ pajahati, apātubhūtaṃ pajahati, anāgataṃ yaṃ na atthi, taṃ pajahatiti na

anāgate' kalese pajahatiti.

Paccuppatte kilese pajahatiti hañci paccuppanne kilese pajahati. Tena hi ratto rāgaṃ pajahati,

duṭṭho dosaṃ pajahati, muḷho mohaṃ pajahati, vinibaddho mānaṃ pajahati, parāmaṭṭho

diṭṭhaṃ pajahati vikkhepagato uddhaccaṃ pajahati, aniṭṭhaṃ gato vicikicchaṃ pajahati,

thāmagato anusayaṃ pajahati, kaṇhāsukkadhammā yuganaddhā [PTS Page 218] [\q 218/]

samameva vattanti, saṅkilesikā 1- maggabhāvanā hoti.

Na hi atite kilese pajahati, na anāgate kilese pajahati, na paccuppatte kilese pajahatiti hañca

na atite kilese pajahati, na anāgate kilese pajahati, na anāgate kilese pajahati, na paccuppatte

kilese pajahatiti hañca na paccuppanne kilese pajahati, tena hi natthi maggabhāvanā, natthi

phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, natthi dhammābhisamayoti: atthi maggabhāvanā,

atthi phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, anatthi dhammābhisamayoti: yathākathaṃ

viya: jindeyya, ye tassa rukkhassa ajātaphalāte ajātāyeva na jāyanti, anibbattāyeva na

nibbattanti, anuppannāyeva na appajjanti, apātubhūtāyeva na pātubhavanti, evamavaṃ

uppādo hetu uppādo paccayo kilesānaṃnibbattiyāti uppāde ādinavaṃ disvā anuppāde vittaṃ

pakkhandati, anuppāde vittasasa pakkhantattā 2- ye uppādapaccayā kilesā nibbatteyyuṃ, te

ajātāyeva najayanti, anibbattāye na nibbattanti, anuppantāyeva na uppajjanti,

apātubhūtāyava na pātubhavanti. Evaṃ hetu nirodhā dukkhanirodho. Pavattaṃ hetu nimitta

hetu, āyuhanā 3- hetu āyuhana paccayo kilesānaṃ nibbattiyāti āyuhate ādinavaṃ disvā

anāhuhanecittaṃ pakkhandati, anāhuhane cittasassa pakkhantattā ye āyuhanapaccayā kilesā

nibbatteyyuṃ te ajātāyeva na jāyanti, anibbattāyeva na nibbattanti, anuppannāyeva na

uppajjanti, apātubhūtāyeva na pātubhavanti. Evaṃ hetunirodhā dukkhanirodho. Evaṃ atthi

maggabhāvanā, atthi phalasacchikiriyā, atthi kilesappahānaṃ, atthi dhammābhisamayoti.

Abhisamayakathā [PTS Page 219] [\q 219/] samattā.

1. Taṃ saṅkilesikā - syā 2. Pakkhandattā - machasaṃ, pakkhandanattā - syā, [PTS 3.] Āyuhanā

- syā [PTS]

[BJT Page 202] [\x 202/]

3. 4

Viveka kathā

(Sāvatthinidānaṃ: )

Seyyathāpi bhikkhave, ye keci balakaraṇiyā kammantā kariyanti, sabbe te paṭhaviṃ

nissāyapaṭhaviyaṃ patiṭṭhāya evamete balakaraṇiyā kammantā kariyanti. Evameva

bhikkhave' bhikkhu sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti,

ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ magagaṃ bahulikaroti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu sīlaṃ nisasāya sīle patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ

bhāveti, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaroti: idha bhikkhave, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammasaṅkappaṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvācaṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammākammanta

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāājiva

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvāyāmaṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāsatiṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammādhiṃ

bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Evaṃ kho

bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nisasāya sile patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti,

ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaroti" [a]

"Seyyathāpi bhikkhave, ye keci me 1- khijagāmabhūtagāmā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ

āpajjati, sabbe te paṭhaviṃ nissāya paṭhaviyaṃ patiṭṭhāya evamete khijagāmabhūtagāmā

vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatanti. Evameva kho bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sile

patiṭṭhāya [PTS Page 220] [\q 220/] ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvento ariyaṃ

aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaronto vuddhiṃ virūlhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu.

Kathañca bhikkhave bhikkhu sīlaṃ nisasāya sīle patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ

bhāvento, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaronto: vuddhi virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti

dhammesu : idha bhikkhave, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammasaṅkappaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvācaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammākammanta bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāājiva bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvāyāmaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāsatiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammādhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Evaṃ kho bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nisasāya sile

patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvente, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ

bahulikaronetā vuddhiṃ virūḷhaṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu' ti. [B]

Sammādiṭṭhiyā pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa

nisasyā sammāsaṅkappassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasa nisasyā sammāvācāya pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasa nisasyā sammākammantassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasa nisasyā sammāājivassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasa nisasyā sammāvāyāmassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā,

pañca vossaggā, dvādasa nisasyā sammāsatiyā pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā,

pañca vossaggā, dvādasa nisasyā sammāsamādhissa pañca vivekā, pañca vivekā, pañca

virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nisasyā

1. Ye keci - machasaṃ, yepime - syā [PTS.]

[A] saṃyuttanikāya - mahāvagga - balakaraṇiyavagga 1-

[B] saṃyuttanikāya - mahāvagga - balakaraṇiyavagaga 2

[BJT Page 204] [\x 204/]

Sammādiṭṭhiyā katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivivoko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodho

nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca virāgā: vikkhambhanavirāgo tadaṅgavirāgo samucchedavirāgo

paṭippassaddhivirāgo nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca nīvaraṇānaṃ,

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedavigo ca lokuttaraṃ khayagāmi magagaṃ bhāvayato,

paṭippassasaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibabānaṃ.

Sammādiṭṭhiyā ime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto,

cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ. [PTS Page 221] [\q 221/]

Sammādiṭṭhiyā katame pañca nirodhā: vikkhambhanirodho daṅgavirodho

samucchedinirodho paṭippassaddhinirodho nissaraṇanirodho vikkhambhanirodho

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirose chandajāto

hoti saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca vossaggā: vikkhambhanavossaggo tadaṅgavossaggo

samucchedavossaggā paṭippassaddhivossagagā nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo

ca nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossagegā ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivossaggā ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggā, ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vossagga. Imesu pañcasu vossaggesu

chandajāto hoti saddhādhimutto, cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca

vivekā, pañcavirāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvāsada nissayā.

Sammāsaṅkappassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāvācāya katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko

paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca niveraṇānaṃ

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammākammantassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāājivassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāvāyāmassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsatiyā katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko

paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca niveraṇānaṃ

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa [PTS Page 222] [\q 222/] ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu

chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

1. Nirodho nibbānaṃ - [PTS]

[BJT Page 206] [\x 206/]

Sammāsamādhissa katame pañca virāgā: vikkhambhanavirāgo tadaṅgavirāgo

samucchedavirāgo paṭippassaddhivirāgo nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavigo ca lokuttaraṃ khayagāmi magagaṃ

bhāvayato, paṭippassasaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibabānaṃ.

Sammādhissaime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto

cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca nirodhā: vikkhambhanirodho daṅgavirodho

samucchedinirodho paṭippassaddhinirodho nissaraṇanirodho vikkhambhanirodho

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādhissa ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirose chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca vossaggā: vikkhambhanavossaggo tadaṅgavossaggo

samucchedavossaggā paṭippassaddhivossagagā nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo

ca nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossagegā ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivossaggā ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggā, ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādhissa ime pañca vossagga. Imesu pañcasu vossaggesu

chandajāto hoti saddhādhimutto, cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca

vivekā, pañcavirāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvāsada nissayā.

*** "Seyyathāpi bhikkhave, ye keci me 1- khijagāmabhūtagāmā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ

āpajjati, sabbe te paṭhaviṃ nissāya paṭhaviyaṃ patiṭṭhāya evamete khijagāmabhūtagāmā

vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatanti. Evameva kho bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nissāya sile

patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvento ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaronto

vuddhiṃ virūlhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu.

Kathañca bhikkhave bhikkhu sīlaṃ nisasāya sīle patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ

bhāvento, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulikaronto: vuddhi virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇāti

dhammesu : idha bhikkhave, bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammasaṅkappaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvācaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammākammanta bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃvossaggaparināmi. . Sammāājiva bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāvāyāmaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammāsatiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Sammādhiṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ

nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. . Evaṃ kho bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nisasāya sile

patiṭṭhāya ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvente, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ

bahulikaronetā vuddhiṃ virūḷhaṃ vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu' ti. [B]

Sammādiṭṭhiyā pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa

nisasyā sammāsaṅkappassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasa nisasyā sammāvācāya pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasa nisasyā sammākammantassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasa nisasyā sammāājivassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasa nisasyā sammāvāyāmassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā,

pañca vossaggā, dvādasa nisasyā sammāsatiyā pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā,

pañca vossaggā, dvādasa nisasyā sammāsamādhissa pañca vivekā, pañca vivekā, pañca

virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvādasa nisasyā

Sammādiṭṭhiyā katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivivoko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodho

nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca virāgā: vikkhambhanavirāgo tadaṅgavirāgo samucchedavirāgo

paṭippassaddhivirāgo nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca nīvaraṇānaṃ,

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedavigo ca lokuttaraṃ khayagāmi magagaṃ bhāvayato,

paṭippassasaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibabānaṃ.

Sammādiṭṭhiyā ime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto,

cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca nirodhā: vikkhambhanirodho daṅgavirodho

samucchedinirodho paṭippassaddhinirodho nissaraṇanirodho vikkhambhanirodho

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirose chandajāto

hoti saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca vossaggā: vikkhambhanavossaggo tadaṅgavossaggo

samucchedavossaggā paṭippassaddhivossagagā nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo

ca nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossagegā ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivossaggā ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggā, ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca vossagga. Imesu pañcasu vossaggesu

chandajāto hoti saddhādhimutto, cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca

vivekā, pañcavirāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvāsada nissayā.

Sammāsaṅkappassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāvācāya katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko

paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca niveraṇānaṃ

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammākammantassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāājivassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāvāyāmassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsatiyā katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko samucchedaviveko

paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca niveraṇānaṃ

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

niveraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedaviveko ca lokutatraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhiviveko ca phalakkhaṇe, nissaraṇaviveko ca nirodhaṃ nibbānaṃ,

sammāsamādhissa ime pañca vivekā. Imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca virāgā: vikkhambhanavirāgo tadaṅgavirāgo

samucchedavirāgo paṭippassaddhivirāgo nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavigo ca lokuttaraṃ khayagāmi magagaṃ

bhāvayato, paṭippassasaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibabānaṃ.

Sammādhissaime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto

cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca nirodhā: vikkhambhanirodho daṅgavirodho

samucchedinirodho paṭippassaddhinirodho nissaraṇanirodho vikkhambhanirodho

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhinirodho ca phalakkhaṇe, nissaraṇanirodho ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādhissa ime pañca nirodhā. Imesu pañcasu nirose chandajāto hoti

saddhādhimutto, cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammāsamādhissa katame pañca vossaggā: vikkhambhanavossaggo tadaṅgavossaggo

samucchedavossaggā paṭippassaddhivossagagā nissaraṇavossaggo. Vikkhambhanavossaggo

ca nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavossaggo ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvayato, samucchedavossagegā ca lokuttaraṃ khayagāmi

magagaṃ bhāvayato, paṭippassasaddhivossaggā ca phalakkhaṇe, nissaraṇavossaggā, ca

nirodho nibabānaṃ. Sammādhissa ime pañca vossagga. Imesu pañcasu vossaggesu

chandajāto hoti saddhādhimutto, cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ. Sammādiṭṭhiyā ime pañca

vivekā, pañcavirāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā, dvāsada nissayā.

Seyyathāpi bhikkhave, ye keci me khijagāmabhūtagāmā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ

āpajjanati, sabbe te paṭhaviṃ nissāya paṭhaviyaṃ patipaṭṭhāya, evamete

khijagāmabhūtagāma vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti. Evameva kho bhikkhave, bhikkhu

sīlaṃ nissāya sile [PTS Page 223] [\q 223/] patiṭṭhāya pañcindriyāni bhāvento

pañcinduriyāni bahulikaronto vuddhiṃ virūḷhi vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu.

[BJT Page 208] [\x 208/]

Kathañca bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ nisasāya sile patiṭṭhāya pañcindriyāni bhāvento pañci

induyāni bahulikaronto vuddhiṃ virūḷhi vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu. Idha bhikkhave,

bhikkhu saddhindriyaṃ bhaveti vivekatissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ

vosassaggaparināmiṃ. Viriyindriyaṃ bhāveti. Satindririyaṃ bhaveti vivekatissitaṃ

virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vosassaggaparināmiṃ. Samādhindriyaṃ bhāveti. Vivekatissitaṃ

virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vosassaggaparināmiṃ. Paññindriyaṃ bhāveti. Vivekatissitaṃ

virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vosassaggaparināmiṃ. Evaṃ kho bhikkhave, bhikkhu sīlaṃ

nissāya sile patiṭṭhāya pañcindriyāni bhāvento pañci induyāni bahulikaronto vuddhiṃ

virūḷhi vepullaṃ pāpuṇāti dhammesu'ti. [A]

Saddhindriyassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasanissayā viriyindriyassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasanissayā satindriyassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca vossaggā,

dvādasanissayā samādhindriyassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasanissayā paññindriyassa pañca vivekā, pañca virāgā, pañca nirodhā, pañca

vossaggā, dvādasa nissayā

Saddhindriyassa katame pañca vivekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgaviveko

samucchedaviveko paṭippassaddhiviveko nissaraṇaviveko. Vikkhambhanaviveko ca

nīvaraṇānaṃ paṭhamajjhānaṃ bhāvayato, tadaṅgaviveko ca diṭṭhigānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ

samādhiṃ bhāvayato, samucchedavikā cai lokkuttaraṃ khayagāmimaggaṃ bhāvayato,

paṭippassaddhivikā cai

Phalakkhaṇe nissaraṇaviveko ca nirodho nibabānaṃ saddhanduyassa ime pañca vimekā

[PTS Page 224] [\q 224/] imesu pañcasu vivekesu chandajāto hoti saddhādhimutto,

cittaṃ casasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca virāgā: vikkhambhanavirāgo tadaṅgavirāgo samucchedavirāgo

paṭippassaddhivirāgo nissaraṇavirāgo. Vikkhambhanavirāgo ca nīvaraṇānaṃ,

paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅgavirāgo ca diṭṭhigatānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ

bhāvayato, samucchedavigo ca lokuttaraṃ khayagāmi magagaṃ bhāvayato,

paṭippassasaddhivirāgo ca phalakkhaṇe, nissaraṇavirāgo ca nirodho nibabānaṃ.

Sammādiṭṭhiyā ime pañca virāgā. Imesu pañcasu virāgesu chandajāto hoti saddhādhimutto,

cittaṃcasasa svādhiṭṭhitaṃ.

Sammādiṭṭhiyā katame pañca nirodhā: vikkhambhanirodho daṅgavirodho

samucchedinirodho paṭippassaddhinirodho nissaraṇanirodho vikkhambhanirodho

nīvaraṇānaṃ, paṭhamajjhānaṃ bhāvayato. Tadaṅganirodho ca diṭṭhigatānaṃ

nibbedhabhāgiyaṃ

Viriyindriyassa me pañca vimekā: vikkhambhanaviveko tadaṅgavikā smaiucchedaviveko

paṭippassaddivikā nissaraṇaviaiveko satiindiyassa pañca viko vikkhambhanaviveko

tadaṅgaviveko samucchedaviveko paṭippassaddhivikā nissaraṇaviaiveko samādindriyassa

pañca vimekā vikkhambhanaviveko tadaṅgavivekā samucchedavike paṭippassaddhivaveko

nissaraṇaviko paññindriyayassa katame pañca vivekā vikkhambhanaviveko

tatadaṅgavaveko samachedavikā paiṭippassaddivakā nissaraṇaviaivekā - pe -

paññindriyassa ime pañca vivekā, pañcaña virāgā, pañca nirodhā. Pañca vossagaggā,

dvādasa nisasyāti.

Vivekakathā [PTS Page 225] [\q 225/] samattā

[A] saṃyuttanikāya

[BJT Page 210] [\x 210/]

3. 5 Cariyā kathā

Cariyāti aṭṭha cariyāyo, iriyāpathacariyā āyatanacariyā saticariyā samādhivariyā ñāṇacariyā

maggacariyā patticariyā patticariyā lokattacariyāta.

Ieyāpathacariyāti catusu iriyāpathesu.

Āyatanacariyāti chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

Saticariyāti catusu satipaṭṭhānesu.

Samādhicariyāta catusu jhānesu.

Ñāṇacariyāti catusu ariyasaccesu.

Magga cariyāti catusu arariyamaggesu.

Patticariyāti catusu samāññaphalesu.

Lokatthacariyātati tathāgatesu arahantesu sammāsambuddhesu, padese 1paccekabuddhesu,

padese sāvakesu.

Iriyāpathacariyā ca paṇidhisampannānaṃ, āyatanacariyā ca induyesu guttadvārānaṃ,

saticariyā ca appamādavihārinaṃ, samādhicariyā ca adhicittamanuyuttānaṃ, ñāṇacariyā ca

buddhisampannānaṃ, maggacariyā ca sammāpaṭipannānaṃ, panticariyā ca

adhigataphalānaṃ, lokatthacariyā ca tathāgatānaṃ arahattānaṃ sammāsambuddhānaṃ, padese

paccekabuddhānaṃ, badese sāvakānaṃ. Imā aṭṭha cariyāyo.

Aparāpi aṭṭha cariyāyo: adhimuccanto saddhāya carati. Paggaṇhatto viriyena carati.

Upaṭṭhāpentā satiyā carati, avikkhepaṃ karonto viriyena carati upaṭṭhāpento sitāya carati,

avikkhepaṃ karonto samādhinā carati, pajānatto paññāya carati, vijānatto viññāṇacariyāya

carati. Evaṃ [PTS Page 226] [\q 226/] paṭipannassa kusalā dhammā āyāpentiti

āyatanacariyāya carati, evaṃ paṭipanno visesamadhigacchatiti visesacariyāya carati. Imā

aṭṭha cariyāyo.

Aparāpi aṭṭha cariyāyo: dasasnacariyā ca sammādiṭṭhiyā abhiniropanacariyā ca

sammāsaṅkappassa, pariggahacariyā ca sammāvācāya, samuṭṭhānacariyā ca

sammākammantassa, vodānacariyā ca sammāājivassa, paggahacariyā ca sammāvāyāmassa,

upaṭṭhānacariyā ca sammāsatiyā, avikkhepacariyā ca sammāsamādhissa. Imā

aṭṭhacariyāyoti.

Cariyākatā samattā

[PTS Page 227] [\q 227/]

1. Padeso - syā, [PTS]

[BJT Page 212] [\x 212/]

3. 6 Pāṭihāriya kathā

"Tīṇimāni bhikkhave, pāṭihāriyāni; katamāni tīṇi: iddhipāṭihāriyaṃ

ādesanāpāṭihāriyaṃanusāsanipāṭihāriyaṃ.

Katamañca bhikkhave, iddhipāṭihāriyaṃ: idha bhikkhave, ekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ

paccanuhoti: ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti, āvibhāvaṃ nirobhāvaṃ -

pe - yāva burahmalokāpi kāyena vasaṃ vatti. Idaṃ vuccati bhikkhave, iddhipāṭihāriyaṃ.

Katamañca bhikkhave, ādesanāpāṭihāriyaṃ: idha bhikkhave ekacco nimittena ādisati:

"evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta'nti. So bahuṃ ceva ādisati, tatheva taṃ hoti,

no aññathā idha pana bhikkhave, ekacco na heva kho nimittena ādisati, api ca kho

manussānaṃ vā amanusasānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati: evampi te mano,

itthampi te mano, itipite citta'nti. So bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha

pana bhikkhave, ekacco na heva kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanussānaṃ

vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato

vitakkavipphārasaddaṃ 1- sutvā ādisati: "evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta'nti.

So bahuṃ ceva ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā idha pana bhikkhave, ekacco na heva

kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanusasānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā

ādisati: napi vitakkayato, vicārayato citakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, napi vitakkayato

vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ [PTS Page 228] [\q 228/] sutvā ādisati, api ca kho

avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannasasa vetasā ceto paricca pa jānāti: yathā imassa

bhoto manoṅkhārā paṇihitā imassa 2cittassa anattarā amukaṃ nāma vitakkaṃ

vitakkayisasti'ti 3- so bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idaṃ vuccati

bhikkhave ādesanāpāṭihāriyaṃ.

Katamañca bhikkhave, anusāsanipāṭihāriyaṃ: idha bhikkhave, ekacco evamanusāsati: evaṃ

vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha, evaṃ manasikarotha, mā evaṃ manasākattha. 4- Idaṃ

pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā'ti. Idaṃ vuccati bhikkhave, anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Imāni kho bhikkhave, tīṇi pāṭihāriyāni"[a]

Nekkhammaṃ ijjhatīti iddhi, kāmacchandaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ. Ye tena

nekkhammenasamannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ.

Taṃ kho pana nekkhammaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ,

evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

1. Citakkavicārasaddaṃ - [PTS,] syā 2. Yathā imassa - syā, [PTS]

3. Citakkesassatiti - syā, [PTS 4.] Manasikarittha - machasaṃ

[BJT Page 214] [\x 214/]

Abyāpādo ijjhatīti iddhi, byāpādaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena abyāpādena

samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. So kho pana

abyāpādo evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ

tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Ālokasaññā ijjhatīti iddhi, thinamiddhaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tāya ālokasaññāya

samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. Sā kho pana

ālokasaññā evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ

tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Avikkhepo ijjhatīti iddhi, uddhaccaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena avikkhepena

samannāgatā, sabbe te [PTS Page 229] [\q 229/] visuddhacittā anāvilasaṅkappāti

ādesanāpāṭihāriyaṃ. So kho pana avikkhepo evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ

bahulikātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Dhammavavatthānaṃ ijjhatīti iddhi, vicikicchaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena

dhammavavatthānena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti

ādesanāpāṭihāriyaṃ. Taṃ kho pana dhammavavatthānaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ

bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti

anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Ñāṇaṃ ijjhatīti iddhi, avijjaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena ñāṇena samannāgatā, sabbe

te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. Taṃ kho pana ñāṇaṃ evaṃ

āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati

upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Pāmojjaṃ ijjhatīti iddhi, aratiṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena pāmojjena samannāgatā,

sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. Taṃ kho pana pāmojjaṃ evaṃ

āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati

upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

[BJT Page 216] [\x 216/]

Paṭhamaṃ jhānaṃ ijjhatīti iddhi, nivaraṇe paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena paṭhamena jhane

samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. Taṃ kho pana

paṭhamaṃ jhānaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ

tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ. - Pe -

Arahattamaggo ijjhatīti iddhi, sabbakilese paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, ye tena arahattamaggena

samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti ādesanāpāṭihāriyaṃ. So kho pana

arahattamaggo evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulikātabbaṃ, evaṃ

tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā'ti anusāsanipāṭihāriyaṃ.

Nekkhammaṃ ijjhatīti iddhi, kāmacchadaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, yā ca iddhi yañca

byāpādaṃ paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, yā ca iddhi yañca pāṭihāriyaṃ, idaṃ vuccati

iddhipāṭihāriyaṃ. Alokasaññā iñjhatiti iddhi, thinamiddhaṃ paṭihāriyaṃ

Arahattamaggo ijjhatīti iddhi, sabbakilese paṭiharatiti pāṭihāriyaṃ, yā ca iddhi yañca

pāṭihāriyaṃ, yā ca iddhi yañca pāṭihāriyaṃ, idaṃ vuccati

Iddhipāṭihāriyanti.

Pāṭihāriya [PTS Page 230] [\q 230/] kathā samattā.

[BJT Page 218] [\x 218/]

3. 7 Samasīsi kathā 1-

Sabbadhammānaṃ sammāsamucchede nirodhe ca anupaṭṭhānatā paññā samasigaṭṭhe ñāṇā.

Sabbadhammānanti pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasadhātuyo dhammā

arūpāvacarā dhammā apariyāpannā dhammā.

Sammāsamucchedeti nekkhammena kāmacchandaṃ sammā samucchindati, abyāpādena

byāpādaṃ sammā samucchindati, ālokasaññāya thinamiddhaṃ sammā samucchindati,

avikkhepena uddhaccaṃ sammā samucchandati, dhammavavatthānena vicikicchaṃ sammā

samucchindati, ñāṇena avijjaṃ sammā samucchindati, pāmojjena aratiṃ sammā

samucchindati, paṭhamena jhanena nivaraṇe sammā samucchindati - pe - arattamaggena

sabbakilese sammā samucchindati.

Nirodheti nekkhammena kāmacchandaṃ nirodheti, abyāpādena byāpādaṃ nirodeti,

ālokasaññāya thinamiddhaṃ nirodheti, avikkhepena uddhaccaṃ nirodheti,

dhammavavatthānena vicikicchaṃ nirodheti, ñāṇena avijjaṃ nirodheti, pāmojjena aratiṃ

nirodheti, paṭhamena jhanena nivaraṇe nirodheti - pe - arattamaggena sabbakilese

nirodheti.

Anipaṭṭhānāti nekkhammeṃ paṭiladdhassa kāmacchandaṃ upaṭṭhāti, abyāpādaṃ

paṭiladdhassa byāpādo na upaṭṭhāti, ālokasaññaṃ paṭiladdhassa thinamiddhaṃ na

upaṭṭhāti, avikkhepaṃ paṭiladdhassa uddhaccaṃ na upaṭṭhāti, dhammavavatthānaṃ

paṭiladdhassa vicikicchaṃ na upaṭṭhati, ñāṇaṃ paṭiladdhassa avijjā na upaṭṭhāti, pāmojaṃ

paṭiladdhassa aratiṃ na upaṭṭhāti, paṭhamaṃ jhanaṃ [PTS Page 231] [\q 231/]

paṭiladdhassa nivaraṇe na upaṭṭhanti - pe - arattamaggeṃ paṭiladdhassa sabbakilesā na

upaṭṭhanti.

Samanti kāmacchandassa pahīnattā nekkhamaṃ samaṃ byāpādassa pahīnattā abyāpādo

samaṃ, thinamiddhassa ālokasaññā samaṃ, uddhaccassa pahīnattā avikkhepo samāṃ,

vicikicchāya pahīnattā dhammavavatthānaṃ samaṃ, avijjaya pahīnattā ñāṇaṃ samaṃ, aratiyā

pahīnattā pāmojjaṃ samaṃ, nivaraṇāna pahīnattā paṭhamaṃ jhānaṃ samaṃ - pe -

sabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo samaṃ.

Sisanati terasa sisāni: paḷibodhasisañca taṇhā, vinabandhasisañca 2māno, parāmāsasisañcā

diṭṭhi, vikkhepasisañca uddhaccaṃ, saṅkilesasisañca avijjā, adhimokkhasisañca saddā,

paggahasisañca viriyaṃ, upaṭṭhānasisañca sati, avikkhepasisañca samādhi, dassanasisañca

paññāya, pavattasisañca jīvitindriyaṃ, gocarasisañca vimokkho, saṅkhārasisañca nirodhoti.

Samasisikathā [PTS Page 232] [\q 232/] samattā

1. Samasīsa kathā - machasaṃ, syā, [PTS 2.] Vinibandhanasisiñca - machasaṃ

[BJT Page 220] [\x 220/]

3. 8 Satipaṭṭhāna kathā

(Sāvatti nidānaṃ: )

Cattārome bhikkhave, satipaṭṭhānā, katame cattāro idha bhikkhave, bhikkhu kāye

kāyānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassa. Kāye

kāyānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanasaṃ. Vedanāsu

vedanānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassa. Vedanāsu

vedanānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanasaṃ. Citte

cittānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassa. Citte

cittānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanasaṃ. Dhammesu

dhammānupassi viharati ātāpi sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassa. Ime kho

bhikkhave, cattāro satipaṭṭhānāti".

Kathaṃ kāye kaṃyānupassi viharati: idhekacco paṭhavikāyaṃ aniccato anupassati no niccato,

dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati,

virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto

niccasaññāṃ pajahati, dukkhato anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto

antasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento

samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati.

Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati. Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ

anupassati. Tena vuccati: kāye kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevananaṭṭhena

bhāvanā.

Idhekacco āpokayaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no [PTS Page 233]

[\q 233/] sukhato, anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no

rajjati, nirodheti no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ

pajahati, dukkhato anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ

pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ

pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo

upaṭṭhānaṃ no sati. Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati.

Tena vuccati: kāye kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco tejokāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco vayokāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco kesakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco lomakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco javikāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco cammakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco maṃsakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco rūdhirakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco nāhārukāyaṃ 1- aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco aṭṭhikāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco aṭṭhimiñjakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

1. Nhārukāyaṃ - machasaṃ,

[BJT Page 222] [\x 222/]

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, asevanaṭṭhena

bhāvanāevaṃ kāye kāyānupassi viharati.

Kathaṃ vedanāsu vedanānupassi viharati? Idhekacco sukhaṃ vedanaṃ aniccato anupassati

no niccato anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti

no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi vedanaṃ anupassati. Vedanā upaṭṭhānaṃ no sati, sati

upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati:

vedanāsu kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevananaṭṭhena

bhāvanā.

Idhekacco āpokayaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco tejokāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco vayokāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco kesakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco lomakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco javikāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco cammakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco maṃsakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco rūdhirakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco nāhārukāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco aṭṭhikāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃpajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Idhekacco aṭṭhimiñjakāyaṃ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato,

anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no

samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññāṃ pajahati, dukkhato

anupassato sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto antasaññaṃ pajahati, nibbindanto

nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto

ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi kāyaṃ anupassati. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati.

Upaṭṭhānañce va sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati: kāye

kāyānupassatā satipaṭṭhānā.

Bhāvanāti catasso bhāvanā: tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, asevanaṭṭhena

bhāvanāevaṃ kāye kāyānupassi viharati.

Kathaṃ vedanāsu vedanānupassi viharati? Idhekacco dukkhaṃ vedanaṃ aniccato anupassati

no niccato anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati adukkhamasukhaṃ

vedanaṃ -pe - sāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ - pe- nirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ - penirāmisaṃ

sukhaṃ vedanaṃ -pe- sāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃ -penirāmasaṃ dukkhaṃ vedanaṃ -pe-

sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ -penirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ -pe-

cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ -pesotasamphassajaṃ vedanaṃ -pe- ghānasamphassaja

vedanaṃ -pekāyasamphassajaṃ vedanaṃ -pe- manosamphassajaṃ vedanaṃ aniccato

anupassanto vo viccito dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassasito antasaññaṃ

pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ

pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ [PTS Page 234] [\q 234/] pajahati. Imehi sattahi ākārehi

vedanaṃ anupassati. Vedanā upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā

tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati: vedanāsu vedanānupassatā satipaṭṭhānā

Bhāvanāti catasso bhāvanā tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, asevanaṭṭhena

bhāvanā evaṃ kāye kāyānupassi viharati.

Kathaṃ citte cittānupassi viharati: idhekacco sarāgaṃ cittaṃ aniccato anupassati no niccato,

anattato anupassasito antasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ

pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādhiyati ādānaṃ pajahati. Imehi

sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca.

Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā

satipaṭṭhānā

[BJT Page 224] [\x 224/]

Bhāvanāti catasso bhāvanā tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena naṭṭhena

bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,

asevanaṭṭhena bhāvanā

Idhekacco citarāgaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco sadosaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco vitadosaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco samohaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco citamohaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco saṅkhitataṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco vikkhittaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco mahaggaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco amhaggataṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco sauttaraṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco anuttaraṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco samāhitaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco asamāhitaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco vimuttaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco avimutataṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco cakkhuviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito

no sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati,

nirodheti samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati.

Cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco sotaviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco ghāṇaviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito

no sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati,

nirodheti samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati.

Cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco jivhaviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco kāyaviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco manoviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco avimutataṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco cakkhuviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhato anupassasito

no sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati,

nirodheti samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi cittaṃ anupassati.

Cittaṃ upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Idhekacco sotaviññāṇaṃ cittaṃ aniccato anupassati no no niccito, dukkhate anupassasito no

sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati, nirodheti

samudeti paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imeha sattahi ākārehi cittaṃ anupassati. Cittaṃ

upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ

anupassati. Tena vuccati: citte cittānupassatā satipaṭṭhānā

Bhāvanāti catasso bhāvanā tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena naṭṭhena

bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā,

asevanaṭṭhena bhāvanā evaṃ citte cittānupassi viharati.

Kathaṃ dhammesu dhammānupassi viharati: idhekacco ṭhapetvā kāyaṃ ṭhapetvā vedanaṃ,

ṭhapetvā cittaṃ tadavasese dhamme aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassasito

no sukhato, anattato anupassati no anattato, nibbindati no nandati virajjati no rajjati,

nirodheti samudeti paṭinissajjanto ādiyati, aniccato anupasasanto niccasaññaṃ pajahati,

dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato a anupapassanto attasaññaṃ pajahati,

nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati,

nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Imehi sattahi ākārehi te

dhamme anupassati, dhammā upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañce va sati ca. Tāya satiyā

tena ñāṇena taṃ dhamme anupassati. Tena vuccati: dhammesu dhammānūpassatā

satipaṭṭhānā

[PTS Page 235] [\q 235/]

Bhāvanāti catasso bhāvanā tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā,

indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagaviriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, asevanaṭṭhena

bhāvanā evaṃ dhammānupassi viharakiti.

Satipaṭṭhānakathā [PTS Page 236] [\q 236/] samattā.

3. 9 Vipassanā kathā

"Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagayā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇaḍikassa

ārāme tatra kho bhagavā bhikkhu āmanetasi: bhikkhavoti, bhadanteti te bhikkhu bhagavato

paccassosuṃ, bhagavā etadavoca:

So vata bhikkhave, bhikkhu kañci saṅkhāraṃ niccato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā asamannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ anokkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ 1- vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave, bhikkhu saṅkhāre aniccato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti ṭhānametaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā samannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti ṭhānametaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ okkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

ṭhānametaṃ vijjati.

So vata bhikkhave, bhikkhu kañci saṅkhāraṃ sukhato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā asamannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ anokkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [PTS Page 237] [\q 237/]

So vata bhikkhave, bhikkhu saṅkhāre dukkhato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti ṭhānametaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā samannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti ṭhānametaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ okkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

ṭhānametaṃ vijjati.

So vata bhikkhave, bhikkhu kañci saṅkhāraṃ sukhato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā asamannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ anokkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

1. Arahattaphalaṃ - syā, [PTS]

[BJT Page 228] [\x 228/]

So vata bhikkhave, bhikkhu sabbadhamme anattano samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti ṭhānametaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā samannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti ṭhānametaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ okkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave, bhikkhu nibbānaṃ dukkhato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti tetaṃ ṭhānaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā asamannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti netaṃ dhānaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ anekamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave, bhikkhu nibbānaṃ sukhato samanupassatto anulomikāya khantiyā

samannāgato bhavisastiti ṭhāna metaṃ vijjati, anulomikāya khantiyā samannāgato

sammattaniyāmaṃ okkamisastiti ṭhānametaṃ vijjati, sammantiyāmaṃ okkamamāno

sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarisastiti

netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [PTS Page 238 [\q 238/] a]

Katihākārehi anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, katihākārehi sammattaniyāmaṃ okkamati:

Cattārisāya ākārehi anulomikaṃ khantiṃ paṭilābhati, katihākārehi sammattaniyāmaṃ

okkamati:

Katamehi cattārisāya ākārehi anulomikaṃ khantiṃ paṭilābhati, katamehi cattārisāya ākārehi

sammattaniyāmaṃ okkamati:

Pañcakkhandhe aniccato dukakhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato parato palokato

ītito upaddavato bhayato upassaggato calato pabhaṅguto addhuvato attāṇato 1alenato

asaraṇato rittato tucchato suññato anattato ādinavato viparināmadhammato asārakato

aghamulato vadhakato vibhavato sāyavato saṅkhatato mārāmisato jātidhammato

jarādhammato byādhidhammato maraṇadhammato sokadhammato paridemadhammato

upāyāsadhammato saṅkilisikadhammato.

Pañcakkhandhe aniccato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho niccaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe dukkhato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho sukhaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

1. Atāṇato - machasaṃ, [a] saṃyuttanikāya

[BJT Page 230] [\x 230/]

Pañcakkhandhe rogato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho ārogyaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe gaṇḍato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho agaṇḍaṃ 1- nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe sallato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho visallaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe aghato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho anagho nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe ābādhato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho anābādho [PTS Page 239] [\q 239/] nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ

okkamati.

Pañcakkhandhe parato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho aparappaccayaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe palokato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho apalokadhammā nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe ītito passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho anitikaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe upaddavato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho anupaddavaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe bhayato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho abhayaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe uppassaggato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho anupassaggaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe calato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho acalaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe pabhaṅguto passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho apabhaṅgu nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

1. Nigaṇḍo - syā,

[BJT Page 232] [\x 232/]

Pañcakkhandhe addhuvato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho dhuvaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe attāṇato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho tāṇaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe aleṇato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho leṇaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe araṇato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho saraṇaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe rittato passanto [PTS Page 240] [\q 240/] anulomikaṃ khantiṃ

paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ nirodho arittaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ

okkamati.

Pañcakkhandhe tucchato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho atucchaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe suññato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho paramasuññaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe antato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho paramatthaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe ādinavato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho ānādinavaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe viparināmadhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho aviparināmadhammaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ

okkamati.

Pañcakkhandhe asārakato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho sāraṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe aghamulato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho anaghamulaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe vadhakato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho avadhakaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

[BJT Page 234] [\x 234/]

Pañcakkhandhe vibhavato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho avibhavaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe sāsavato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ khandhānaṃ

nirodho anāvasaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe saṅkhatato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho asaṅkhataṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ [PTS Page 241] [\q

241/] okkamati

Pañcakkhandhe mārāmisato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho ajātaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe jātidhammato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho ajātaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe jarādhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho ajaraṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe byādhidhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho avyādhi 1- nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe maraṇadhammato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho amataṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe sokadhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho asotaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

Pañcakkhandhe paridevadhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho aparidevaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe upāyāsadhammato passanto anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho anupasāyaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati.

Pañcakkhandhe saṅkilesikadhammato passanno anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati, pañcannaṃ

khandhānaṃ nirodho asaṅkiliṭṭhaṃ nibbānanti passanto sammattaniyāmaṃ okkamati

1. Avyādhidhammaṃ - syā.

[BJT Page 236] [\x 236/]

Aniccatoti aniccānupassatā.

Dukkhatoti dukkhānupassatā.

Rogatoti dukkhānupassanā.

Gaṇḍatoti dukkhānupassatā.

Aniccatoti aniccānupassatā.

Sallatoti dukkhānupassatā.

Asatoti dukkhānupassanā.

Ābādhatoti dukkhānupassatā.

Paratoti anattānūpassatā.

Palokadhammatoti aniccānūpassatā.

Ītitoti dukkhānupassanā.

Upaddavatoti dukkhānupassatā.

Bhayatoti dukkhānupassatā. [PTS Page 242] [\q 242/]

Upassaggatoti dukkhānupassatā.

Calatoti aniccānupassanā.

Pahaṅgutoti aniccānupassatā. Adavatoti aniccānupassatā.

Anattāṇatoti dukkhānupassatā.

Aleṇatoti dukkhānupassanā.

Asaraṇatoti dukkhānupassatā.

Rittatoti anattānupassatā.

Tucchatoti anattānupassatā.

Suññatoti anattānupassanā.

Anattatoti anattānupassatā.

Ādinavatoti dukkhānūpassatā.

Viparinādhammatoti aniccānūpassatā.

Asārakatoti anattānupassanā.

Aghamulatoti dukkhānupassatā.

Vadakatoti dukkhānupassatā.

Vibhavatoti aniccānupassatā.

Sāsavatoti dukkhānupassanā.

[BJT Page 238] [\x 238/]

Saṅkhatatoti aniccānupassatā.

Mārāmisatoti dukkhānupassanā.

Jarādhammatoti dukkhānupassatā.

Jātidhammatoti dukkhānupassatā.

Vyādhidhammatoti dukkhānūpassatā.

Maraṇadhammatoti aniccānūpassatā.

Sokadhammatoti dukkhānūpassatā.

Paridevadhammatoti dukkhānupassanā.

Upāyāsadhammatoti dukkhānupassatā.

Saṅkilesikadhammatoti dukkhānupassatā.

Imehi cattālisāya ākārehi anulomikaṃ khantiṃ paṭilabhati. Imehi cattālisāya ākārehi

sammattaniyāmaṃ okkamati.

Imehi cattālisaṃya ākārehi anulomakhantiṃ paṭilabhantassa imehi cattālisāya ākārehi

sammattaniyāmaṃ okkamantassa kati aniccānupassanā, kati dukkhānupassatā kati

anattānupassatā.

Pañcavisati anattānupassatā, paññāsaṃ 1- aniccānupassanā, sataṃ pañcavisati veva yāni

dukkhe pavuccareti.

Vipassanākathā [PTS Page 243] [\q 243/] sammatā.

1. Paññāya - machasaṃ.

[BJT Page 240] [\x 240/]

3. 10 Mātikākathā

Nicchāto, mokkho 1- vimokkho, vijjāvimutti, adhisīlaṃ, adhicittaṃ, adhipaññā, passaddhi,

ñāṇaṃ, dassanaṃ, visuddhi, 2nekkhammaṃ, nissaraṇaṃ, paviveko, vossaggo, cariyā,

jhānavimokkho, bhāvanā, adhiṭṭhānaṃ, jīvitaṃ 3

Nicchātoti nekkhammena kāmacchandato nicchāto, abyāpadena byāpādato nicchāto - pe -

paṭhamena jhānena nivaraṇehi nicchāto -pe- arahattamaggena sabbakilesehi nicchāto. 4-

Mokkho 5- vimokkhoti nekkhammena kāmacchandato muccatiti mokkho vimokkho - pe -

paṭhamena jhānena nivaraṇehi muccatiti mokkho vimokkho -pearahattamaggena

sabbakilesehi muccati mokkho vimokkho.

Vijjāvimutti nekkhammaṃ vijjatiti vijjā, kāmacchandato muccatiti vimutti, vijjanto muccati,

muccato vijajatiti vijjāvimutti. Abyāpādo 6- vijjatiti vijjā, byāpādato muccati 7vimutti,

vijjanno muccati, muccanto vijjatiti vijjāvimutti -pearahattamaggo vijjatiti vijjā, sabbakilesehi

muccatiti 8vimutti, vijjanto muccati, muccanto vijjātiti vijjāvimutti.

Adhisīlaṃ adhivittaṃ adhipaññāti nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvaraṭṭhena

silavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha

saṃvaraṭṭhā, ayaṃ adhisilasikkhā yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhaṃ yo tattha

dasasnaṭṭho [PTS Page 244] [\q 244/] ayaṃadhipaññāsikkhā. Abyāpādena byāpādaṃ

saṃvaraṭṭhena silavisuddhi - pe - arahattamaggena sabbakilese saṃvaraṭṭhena silavisuddhi,

avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho ayaṃ

adhisilasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ

adhipaññāsikkhā.

Passaddhiti nekkhammena kāmacchandaṃ paṭippassambheti, abyāpādena byāpadaṃ

paṭippassambheti - pe - arahattamaggena sabbakilese paṭippassambheti.

Ñāṇanti kāmacchandassa pahīnattā nekkhammaṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ byāpādassa pahīnattā

abyāpādo ñātaṭṭhena ñāṇaṃ - pesabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo ñātaṭṭhena

ñāṇaṃ.

1. Vimuccatiti - syā, [PTS 2.] Suddhi - syā 3. Bhāvanādhiṭṭhānajīvitaṃ - syā

4. Nacchāto muccati - syā, [PTS 5.] Mohakkhā'ti - syā, [PTS] potthakesu natthi

6. Abyāpādaṃ - syā 7. Muccatiti vimokkho - syā, [PTS]

8. Vimuttiti - machasaṃ

[BJT Page 242] [\x 242/]

Dassananti kāmacchandassa pahīnattā nekkhammaṃ diṭṭhittā dassanaṃ byāpādassa

pahīnattā akhayāpādo diṭṭhattā dasasnā - pesabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo

diṭṭhattā dassanaṃ.

Visuddhiti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammena visujjhati, byāpādaṃ pajahanto

abyāpādena visujjhati - pe - sabbakilese pajahanto arahattamaggena visujjhati

Nekkhammanti kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ. Rūpānametaṃ nissaraṇaṃ

yadidaṃ ārūppaṃ yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa

nekkhammaṃ. Byāpādassa abyāpādo nekkhammaṃ thinamiddhassa ālokasaññā

nekkhammaṃ - pe - sabbakilesānaṃ arattamaggo nekkhammaṃ.

Nissaraṇānti kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ. Rūpānametaṃ nissaraṇaṃ

yadidaṃ ārūppaṃ yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa

nissaraṇaṃ kāmacchandassa nekkhammaṃ. Nissaraṇaṃ. Byāpādassa abyāpādo nissaraṇaṃ

- pe - sabbakilesānaṃ arattamaggo nissaraṇaṃ.

Paṭivekoti kāmaccandassa nekkhammaṃ paviveko [PTS Page 245 [\q 245/] -] pe -

sabbakilesānaṃ arahattamaggo paviveko.

Vosasaggoti nekkhamena kāmacchandaṃ vossajajjatiti vosasaggo, abyāpādena byāpādaṃ

vosāsajjatiti vosasagge - pearahattamaggena sabbakilese vossajjatiti vosasaggo.

Cariyāti kāmaccandaṃ pajahanto nekkhammena carati, byāpādaṃ pajahanto abyāpādena

carati - pe - sabbakilese pajahanto arahattamaggena carati.

Jhānavimokkhoti nekkhammaṃ jhāyatiti jhānaṃ, kāmacchandaṃ jhāpetiti jhānaṃ, jhāyanto

muccatita jhanavimokkho jhāpento muccatiti jhānavimokkho jhāyantiti dhammā, jhāpentiti

kilese, jhāte ca jhāpe ca jānātiti jhānajhāyī. Abyāpādo jhāyatīti jhānaṃ, byāpādaṃ jhāpetiti

jhānaṃ - pe - ālokasaññā jhāyatīti jhānaṃ, thinamiddhaṃ jhāpetiti jhānaṃ - pe -

arahattamaggo jhāyatīti jhānaṃ, sabbakilese jhāpetīti jhānaṃ, jhāyanto muccatiti

jhānavimokkho jhāpento muccatiti jhānavimokkho, jhāyantiti dhammā, jhāpentiti kilese,

jhāte ca jhāpe ca jānātīti jhānajhayī.

[BJT Page 244] [\x 244/]

Bhāvanā adhiṭṭhānaṃ jīvitanti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammaṃ bhāvetīti

bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ

evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati,

nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno

adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ

yadi brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati

amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno.

Byāpādaṃ pajahanto abyāpādaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ

adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti

ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno

yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi brahmaṇaparisaṃ yadi

gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu;

tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.

Thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena

cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno

adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati,

no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi

brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati

amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno.

Uddhaccaṃ pajahanto avikkhepaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ

adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti

ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno

yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi brahmaṇaparisaṃ yadi

gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu;

tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.

Vicikicchaṃ pajahanto dhammavavatthānaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena

cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno

adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati,

no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi

brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati

amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno.

Uddhaccaṃ pajahanto ālokasaññaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ

adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti

ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno

yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi brahmaṇaparisaṃ yadi

gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu;

tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.

Avijjaṃ pajahanto vijjaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ adhiṭṭhātiti

adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no

visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ

evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ

upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi

samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so

bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.

Aratiṃ pajahanto pāmojjaṃ bhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena cittaṃ

adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti

ājīvasampanno. Svāyaṃ [PTS Page 246] [\q 246/]

Evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ

upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi

samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so

bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.

Nivaraṇe pajahanto paṭhamaṃ jhānaṃbhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena

cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno

adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati,

no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi

brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati

amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno.

Sabbakilese pajahanto paṭhamaṃ jhānaṃbhāvetīti bhāvanāsampanno, nekkhammavasena

cittaṃ adhiṭṭhātiti adhiṭṭhānasampanno, svāyaṃ evaṃbhāvanāsampanno

adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ, sammā jīvati, nomicchā, visuddhaṃ jīvati,

no kiliṭṭhanti ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno yaññadevapurisaṃ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ yadi

brahmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati

amaṅkubhuto, taṃ kissa hetu; tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno

ājīvasampanno.

Mātikākathā samattā

Paññāvaggo tatiyo

Tatruddānaṃ bhavati:

Paññā iddhi abhisamayo - viveko cariya pañcamo

Pāṭihāriya samasīsi - satipaṭṭhānaṃ vipassanā

Paññāvaggambhi tatiye - mātikāya ca te dasāti.

Paṭisambhidāmaggappakaraṇaṃ mattaṃ.


Holder of rights
GRETIL project

Citation Suggestion for this Object
TextGrid Repository (2025). Pali Collection. Patisambhidamagga 2. Patisambhidamagga 2. GRETIL. GRETIL project. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-D325-0