VIII. (ЦӀаларав вас)

Маргьа. ВукӀанила цо къоролчӀужуялъул цӀаларав лъикӀав вас. Кидаго рузман къоялъ дос хуртма гьабулеб букӀун буго. Дос хуртма гьабулеб мехалъ, киналго гӀадамал гӀодулаанила. [129]Цинги цо къоялъ дов ун вукӀанила цо гӀорул рагӀалде. Гъоб гӀоралъ бачӀун¹, цо гӀеч батанила дов цӀаларав васасда. Доб гӀеч букӀанила бащадаб багӀараб, бащадаб хъахӀаб. Цинги дов васас босун доб гӀеч квананила. Доб гӀеч дов васас кванаралдаса нахъе, дос хуртма гьабуниги, гӀадамал гӀодичӀила. Цинги дов вас цӀакъ пашманлъун вукӀанила. Дос ун жиндирго эбелалда бицанила: “Цебе дица хуртма гьабулеб мехалъ гӀадамал гӀодулаан, гьанже дица хуртма гьабуниги, гӀадамал гӀодуларо, гьаб щиб гӀаламат дида лъаларо.” Цинги эбелалъ дов васасда абун буго: “Дуца щибниги хӀарамаб жо гьабун батила”, - абун. Цинги дов васас абун буго: “Дица щибниги хӀарамаб жо гьаби дида лъаларо”, - абун. Нахъеги эбелалъ досда абун буго: “Ургъе мун, гьабун батила щиб бугониги.” Цинги дов вас гӀемер ургъун вуго. Досда ракӀалде щун буго доб гӀеч жинца кванан букӀин. Цинги дос эбелалдаги биттун буго: Гьагъаб нилъер гӀоруца бачӀун цо берцинаб гӀеч батана дида. Дица гьеб кванана, тӀокӀаб дица гьабураб жо щибго гьечӀо”, - абун. Цинги эбелалъ дов васасда абун буго: “Векере а мун гъоб гӀор ккун² эххеде. Гъоб гӀечул бетӀергьан валагье дуца, кив ватаниги. Цинги гъоб гӀечул хӀалаллъи гьаре дуца дов чиясда”, — абун, малъун витӀун вуго эбелалъ дов вас. Цинги дов ун вуго доб гӀор ккун³ эххеде. Досда ватун вуго цо херав чи, хъахӀаб мегежги бугев цо чи, гӀемераб гӀечги бугев. Цинги дос дов чиясда абун буго: “Дур гьадинаб кьералъул гӀеч бугебищ?”, - абун. Цинги дов херав чияс гьав васасда абун буго: “Дир гьединаб гӀеч гьечӀо”, - абун. Дида тӀадехун вугин дир кӀудияв вац. Досул батизе бегьилин гьединаб гӀеч. Досухъе а мун”, - абун, малъун витӀун вуго дов вас дов чияс. Цинги досда ватун вуго мегеж хъахӀлъичӀев, цӀахӀилаб мегежги бугев цо чи. Досдаги абун буго гьав васас: “Дур гьадинаб гӀеч буги?”, - абун. Цинги дов чияс гьав васасда абун буго: “Дир гьечӀо гьединаб гӀеч, нижер бищун кӀудияв вац вугин, гьадава тӀадеххун, досул буго гьединаб гӀеч”, - абун. Цинги дов вас доваса ун вуго дов бищун тӀадехун вугев [130]чиясухъе. Дове унеб мехалъ, дов вас ургъун вуго: Гъов хъахӀаб мегеж бугев чияс дида абуна, «дир кӀудияв вац вуго тӀадехун» абун, гъосдаса тӀадехун вугев гьитӀинав вуго. Гьанже гъос щайдайха дида гьадин абураб?”, - абун. Пемер гъов вас ургъун вуго. Цинги дов бищун тӀадехун вугев чиясухъе щун вуго гьав вас. Дов чиги гьасда ватун вуго, чӀегӀераб мегеж бугев, цӀакъ берцинав⁴, цо лъикӀав чи. Цинги досда ав васас абун буго: “Ле гьудул, дур гьадинаб кьералъул гӀеч бугебищ?”, - абун. Цинги дов чияс гьав васасда абун буго: “Буго дир гьединаб гӀеч”, - абун. Цинги гьав васас досда абун буго: “Дие хӀалал гьабе дуца доб гӀеч”, - абун. Цинги дов чияс абун буго: “Кинаб гӀеч дуе дица хӀалал гьабилеб?” Цинги дов васас абун буго: “Дида гӀоруца бачӀун, гьадинаб гӀеч батана. Цинги дица доб гӀечги кванана. Дие гьанже бокьун буго дуца доб хӀалал гьабизе.” Цинги дов чияс гьав васасда абун буго: “Дир йигин цо яс, кӀиябго кверги гьечӀей, кӀиябго бохги гьечӀей, кӀиябго берги гьечӀей, кӀиябго гӀенги гьечӀей. Гьединай щибго гьечӀей яс йигин дир. Эй яс дуца чӀужулъун ячани, гьеб гӀеч дица дуй хӀалал гьабила, ячинчӀони эй яс дуца, гьабиларо гьеб гӀеч дица дуе хӀалал.” Цинги дов вас гӀемер ургъун вуго: “КӀиябго кверги гьечӀей, кӀиябго бохги гьечӀей, кӀиябго берги гьечӀей, кӀиябго гӀенги гьечӀей, гьединай яс чӀужулъун кин ячиней? ЯчинчӀони, дие гӀечги хӀалал гьабуларо”, - абун дов вас цинги доваса нахъ вуссун жиндирго эбелалъухъе ун вуго. Эбелалда дос бицун буго дов чияс жиндаго абураб жо. Цинги дой эбелалъ дов васасда абун буго: “Вилъа мун чӀечӀого ун, яче дуца дой досул яс.” Цинги ав вас нахъеги дов чиясухъеги ун, досда абун буго: “Ячинин дица дой дур яс, хӀалал гьабе дуца доб гӀеч дие”, - абун. Цинги дов чияс гьав васасда абун буго: “ВачӀа рокъове, гьабилин гӀечги хӀалал.” Цинги дов вас ун досул рокъов, гӀодов чӀун вуго. Цинги дов чияс жиндирго чӀужуялда абун буго, кванан рахъараб мехалъ: “Екере, ун, дуца цо хъарпуз босе нижее”, - абун. Ун долъ цо гьитӀинаб хъарпуз бачӀун буго. Цинги дов чияс абун буго дой чӀужуялда: Гьеб гурин, доб цояб босе”, [131]- абун. Ун долъ гьадабго хъарпуз бачӀанила⁵ нахъеги, росас чӀужуялда абунила: Гьеб гурин, доб цояб босе”, - абун. Цинги долъ лъабабизеги гьадабго хъарпуз бачӀанила⁶. Цинги гьаз къотӀун, доб хъарпуз квананила. Гьанже вачӀун дибиргин, дов васасе дой ясалъул магьари лъунила. Цинги дов васги дой ясалда аскӀове батӀияб рукъове витӀанила. Цинги досда ятанила дой яс, цӀакъ берцинай, лъикӀай яс ятанила. Балагьун, дос хӀисаб гьабунила: “Ва дида алъул инсуца «квералги, бохалги, бералги, гӀундулги гьечӀей яс йиго» абун букӀана. Алъул кинабго буго.” Цинги дов вас долда аскӀове ине лъугьанила. Долъ абунила: “ЧӀа мун дагьаб мехалъ”, - абун. Цинги дов вас чӀун вукӀанила. Цинги долъ аллагьасда гьаранила: Гьадай дир эбелалъ гьадав дир инсуе гьабулеб гӀадин хъулухъ гьабизе дихъа лъугьунареб батани, дун аллагьас асдаса батӀа гьаеги”, — абун. Цинги дой яс доя хун йиго. Цинги дов васас ун, долъул инсуда бицун буго яс хвараблъи. Цинги долъул инсуца дов васасда абун буго: Гъов дуда бищун цеве ватарав херав чи нижер бищун гьитӀинав вац вугин, гъосул чӀужуялъул квешлъиялъ гъов гъодин херлъун вугин. КӀиабизе дуда ватарав нижер гьоркьохъев вац вугин, гъосул цо дагьай лъикӀай йигин чӀужу. Гъолъ гъов дагьав бахӀарго хутӀун вугин. Дун бищун кӀудияв вац вугин гъозул. Дир рукъоб нолъ нилъеца кванараб хъарпуз цохӀо гьадаб гурони, дир рокъоб букӀинчӀин. Дица лъабго нухалъ гьай чӀужу «гьеб гурин, доб цояб» абун йитӀанин. Дида гьалъ «нилъер тӀокӀаб гьечӀогури» абун абичӀого, лъабго нухалъ цо хъарпуз босун ячӀанин. Гьедин дица щиб абуниги, данде жаваб гьабичӀого, абураб гьабулей чӀужу гьай йикӀиндал, дун гьадин мегеж хъахӀлъичӀого хутӀана. Гьанже дой ясалъ гьарун буго: «Дир эбелалъ дир инсуе гьадин хъулухъ гьабизе дихъа лъугьунареб батани, дун асдаса батӀа гьаеги» абун. Цинги дойги хун йиго. Долъул квешаб жо гьабизе кӀиябго кверги букӀинчӀо. Квешаб бакӀалде балагьизе, кӀиябго берги букӀинчӀо. ХӀарамаб бакӀалда ине, кӀиябго бохги букӀинчӀо. ХӀарамаб жоялъухъ гӀенеккизе, кӀиябго гӀенги букӀинчӀо. Дица «дудаса дой кьезе [132]бегьулев чи цоги вукӀинаро» абун, дуе кьун йикӀана. Аллагьас дой дуе тун гьечӀо. Щиб гьабилеб элда”, - абун, инсуца абунила. Цинги гьав цӀакъ пашманлъун жиндирго рукъове анила.